KOMISJA EUROPEJSKA
DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I KONSUMENTÓW
Dyrekcja F – Biuro ds. Żywności i Weterynarii
DG(SANCO) 2013-6665 - MR FINAL
WERSJA OSTATECZNA SPRAWOZDANIA Z AUDYTU PRZEPROWADZONEGO W
POLSCE
W DNIACH 12–22 LISTOPADA 2013 R.
W CELU DOKONANIA OCENY KONTROLI URZĘDOWYCH W ZAKRESIE PRODUKCJI PODSTAWOWEJ ŻYWNOŚCI NIEPOCHODZĄCEJ OD ZWIERZĄT
W odpowiedzi na informacje przedstawione przez właściwy organ poprawiono wszelkie błędy rzeczowe zauważone w projekcie sprawozdania; wyjaśnienia podane są w przypisach.
Jedynie tekst w języku angielskim jest autentyczny
Ref. Ares(2014)2440533 - 23/07/2014
Streszczenie
W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono wyniki audytu przeprowadzonego przez Biuro ds.
Żywności i Weterynarii w Polsce w dniach 12–22 listopada 2013 r. na podstawie przepisów rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
Celem audytu było dokonanie oceny systemu kontroli urzędowych w zakresie higieny żywności w odniesieniu do produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt oraz systemu kontroli urzędowych w zakresie identyfikowalności i przywozu nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków, kryteriów mikrobiologicznych oraz zatwierdzania zakładów produkujących kiełki.
Mimo że wyznaczono właściwe organy do kontroli urzędowych w sektorach produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt, stosowany system kontroli urzędowych nie jest oparty na analizie ryzyka i obejmuje jedynie działania związane z produkcją w trakcie zbiorów i po ich zakończeniu w ograniczonej liczbie zakładów. Oznacza to, że przy planowaniu kontroli urzędowych nie uwzględnia się w sposób systematyczny potencjalnych zagrożeń wynikających z zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Polskie właściwe organy zamierzają włączyć produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt do systemu kontroli urzędowych opartych na analizie ryzyka. Zidentyfikowane niedociągnięcie w zakresie możliwości laboratoriów urzędowej kontroli objętych wizytą mogło mieć wpływ na wiarygodność wyników analizy w ramach badań szczepu Escherichia coli wytwarzającego werotoksynę.
Przepisy Unii dotyczące nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków nie są odpowiednio wdrażane. Występują braki w zakresie zatwierdzania zakładów produkujących kiełki zgodnie z wymogami rozporządzenia (UE) nr 210/2013 oraz systemów kontroli wewnętrznych na potrzeby monitorowania kryteriów bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do kiełków zgodnie z wymogami rozporządzenia (WE) nr 7023/2005.
W sprawozdaniu przedstawiono szereg zaleceń skierowanych do właściwych organów, mających na celu skorygowanie zidentyfikowanych niedociągnięć oraz poprawę wdrażania środków kontroli.
Spis Treści
1 WPROWADZENIE...1
2 CELE I ZAKRES...1
3 PODSTAWA PRAWNA...2
4 KONTEKST...3
5 USTALENIA I WNIOSKI...4
5.1 WŁAŚCIWE PRZEPISY KRAJOWE... 4
5.2 ORGANIZACJA I PRZEPROWADZANIE KONTROLI URZĘDOWYCH... 5
5.2.1 WYZNACZENIE WŁAŚCIWYCH ORGANÓW... 5
5.2.2 REJESTRACJA/ZATWIERDZANIE ZAKŁADÓW PRODUKUJĄCYCH ŻYWNOŚĆ... 7
5.2.3 ORGANIZACJA I ZAKRES KONTROLI URZĘDOWYCH... 8
5.2.4 PRZEPROWADZANIE KONTROLI URZĘDOWYCH W ZAKRESIE ZOBOWIĄZAŃ PODMIOTÓW PROWADZĄCYCH PRZEDSIĘBIORSTWA SPOŻYWCZE... 10
5.2.5 POBIERANIE PRÓBEK... 14
5.2.6 DZIAŁANIE LABORATORIÓW... 15
5.2.7 PROCEDURY PROWADZENIA DZIAŁAŃ KONTROLNYCH I SPRAWOZDAWCZOŚCI NA ICH TEMAT16 5.2.8 WSPÓŁPRACA W RAMACH WŁAŚCIWYCH ORGANÓW I POMIĘDZY NIMI... 18
5.2.9 ŚRODKI EGZEKWOWANIA PRZEPISÓW... 18
6 WNIOSEK OGÓLNY...19
7 SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE...20
8 ZALECENIA...20
SKRÓTY I DEFINICJE STOSOWANE W NINIEJSZYM SPRAWOZDANIU
Skrót Wyjaśnienie
IJHARS Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
WO Właściwy(-e) organ(-y)
WOC Właściwy(-e) organ(-y) centralny(-e) GIS Główny Inspektorat Sanitarny
DG (SANCO) Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Konsumentów EFSA Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności
UE Unia Europejska
EURL Laboratorium referencyjne Unii Europejskiej
FBO Podmiot(-y) prowadzący(-e) przedsiębiorstwo spożywcze FNAO Żywność niepochodząca od zwierząt
FVO Biuro ds. Żywności i Weterynarii GHP Dobra praktyka higieny
HACCP Analiza zagrożeń i krytycznych punktów kontroli
IOŚ Inspekcja Ochrony Środowiska
ISO Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna MRiRW Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
MS Państwo(-a) członkowskie
NIZP-PZH Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny KLR Krajowe laboratorium referencyjne
PCR Łańcuchowa reakcja polimerazy
PSSE Powiatowa(-e) Stacja(-e) Sanitarno-Epidemiologiczna(-e)
RASFF System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach PIORiN Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa
PIS Państwowa Inspekcja Sanitarna
STEC Szczep Escherichia coli wytwarzający toksynę Shiga
WSSE Wojewódzka(-ie) Stacja(-e) Sanitarno-Epidemiologiczna(-e) VTEC Szczep Escherichia coli wytwarzający werotoksynę
1 WPROWADZENIE
Audyt został przeprowadzony w Polsce w dniach 12–22 listopada 2013 r.
Audyt był elementem programu audytu zaplanowanego przez Biuro ds. Żywności i Weterynarii (FVO) oraz stanowił część cyklu audytów przeprowadzonych w państwach członkowskich. Zespół prowadzący audyt składał się z dwóch audytorów z Biura ds. Żywności i Weterynarii, jednego eksperta krajowego z państwa członkowskiego oraz obserwatora z Urzędu Nadzoru Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu.
W czasie całego audytu zespołowi towarzyszyli przedstawiciele właściwego organu centralnego w kontekście niniejszego audytu – Głównego Inspektoratu Sanitarnego (GIS) w ramach Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW).
W dniu 12 listopada 2013 r. odbyło się spotkanie otwierające z właściwym organem centralnym oraz przedstawicielami laboratoriów Państwowej Inspekcji Sanitarnej właściwych organów wojewódzkich i powiatowych. Obecni byli również przedstawiciele Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) oraz Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) podlegających MRiRW, jak również Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) podlegającej Ministrowi Środowiska (szczegółowe informacje w tabeli na s. 2). Podczas spotkania zespół prowadzący audyt potwierdził cele i harmonogram audytu oraz zwrócił się z wnioskiem o udostępnienie dodatkowych informacji niezbędnych do zadowalającej realizacji audytu. Ponadto potwierdzono standardowe procedury sprawozdawcze.
2 CELE I ZAKRES
Cele audytu były następujące:
• dokonanie oceny systemu kontroli urzędowych w zakresie higieny żywności w odniesieniu do produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt;
• dokonanie oceny systemu kontroli urzędowych w zakresie identyfikowalności i przywozu kiełków i nasion przeznaczonych do kiełkowania, kryteriów mikrobiologicznych dotyczących tych kiełków i nasion oraz zatwierdzania zakładów produkujących kiełki.
Pod względem zakresu w ramach audytu dokonano przeglądu kontroli urzędowych w zakresie higieny żywności przy produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt, w tym nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków, a także planowania i przeprowadzania kontroli urzędowych, procedur kontroli, pobierania próbek i możliwości w zakresie egzekwowania przepisów.
W ramach audytu oceniono w szczególności wdrożenie:
• rozporządzenia (WE) nr 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych, w szczególności art. 4 ust. 1 i art. 6 oraz załącznika I;
• rozporządzenia (WE) nr 882/2004 w sprawie kontroli urzędowych, w szczególności tytułu II;
• rozporządzenia (WE) nr 178/2002, w szczególności art. 18 dotyczącego identyfikowalności;
• rozporządzenia (UE) nr 208/2013, rozporządzenia (UE) nr 210/2013 i rozporządzenia (UE) nr 211/2013 oraz rozporządzenia (WE) nr 2073/2005 w odniesieniu do wymogów mikrobiologicznych dotyczących kiełków i nasion przeznaczonych do kiełkowania.
