Ochrona praw osób niepełnosprawnych

1. Zasady umieszczania osób ubezwłasnowolnionych w domach pomocy społecznej Rzecznik skierował⁴⁷² wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgod-ności przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego⁴⁷³ w zakresie, w jakim nie prze-widują czynnego udziału osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej w sprawach o uzyskanie przez jej opiekuna zezwolenia sądu opiekuńczego na złożenie wniosku o umieszczenie tej osoby w domu pomocy społecznej oraz wyłączają osobę całkowicie ubezwłasnowolnio-ną, umieszczoną w domu pomocy społecznej za zgodą jej opiekuna, z kręgu podmiotów uprawnionych do wystąpienia do sądu opiekuńczego o zmianę orzeczenia o przyjęciu

470 Pismo z 24 marca 2015 r.

471 Dz.U. poz. 1418).

472 VIII.517.1.2015/XI.517.1.2015 z 3 listopada 2015 r., sygn. akt K 31/15.

473 Ustawa z 19 sierpnia 1994 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375, z późn. zm.).

do domu pomocy społecznej z Konstytucją, Konwencją o ochronie praw człowieka i pod-stawowych wolności oraz Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych.

Zgodnie z zakwestionowanymi regulacjami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego osoba z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną, w zastępstwie której działa jej opiekun prawny, nie ma możliwości kwestionowania orzeczenia sądu opiekuńczego wyra-żającego zgodę na umieszczenie jej w domu pomocy społecznej, a ponadto w razie zmiany okoliczności faktycznych (poprawa stanu psychicznego, możliwość skorzystania z opieki innych osób) nie ma możliwości wystąpienia do sądu o zmianę tego orzeczenia. Istniejące gwarancje ochrony praw osób z niepełnosprawnością psychiczną lub intelektualną należy ocenić jako niewystarczające i nieskuteczne. Niezbędnym wydaje się takie zabezpieczenie praw tej grupy osób, które uniemożliwi arbitralne pozbawianie ich wolności osobistej, za-pewni poszanowanie przyrodzonej godności, prawo dostępu do sądu oraz prawo do spra-wiedliwej procedury sądowej. Rygor panujący w domach pomocy społecznej w istotny sposób ingeruje w wolność i autonomię decyzyjną umieszczonych tam osób. Mieszkańcy nie mają możliwości swobodnego opuszczenia zakładu, często nie dysponują własnymi dokumentami lub rzeczami osobistymi, personel domów pomocy społecznej ma moż-liwość stosowania kar porządkowych oraz decydowania o formach spędzania wolnego czasu, w tym regulowania zasad odwiedzin przez osoby trzecie. Z tych powodów jedyną przesłanką uzasadniającą pominięcie woli osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej przy podejmowaniu decyzji o umieszczeniu w domu pomocy społecznej może być niezdolność do jej wyrażenia. Obowiązujące regulacje prawne oraz praktyka ich stosowania doprowa-dziły do dwóch negatywnych dla Polski wyroków Europejskiego Trybunału Praw Czło-wieka, który uznał, że polskie instytucje państwowe naruszyły w tym zakresie standardy wynikające z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Pomimo licznych interwencji ze strony Rzecznika Praw Obywatelskich, a także organizacji pozarzą-dowych, wyroki te do chwili obecnej nie zostały przez Polskę wykonane.

Sprawa oczekuje na rozpatrzenie przez Trybunał Konstytucyjny.

2. Przepisy pozbawiające osoby z dysfunkcjami zdrowotnymi prawa do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny

Rzecznik skierował⁴⁷⁴ wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgod-ności z Konstytucją dwóch przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego⁴⁷⁵ dotyczących okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, a także okoliczności uzasadniających unieważnienie małżeństwa. Założenie przyjęte przez ustawodawcę w 1964 r., iż osoby do-tknięte określonymi zaburzeniami nie są zdolne do założenia rodziny, budzą współcześnie istotne wątpliwości konstytucyjne. Pierwszy z zakwestionowanych przepisów co do zasady pozbawia osoby z dysfunkcjami zdrowotnymi, posiadające pełną bądź ograniczoną zdol-ność do czynności prawnych (nie ubezwłasnowolnione całkowicie), prawa do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Osoby te jedynie wyjątkowo za zezwoleniem sądu mogą

