W dniach 15–16 listopada 2018 roku odbyła się konferencja szkole-niowa dla bibliotekarzy z województwa śląskiego. Myśl przewodnią dwudniowego wydarzenia organizowanego przez Miejską Biblio-tekę Publiczną w Katowicach stanowiły obraz/słowo/Biblioteka.
Partnerem konferencji był Miejski Dom Kultury „Koszutka”. Projekt został dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dzie-dzictwa Narodowego.
Konferencja zakładała wymianę poglądów i spostrzeżeń dotyczą-cych książki obrazkowej i powieści graficznej jako formy kierowanej do niedorosłego czytelnika, stawiając pytanie o to, jak w procesie kształcenia się postaw ukierunkować przekaz do młodego czytelnika.
Przedmiotem zainteresowania były zarówno publikacje kierowane do niedorosłych (analiza rynku, przegląd oferty wydawniczej), jak i formy oraz metody pracy z grupą czy wpływ ośrodków i przestrzeni, specjalizujących się w gromadzeniu komiksów i książki obrazkowej, na odbiór tekstów graficznych i literackich przez młodych czytel-ników. Do udziału w konferencji zostali zaproszeni przedstawiciele instytucji akademickich, animatorzy kultury, rysownicy i ilustra-torzy, wydawcy, autorzy komiksów. Wiedza akademicka została zestawiona z praktyką i doświadczeniem kadry współpracującej z młodymi czytelnikami. Obecność reprezentantów wielu środowisk pozwoliła wyposażyć audytorium w wachlarz niezbędnej wiedzy i umiejętności, a także pomysły do działania z udziałem młodych użytkowników biblioteki. Wśród słuchaczy znaleźli się nie tylko przedstawiciele bibliotek publicznych, ale i szkolnych, pedagogicz-nych oraz ośrodków szkolenia nauczycieli.
Pierwszy dzień konferencji poświęcony był problematyce i zna-czeniu książki obrazkowej, analizie rynku pod kątem dostępności publikacji. Dywagacje na temat związku słowa z obrazem roz-począł prof. dr hab. Grzegorz Leszczyński, załączając do swojego wystąpienia Od obrazu do słowa – i z powrotem. Tryumf „literatury oka” w xxi wieku historyczny rys polskiej literatury obrazu. Pod-czas wykładu nie mogło zabraknąć odwołań do edytorskich pereł artystycznych autorstwa Michała Arcta, Edmunda Dulaca, Jana Marcina Szancera (który prowadził bardzo szczegółowe studium, nim przystąpił do pracy twórczej), niedocenionych Themersonów czy Iwony Chmielewskiej, Moniki Hanulak, Krystyny Lipki-Sztar-bałło, Marty Ignerskiej oraz Aleksandry i Daniela Mizielińskich.
Współczesna książka obrazkowa to swoista prowokacja artystyczna, pełna symboliki czy nawet artystycznego szaleństwa. Rozróżnić jednak należy te, które są grafikami książkowymi, od tych, które tworzą obrazy książkowe. Naturalnym elementem przejścia od wypowiedzi Profesora – autorytetu w zakresie literatury dziecięcej i młodzieżowej, było wystąpienie doktor Krystyny Rybickiej, która sprawuje opiekę nad Ośrodkiem Książki Obrazkowej
mieszczą-cym się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Lublinie. Gromadzone tam obrazowe dzieła sztuki mają okazję zaistnieć podczas spotkań, wernisaży z artystami i ilustratorami. Picturebooki wzbudzają za-interesowanie wśród odbiorców różnych grup wiekowych, tym samym tworząc czytelniczy pomost międzypokoleniowy. Doktor Rybicka podkreślała, że dominacja obrazu nad tekstem to uczenie się świata przez pryzmat rzeczywistości, w sposób wielowymiarowy.
Doświadczalny punkt widzenia książki obrazkowej został za-prezentowany przez Małgorzatę Swędrowską, która jest propaga- torką czytania wrażeniowego oraz aktywnego działania z książką.
Kluczem do rozmowy stała się publikacja Oli Woldańskiej-Płociń-skiej Zwierzokracja (Wydawnictwo Papilon), która za sprawą ukrytych i wzajemnie na siebie oddziałujących słów i obrazów może stać się punktem rozpoczęcia zabawy. To dowód na to, jak ważne są w książce warstwa językowa, pozwalająca na różnego typu gry słow-ne (rymy, powtarzanki, wyliczanki) oraz warstwa wizualna, która buduje dodatkowy kontekst pozwalający na pobudzanie wyobraź-ni i rozbudowywawyobraź-nie historii w oparciu o ilustrację. Prezentacja kolejnej prelegentki również pokazała mnogość działań z książką.
Warsztaty z serią Pierwsze obrazy Joanny Merkurii Czerwińskiej wydawnictwa Dwie Siostry przeprowadziła bibliotekarka Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach – Joanna Cieśla. Przedstawiła, jak wartościowa jest praca z samym tylko obrazem, którego mo-tywy pochodzą z prehistorycznych malowideł i petroglifów. Seria przeznaczona dla najmłodszych uczestników kultury czytelniczej tutaj została zaprezentowana w innej roli. W oparciu o publikację przeprowadzono eksperymentalny warsztat z udziałem czytel-ników w wieku szkolnym, w efekcie czego powstały nawiązania do sztuki naskalnej. Doświadczenie to udowodniło, że na różnym etapie rozwoju czytelniczego obraz może być rozmaicie odbierany i interpretowany.
