N ow e rozw iązania w dziedzinie IC T pozw alają n a nie sp o ty k an y d o ty ch -czas rozwój oferty edukacyjnej szkół wyższych oraz dają możliwość poszerzenia rynku i d o ta rc ia d o now ych grup studentów bez w zględu n a m iejsce ich zam ieszkania. M o żn a w yróżnić trzy podstaw ow e obszary zastosow ań now ych rozw iązań technologicznych w działalności edukacyjnej szkół wyższych.
1. P odn iesien ie atrak cy jn o ści oferty n a stu d ia c h sta c jo n a rn y c h o raz niestacjonarnych, np. poprzez w ykłady uznanych au to ry tetó w , sesje naukow e, w ykłady inauguracyjne dostępne dzięki takim rozw iązaniom technologicznym , ja k : w ideokonferencje, telewizja satelitarna.
2. W sparcie procesu dydaktycznego (w ykładów , ćw iczeń) m ateriałam i udostęp n ian y m i przez uczelnię w form ie elektronicznej, np. n a potrzeby sam okształcenia (m ateriały dydaktyczne w form ie C D ) lub szkolenia poprzez udział w grach sym ulacyjnych (sym ulacje kom puterow e).
3. S tu d ia n a odległość (distance learning) pozw alające n a podjęcie nauki rozproszonym tery to rialn ie stu d en to m - studia w Internecie lub z w ykorzys-taniem innych now oczesnych form kom unikacji.
B ezpośrednio z procesem kształcenia na odległość zw iązany je s t tzw.
portal edukacyjny. Jego celem je st stw orzenie n a bazie p latfo rm y p ro
-gram ow ej - centralnego o śro d k a do p row adzenia w szystkich działań zw ią-zanych z kształceniem na odległość. P o rtal edukacyjny pow inien stw arzać m ożliw ości właściwej p ra cy zarów no studiującym , ja k i w ykładow com oraz opiek u n o m stu d en tó w , a także adm inistracji uczelni. M ożem y m ów ić ju ż o polskich dośw iadczeniach w stosow aniu przez uczelnie now ych technologii w procesie kształcenia. Liczba szkół wyższych poszerzających tradycyjną ofertę ed u k acy jn ą o rozw iązania e-learning w zrasta w dość szybkim tempie. W śród o fert edukacyjnych pojaw iły się w latach 2001-2003 p r o g r a m y s t u d i ó w z d z i e d z i n y e k o n o m i i o raz z a r z ą d z a n i a i m a r k e t i n g u , przy czym w idoczna jest tutaj d o m in acja o fe rt szkół n iep ań -stw ow ych. Oczywiście część z nich p ro p o n u je jed y n ie stu d ia w spom agane In tern etem o ra z now oczesnym i nośnikam i wiedzy (np. C D , w ideo, D V D ), inne zaś w p ro w ad zają form y synchronicznego kształcenia (np. dyskusje grupow e w Internecie). Jest rów nież przykład uczelni w ykorzystującej łącza
N au k o w cy u d o w ad n iają, że nieuchronnie - w ciągu całego życia - bę-dziem y m ieć d o czynienia z gw ałtow nym i stałym p ostępem nau k o w o - -technicznym oraz krótkim czasem w drażania nowych w ynalazków w praktyce. W sk u tek u n o w o c ześn ian ia p rocesów p ro d u k c y jn o -u słu g o w y c h i w zrostu stan d ard ó w w ytw arzania będą rosły w ym agania w obec pracow ników . W w a-ru n k ach konkurencji n a rynku pracy niezbędne stanie się podnoszenie swoich kw alifikacji, a także zm iana zaw odu. N ie a k tu a ln a staje się zasad a, ja k ą kierow ało się społeczeństw o industrialne: 20 lat n au k i, a n astęp n ie 40 lat pracy (aż do wieku emerytalnego) i korzystania z nabytej wiedzy. W społeczeń-stwie o p arty m na wiedzy, p o d wpływem now ych technologii i p rzy ro stu w iedzy, co 5 -1 0 la t b ęd ą zm ieniać się fo rm a ln e w y m ag a n ia zw iązane z w ykonyw aniem zaw odu - pracow nik będzie zm uszony d o podnoszenia kw alifikacji b ąd ź d o zm iany zaw odu. N ien a d ąża n ie za zm ianam i m oże oznaczać u tra tę p ra cy i społeczne w ykluczenie1.
T rzecie w yzw anie to p o k o n y w a n i e r ó ż n i c w t e c h n o l o g i i c y f r o w e j . C hodzi tu o p roblem w idocznego p o działu, z p u n k tu w idzenia k o rzy stan ia z technologii cyfrowej, pom iędzy ak tu a ln y m liderem - U SA a E u ro p ą o ra z m iędzy poszczególnym i krajam i europejskim i. D la przykładu, jeśli odniesiem y się do k ryterium liczby u żytkow ników In te rn e tu , to dla
P olski p o ró w n a n ie to n ad a l w ypada niekorzystnie:
- w k ra ja ch skandynaw skich ok. 10 m in osób, czyli p o n a d 60% gos-p o d arstw dom ow ych m a d ostęgos-p d o sieci, a ich liczba w idocznie w zrasta - szacuje się, że w ro k u 2003 sieć obejm ie 17 m in osób,
- p o ten cjał internetow y ry n k u niem ieckiego je st jeszcze większy, gdyż ok. 30 m in osób m a d o stęp do sieci, w tym 48% to oso b y powyżej 14 lat,
- w Polsce w o statn ich dw óch latach o d n otow ujem y w praw dzie znaczący w zrost liczby osób korzystających z In te rn e tu , ale n a d a l je st to niew ystar-czający poziom . W edług b a d a ń firm y S M G /K R C z ro k u 2003, w Polsce jest 5,2 m in u żytkow ników In tern etu , co daje 44% w zrost w p o ró w n a n iu
z rok iem 20022.