Aby osiągnąć wspomniane cele, przeprowadzono wizyty w następujących miejscach:
Tabela: Wizyty i spotkania w ramach audytu
Wizyty/spotkania Uwagi
Właściwe organy
poziom centralny 4 Spotkania otwierające i zamykające z GIS, PIORiN, IJHARS i IOŚ
poziom wojewódzki 5 Spotkania z inspektorami z Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych (WSSE) i przedstawicielami Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Roślin i Nasiennictwa w województwach objętych wizytami – w Lublinie, Katowicach i Łodzi
poziom powiatowy 5 Spotkania z inspektorami Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych (PSSE) i przedstawicielami PIORiN podczas wizyt w zakładach i gospodarstwach
Laboratoria
Laboratoria publiczne 2 Laboratoria kontroli urzędowej w Katowicach i Lublinie
Zakłady
2 Dwa gospodarstwa rolne produkujące zielone warzywa liściaste
3 Trzy gospodarstwa rolne produkujące truskawki, maliny, warzywa cebulowe i łodygowe
2 Dwa zatwierdzone zakłady produkujące kiełki
3 PODSTAWA PRAWNA
Audyt przeprowadzono na podstawie ogólnych przepisów prawodawstwa Unii Europejskiej (UE), w szczególności na podstawie art. 45 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady.
Pełny wykaz aktów prawnych UE, o których mowa w niniejszym sprawozdaniu, znajduje się w załączniku. Akty prawne UE przywoływane w niniejszym sprawozdaniu odnoszą się, w stosownych przypadkach, do ostatniej zmienionej wersji.
4 KONTEKST
Informacje na temat istnienia bezpośredniego lub pośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzi pochodzącego z żywności lub paszy są rozpowszechniane za pomocą powiadomień w ramach systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (RASFF) dla wszystkich państw członkowskich i państwa wywozu. Od 2011 r. do momentu przeprowadzenia audytu pojawiło się 170 powiadomień dotyczących patogenów w owocach i warzywach.
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) przyjął opinię naukową na temat ryzyka stwarzanego przez żywność niepochodzącą od zwierząt:
http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/3025.htm.
Zgodnie z oceną EFSA żywność niepochodząca od zwierząt jest spożywana w różnych formach i stanowi istotny składnik niemalże wszystkich posiłków. Te rodzaje żywności mogą mieć potencjalnie związek z wystąpieniem dużych ognisk choroby, jak zaobserwowano w 2011 r. w przypadku szczepu Escherichia coli O104 wytwarzającego werotoksynę (VTEC). Przeprowadzono porównanie liczby zachorowań ludzi związanych ze spożyciem żywności niepochodzącej od zwierząt oraz ze spożyciem żywności pochodzenia zwierzęcego w celu wskazania zależności między zachorowalnością w odniesieniu do tych dwóch grup żywności. Na podstawie danych z lat 2007–2011 ustalono, że żywność niepochodząca od zwierząt była związana z 10% wystąpień choroby, 26% zachorowań ludzi, 35% hospitalizacji oraz 46% zgonów. Jeżeli wykluczy się dane z 2011 r. dotyczące wystąpienia choroby w związku z VTEC O104, to okazuje się, że żywność niepochodząca od zwierząt była przyczyną 10% wystąpień choroby, 18% zachorowań ludzi, ale jedynie 8% hospitalizacji i 5% zgonów.
W latach 2008–2011 nastąpił wzrost liczby odnotowanych wystąpień choroby, przypadków zakażeń, hospitalizacji i zgonów związanych z żywnością niepochodzącą od zwierząt. Aby zidentyfikować i uszeregować określone kombinacje żywności i patogenów najczęściej związane z zachorowaniami u ludzi spowodowanymi przez żywność niepochodzącą od zwierząt w UE, opracowano model z zastosowaniem siedmiu kryteriów: siły powiązań między żywnością a patogenem na podstawie danych dotyczących wystąpienia ognisk chorób przenoszonych przez żywność uzyskanych w wyniku monitorowania chorób odzwierzęcych w UE (lata 2007–2011), współczynnika zachorowalności, obciążeń zdrowotno-społecznych, zależności dawka-odpowiedź, spożycia, częstości występowania zanieczyszczenia i potencjału rozwoju patogenów w okresie przydatności do spożycia.
Najwyżej sklasyfikowano następujące kombinacje żywności i patogenów:
• zielone warzywa liściaste spożywane na surowo jako sałatki / Salmonella spp i norowirus;
• warzywa cebulowe i łodygowe; pomidory; melony; kiełki / Salmonella spp;
• świeże strączki, warzywa strączkowe lub zboża / patogenne szczepy Escherichia coli.
Po wystąpieniu w UE ognisk choroby w związku ze STEC w maju 2011 r. EFSA przyjęła opinię
naukową na temat ryzyka stwarzanego przez szczep Escherichia coli wytwarzający toksynę Shiga (STEC) i inne bakterie chorobotwórcze występujące w nasionach i kiełkach. Sprawozdanie EFSA można znaleźć na stronie internetowej:
http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2424.htm.
Konsumpcja kiełków została uznana za najbardziej prawdopodobne źródło ognisk. Zgłoszono ponad 4 000 przypadków zachorowań ludzi, 55 osób zmarło. W swojej opinii EFSA stwierdza, że zanieczyszczenie nasion bakteryjnymi czynnikami chorobotwórczymi jest najbardziej prawdopodobnym podstawowym źródłem ognisk związanych z kiełkami. Ze względu na wysoką wilgotność i korzystne temperatury podczas kiełkowania bakteryjne czynniki chorobotwórcze obecne w suchych nasionach mogą się rozmnażać na kiełkach.
Ostatnią opinię naukową EFSA na temat seropatotypu VTEC i kryteriów naukowych dotyczących oceny chorobotwórczości można znaleźć na stronie internetowej:
http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/3138.htm.
Z uwagi na liczbę dużych ognisk choroby oraz dużą liczbę powiadomień RASFF dotyczących produktów podstawowych niepochodzących od zwierząt Biuro ds. Żywności i Weterynarii postanowiło przeprowadzić cykl audytów w państwach członkowskich w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt.
5 USTALENIA I WNIOSKI
5.1 WŁAŚCIWE PRZEPISY KRAJOWE
Wymogi prawne
Artykuł 291 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi, że państwa członkowskie przyjmują wszelkie środki prawa krajowego niezbędne do wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii.
Ustalenia
Podstawę prawną kontroli urzędowych w sektorze spożywczym opisano w profilu krajowym Polski dostępnym na stronie internetowej:
http://ec.europa.eu/food/fvo/country_profiles_en.cfm.
Krajowa podstawa prawna, w ramach której ustanowiono procedurę rejestracji producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt, z uwzględnieniem dostawców bezpośrednich, weszła w życie w 2010 r. wraz ze zmianą ustawy z dnia 25 sierpnia 2007 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.
W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących żywność nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną określono procedurę, której należy przestrzegać przy rejestracji i zatwierdzaniu zakładów prowadzących produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt.
W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych sprecyzowano działania określone w art. 1 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 852/2004. Właściwe organy korzystają z definicji małych ilości żywności niepochodzącej od zwierząt (określonej jako roczna produkcja) produkowanej przez rolników do celów bezpośrednich dostaw do konsumenta końcowego lub lokalnego zakładu detalicznego bezpośrednio
zaopatrującego konsumenta końcowego. Na podstawie wspomnianego rozporządzenia krajowego producenci podstawowi żywności niepochodzącej od zwierząt działający jako dostawcy bezpośredni powinni spełniać wymogi higieny określone w art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 852/2004.
Nie istnieją żadne przepisy krajowe w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych.
Wszystkie przepisy są podawane do wiadomości publicznej na stronach internetowych Głównego Inspektoratu Sanitarnego (http://www.gis.gov.pl/).
Informacje na temat nowo opublikowanych przepisów są opracowywane przez PIS i przedstawiane WSSE i PSSE za pośrednictwem okólników.
Wnioski
Odpowiednie przepisy są podawane do wiadomości publicznej i są dostępne dla inspektorów właściwych organów.
5.2 ORGANIZACJA I PRZEPROWADZANIE KONTROLI URZĘDOWYCH
5.2.1 Wyznaczenie właściwych organów Wymogi prawne
W art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby państwa członkowskie wyznaczyły właściwe organy odpowiedzialne za kontrole urzędowe.
W art. 4 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby właściwe organy zapewniły sobie dostęp do dostatecznej liczby odpowiednio wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników, a także do właściwych i prawidłowo utrzymanych urządzeń oraz sprzętu.
W art. 6 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się od właściwych organów zapewnienia, aby pracownicy przeprowadzający urzędowe kontrole otrzymali odpowiednie szkolenie oraz uaktualniali wiedzę w zakresie posiadanych kompetencji.