Spojrzeniem na książę obrazkową z innego punktu widzenia były wystąpienia wydawców. Dokonano wnikliwej analizy polskiego
rynku książki obrazowej dla dzieci właśnie z ich perspektywy.
Magdalena Kłos-Podsiadło – wydawczyni książek dla dzieci i młodzieży – zwróciła uwagę na docenienie polskich publikacji obrazowych na arenie międzynarodowej, przede wszystkim liczne sukcesy podczas Bologna Children’s Book Fair – targów książki podsumowujących dokonania rynku dziecięcego na całym świecie.
Wśród uznanych książek znalazły się publikacje między innymi Wydawnictwa Wytwórnia. Pokazuje to, że polska ilustracja obrazo-wa jest na bardzo dobrym poziomie. Wydawczyni zwróciła uobrazo-wagę na jeszcze jeden typ książki obrazowej – silentbook, czyli książki, w których pojawia się tylko obraz (publikacje autorstwa Blexbolex).
Należy pamiętać, że w procesie kontaktu niedorosłych z książką powinno się traktować dzieci po partnersku. Istotnym elementem w aktywności z książką obrazkową jest również praca z jej formą.
Dlatego też publikacje wydawnictwa niejednokrotnie wymykają się poza książkowe ramy, przeobrażając się w interaktywne wystawy (TuCzyTam?, Wszystko widzę jako sztukę), pozwalające młodym czytel-nikom niejako stać się współtwórcami tej czytelniczej przestrzeni.
Ciekawe zjawisko zaprezentowała Marta Kotkowska z Wydaw-nictwa Przygotowalnia – pisanie do obrazków i tworzenie różnych utworów do tych samych ilustracji. Okazuje się, że adaptowanie i naśladownictwo było powszechnym zjawiskiem, obecnym rów-nież w publikacji Sibylle von Olfers (Przygoda Marlenki, Wietrzyk).
Podobny zabieg zastosowany został również w Na jagody Marii Konopnickiej i Elsy Beskow. Czy to sposób na przetrwanie ilustra-cji? Książki Sibylle von Olfers są komplementarne, obraz działa tutaj ze słowem. Baśniowa ilustracja wymaga więcej skupienia od młodego czytelnika, ale zasługuje na jego uwagę.
Zaprezentowane zostały również publikacje obrazkowe Wydaw-nictwa Format, które wydaje książki wybitnych znawców książki dla dzieci: Tomiego Ungerera, Janoscha czy Dicka Bruny. Oprócz dziecięcego odbiorcy wydawnictwo kształtuje również świato-pogląd starszego i bardziej zaawansowanego grona czytelników,
przekonując ich do wizualnej formy poprzez oferowanie publika-cji Marka Bieńczyka i Joanny Concejo Książę w cukierni czy Olgi Tokarczuk i Joanny Concejo Zgubiona dusza. „Po co nam obraz w książkach dla dzieci?” – na to pytanie odpowiedziała Katarzy-na KlejKatarzy-na z Wydawnictwa Tako, która przedstawiła Katarzy-najcenniejsze i najbardziej wartościowe książki: kolekcję OQO, czyli oparte na tradycji malarskie bajki opowiedziane współczesnymi historiami, serię Moje ciało, stworzoną w konwencji komiksu, w której zawarte są odpowiedzi na nurtujące młodego czytelnika pytania, Książki jutra, które za pomocą obrazu przedstawiają rozważania o polityce, społeczeństwie, wolności czy sprawiedliwości. Książki obrazowe można znaleźć również w ofercie Wydawnictwa Literówka, które wydawało nietuzinkową opowieść w obrazie: Pewnego razu w Lon-dynie. Wydawnictwo Tadam zaprezentowało z kolei interaktywną zabawę w formie gry parafowej, którą można zaproponować mło-demu czytelnikowi (Jak wytresować Cthulhu? Macieja Jasińskiego).
Problematyce i rozumieniu przekazów zawartych w książkach obrazkowych poświęcono trzy warsztaty. Pierwszy przygotowany został przez animatorkę kultury, promotorkę sztuki książki dla dzieci, autorkę bloga Poza Rozkładem – Annę Mrozińską, która metodę pracy ze słowem i obrazem oparła o W naszym domu...
Isabel Minhos Martins. Drugi warsztat przygotowała Marta Kot-kowska z Wydawnictwa Przygotowalnia: uczestnicy zmierzyli się z odszyfrowaniem i rozpracowaniem całego projektu graficznego książek Wietrzyk i Dzieci korzeni Sibylle von Olfers, Dino Bambino Mirelli von Chrupek, O niezwykłym chłopcu, który pożerał książki Olivera Jeffersa oraz Królestwo dziewczynki Iwony Chmielewskiej.
Trzeci warsztat, Małgorzaty Swędrowskiej, ukazał działania mające wzmocnić efekt czytania poprzez zabawy rytmiczne, muzyczne, parateatralne czy plastyczne w oparciu o Elementarz w podskokach oraz Moja mama, mój tata.
Przedmiotem zainteresowania drugiego dnia konferencji był z kolei komiks – jego znaczenie i pozycja kulturotwórcza w oczach młodych Polaków. Rozważania wokół istoty obrazu i słowa rozpoczął