474 IV.501.7.2015 z 12 maja 2015 r., sygn. akt K 13/15.

475 Ustawa z 25 lutego 1964 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 583).

uzyskać takie prawo. Pozbawienie prawa do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny na-stępuje na podstawie niejasnych, niejednoznacznych i nieprzystających do współczesnej wiedzy medycznej kryteriów choroby psychicznej i niedorozwoju umysłowego. Ponad-to przesłanki udzielenia przez sąd zezwolenia na zawarcie małżeństwa w postaci stanu zdrowia lub umysłu niezagrażającego małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa mają charakter dyskryminujący. Zaskarżony przepis Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest niezgodny z postanowieniami Konstytucji mówiącymi o poszanowaniu i ochronie godności ludzkiej. Pozostawanie w obrocie prawnym omawianego przepisu poniża osoby z dysfunkcjami zdrowotnymi i rodzi po ich stronie usprawiedliwione poczucie krzywdy.

Kwestionowany przepis jest niezgodny także z postanowieniami Konstytucji o prawie każ-dej osoby do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym, ponieważ na podstawie niejasnych, niejedno-znacznych i nieprzystających do stanu aktualnej wiedzy medycznej kryteriów ingeruje w prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Ponadto omawiany przepis w sposób nieproporcjonalny ogranicza prawo do ochrony życia rodzinnego i prawo do decydowania o życiu osobistym.

Zgodnie z treścią drugiego z zaskarżonych przepisów unieważnienia małżeństwa z po-wodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków. W toku postępowania o unieważnienie małżeństwa sąd zobo-wiązany jest, podobnie jak w sprawie o zezwolenie na zawarcie małżeństwa, badać, czy cho-roba psychiczna albo niedorozwój umysłowy zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego potomstwa. Zarzuty niekonstytucyjności sformułowane we wniosku Rzecznika są analo-giczne jak dla wcześniej omawianego przepisu.

Sprawa oczekuje na rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny.

3. Realizacja prawa osób niewidomych dostępu do środków transportu wraz z psem przewodnikiem

Do Rzecznika wpływały skargi osób niepełnosprawnych wskazujące na przypadki nie-respektowania przez prywatnych przewoźników wykonujących przewóz regularny osób w krajowym transporcie drogowym, prawa osób niewidomych wstępu do środka transpor-tu wraz z psem przewodnikiem. Na podstawie prowadzonych postępowań wyjaśniających Rzecznik powziął wątpliwość, czy istnieją skuteczne mechanizmy prawne, które gwaran-tują osobom niepełnosprawnym realizację ich uprawnień. Zapewnienie osobom niepeł-nosprawnym w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych możliwości dostępu do obiektów użyteczności publicznej i środków transportu wraz z psem przewodnikiem było bardzo istotną zmianą, która nie tylko przy-czyniła się do podniesienia komfortu życia osób niepełnosprawnych, ale przede wszystkim znacząco zmniejszyła ich poczucie społecznego wykluczenia. Dlatego niezmiernie ważne jest zapewnienie jej skutecznego realizowania i reagowania na każde jej naruszenie. W kie-rowanej do Rzecznika korespondencji organy właściwe w sprawie wydawania zezwoleń na wykonywanie przewozów w krajowym transporcie drogowym wskazują na brak praw-nych środków działania o charakterze kontrolnym lub nadzorczym, za pomocą których

mogłyby zapewnić respektowanie przez prywatnych przewoźników uprawnień osób nie-pełnosprawnych. Rzecznik zwrócił się⁴⁷⁶ do Przewodniczącego Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o przedstawienie stanowiska w sprawie.

Przewodniczący w pełni podzielił⁴⁷⁷ wątpliwości odnoszące się do braku skutecznych mechanizmów prawnych, gwarantujących osobom niepełnosprawnym realizację ich usta-wowych uprawnień w sytuacji, gdy korzystają z psa asystującego. W związku z powyższym Przewodniczący Komisji zaproponuje podjęcie prac analitycznych i koncepcyjnych, mają-cych na celu opracowanie pożądanych rozwiązań legislacyjnych.