Ustalenia
Szczegółowy opis właściwych organów objętych zakresem audytu można znaleźć w profilu krajowym Polski.
PIS podlegająca Ministerstwu Zdrowia jest jedynym właściwym organem odpowiedzialnym za kontrole urzędowe w zakresie żywności niepochodzącej od zwierząt od poziomu produkcji podstawowej do sprzedaży detalicznej, w tym za kontrole nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków. Przedstawiciele PIS stwierdzili jednak, że w odniesieniu do produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt nie mają obowiązku przeprowadzać kontroli urzędowych na etapie poprzedzającym zbiory, ponieważ ich zdaniem podstawowe produkty roślinne nie są środkami spożywczymi (zob. sekcja 5.2.3). Nie jest to zgodne z wymogami określonymi w art. 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002.
PIS posiada kompetencje do przeprowadzania kontroli urzędowych w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt po zakończeniu zbiorów na etapie przechowywania, obróbki i transportu podstawowych produktów roślinnych. Przedstawiciele PIS stwierdzili, że podstawowe produkty roślinne nie są uważane za żywność przed zbiorami, zgodnie z definicją „żywności” podaną w art. 2 rozporządzenia (WE) nr 178/2002.
Struktura organizacyjna PIS obejmuje 16 WSSE (poziom wojewódzki), które prowadzą działania z
zakresu koordynacji i nadzoru. Kontrole urzędowe są przeprowadzane przez 318 PSSE (poziom powiatowy). PIS zatrudnia 2514 inspektorów ds. żywności (w ekwiwalentach pełnego czasu pracy) odpowiedzialnych za kontrole urzędowe żywności niepochodzącej od zwierząt, w tym produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt.
W zakresie objętym przedmiotowym audytem PSSE są odpowiedzialne za a) rejestrację gospodarstw rolnych produkujących żywność niepochodzącą od zwierząt oraz importerów nasion przeznaczonych do kiełkowania, b) zatwierdzanie zakładów produkujących kiełki oraz c) kontrole urzędowe w gospodarstwach rolnych i zakładach produkujących kiełki w zakresie bezpieczeństwa żywności.
PIORiN podlegająca MRiRW odpowiada za kontrole urzędowe w zakresie zdrowia roślin, środków ochrony roślin i materiałów siewnych. Kontrole te obejmują inspekcje w przypadkach sprawdzania zgodności z przepisami dotyczącymi środków fitosanitarnych oraz środków ochrony roślin i nie obejmują zgodności z wymogami higieny.
IJHARS podlegająca MRiRW jest właściwym organem sprawującym nadzór nad jakością handlową świeżych owoców i warzyw przy przywozie i wywozie oraz sprzedaży detalicznej i hurtowej. Jej kontrole nie są przeprowadzane na etapie produkcji podstawowej i nie obejmują wymogów dotyczących higieny żywności.
IOŚ odpowiada za kontrole urzędowe dotyczące stosowania nawozów w odniesieniu do kwestii ochrony środowiska. Przedstawiciel właściwego organ oświadczył, że przeprowadza kontrole jedynie w tych gospodarstwach rolnych, które mogą wywrzeć istotny wpływ na środowisko, oraz że zakres tych kontroli nie obejmuje zgodności z wymogami higieny.
Zdaniem GIS inspektorom WSSE i PSSE zapewniono odpowiednie szkolenia w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt, przepisów UE dotyczących nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków, pobierania próbek do analizy mikrobiologicznej, a także zanieczyszczenia mikrobiologicznego żywności.
Zespół prowadzący audyt zauważył, że:
• wyznaczono właściwy organ odpowiedzialny za kontrole urzędowe w zakresie żywności niepochodzącej od zwierząt oraz że urzędnicy, którzy uczestniczyli w spotkaniu, dobrze rozumieją swoje funkcje i obowiązki;
• w województwach i powiatach objętych wizytą przedstawiono dowody wskazujące, że inspektorom WSSE i PSSE zapewniono szkolenia kaskadowe w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt i przepisów UE dotyczących nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków. Większość inspektorów przeszkolono przed audytem;
• inspektorzy PSSE, którzy uczestniczyli w spotkaniu, dysponowali odpowiednim sprzętem do pobierania próbek.
Wnioski
Wyznaczono właściwe organy odpowiedzialne za kontrole urzędowe w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt. Kontrole urzędowe (wymagane zgodnie z art.
17 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002) są jednak przeprowadzane jedynie częściowo w sektorze żywności niepochodzącej od zwierząt na etapie produkcji podstawowej poprzedzającym zbiory w odniesieniu do przepisów dotyczących higieny określonych w art. 4 i w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004.
Szkolenia wymagane w art. 6 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 są przeprowadzane i dzięki nim inspektorzy PSSE zapoznają się z odpowiednimi przepisami unijnymi i krajowymi.
5.2.2 Rejestracja/zatwierdzanie zakładów produkujących żywność Wymogi prawne
W art. 6 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 wymaga się, aby podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze powiadamiały odpowiedni właściwy organ o każdym przedsiębiorstwie pod jego kontrolą, które uczestniczy w jakimkolwiek z etapów produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności w celu rejestracji takiego przedsiębiorstwa. We wspomnianym artykule wymaga się również, aby podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze zapewniały zatwierdzanie zakładów przez właściwy organ, jeżeli zatwierdzenie jest wymagane na podstawie prawa krajowego lub decyzją przyjętą przez Komisję.
W art. 2 rozporządzenia (UE) nr 210/2013 wymaga się zatwierdzania zakładów produkujących kiełki przez właściwy organ zgodnie z art. 6 rozporządzenia (WE) nr 852/2004.
W art. 31 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby państwa członkowskie ustanowiły procedury, które mają być stosowane przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze przy składaniu wniosku o wpis do rejestru/zatwierdzenie ich zakładów. We wspomnianym artykule przewiduje się również możliwość dokonywania przeglądu zgodności z warunkami zatwierdzenia oraz cofnięcia zatwierdzeń.
Ustalenia
Według PIS głównym źródłem pozwalającym zidentyfikować producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt są informacje zgromadzone w trakcie kontroli urzędowych w przedsiębiorstwach zajmujących się przetwarzaniem, dystrybucją i sprzedażą detaliczną żywności.
Właściwe organy nie mają dostępu do istniejących baz danych zarejestrowanych rolników.
PIS nawiązała współpracę z PIORiN, aby uzyskać informacje na temat rolników produkujących żywność niepochodzącą od zwierząt oraz aby doradzać rolnikom w zakresie ich obowiązku rejestracji w odpowiedniej PSSE (zob. sekcja 5.2.7).
Według danych przedstawionych zespołowi prowadzącemu audyt podczas audytu istniało:
• 5 473 zarejestrowanych producentów podstawowych i dostawców bezpośrednich żywności niepochodzącej od zwierząt;
• pięć zatwierdzonych zakładów produkujących kiełki na 10 działających w państwie;
• sześć zarejestrowanych dystrybutorów nasion przeznaczonych do kiełkowania;
• jeden zarejestrowany importer nasion przeznaczonych do kiełkowania.
Zespół prowadzący audyt zauważył, że:
• rejestrowanie producentów podstawowych i dostawców bezpośrednich żywności niepochodzącej od zwierząt rozpoczęto w 2010 r. i proces ten nie został jeszcze zakończony.
