III. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA
III.2. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr
Na podstawie udokumentowanych zasobów środowiska kulturowego, uwarunkowań rozwoju tych zasobów, przepisów szczególnych oraz wyznaczonych celów rozwoju miasta formułuje się następujące kierunki kształtowania tego środowiska:
- wzmocnienie istniejących walorów oraz tworzenie nowych wartości kulturowych w przestrzeniach publicznych miasta,
- tworzenie atrakcyjnego obrazu miasta jako zespołu obszarów mieszkaniowych i mieszkaniowo-usługowych.
Przyjęto, iŜ zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków będą obejmować:
- pełne respektowanie zasad ochrony dla obiektów objętych ochroną na mocy przepisów szczególnych wraz z uwzględnieniem wpływu tych obiektów na sposób zagospodarowania terenów, w których są zlokalizowane lub terenów w ich sąsiedztwie,
- wyznaczenie stref ochrony konserwatorskiej wraz z ustaleniem zakresu działań dla terenów wchodzących w ich skład.
Ww. obiekty oraz projektowane strefy ochrony konserwatorskiej wyróŜniono na rysunku studium zatytułowanym „Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego – struktura funkcjonalno-przestrzenna (rysunek nr 1).
III.2.1. Elementy podlegające prawnej ochronie
Do elementów środowiska kulturowego podlegających ochronie naleŜą:
- obiekty w rejestrze zabytków, - obiekty w ewidencji zabytków, - stanowiska archeologiczne.
Wykazy ww. obiektów zlokalizowanych w Piotrkowie Trybunalskim udostępnione przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Łodzi, Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim zamieszczono w tabelach A, B, C pkt.
2.2.4.
W odniesieniu do obiektów ujętych w rejestrze zabytków obowiązuje ich zagospodarowanie, prowadzenie badań, prac, robót oraz podejmowanie innych działań związanych z nimi zgodnie z obowiązującymi przepisami, dotyczącymi ochrony zabytków i opieki nad nimi.
Pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wymaga:
- prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru,
- wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku,
- prowadzenie badań konserwatorskich zabytku wpisanego do rejestru, - prowadzenie badań architektonicznych zabytku wpisanego do rejestru, - prowadzenie badań archeologicznych,
- przemieszczanie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru,
- trwałe przeniesienie zabytku ruchomego wpisanego do rejestru, z naruszeniem ustalonego tradycją wystroju wnętrza, w którym zabytek ten się znajduje,
- dokonywanie podziału zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru,
- zmiana przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru lub sposobu korzystania z tego zabytku, - umieszczanie na zabytku wpisanym do rejestru urządzeń technicznych, tablic, reklam oraz napisów, - podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu
zabytku wpisanego do rejestru.
W odniesieniu do obiektów ujętych w ewidencji konserwatorskiej, połoŜonych w obrębie stref konserwatorskich i poza nimi w przypadku ich: remontu, przebudowy, rozbudowy, adaptacji, zmiany sposobu uŜytkowania, rozbiórki ustala się obowiązek uzyskania:
- wytycznych konserwatorskich do planowanych zamierzeń,
- uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków planowanych zamierzeń.
III.2.2. Projektowane elementy
Ustala się dodatkowe formy ochrony w postaci projektowanych stref ochronnych:
- „A” – ścisłej ochrony konserwatorskiej, - „B” – ochrony konserwatorskiej,
- „E” – ochrony konserwatorskiej ekspozycji i zespołów zabytkowych, - „W” – ochrony archeologicznej,
- „OW” – obserwacji archeologicznej.