Sprawa pozostaje w zainteresowaniu Rzecznika.

4. Stworzenie możliwości działania asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej Potrzeba stworzenia nowego zawodu asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej jest od dawna postulowana przez środowisko osób niepełnosprawnych oraz ekspertów.

Instytucja asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej stwarza tym osobom możliwość prowadzenia aktywnego życia, zarówno zawodowego, jak i prywatnego, a także korzyst-nie wpływa na proces rehabilitacji społecznej i zawodowej. Powołakorzyst-nie instytucji asysten-ta osobistego osoby niepełnosprawnej byłoby pożądane z uwagi na regulacje wynikające z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. W Ministerstwie Pracy i Polityki Spo-łecznej trwają prace specjalnie powołanego Zespołu do spraw rozwiązań systemowych na rzecz osób niepełnosprawnych. Jednak prace te znajdują się na wstępnym etapie. Zda-niem Rzecznika konieczne jest przyspieszenie prac zmierzających do powołania instytucji asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej i poddania projektu takiego rozwiązania konsultacjom z zainteresowanymi środowiskami. Rzecznik zwrócił się⁴⁷⁸ do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o przedstawienie stanowiska w sprawie.

Minister wyjaśnił⁴⁷⁹, że usługa asystenta osoby niepełnosprawnej funkcjonuje już na gruncie ustawy o pomocy społecznej i jako specjalistyczna usługa opiekuńcza jest kie-rowana głównie do osób niepełnosprawnych intelektualnie i osób z zaburzeniami psy-chicznymi w związku z realizacją przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.

Pełny zakres tej usługi nie zawsze jest potrzebny w przypadku osób niepełnosprawnych z innymi niepełnosprawnościami, w szczególności osób z poważnymi ograniczeniami funkcjonowania, wynikającymi z niepełnosprawności fizycznej. Trwają prace legislacyjne nad nowelizacją rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym. Ponadto w ramach Programu Operacyj-nego Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020 planuje się wypracowanie, przetestowanie, wdrożenie i upowszechnienie standardu usług asystenckich świadczonych na rzecz osób niepełnosprawnych.

476 V.7224.362.2014 z 15 stycznia 2015 r.

477 Pismo z 20 lutego 2015 r.

478 III.7047.15.2014 z 24 lutego 2015 r.

479 Pismo z 25 marca 2015 r.

5. Brak możliwości odwołania się od orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień Rzecznik uznał, że rozwiązanie przyjęte w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych⁴⁸⁰ budzi wątpliwości natury konstytucyjnej, ponieważ nie przewiduje odwołania od orzeczenia powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności ustalającego stopień niepełnosprawności oraz wskazania dla ce-lów korzystania z ulg i uprawnień, wydanego osobie posiadającej orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów. Konstytucja przewiduje wprawdzie możliwość ustanowienia wyjątków od zasady zaskarżalności orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, jednak wyjątki te muszą być racjonalnie uzasadnione. Tymczasem nie ma argumentów przemawiających za wyłączeniem prawa do złożenia odwołania od orzeczenia w przed-miocie wskazań do ulg i uprawnień. Brak drogi odwoławczej powoduje, że orzeczenia także nie podlegają kognicji sądów powszechnych. Odwołanie do sądu pracy i ubezpie-czeń społecznych przysługuje jedynie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Można wprawdzie przyjąć, że orzeczenie powiatowego zespołu ds.

orzekania o niepełnosprawności jako ostateczne podlega zaskarżeniu do sądu administra-cyjnego, jednak wówczas mamy do czynienia z dualizmem kontroli sądowej orzeczeń roz-strzygających o prawie osób niepełnosprawnych do ulg i uprawnień. Powstaje wątpliwość, czy tego rodzaju rozwiązania systemowe nie naruszają konstytucyjnego prawa obywateli do równego traktowania przez władze publiczne. Rzecznik zwrócił się⁴⁸¹ do Ministra Pracy i Polityki Społecznej o zbadanie przedstawionego problemu i wyjaśnienie przyczyn, dla których ustawodawca wyłączył tryb odwoławczy w stosunku do orzeczeń ustalających stopień niepełnosprawności oraz wskazania do ulg i uprawnień, wydanych osobom legi-tymującym się orzeczeniem o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów.