PIS nie zna dokładnej liczby tego rodzaju podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze. Wielu rolników było zarejestrowanych, ponieważ rejestracja była wymagana do celów wywozu do państwa trzeciego;
• w województwie lubelskim objętym wizytą PSSE zarejestrowały 688 producentów podstawowych produktów roślinnych i 119 dostawców bezpośrednich żywności niepochodzącej od zwierząt. Przedstawiciele wojewódzkiej PIORiN poinformowali zespół
prowadzący audyt, że według danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) we wspomnianym województwie 170 000 rolników (produkujących żywność niepochodzącą od zwierząt i żywność pochodzenia zwierzęcego) zarejestrowało się w celu otrzymywania dotacji z UE. W województwie śląskim objętym wizytą PSSE zarejestrowały 83 producentów podstawowych i dostawców bezpośrednich, a ARiMR zarejestrowała 10 000 rolników, natomiast w województwie łódzkim objętym wizytą liczby te wynosiły odpowiednio 1 218 zarejestrowanych producentów podstawowych i dostawców bezpośrednich oraz 17 000 rolników zarejestrowanych przez ARiMR;
• właściwy organ centralny nie posiadał informacji na temat działających przedsiębiorstw produkujących nasiona przeznaczone do kiełkowania;
• zakłady produkujące kiełki zostały już zatwierdzone na podstawie rozporządzenia (WE) nr 852/2004 przed dniem 1 lipca 2013 r. Zgodność z nowymi wymogami rozporządzenia (UE) nr 210/2013 skontrolowano w ramach kompleksowych inspekcji przeprowadzanych przez inspektorów PSSE od września 2013 r. W rezultacie w trakcie audytu połowa działających zakładów produkujących kiełki nie była zatwierdzona z powodu pewnych braków związanych z długimi terminami na podjęcie działań naprawczych. Według informacji przedstawionych przez PIS termin dla jednego z tych podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze przypadał na marzec 2014 r.;
• obydwa zakłady produkujące kiełki objęte wizytą zostały zatwierdzone przez właściwe organy. Nie spełniały one jednak w pełni wymogów dotyczących badania nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków (zob. sekcja 5.2.4.2);
• decyzje w sprawie zatwierdzenia skontrolowane przez zespół prowadzący audyt nie zawierały żadnego odniesienia do rozporządzenia (UE) nr 210/2013. Inspektorzy, którzy uczestniczyli w spotkaniu, wyjaśnili, że nie otrzymali jeszcze nowego wzoru decyzji w sprawie zatwierdzenia;
• na poziomie powiatowym (PSSE) prowadzone są odrębne wykazy zarejestrowanych zakładów prowadzących produkcję podstawową roślinną i zatwierdzonych zakładów produkujących kiełki. Znalazło to potwierdzenie w dokumentach przedłożonych zespołowi prowadzącemu audyt przez inspektorów PSSE, którzy uczestniczyli w spotkaniu. Nie prowadzono wykazów na poziomie wojewódzkim ani krajowym, ponieważ odnośne informacje rozpowszechniano poprzez wykazy prowadzone przez 318 PSSE (zob. sekcja 5.2.6).
Wnioski
Mimo obowiązywania procedury rejestracji zakładów prowadzących produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt rejestracja jest niepełna. W rezultacie gospodarstwa rolne prowadzą działalność, nie podlegając urzędowej kontroli. W związku z tym odpowiednie wymogi określone w art. 6 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 nie są całkowicie spełnione.
Kontrole urzędowe nie zawsze mogą zapewnić spełnianie przez zatwierdzone zakłady produkujące kiełki ogólnych wymogów higieny określonych w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 852/2004, wymogów dotyczących zatwierdzania określonych w załączniku do rozporządzenia (UE) nr 210/2013 oraz wymogów dotyczących badania partii nasion i kiełków określonych w sekcji 3.3 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 2073/2005.
5.2.3 Organizacja i zakres kontroli urzędowych Wymogi prawne
W art. 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 wymaga się, aby państwa członkowskie wprowadzały w życie oraz monitorowały i kontrolowały przestrzeganie przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze odpowiednich wymogów prawa żywnościowego na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji.
W art. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby kontrole urzędowe były przeprowadzane regularnie, w oparciu o zagrożenie oraz z właściwą częstotliwością, uwzględniając a) określone zagrożenia; b) przeszłe dane dotyczące podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze w odniesieniu do zgodności; c) wiarygodność jakichkolwiek własnych kontroli, które zostały już przeprowadzone; oraz d) wszelkie informacje, które mogą wskazywać na niezgodność.
Ustalenia
Według przedstawicieli GIS istnieje system kategoryzacji zagrożeń w odniesieniu do zakładów produkujących żywność. System ten nie obejmuje jednak zakładów prowadzących produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt. Każda PSSE musi podjąć decyzję na poziomie powiatowym bez żadnych instrukcji ze strony właściwego organu centralnego o przeprowadzeniu oceny ryzyka mającej na celu określenie liczby inspekcji u producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt. Przedstawiciele GIS poinformowali jednak zespół prowadzący audyt, że przygotowywany jest nowy system kategoryzacji zagrożeń w odniesieniu do zakładów produkujących żywność i obejmie on produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt.
System ten ma zostać wdrożony do końca 2013 r.
Istnieje krajowy roczny plan pobierania próbek, który jest realizowany odrębnie. Plan urzędowego pobierania próbek do badań mikrobiologicznych próbek żywności jest opracowywany przez PIS wraz z Państwowym Zakładem Higieny (PZH). Sporządza się go na podstawie wymogów rozporządzenia (WE) nr 2073/2005, powiadomień RASFF, wcześniejszych wyników mikrobiologicznego zanieczyszczenia żywności, zgłoszonych ognisk choroby i modeli spożywania żywności. Decyzje dotyczące przypisania liczby próbek danej WSSE, parametrów, które mają być zbadane, oraz miejsca pobrania próbek podejmuje się na poziomie centralnym. WSSE określa liczbę próbek do pobrania w poszczególnych PSSE.
Jak wynika z informacji przekazanych przez GIS, zgodnie z planem urzędowego pobierania próbek w 2013 r. trzeba było pobrać 400 próbek świeżych warzyw do badań na obecność salmonelli i szczepu E. coli O157 oraz w celu oznaczenia liczby Listeria monocytogenes i E. coli. Kolejne 500 próbek zamrożonych owoców zamierzano poddać analizie pod kątem obecności salmonelli, grzybów i drożdży oraz w celu oznaczenia liczby Listeria monocytogenes.
Kontrole urzędowe producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt, w tym producentów kiełków, przeprowadza się z zastosowaniem ogólnych procedur PIS dotyczących inspekcji zakładów produkujących żywność oraz pobierania próbek żywności.
Zespół prowadzący audyt zauważył, że:
• właściwe organy nie uznają podstawowych produktów roślinnych za żywność przed zbiorami, zgodnie z definicją „żywności” podaną w art. 2 rozporządzenia (WE) nr 178/2002;
• kontrole urzędowe przeprowadzone przez właściwe organy nie obejmują wszystkich podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze produkujących podstawowe produkty roślinne i nasiona przeznaczone do kiełkowania z uwagi na fakt, że wiele z tych podmiotów nie jest zarejestrowanych (zob. sekcja 5.2.2);
• PSSE objęte wizytą ustanowiły inną częstotliwość inspekcji w odniesieniu do zakładów prowadzących produkcję podstawową roślinną. W jednym województwie inspekcje przeprowadzano w 10% zarejestrowanych gospodarstw rolnych i częstotliwość tę ustalano
głównie w oparciu o dostępność zasobów, a nie w oparciu o zagrożenie. W innym województwie ustalono, że raz na trzy lata zostanie przeprowadzona jedna kompleksowa inspekcja;
• istniały pewne dowody wskazujące na planowanie pobierania próbek na podstawie analizy ryzyka. Na przykład próbki świeżych warzyw ujęto w planie pobierania próbek z 2012 r. po wystąpieniu ognisk szczepu E. coli O104 w UE. Parametry badania obejmowały jednak tylko wykrycie serotypu szczepu E. coli O157 z uwagi na brak możliwości laboratoryjnych.
Mimo że szczepy wyizolowane z próbek o dużej liczbie pałeczek E. coli zbadano na obecność genów związanych z VTEC, wrażliwość procedury jest niska z uwagi na fakt, iż sprawdzone zostały tylko próbki o dużej liczbie pałeczek E. coli i procedury nie można uznać za równoważną z metodą zalecaną w rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005 dotyczącą wykrywania VTEC;
• zgodnie z instrukcjami PIS próbki podstawowych produktów roślinnych należało pobierać głównie na poziomie sprzedaży detalicznej. Plan pobierania próbek z 2013 r. zawierał instrukcje dotyczące pobierania próbek kiełków i nasion przeznaczonych do kiełkowania za każdym razem, gdy pojawią się one na rynku detalicznym;
• nie istniały żadne plany pobierania próbek świeżych owoców do analizy mikrobiologicznej pomimo powiadomień RASFF dotyczących polskich produktów związanych z tą kategorią żywności (np. nie zaplanowano pobierania próbek truskawek i malin do analizy zanieczyszczenia wirusem zapalenia wątroby typu A lub norowirusem). Ponadto nie było wymogu przeprowadzania badania oznaczenia liczby E. coli w próbkach zamrożonych owoców, które można by wykorzystać jako wskaźnik zanieczyszczenia odchodami w przypadku braku badania na obecność wirusa zapalenia wątroby typu A lub norowirusa;
• inspektorzy PSSE nie otrzymali instrukcji w sprawie kontroli urzędowych w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt ani w sprawie wdrażania środków dotyczących zatwierdzania określonych w rozporządzeniu (UE) nr 210/2013;
• lista kontrolna stosowana przez inspektorów PSSE w gospodarstwach rolnych i zakładach produkujących kiełki objętych wizytą nie zawierała konkretnych pytań dotyczących zgodności z przepisami załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004;
• inspektorzy PSSE przeprowadzający kontrole urzędowe w gospodarstwach rolnych objętych wizytą poświęcili bardzo mało uwagi wizytom w terenie i działaniom podjętym przez rolników w celu wdrażania dobrej praktyki rolniczej w zakresie nawadniania i stosowania nawozów.