strefa „A” – ścisłej ochrony konserwatorskiej:
obejmuje tereny, na których znajdują się zespoły i obiekty zabytkowe o wysokich wartościach, w jej skład wchodzą:
- układ przestrzenny Starego Miasta wraz z fragmentami murów obronnych, - Rynek Trybunalski wraz z przylegającą zabudową,
- kościół p.w. św. Jakuba wraz z cmentarzem przykościelnym,
- zespół klasztorny O. O. Dominikanów wraz z cmentarzem przykościelnym,
- zespół klasztorny O. O. Bernardynów wraz z parkiem i cmentarzem przykościelnym, - zespół klasztorny Panien Dominikanek,
- zespół klasztorny O. O. Pijarów, - zespół klasztorny O. O. Jezuitów,
- zespół cerkwi prawosławnej p.w. Wszystkich Świętych wraz z parkiem przycerkiewnym i cmentarzem prawosławnym,
- budynek sądu i starostwa powiatowego,
- ulica Słowackiego wraz z zabudową i układami zieleni komponowanej, - zespół stacji dawnej kolei warszawsko–wiedeńskiej,
- zamek,
- zespół synagog,
- zespół kolei wąskotorowej,
- kościół p.w. Nawiedzenia NMP (XIV w.) wraz z cmentarzem przykościelnym, - zespół cmentarzy przy ul. Cmentarnej, Partyzantów i Spacerowej,
- park miejski im. ks. J. Poniatowskiego,
- układ rozplanowania parku dworskiego przy ul. Belzackiej, - zespół zamkowo–parkowy w Bykach;
• ochronie podlegają: komponowany układ przestrzenny w tym linie regulacyjne ulic, typy pierzei, skala i typ zabudowy, otwarcia kompozycyjne, dominanty architektoniczne, układ komunikacyjny, podziały
parcelacyjne, historyczne linie zabudowy, zabytki architektury ujęte w rejestrze zabytków i ewidencji konserwatorskiej, układ cieków i zbiorników wodnych, zespoły zieleni komponowanej towarzyszącej zespołom architektoniczno – urbanistycznym;
• dla parków i cmentarzy ochronie podlegają: układ przestrzenny, walory krajobrazowe, (otwarcia, dominanty, rzeźba terenu) zieleń, zespoły rzeźby i małej architektury;
• w ramach podejmowanych działań:
- naleŜy porządkować tereny z przypadkowych obiektów degradujących otoczenie lub wprowadzenie ekranów zieleni, izolujących elementy dysharmonizujące z zabytkiem, a juŜ zrealizowane;
- naleŜy uzgodnić z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków:
- trwałe zmiany elewacji i brył budynków,
- zmiany w wystroju plastycznym przestrzeni publicznej, w tym w zakresie: nawierzchni, elementów małej architektury (ulic, placów, parków, skwerów),
- wyburzenie obiektów,
- dla nowych obiektów konieczne jest:
- uzyskanie wytycznych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do projektu budowlanego, - uzgodnienie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków projektu budowlanego;
- przed dokonywaniem ewentualnych wyburzeń, w określonych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przypadkach, inwestor wykonujący wyburzenie winien wykonać dokumentację inwentaryzacyjną;
- naleŜy zachować historyczne podziały własnościowe wnętrz kwartałów w formie czytelnych przestrzeni; podziały te powinny być takŜe uzewnętrznione w pierzejach ulic:
- naleŜy nawiązywać nową i modernizowaną zabudową do charakteru i skali zabudowy tradycyjnej pod względem formy, wysokości, lokalizacji; współczesne funkcje muszą uwzględniać historyczny charakter zabudowy i moŜliwości jej dostosowania bez naruszania zabytkowych wartości obiektów;
- naleŜy wykluczyć lokalizację reklam wielkoformatowych;
strefa „B” - ochrony konserwatorskiej:
obejmuje tereny połoŜone poza obrębem miasta średniowiecznego, wykształcone od XIV do XX w. wzdłuŜ
głównych dróg wylotowych, zawierające: historyczny układ komunikacyjny, zespoły zabudowy zabytkowej i tradycyjnej reprezentatywnej dla róŜnych etapów rozwoju miasta oraz tereny komponowanej zieleni, w skład której wchodzą:
- układ przestrzenny centrum miasta: ulice Wojska Polskiego, Słowackiego, 3-go Maja, Krakowskie Przedmieście, Jerozolimska wraz z zabudową i układami zieleni komponowanej,
- otoczenie wraz z halą targową przy ul. Sienkiewicza,
- otoczenie budynku wraz z budynkiem mieszkalnym „Pekin”, - otoczenie zespołu zamkowo–parkowego w Bykach,
- otoczenie parku dworskiego przy ul. Belzackiej,
• ochronie podlegają: układ przestrzenny w tym: sieć uliczna, linie regulacyjne, historyczne podziały własnościowe, osie kompozycyjne, dominanty architektoniczne, typy pierzei, skala zabudowy, zabudowa tradycyjna, kamienice wielkomiejskie zespoły komponowanej zieleni w tym układ zieleni ulicznej w formie szpalerów;
• dla parków i cmentarzy ochronie podlegają: układ przestrzenny, walory krajobrazowe, (otwarcia, dominanty, rzeźba terenu) zieleń, zespoły rzeźby i małej architektury;