Minister nie podzielił⁴⁸² wątpliwości opisanych w wystąpieniu Rzecznika i wskazał, że w rozpatrywanej sprawie zachodzą okoliczności uzasadniające wyłączenie prawa do zło-żenia odwołania od orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień. Lekarz wydający takie orzeczenie nie dokonuje ustalenia stopnia niepełnosprawności osoby orzekanej, ponieważ jest zobligowany do określenia stopnia niepełnosprawności adekwatnie do posiadanego przez osobę zainteresowaną orzeczenia wydanego przez inne organy. Lekarz rozpatru-jący wniosek o wydanie orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień nie ma wpływu na ustalony w orzeczeniu o wskazaniach do ulg i uprawnień stopień niepełnosprawności, jak również termin jego ważności. Jest on zobowiązany do „przepisania” stopnia niepeł-nosprawności wraz z terminem jego obowiązywania z orzeczenia innego organu. Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż osoba posiadająca orzeczenie innego organu, chcąc uzy-skać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności może złożyć wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i uzyskać stosowne orzeczenie w trybie zwykłym, z prawem do złoże-nia odwołazłoże-nia odpowiednio do zespołu wojewódzkiego oraz sądu pracy i ubezpieczeń spo-łecznych. Tym samym strona ma możliwość swobodnego wyboru trybu, w jakim chce uzy-skać orzeczenie i wyłącznie do strony postępowania należy decyzja, który tryb wybierze.

480 Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).

481 V.812.2.2015 z 14 maja 2015 r.

482 Pismo z 26 sierpnia 2015 r.

6. Brak dofinansowania warsztatów terapii zajęciowej

Rzecznik otrzymywał liczne wnioski związane z niedofinansowaniem warsztatów te-rapii zajęciowej wspomagających proces rehabilitacji społecznej i zawodowej osób z nie-pełnosprawnościami. Problem ten wynika z braku niezbędnych zmian w algorytmie fi-nansowania warsztatów przez ostatnich sześć lat. W ocenie Rzecznika państwo powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie form wsparcia przewidzianych w ustawie o rehabi-litacji⁴⁸³, w tym także ich właściwe finansowanie. Do realizacji tego obowiązku niezbędne jest urealnianie algorytmu finansowania warsztatów terapii zajęciowej. Warsztaty zostały przewidziane w ustawie o rehabilitacji jako forma rehabilitacji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnościami, jednak bardzo niewielu uczestników warsztatów jest skutecznie aktywizowanych zawodowo. Rzecznik docenia działania współpracowników warsztatów terapii zajęciowej, szczególnie w zakresie rehabilitacji społecznej osób z niepełnosprawno-ściami. Jednak potencjał warsztatów terapii zajęciowej w zakresie rehabilitacji zawodowej należałoby wykorzystać w zdecydowanie lepszy sposób niż obecnie. Istnieje zatem po-trzeba wprowadzenia mechanizmów, które spowodują zwiększenie efektywności działania warsztatów terapii zajęciowej. Jednym z nich powinien być odpowiedni poziom finanso-wania tej formy wsparcia rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami. Rzecznik zwrócił się⁴⁸⁴ do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych o przedstawienie stanowiska w sprawie.

W odpowiedzi poinformowano⁴⁸⁵ Rzecznika o zwiększeniu środków przypadających według algorytmu na realizację zadań z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych na-leżących do kompetencji samorządów powiatowych. O przeznaczeniu i wysokości środ-ków PFRON na dofinansowanie kosztów działania warsztatów terapii zajęciowej decyduje rada powiatu. Minister Pracy i Polityki Społecznej zwrócił się z apelem do samorządów powiatowych o przekazanie warsztatom funkcjonującym na ich terenie dodatkowych środ-ków PFRON, które zostały przekazane powiatom na początku lipca 2015 r. Jednocześnie podjęto prace nad zmianą przepisów rozporządzenia w sprawie algorytmu przekazywania środków PFRON samorządom wojewódzkim i powiatowym w celu zwiększenia wysokości kwoty dofinansowania ze środków PFRON uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w warsz-tatach terapii zajęciowej.