Wnioski
Zagrożenia wynikające z produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt, w tym te powstające na etapie uprawy i zbiorów, nie są brane pod uwagę przy planowaniu kontroli urzędowych w oparciu o analizę ryzyka, a kategoryzacja podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze w oparciu o zagrożenia nie obejmuje producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt, z wyjątkiem zakładów produkujących kiełki. W związku z tym kontrole urzędowe nie obejmują przestrzegania wymogów higieny wymienionych w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004 właściwych dla etapu poprzedzającego zbiory i etapu zbiorów, a zatem nie można zapewnić zgodności podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze z tymi wymogami.
5.2.4 Przeprowadzanie kontroli urzędowych w zakresie zobowiązań podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze
Wymogi prawne
W art. 10 ust. 2 lit. b) pkt (i) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby kontrole urzędowe żywności obejmowały inspekcję instalacji producentów podstawowych, łącznie z ich otoczeniem, pomieszczeniami, biurami, wyposażeniem, instalacjami oraz maszynami, transportem, jak również żywności.
W art. 10 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby kontrole urzędowe żywności obejmowały między innymi kontrole warunków higienicznych w przedsiębiorstwach żywnościowych.
W art. 10 ust. 2 lit. d) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby kontrole urzędowe żywności obejmowały ocenę procedur dobrej praktyki gospodarki rolnej, uwzględniając stosowanie wskazówek ustalonych zgodnie z przepisami Unii.
Zgodnie z wymogiem zawartym w art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze prowadzące produkcję podstawową oraz powiązane działania, które są wymienione w załączniku I, muszą postępować zgodnie z ogólnymi przepisami dotyczącymi higieny ustanowionymi w części A załącznika I do wspomnianego rozporządzenia.
W art. 7 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 wymaga się, aby państwa członkowskie zachęcały do opracowywania krajowych wytycznych dobrej praktyki higieny zgodnie z art. 8, który zawiera wymóg, aby państwa członkowskie oceniały wytyczne krajowe i przesyłały Komisji wytyczne krajowe zgodne z wymogami tego artykułu.
W art. 8 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 wymaga się, aby krajowe wytyczne dobrej praktyki, jeżeli są opracowywane, były opracowywane i upowszechniane przez sektory spożywcze, a jeżeli dotyczą produkcji podstawowej i tych powiązanych działań, które są wymienione w załączniku I, należy w nich uwzględniać zalecenia określone w części B załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004.
W art. 18 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 ustanawia się wymogi dotyczące możliwości śledzenia żywności.
W art. 15 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby kontrole urzędowe żywności obejmowały regularne kontrole urzędowe żywności niepochodzącej od zwierząt przywożonej do UE.
W art. 3 rozporządzenia (UE) nr 208/2013 ustanawia się wymogi dotyczące śledzenia na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji nasion przeznaczonych do produkcji kiełków lub partii kiełków.
W rozporządzeniu (UE) nr 211/2013 ustanowiono wymogi dotyczące świadectw przy przywozie do UE kiełków i nasion przeznaczonych do produkcji kiełków.
W załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 2073/2005 ustanowiono ogólne zasady pobierania próbek i badania nasion i kiełków oraz zużytej wody stosowanej do nawadniania.
Ustalenia
Zespół prowadzący audyt przeprowadził wizyty u pięciu producentów żywności niepochodzącej od zwierząt (truskawek, malin, zielonych warzyw liściastych i łodygowych) oraz w dwóch zakładach produkujących kiełki. Inspektorzy PSSE, którzy uczestniczyli w spotkaniu, byli tymi inspektorami, którzy przeprowadzili wcześniejsze kontrole w miejscach objętych wizytą.
Inspekcje na poziomie produkcji podstawowej roślinnej, w tym w zakładach produkujących kiełki, mogą mieć charakter kompleksowy lub wtórny. W ramach kompleksowych inspekcji przeprowadza się systematyczną weryfikację zgodności z przepisami z zakresu higieny żywności. Wtórne inspekcje obejmują wizyty w celu pobrania próbek, wizyty następcze oraz skargi lub dochodzenia w ramach RASFF.
Inspektorzy PSSE nie dysponowali żadnymi udokumentowanymi procedurami ani wytycznymi dotyczącymi przeprowadzania kontroli urzędowych na poziomie produkcji podstawowej roślinnej, w tym w zakładach produkujących kiełki. W trakcie obserwowanych inspekcji postępowali oni zgodnie z ogólną procedurą i listą kontrolną w zakresie inspekcji sanitarnych zakładów produkujących żywność (zob. sekcja 5.2.6).
5.2.4.1 Kontrole urzędowe zakładów produkcji podstawowej
Wszyscy rolnicy objęci wizytą oprócz jednego dostarczali swoje plony do sieci supermarketów, z którymi podpisali umowy. Umowy obejmowały obowiązek ścisłego przestrzegania wymogów higieny w trakcie zbiorów i po ich zakończeniu oraz higieny personelu.
Obserwowane inspekcje obejmowały głównie działania po zbiorach w gospodarstwach rolnych w zakresie zgodności z wymogami higieny określonymi w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 852/2004. Inspektorzy PSSE, którzy uczestniczyli w spotkaniu, wykazali się znajomością odpowiednich przepisów i byli w stanie sprawdzić, czy rolnicy wiedzą, jakie środki higieny należy stosować, aby zapobiegać zanieczyszczeniu mikrobiologicznemu żywności.
Inspekcje obserwowane u dwóch producentów podstawowych były pierwszymi inspekcjami PSSE przeprowadzonymi w tych gospodarstwach rolnych po rejestracji.
Zespół prowadzący audyt zauważył, że inspektorzy PSSE przeprowadzili kontrole dokumentów dotyczące pewnych działań poprzedzających zbiory, takich jak stosowanie wody do nawadniania i systemów nawadniania, zapewnianie urządzeń sanitarnych na polach, na których odbywa się produkcja, oraz czystość urządzeń stosowanych do zbiorów. Inspekcje urzędowe nie obejmowały jednak weryfikacji procedur dotyczących stosowania nawozów ani wizyt na polach, na których odbywa się produkcja.
Wszyscy rolnicy objęci wizytą w znacznym stopniu spełniali wymogi dotyczące identyfikowalności. Kontrole identyfikowalności stanowiły rutynowy element kontroli urzędowych i zostały odpowiednio przeprowadzone przez inspektorów, którzy uczestniczyli w spotkaniu.
We wszystkich przypadkach sporządzono sprawozdania z kontroli urzędowych przeprowadzonych przez inspektorów PSSE. Dokumenty skontrolowane przez zespół prowadzący audyt zawierały dowody wskazujące na to, że podjęto działania następcze i nałożono sankcje (zob. sekcja 5.2.8).
5.2.4.2 Kontrole urzędowe przywozu i zakładów produkujących kiełki
Zespół prowadzący audyt przeprowadził wizyty w jednym małym zakładzie produkującym kiełki (o zdolności produkcyjnej wynoszącej 40–135 kg kiełków tygodniowo) i w jednym dużym zakładzie (o zdolności produkcyjnej wynoszącej 5 ton kiełków tygodniowo). Według właściwych organów wspomniane zakłady są skategoryzowane jako zakłady produkujące żywność o wysokim stopniu ryzyka, w których kompleksową inspekcję przeprowadza się ze stałą częstotliwością raz do roku.
Mały producent kiełków prowadzi działalność od 15 lat i przetwarza siedem rodzajów nasion przeznaczonych do kiełkowania – nasiona rzodkwi, lucerny, fasoli mung, soczewicy, ciecierzycy, brokułów, słonecznika.
Wspomniany zakład został zatwierdzony zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 211/2013 przez właściwą PSSE dnia 12 listopada 2013 r. Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze kupuje stosowane nasiona od polskich producentów, handlowców i importerów. Nasiona przeznaczone do kiełkowania były pochodzenia krajowego, włoskiego i chińskiego. Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze stwierdził, że wszystkie przywozy nasion miały miejsce przed dniem 1 lipca 2013 r. Wyprodukowane kiełki dostarczano jedynie do lokalnych sklepów detalicznych.
Obserwowana inspekcja obejmowała kontrole dokumentacji dotyczącej przywożonych nasion przeznaczonych do kiełkowania, przepisów dotyczących higieny, własnych planów pobierania próbek i badań w zakresie kryteriów mikrobiologicznych podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze, wymogów dotyczących identyfikowalności i etykietowania. W trakcie kontroli identyfikowalności inspektorzy zweryfikowali i potwierdzili, że przywóz nasion miał miejsce przed dniem 1 lipca 2013 r. Inspektorzy i podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze znali przepisy rozporządzenia (UE) nr 211/2013.
Zespół prowadzący audyt zauważył, że inspektorów PSSE nie poinstruowano, aby zweryfikowali, czy dostawcy nasion byli zarejestrowani jako podmioty prowadzące przedsiębiorstwo spożywcze.