• w ramach podejmowanych działań:
- naleŜy porządkować tereny z przypadkowych obiektów degradujących otoczenie zabytkowych
obiektów lub wprowadzenie ekranów zieleni, izolujących elementy dysharmonizujące z zabytkiem, a juŜ zrealizowane;
- wyburzeniom mogą podlegać przede wszystkim obiekty dysharmonizujące, pozbawione wartości zabytkowych;
- przed dokonywaniem ewentualnych wyburzeń, w określonych przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przypadkach, inwestor wykonujący wyburzenie winien wykonać dokumentację inwentaryzacyjną;
- nowa zabudowa jest moŜliwa w przypadku, gdy:
- stanowi element procesu wymiany nieprzydatnej zabudowy historycznej
- stanowi logiczny zharmonizowany przestrzennie i niewielki skalą, pełnostandardowy element towarzyszący;
- naleŜy nawiązać nową i modernizowaną zabudową do charakteru i skali zabudowy tradycyjnej pod względem formy, wysokości, lokalizacji; współczesne funkcje muszą uwzględniać historyczny charakter zabudowy i moŜliwości jej dostosowania bez naruszania zabytkowych wartości obiektów;
- naleŜy wykluczyć lokalizację reklam wielkoformatowych;
strefa „E” - ochrony konserwatorskiej ekspozycji i zespołów zabytkowych:
obejmuje tereny stanowiące zabezpieczenie właściwego eksponowania zespołów lub obiektów zabytkowych;
• ochronie podlega ekspozycja zabytkowych dominant przestrzennych miasta (kościół św. Jakuba, zespół klasztorny O.O. Jezuitów – obecnie I LO, zespół klasztorny O.O. Bernardynów – obecnie kościół p.w.
Matki Boskiej Anielskiej i Św. KrzyŜa, zespół zamkowo-parkowy Byki, park dworski przy ul. Belzackiej, i inne),
• w ramach podejmowanych działań:
- naleŜy porządkować tereny z przypadkowych obiektów degradujących otoczenie zabytkowych
obiektów lub wprowadzenie ekranów zieleni, izolujących elementy dysharmonizujące z zabytkiem, a juŜ zrealizowane;
- naleŜy uzgodnić z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkie inwestycje mające wpływ na
kształt panoram w bliŜszych lub dalszych planach, w zakresie lokalizacji, gabarytów, formy i kolorystyki projektowanych obiektów;
- gabaryty, forma i kolorystyka nowej i modernizowanej zabudowy muszą uwzględniać ekspozycję zabytkowych dominant przestrzennych miasta;
- naleŜy wykluczyć lokalizację reklam wielkoformatowych;
strefa „W” - ochrony archeologicznej:
obejmuje tereny występowania stanowisk archeologicznych; będących w głównej mierze pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa oraz pozostałościami cmentarzysk;
• ochronie podlegają pozostałości osadnictwa pradziejowego i średniowiecznego, jakie zlokalizowano podczas badań powierzchniowych,
• w ramach podejmowanych działań::
- naleŜy uzgodnić z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków warunki realizacji inwestycji wymagających prac ziemnych oraz uzyskania pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na wykonanie tych prac,
- wszelkie prace ziemne mogą być prowadzone po uprzednim wykonaniu ratowniczych wykopaliskowych badań archeologicznych,
- na całym obszarze objętym studium:
- przy duŜych inwestycjach liniowych (tj. projektowane trasy komunikacyjne, linie elektroenergetyczne, rurociągi) naleŜy przeprowadzić nadzory archeologiczne, dla których naleŜy wystąpić o wydanie pozwolenia dla ich przeprowadzenia do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;
- nowe odkryte stanowiska archeologiczne naleŜy oznaczyć, zabezpieczyć i powiadomić Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; dopuszczalne jest powiększenie strefy ochrony archeologicznej po odkryciu nowych stanowisk i wciągnięciu do ewidencji zabytków archeologicznych; zasięg i forma ochrony archeologicznej nowoodkrytych stanowisk będzie określana przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
strefa „OW” - obserwacji archeologicznej:
obejmuje znaczne skupiska stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w centrum miasta, w parku przy ul. Belzackiej oraz w okolicach załoŜenia zamkowo-parkowego Byki;
• ochronie podlega duŜa ilość stanowisk archeologicznych pochodzących z początku naszej ery
tworzących wyraźnie wyodrębniające się skupisko osadnicze o wyjątkowo duŜej wartości naukowej i historycznej;
• w ramach podejmowanych działań:
- naleŜy uzgodnić z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków warunki realizacji inwestycji wymagających prac ziemnych oraz uzyskania pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na wykonanie tych prac.