7. Ochrona praw osób z niepełnosprawnościami

Rzecznik od lat zajmuje się ochroną praw osób z niepełnosprawnościami, w szczegól-ności osób z niepełnosprawszczegól-nością intelektualną, w tym ubezwłasnowolnionych. Kwestią poruszaną we wcześniejszych wystąpieniach Rzecznika było prawo osób ubezwłasnowol-nionych do reprezentacji i wynikający z niego problem, zarówno praktyczny, jak i syste-mowy, ze znalezieniem kandydatów na opiekunów i kuratorów dla tej grupy osób. Kolej-nym zagadnieniem poruszaKolej-nym przez Rzecznika był dyskryminacyjny charakter regulacji

483 Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.).

484 VIII.7061.88.2015 z 21 lipca 2015 r.

485 Pismo z 22 września 2015 r.

zawartych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, które uniemożliwiają, z pewnymi wy-jątkami, zawarcie związku małżeńskiego przez osoby z zaburzeniami psychicznymi oraz osoby z niepełnosprawnością intelektualną (sprawa opisana w punkcie 2). Z informacji przekazanych przez resort sprawiedliwości wynika, że obie kwestie zostały połączone w jednym projekcie zmian w podstawowych regulacjach prawnych związanych z insty-tucją ubezwłasnowolnienia, tj. w kodeksach: cywilnym, postępowania cywilnego, rodzin-nym i opiekuńczym. Projekt ten był konsultowany publicznie i opiniowany, jednak jak wynika z informacji zawartych na stronie Rządowego Procesu Legislacyjnego, od maja 2015 r. nie prowadzono dalszych prac legislacyjnych. Rzecznik zwrócił się⁴⁸⁶ do Ministra Sprawiedliwości o przekazanie informacji, na jakim etapie prac legislacyjnych znajduje się wspomniany projekt, a także, czy będzie uwzględniał propozycję Fundacji na rzecz Bezpiecznego Obrotu Prawnego wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji przedstawiciela opiekuńczego.

Minister poinformował⁴⁸⁷, że zostały już zakończone etapy konsultacji publicznych i opiniowania. Aktualnie prace nad projektem założeń znajdują się na etapie ponownych uzgodnień międzyresortowych. Prowadzone są dodatkowe uzgodnienia z Ministrem Fi-nansów. Po zakończeniu tego etapu projekt zostanie skierowany niezwłocznie pod obrady Stałego Komitetu Rady Ministrów.

Rzecznik będzie w dalszym ciągu monitorował przebieg prac legislacyjnych w tej sprawie.

8. Dostępność stron internetowych instytucji publicznych dla osób z niepełnosprawnościami

Rzecznik zwrócił uwagę w wystąpieniu na problem dostosowania stron internetowych instytucji publicznych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Dostępność narzędzi informatycznych oraz dostosowanie ich do specjalnych potrzeb osób z niepełnosprawno-ściami w sposób nierozerwalny wiąże się z konstytucyjnym prawem dostępu do informacji, w szczególności z prawem do informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Minimalne wymagania dla systemów informatycz-nych, w tym sposoby zapewnienia dostępności informacji publicznych dla osób z nie-pełnosprawnościami określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r.

Termin na dostosowanie wszystkich publicznych serwisów internetowych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami upłynął w dniu 31 maja 2015 r.

Rzecznik Praw Obywatelskich wykonuje w Polsce zadania niezależnego organu do spraw promowania, ochrony i monitorowania wdrażania postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, która zobowiązuje państwa-strony do podejmowania działań umożliwiających osobom z niepełnosprawnościami korzystanie z prawa do infor-macji na równi z innymi osobami. Z raportu opublikowanego w 2013 r. przez Rzecznika we współpracy z Fundacją Instytut Rozwoju Regionalnego wynikało, że żaden z badanych