Wyjaśnili oni jednak, że pochodzenie nasion podlega weryfikacji i w przypadku zidentyfikowania polskiego producenta nasion przeznaczonych do kiełkowania informuje się PSSE w powiecie, w którym ma siedzibę dany podmiot. Zespołowi prowadzącemu audyt przedstawiono dowody potwierdzające taką sytuację w zakładzie objętym wizytą.
Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze wdrożył własny system kontroli obejmujący dobrą praktykę higieny. Nie stosowano własnych kontroli każdej partii nasion przeznaczonych do kiełkowania i wyprodukowanych kiełków. Inspektorzy zauważyli te braki i zalecili podjęcie działań naprawczych przez podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze. Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze stwierdził, że w praktyce nie może pozwolić sobie na poniesienie kosztów wymaganej analizy laboratoryjnej.
W toku kontroli urzędowych w 2012 r. pobrano 40 próbek kiełków, a w 2013 r. 20 próbek kiełków w celu monitorowania przestrzegania przez podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze przepisów rozporządzenia (WE) nr 2073/2005. Wszystkie wyniki były zadowalające.
Duży producent kiełków przetwarza kilka rodzajów nasion przeznaczonych do kiełkowania, w tym nasiona rzodkwi, brokułów, lucerny, fasoli mung, soczewicy, ciecierzycy.
Zakład zatwierdzono jako producenta kiełków na podstawie rozporządzenia (WE) nr 852/2004 dnia 14 lutego 2013 r. W tym przypadku WSSE doradziła inspektorom PSSE, aby przeprowadzili inspekcję w zakresie zgodności z rozporządzeniem (UE) nr 210/2013, ale aby nie wydawali nowej decyzji w sprawie zatwierdzenia.
Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze kupuje stosowane nasiona od producentów z Polski i UE (Włoch i Wielkiej Brytanii) lub przywozi je bezpośrednio ze Stanów Zjednoczonych (rzodkiew i brokuły), Meksyku (ciecierzyca), Mołdawii i Ukrainy. Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze stwierdził, że cały przywóz nasion miał miejsce przed dniem 1 lipca 2013 r. oraz że obecnie ma trudności ze znalezieniem na rynku pochodzących z przywozu nasion przeznaczonych do kiełkowania posiadających świadectwo przywozowe (wydane zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 211/2013). Wyprodukowane kiełki dostarczano do sieci supermarketów w Polsce i do przedsiębiorstwa zajmującego się przetwarzaniem żywności w Niemczech.
Obserwowana inspekcja obejmowała kontrole dokumentacji dotyczącej dostarczanych nasion przeznaczonych do kiełkowania, przepisów dotyczących higieny, własnych planów pobierania próbek i badań w zakresie kryteriów mikrobiologicznych podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze, wymogów dotyczących identyfikowalności i etykietowania. Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze przeprowadzał własne kontrole każdej partii nasion przeznaczonych
do kiełkowania, wyprodukowanych kiełków i zużytej wody stosowanej do nawadniania.
Inspektorzy PSSE, którzy uczestniczyli w spotkaniu, nie zauważyli, że zakres własnych kontroli nie obejmował badań na obecność szczepu Escherichia coli wytwarzającego toksynę Shiga oraz że procedura pobierania próbek nasion podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze nie była zgodna z zasadami określonymi w sekcji 3.3 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 2073/2005 odnośnie do wagi pobieranych próbek.
Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze wdrożył procedury na podstawie zasad analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP) wymagane przez klientów i posiadał certyfikat GlobalGAP.
Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze nigdy nie został objęty pobieraniem urzędowych próbek (zob. sekcja 5.2.6). Obserwowane pobieranie urzędowych próbek nie było zaplanowane i zostało przeprowadzone po raz pierwszy w tym zakładzie.
Zespół prowadzący audyt zauważył, że:
• w obu zakładach urządzenia do produkcji były zgodne z wymogami rozporządzenia (UE) nr 210/2013 i załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 852/2004;
• dostarczane nasiona fasoli mung i ciecierzycy skontrolowane przez zespół prowadzący audyt w trakcie wizyt u producentów kiełków nie były oznakowane jako odpowiednie do produkcji kiełków;
• inspektorzy PSSE, którzy uczestniczyli w spotkaniach w zakładach produkujących kiełki, przeszli szkolenie w zakresie nowych przepisów UE dotyczących nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków przed audytem (w październiku i listopadzie 2013 r.). Stwierdzili oni jednak, że nie otrzymali od GIS żadnych instrukcji dotyczących wdrażania wspomnianych przepisów.
5.2.4.3 Inne systemy kontroli
Trzech spośród rolników objętych wizytą przeprowadzało własne kontrole w zakresie badań mikrobiologicznych produktów końcowych i posiadało certyfikat w ramach systemu sektora prywatnego związany z dobrą praktyką rolniczą. Wszyscy rolnicy stosowali dobrą praktykę higieny, a dwóch z nich na żądanie klientów wdrożyło procedury oparte na zasadach HACCP. Duży producent kiełków objęty wizytą na żądanie klientów wdrożył procedury oparte na zasadach HACCP i posiadał certyfikat w ramach systemu sektora prywatnego związany z dobrą praktyką rolniczą.
Wnioski
Producenci podstawowi żywności niepochodzącej od zwierząt objęci wizytą zostali ocenieni pod kątem ogólnych wymogów higieny określonych w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 852/2004, ale nie pod kątem przepisów określonych w załączniku I do tego samego rozporządzenia.
Ocena ogólnych warunków higieny określonych w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 852/2004 była odpowiednia.
Kontrole urzędowe w znacznym stopniu mogą zapewnić przestrzeganie przez producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt wymogów dotyczących identyfikowalności określnych w rozporządzeniu (WE) nr 208/2013.
Inne systemy kontroli prowadzone przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze przyczyniają się do zapewnienia bezpieczeństwa żywności.
5.2.5 Pobieranie próbek Wymogi prawne
W art. 11 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 ustanawia się wymogi dotyczące pobierania próbek.
W rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005 ustanawia się zasady pobierania próbek i kryteria mikrobiologiczne dotyczące kiełków.
Ustalenia
W trakcie wizyt u producentów kiełków i u jednego rolnika zespół prowadzący audyt obserwował dwa przypadki pobierania urzędowych próbek opakowanych kiełków i jeden przypadek pobierania urzędowych próbek zamrożonych malin. Inspektorzy, którzy uczestniczyli w spotkaniu, rozpoczynali procedury od weryfikacji temperatury przechowywania. W odniesieniu do każdego produktu pobrano pięć jednostek próby. Inspektorzy PSSE odpowiednio zaplombowali próbki, oznakowali je, umieścili w chłodziarkach z monitorowaną temperaturą i przetransportowali do laboratoriów. Podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze zostały poinformowane o prawie do pobrania próbek w celu przeprowadzenia dodatkowej ekspertyzy.
Wnioski
Obserwowane procedury pobierania próbek były zgodne z wymogami określonymi w art. 11 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
5.2.6 Działanie laboratoriów Wymogi prawne
W art. 4 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby właściwe organy zapewniały dostęp do odpowiednich możliwości laboratoryjnych.
W art. 11 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby metody pobierania próbek i metody analityczne wykorzystywane w kontekście kontroli urzędowych były zgodne z właściwymi regułami UE.
W art. 12 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby właściwy organ wyznaczał laboratoria, które mogą przeprowadzać analizę próbek pobranych w trakcie kontroli urzędowych.
W art. 12 ust. 2 i 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby właściwe organy wyznaczały jedynie laboratoria, które są akredytowane zgodnie z normami europejskimi.
W art. 33 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby państwa członkowskie wyznaczyły krajowe laboratoria referencyjne (KLR) dla każdego laboratorium referencyjnego UE (EURL) określonego w art. 32. Krajowe laboratorium referencyjne współpracuje z laboratorium referencyjnym UE, koordynuje działania, organizuje badania porównawcze, zapewnia rozpowszechnianie informacji oraz udziela wsparcia naukowego i technicznego.
Ustalenia
W ramach PIS istnieje sieć 16 wojewódzkich i 50 powiatowych laboratoriów urzędowej kontroli do celów analizy żywności. Wszystkie z nich przeprowadzają badania parametrów mikrobiologicznych próbek żywności. NIZP-PZH w Warszawie pełni rolę krajowego laboratorium referencyjnego w odniesieniu do patogenów występujących w żywności, w tym salmonelli, Listeria monocytogenes i E. coli.
NIZP-PZH jest akredytowany w oparciu o normę ISO 17025 przez Polskie Centrum Akredytacji, a parametry mikrobiologiczne żywności wchodzą w elastyczny zakres akredytacji, który obejmuje
wszystkie kryteria mikrobiologiczne określone w rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005 z wyjątkiem wykrywania VTEC, ponieważ można wykryć jedynie szczep E. coli O157. W czerwcu 2012 r.
rozszerzono zakres działań krajowego laboratorium referencyjnego o żywność niepochodzącą od zwierząt.