In n ą b ard zo isto tn ą kw estią jest obserw ow ana przepaść m iędzy liczbą miejsc p ra cy w sektorze IC T w samej E u ro p ie (jedna n a cztery oferty pracy p o ch o d zi z se k to ra IC T ) a niew y starczającą liczbą w ykw alifik o w an y ch kan d y d ató w , którzy m ogliby te miejsca zapełnić. Niezwykle w ażną inicjatyw ą jest w obec tego intensyw ny proces kom puteryzacji edukacji i rozwój jej nowej form y, tj. edukacji n a odległość z w ykorzystaniem n ośników elekt-ronicznych o ra z d o stę p u do sieci internetow ej (e-learning). N ależy je d n a k w yraźnie zaznaczyć, że w prow adzenie d o procesu kształcenia now oczesnej form y e-learning wiąże się z z a s o b a m i s y s t e m u e d u k a c j i . C hodzi
1 P olska tv drodze do globalnego społeczeństw a inform acyjnego, r a p o rt U N D P , W arszaw a 2002, s. 16, 61.
2
. C e le i u w a ru n k o w a n ia ro z w o ju s y s te m u k s z ta łc e n ia n a p o d sta w ie n ow ych te c h n o lo g iiP olskie szkolnictw o wyższe m usi obecnie bardziej niż kiedykolw iek uw zględniać now e zjaw iska w procesach kształcenia n a świecie, a zwłaszcza w E u ro p ie - stanow i to bow iem jeden z w a ru n k ó w aktyw nego uczestnictw a w tych zm ian ach i zm niejszania istniejącego dystansu.
G lobalny handel, technologie inform acyjne, rozw iązania telekom unikacyjne czy odkrycia naukow e przyczyniają się do transform acji gospodarek w p o d o b -nym kieru n k u . W szystkie te zjaw iska zm ierzają do bud o w y społeczeństw a opartego n a wiedzy, informacji. Zarów no dla jednostek, ja k i dla społeczeństw, zdolności i kw alifikacje stają się najw ażniejszym i d o b ra m i, a e-econom y (g o s p o d a rk a e le k tro n ic z n a ) p rz ek ra cza granice poszczególnych krajów . E d u k ac ja p o w in n a zapew nić człow iekowi nabycie prak ty czn y ch um iejętności i zdolności logicznego m yślenia, k tó re um ożliw iają m u utrzy m an ie się na pow ierzchni ekonom ii globalnej opartej na wiedzy. W świetle tego do kluczow ych zag ad n ień zw iązanych z edukacją należy zaliczyć:
- n ab yw anie now ych um iejętności i kw alifikacji w procesie kształcenia, - nieustające kształcenie, obejm ujące również okres aktyw ności zawodowej, - poko n y w an ie w procesie edukacji w idocznych różnic w technologii cyfrowej.
Pierw sze w yzw anie dotyczy p y tan ia, k tó re z pod staw o w y ch um iejętności i kwalifikacji powinien posiąść student, by sprawnie funkcjonow ać w społeczeń-stwie wiedzy i inform acji. D la wielu są to u m i e j ę t n o ś c i z w i ą z a n e z t e c h n o l o g i a m i i n f o r m a c y j n y m i i k o m u n i k a c y j n y m i (IC T - Inform ation and Com m unication Technology). T ru d n o zaprzeczyć, że takie um iejętności ułatw iają je d n o stk o m funkcjonow anie w g o sp o d a rk a c h w d ra-żających e-econom y, ale rów nie w ażne są takie um iejętności, ja k znajom ość języków obcych czy zasad przedsiębiorczości. C hodzi więc - z jednej strony - o zachow anie określonych p roporcji w edukacji społeczeństw a o m odelu eu ro p ejsk im , a z drugiej stro n y o to, by w y k o rz y stu ją c n iesp o ty k an e dotychczas możliwości technologiczne, skutecznie kształtow ać wiedzę i um iejęt-ności stu d en tó w w wielu innych obszarach.
D ru g im kluczow ym zagadnieniem jest n i e u s t a j ą c e k s z t a ł c e n i e p r z e z c a ł e ż y c i e [L ife-Long Learning). W raz z przyspieszeniem rozw oju technologicznego i k u m ulacją nowej wiedzy zd obyte w szkole i w praktyce um iejętności i kw alifikacje dezak tu alizu ją się. Istnieje p o trz e b a ciągłego u ak tu aln ian ia nabytych um iejętności. Jest to wyzwanie d la całego społeczeńst-wa, w którym nauczyciele, pracodawcy i organizaq'e społeczne m ają w ażną rolę do odegrania w edukacji nie tylko w szkole czy na uniwersytecie (w nauczaniu form alnym ), ale także w tw orzeniu program u i form nieustającego kształcenia. Społeczeństwo o parte na wiedzy i inform acji nie m oże istnieć bez nieustannego kształcenia, te podejścia p o zo stają we w zajem nym zw iązku.