486 IV.7024.26.2014 z 24 listopada 2015 r.

487 Pismo z 16 grudnia 2015 r.

portali internetowych nie był wówczas w pełni dostępny dla osób z niepełnosprawnościami oraz innych osób narażonych na wykluczenie cyfrowe. Dostępność publicznych serwisów internetowych była także przedmiotem badania ankietowego jednostek samorządu tery-torialnego w latach 2014-2015. Wyniki badań wskazywały, że znaczna część jednostek sa-morządu terytorialnego nie zdaje sobie sprawy z obowiązku dostosowania stron interneto-wych do wymagań stawianych im w przepisach prawa. Rzecznik zwrócił się⁴⁸⁸ do Ministra Cyfryzacji o wyjaśnienie, jakie działania podjęto w celu dotrzymania terminu zapewnienia pełnej dostępności publicznych stron internetowych, a także, jak resort cyfryzacji zamierza zapewnić dostępność stron internetowych jednostek samorządu terytorialnego.

Minister poinformował⁴⁸⁹ o działaniach resortu wspomagających podmioty publiczne w realizacji obowiązku zapewnienia pełnej dostępności publicznych serwisów interneto-wych. Ponadto resort cyfryzacji aktywnie uczestniczy w pracach legislacyjnych nad przyję-ciem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dostępności stron interneto-wych podmiotów publicznych. Wprowadzenie tego aktu prawnego wzmocni obowiązujące przepisy krajowe. Pozwoli także silniej oddziaływać na podmioty publiczne w zakresie wykonywania regulacji prawnych. W odpowiedzi poinformowano również o prowadzo-nych działaniach informacyjprowadzo-nych i edukacyjprowadzo-nych z zakresu problematyki dostępności stron internetowych dla osób niepełnosprawnych. Na stronie głównej Ministerstwa Cyfryzacji znajduje się baza wiedzy o dostępności, zawierająca szereg istotnych informacji dla pra-cowników podmiotów realizujących zadania publiczne, niezbędnych w procesie zamó-wienia nowej strony internetowej lub usługi dostosowania już istniejącej strony. Rzecznik będzie w dalszym ciągu monitorował dostępność publicznych stron internetowych dla użytkowników z niepełnosprawnościami.

9. Problemy osób głuchych i głuchoniewidomych w relacjach z organami administracji publicznej

Z badań przeprowadzonych przez Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że z obo-wiązków nałożonych ustawą o języku migowym⁴⁹⁰ nie wywiązuje się ponad jedna czwarta urzędów w przypadku osób głuchych i ponad trzy czwarte urzędów w przypadku osób choniewidomych. W ocenie Rzecznika dla urzeczywistnienia prawa osób głuchych i głu-choniewidomych do porozumiewania się w sprawach urzędowych, swobodnie wybraną metodą komunikacji niezbędne są zmiany zarówno przepisów, jak i praktyki stosowania ustawy. Usługi tłumaczeniowe dla osób głuchych i głuchoniewidomych powinny być do-stępne we wszystkich instytucjach finansowanych lub współfinansowanych ze środków publicznych. W szczególności dotyczy to podmiotów leczniczych. Wyniki badań wskazują bowiem na przypadki, gdy osoby głuche lub głuchoniewidome nie korzystały z prawa do opieki zdrowotnej z powodu bariery komunikacyjnej. W ocenie Rzecznika nie po-winno wymagać się od tych osób orzeczenia o niepełnosprawności, które obecnie jest warunkiem dostępu do bezpłatnych usług tłumaczeniowych. Należy także uregulować

488 VIII.420.4.2014/ XI.815.1.2016 z 2 grudnia 2015 r.

489 Pismo z 29 grudnia 2015 r.

490 Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1243, z późn. zm.).

kwestię refundacji kosztów tłumacza wynajętego przez osobę głuchą lub głuchoniewidomą ze środków podmiotu zobowiązanego, przeznaczonych na ten cel. Regulacja ta powinna być niezależna od możliwości finansowania usług tłumacza języka migowego lub tłumacza przewodnika ze środków powiatu. Konieczne jest także zwiększenie nadzoru nad realizacją

kwestię refundacji kosztów tłumacza wynajętego przez osobę głuchą lub głuchoniewidomą ze środków podmiotu zobowiązanego, przeznaczonych na ten cel. Regulacja ta powinna być niezależna od możliwości finansowania usług tłumacza języka migowego lub tłumacza przewodnika ze środków powiatu. Konieczne jest także zwiększenie nadzoru nad realizacją