Zespół prowadzący audyt przeprowadził wizyty w wojewódzkich laboratoriach urzędowej kontroli w Katowicach i Lublinie.
Oba laboratoria objęte wizytą były akredytowane w oparciu o normę ISO 17025 przez Polskie Centrum Akredytacji i podlegają corocznym audytom. Zespół prowadzący audyt zweryfikował najnowsze sprawozdania z audytu sporządzone przez jednostkę akredytującą, które nie zawierały większych niezgodności.
Laboratoria przeprowadzają różne rodzaje analiz, w tym z zakresu mikrobiologii żywności.
Wszystkie badania mikrobiologiczne na urzędowych próbkach pobranych przez właściwe organy przeprowadza się z zastosowaniem metod objętych zakresem akredytacji. Laboratoria dysponują odpowiednimi możliwościami w zakresie wykrywania parametrów mikrobiologicznych określonych w rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005 z wyjątkiem wykrywania VTEC, ponieważ mogą one wykryć jedynie szczep E. coli O157.
Stosowane metody analityczne to obowiązujące wersje metod referencyjnych ujętych w rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005 lub alternatywnych metod certyfikowanych jako zwalidowane w odniesieniu do metody referencyjnej zgodnie z protokołem uznanym w skali międzynarodowej.
Urzędowe laboratoria objęte wizytą:
• uczestniczyły w regularnych szkoleniach organizowanych co roku przez krajowe laboratorium referencyjne. W ramach wspomnianych szkoleń przedstawiane są informacje przekazane przez laboratorium referencyjne UE;
• uczestniczyły w badaniach biegłości organizowanych przez krajowe laboratorium referencyjne lub przez dostawców akredytowanych w oparciu o normę ISO 17043. Wynik udziału był zadowalający;
• stosują procedury służące zapewnieniu jakości dostarczanych próbek;
• dysponują odpowiednimi możliwościami w zakresie wykrywania parametrów mikrobiologicznych określonych w rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005 z wyjątkiem wykrywania VTEC, ponieważ mogą wykryć jedynie szczep E. coli O157.
Jedno z laboratoriów objętych wizytą stosowało metodę łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR) w odniesieniu do wykrywania szczepu E. coli O157. Po uzyskaniu dodatnich wyników PCR nie wyizolowano szczepów ani nie potwierdzono obecności VTEC. Dodatni wynik zgłoszono na podstawie samego wyniku PCR, co nie stanowi potwierdzenia obecności VTEC1.
W 2012 r. laboratorium w Lublinie przeprowadziło analizę mikrobiologiczną 40 próbek kiełków, 23 próbek świeżych warzyw i 29 próbek zamrożonych owoców, a laboratorium w Katowicach przebadało 30 próbek kiełków, 29 próbek świeżych warzyw i 32 próbki zamrożonych owoców.
Wyniki wszystkich próbek były zadowalające.
Sprawozdania analityczne skontrolowane przez zespół prowadzący audyt były kompleksowe, a w
1 W odpowiedzi na projekt sprawozdania właściwy organ zauważył, że dodatni wynik dla Escherichia coli O157 (z zastosowaniem techniki PCR w czasie rzeczywistym) dotyczy próbek mięsa surowego. W odniesieniu do tej grupy żywności GIS nie wydał zaleceń dotyczących konieczności wyizolowania szczepów i potwierdzenia obecności VTEC (ponieważ były to badania monitorujące). Audyt nie obejmował swoim zakresem tego rodzaju żywności.
Jeżeli chodzi o analizę próbek kiełków (objętą rozporządzeniem (UE) nr 209/2013), w odniesieniu do Escherichia
celu ułatwienia interpretacji wyników podano w nich maksymalne dopuszczalne zawartości.
Wspomniane sprawozdania odesłano inspektorowi PSSE, który pobierał próbki.
Wnioski
Obydwa laboratoria objęte wizytą były akredytowane w oparciu o normę ISO 17025 i posiadały kompetencje oraz możliwości pozwalające na analizę próbek żywności w odniesieniu do kryteriów mikrobiologicznych określonych w rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005. Mimo że nie dysponowały one możliwościami pozwalającymi na należyte wykrycie VTEC, zostały wyznaczone do przeprowadzania takich analiz.
5.2.7 Procedury prowadzenia działań kontrolnych i sprawozdawczości na ich temat Wymogi prawne
W art. 8 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby właściwe organy przeprowadzały kontrole urzędowe zgodnie z udokumentowanymi procedurami obejmującymi informacje i wskazówki dla pracowników wykonujących kontrole urzędowe.
W art. 9 powyższego rozporządzenia wymaga się, aby właściwe organy sporządzały sprawozdania dotyczące przeprowadzonych kontroli urzędowych, obejmujące opis celu kontroli urzędowych, zastosowane metody, uzyskane wyniki oraz wszelkie działania, jakie ma podjąć zainteresowany podmiot gospodarczy.
Ustalenia
Wymaga się, aby PSSE przedkładały WSSE miesięczne, kwartalne i roczne sprawozdania z wyników kontroli urzędowych. WSSE zestawia wspomniane sprawozdania i przedkłada informacje GIS.
Sprawozdania z wyników kontroli urzędowych muszą być zawsze sporządzane, niezależnie od celu wizyty (inspekcja, pobieranie próbek lub działania następcze). Rejestry sprawozdań z pobierania próbek i inspekcji w formie papierowej oraz wykaz zarejestrowanych producentów podstawowych i zatwierdzonych producentów kiełków są prowadzone na poziomie powiatowym (PSSE).
Zespół prowadzący audyt zauważył, że:
• dane dotyczące rejestrowania produkcji podstawowej i zakładów produkujących kiełki są dostępne jedynie na poziomie PSSE (zob. sekcja 5.2.2). System sprawozdawczości z zakresu kontroli urzędowych nie zapewnia WSSE i PIS informacji o przeprowadzonych kontrolach urzędowych produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt oraz w szczególności o kontrolach urzędowych zarejestrowanych producentów podstawowych i zatwierdzonych producentów kiełków, ponieważ dane te przedstawia się w kategorii „Inne zakłady produkujące żywność”. W jednym z województw objętych wizytą inspektor WSSE odpowiedzialny za dystrybucję zaplanowanych próbek do PSSE nie wiedział, że w jednym z powiatów działa zatwierdzony duży producent kiełków. W rezultacie zaplanowano pobranie wszystkich próbek do analizy mikrobiologicznej kiełków na poziomie detalicznym;
• w zakładach objętych wizytą zespół prowadzący audyt potwierdził, że podmioty otrzymały kopie sprawozdań z inspekcji, w których podano wyniki kontroli. Przedstawione sprawozdania nie zawierały jednak uwag na temat zgodności podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze ze stosownymi aspektami rozporządzenia (WE) nr 2073/2005, takimi jak stosowane metody pobierania próbek, wyniki badań i działania podjęte w przypadku niezgodności (zob. sekcja 5.2.4.2);
• GIS przesłał wszystkim PSSE okólnik (datowany na dzień 4 września 2013 r.) w celu zwiększenia liczby kontroli urzędowych w zakresie bezpieczeństwa mikrobiologicznego produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt w odpowiedzi na doniesienia o ostatnich wystąpieniach ognisk zapalenia wątroby typu A we Włoszech i w Irlandii, potencjalnie wywołanych przez polskie owoce. Od właściwych organów wymagano zwrócenia szczególnej uwagi na jakość wody stosowanej do nawadniania i właściwe stosowanie nawozów.
Wnioski
W trakcie obserwowanych inspekcji korzystano z wytycznych i list kontrolnych wydanych na poziomie centralnym. Dokumenty te nie zawierały jednak odpowiednich informacji i wskazówek dotyczących przeprowadzania kontroli urzędowych w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt zgodnie z wymogami art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
Zgodnie z wymogami określonymi w art. 9 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 po przeprowadzeniu każdej inspekcji urzędowej sporządza się sprawozdania z inspekcji.
5.2.8 Współpraca w ramach właściwych organów i pomiędzy nimi Wymogi prawne
W art. 4 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 przewiduje się sprawną i skuteczną koordynację działań właściwych organów.
W art. 4 ust. 5 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się zapewnienia sprawnej i skutecznej koordynacji i współpracy pomiędzy różnymi jednostkami, w przypadku gdy w ramach właściwego organu więcej niż jedna jednostka ma kompetencje do przeprowadzania kontroli urzędowych.
Ustalenia
Koordynacja działań GIS i WSSE/PSSE odbywa się za pośrednictwem procedur, wytycznych i okólników dotyczących różnych aspektów działań z zakresu kontroli urzędowych. GIS wydaje wspomniane dokumenty do realizacji przez PSSE. Odbywają się spotkania kierowników działów WSSE i przedstawicieli właściwego organu centralnego odpowiedzialnych za koordynację działań w przedmiotowym sektorze. Informacje otrzymywane w ramach wspomnianych spotkań są następnie przekazywane z poziomu WSSE na poziom PSSE. Zespołowi prowadzącemu audyt przedłożono dowody na zorganizowanie spotkań między GIS a WSSE służących wymianie informacji na temat kontroli urzędowych żywności obejmujących kontrole produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt.
Współpraca pomiędzy WSSE a PSSE objętymi wizytą była na dobrym poziomie, zwłaszcza w okolicznościach, w których wymagane było egzekwowanie przepisów. Zespołowi prowadzącemu audyt przedstawiono dowody wymiany informacji pomiędzy PSSE dotyczących dostawcy nasion przeznaczonych do kiełkowania zidentyfikowanego w ramach urzędowej inspekcji u producenta kiełków.
W celu identyfikacji i rejestracji producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt GIS zwrócił się do PIORiN z wnioskiem o udzielenie dostępu do jej wykazów producentów podstawowych. Wniosek odrzucono, wyjaśniając, że wspomniane informacje zawierają dane osobowe. Istnieją jednak dowody wskazujące na dobrą współpracę między GIS a PIORiN. Na wniosek GIS inspektorzy PIORiN w ramach prowadzonych inspekcji producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt rutynowo przekazywali informacje na temat obowiązku rejestracji w stosownej PSSE.
Do celów zarządzania przypadkami poddanymi ocenie przez zespół prowadzący audyt stosowano
system koordynacji w obrębie PIS w odniesieniu do powiadomień RASFF. Właściwe organy przeprowadziły kontrole weryfikacji, aby zapewnić zidentyfikowanie produktów, których dotyczyły takie powiadomienia. Przedmiotowe kontrole nie obejmowały jednak zaangażowanych producentów podstawowych i nie przeprowadzono kontroli na miejscu.
Wnioski
Zasadniczo osiągnięto skuteczną współpracę i koordynację działań w ramach zaangażowanych właściwych organów i pomiędzy nimi zgodnie z wymogami określonymi w art. 4 ust. 3 i 5 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
5.2.9 Środki egzekwowania przepisów Wymogi prawne
W art. 54 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 wymaga się, aby właściwy organ, który wykryje niezgodności, podjął właściwe działanie zapewniające zastosowanie przez podmiot gospodarczy środków zaradczych.
Artykuł 55 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 stanowi, że państwa członkowskie ustanawiają zasady stosowania sankcji obowiązujących w przypadku naruszeń prawa paszowego i żywnościowego oraz innych przepisów UE odnoszących się do ochrony zdrowia zwierząt i ich dobrostanu oraz podejmują wszelkie niezbędne środki zapewniające ich wprowadzenie.
Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.
Ustalenia
W ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z późniejszymi zmianami określono środki i sankcje, które można nałożyć w następstwie kontroli urzędowych.
Obejmują one pisemne ostrzeżenia, grzywny administracyjne, sankcje karne, zatrzymanie produktów lub cofnięcie zatwierdzenia.
W zakładach objętych wizytą dokonano przeglądu działań z zakresu egzekwowania prawa podjętych przez właściwe organy w odniesieniu do przypadków niezgodności ze stosownymi przepisami. Zespołowi prowadzącemu audyt przedstawiono dowody świadczące o podjęciu odpowiednich środków egzekwowania przepisów.
W jednym z województw objętych wizytą na bezpośrednich dostawców żywności niepochodzącej od zwierząt w 2012 r. nałożono jedną karę grzywny i 2013 r. pięć kar grzywny za nieprzestrzeganie obowiązku rejestracji (art. 103 ustawy o bezpieczeństwie żywności). Wysokość grzywny wyniosła 1 000 PLN (około 240 EUR).
Na jednego z rolników objętych wizytą nałożono w 2013 r. grzywnę w wysokości 1 000 PLN za brak rejestracji, a w 2012 r. grzywnę w wysokości 500 PLN (około 120 EUR) za naruszenie krajowych przepisów dotyczących dokumentacji poświadczającej stan zdrowia pracowników.
Wnioski
W przypadkach poddanych ocenie przez zespół prowadzący audyt w następstwie wykrycia niezgodności podjęto działania mające na celu poprawę sytuacji przez dany podmiot zgodnie z przepisami art. 54 i 55 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
6 WNIOSEK OGÓLNY
Mimo że wyznaczono właściwe organy do kontroli urzędowych w sektorach produkcji
podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt, stosowany system kontroli urzędowych nie jest oparty na analizie ryzyka i obejmuje jedynie działania związane z produkcją w trakcie zbiorów i po ich zakończeniu w ograniczonej liczbie zakładów. Oznacza to, że przy planowaniu kontroli urzędowych nie uwzględnia się w sposób systematyczny potencjalnych zagrożeń wynikających z zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Polskie właściwe organy zamierzają włączyć produkcję podstawową żywności niepochodzącej od zwierząt do systemu kontroli urzędowych opartych na analizie ryzyka. Zidentyfikowane niedociągnięcie w zakresie możliwości laboratoriów urzędowej kontroli objętych wizytą mogło mieć wpływ na wiarygodność wyników analizy w ramach badań szczepu Escherichia coli wytwarzającego werotoksynę.
Przepisy UE dotyczące nasion przeznaczonych do kiełkowania oraz kiełków nie są odpowiednio wdrażane. Występują braki w zakresie zatwierdzania zakładów produkujących kiełki zgodnie z wymogami rozporządzenia (UE) nr 210/2013 oraz systemów kontroli wewnętrznych na potrzeby monitorowania kryteriów bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do kiełków zgodnie z wymogami rozporządzenia (WE) nr 7023/2005.
7 SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE
Spotkanie zamykające odbyło się w dniu 22 listopada 2013 r. z udziałem przedstawicieli wszystkich zainteresowanych właściwych organów. Podczas tego spotkania zespół prowadzący audyt przedstawił główne wstępne ustalenia i wnioski z audytu. Wspomniane organy nie wyraziły sprzeciwu, przedstawiły swoje wstępne uwagi oraz udzieliły dodatkowych informacji.
8 ZALECENIA
Właściwe organy są proszone o przekazanie, w terminie 25 dni roboczych od dnia otrzymania niniejszego sprawozdania z audytu, szczegółów dotyczących podjętych i planowanych działań wraz z harmonogramem ich realizacji („plan działania”), które posłużą realizacji poniższych zaleceń.
Nr Zalecenie
1. Zakończenie rejestracji producentów podstawowych żywności niepochodzącej od zwierząt oraz zatwierdzania zakładów produkujących kiełki zgodnie z wymogami art.
6 rozporządzenia (WE) nr 852/2004 i art. 2 rozporządzenia (UE) nr 210/2013.
2. Zapewnienie uwzględnienia potencjalnych zagrożeń pojawiających się na etapie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt, w tym na etapie upraw, przy opracowywaniu planów kontroli urzędowych opartych na analizie ryzyka zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
3. Upewnienie się, że udokumentowane procedury (art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004) dotyczące kontroli urzędowych w zakresie produkcji podstawowej żywności niepochodzącej od zwierząt zawierają wystarczające informacje i wytyczne dla inspektorów, umożliwiające dokonanie oceny wszystkich wymogów określonych w rozporządzeniu (WE) nr 852/2004, rozporządzeniu (UE) nr 210/2013 i rozporządzeniu (WE) nr 2073/2005.
4. Zapewnienie przekazania wszystkich niezbędnych szczegółów w pisemnych instrukcjach dotyczących planu pobierania próbek do analizy mikrobiologicznej
Nr Zalecenie
żywności w celu zagwarantowania, że wszyscy inspektorzy stosują jednolite podejście przy pobieraniu próbek i interpretacji wyników analiz.
5. Zapewnienie przeprowadzania kontroli urzędowych na każdym etapie produkcji żywności zgodnie z wymogami określonymi w art. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 i art. 17 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 178/2002.
6. Zapewnienie, aby kontrole urzędowe w zakładach produkujących kiełki obejmowały między innymi weryfikację pobierania próbek i wstępnych badań partii nasion, tak aby upewnić się, że zasady ustanowione w sekcji 3.3 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 2073/2005 są przestrzegane.
7. Zapewnienie przeprowadzania analiz próbek żywności w celu wykrycia obecności szczepu Escherichia coli wytwarzającego werotoksynę w wyznaczonych laboratoriach, które mogą przeprowadzać wspomniane analizy, jak określono w art. 12 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
Odpowiedź właściwego organu na zalecenia można znaleźć pod adresem:
http://ec.europa.eu/food/fvo/rep_details_en.cfm?rep_inspection_ref=2013-6665
