Sprawozdanie o stanie gospodarczym okręgu Izby Przem ysłowo-H andlowej w Sosnowcu
IV. OGÓLNA OCENA STANU GOSPODARCZEGO OKRĘGU IZBY w ROKU 1935
Wyraźna poprawa stanu gospodarczego, jaka miała miejsce na terenie całej Polski w 1935 r., była udziałem również okręgu Izby, t.j. województwa kieleckiego. Poprawa ta zaznaczyła się najwyraźniej w kierunku wzrostu produkcji i obrotów we wszystkich prawie bez wyjątku gałęziach ciężkiego 1 wielkiego przemysłu, ponieważ zaś obniżenie obrotów miało miejsce tyl
ko w niektórych gałęziach średniego przemysłu, przeto biorąc ogólnie, w roku sprawozdawczym nastąpiło dosyć znaczne zwiększenie produkcji w porównaniu z poprzednim 1934 r. Ożywienie to w przemyśle nie miało jednak prawie żadnego wpływu na stan konjunkturalny handlu, który w 1935 r.
nie odczuł zmniejszenia się depresji, w jakiej pozostaje od kilku lat. W każ
dym razie należy stwierdzić, iż w roku sprawozdawczym zachodził dalszy proces przełamywania się kryzysu gospodarczego w Polsce wogóle, a na terenie województwa kieleckiego w szczególności, jakkolwiek w tempie bar
dzo powolnem.
Przemysł. Stan konjunkturalny w przemyśle na terenie województwa kieleckiego ilustrują poniższe cyfry, podające dla poszczególnych gałęzi przemysłowych procentowo produkcję, względnie poszczególne obroty w la
tach 1934 i 1935 w stosunku do produkcji względnie obrotów roku poprze
dzającego.
1934 r. 1935
Kopalnie węgla kamiennego — wydobycie 97 100
„ „ „ — ogólny zbyt 95 102
„ „ „ — eksport 93 87
„ rud żelaznych — wydobycie 150 124
Huty żelazne — surówka — produkcja 116 124
„ „ stal i odlewy stalowe — produkcja 111 123
„ „ wyroby walcowane i kute yy 105 113
„ „ rury spawane i bez szwu yy 113 117
Przemysł metalowy obroty 100 106
„ włókienniczy — wełna yy 83 111
„ „ — bawełna yy 103 100
1934 r. 1935 r.
Przemysł włókienniczy — juta yy 101 111
yy „ — wyroby pończosznicze
i dziane obroty 105 152
yy chemiczny — nieorganiczny — yy 104 103
yy „ — mydło, świece yy 92 110
yy „ — oleje roślinne i tłuszcze
jadalne yy 102 68
yy „ — farby yy 104 85
yy „ — sztuczny jedwab yy 121 79
yy „ — wyroby gumowe yy 131 103
yy „ — celuloza yy 165 133
yy mineralny — wapienniki yy 51 130
yy „ — cement yy 70 127
yy „ — porcelana yy 118 111
yy „ — wyroby ogniotrwałe yy 132 116
yy „ — ceramiczno-sanitarne yy 124 103
yy „ — szkło okienne, stołowe
i galanteryjne yy 99 245
yy „ — szkło butelkowe yy 74 76
yy skórzany — wyroby garbarskie yy 92 136
yy papierniczy— papier yy 110 99
yy „ — obicia papierowe yy 216 65
yy » — gilzy i bibułki yy 128 84
yy „ — tektura yy 116 123
yy odzieżowy — kapelusze yy 150 90
yy „ — guziki yy 129 108
yy spożywczy — cukrownie yy 109 56
yy „ — browary yy 99 92
yy „ — młyny yy 77 100
yy „ — przetwory ziemniaczane yy 124 111
yy „ — przetwory mięsne yy 127 96
yy drzewny — tartaki yy 90 115
yy „ — meble gięte yy 166 95
Z powyższych, cyfr wynika, że w 1935 r. nastąpiło zwiększenie produkcji względnie obrotów w 22 gałęziach przemysłu, w 2 — obroty po
zostały bez zmian i w 12 — obroty zmniejszyły się. Przytem, o ile w pier
wszej grupie, dla której nastąpiło zwiększenie się obrotów, znalazły się wszystkie prawie gałęzie ciężkiego i wielkiego przemysłu, to grupy druga i trzecia obejmują, z wyjątkiem jednego tylko działu przemysłu papierniczego, przemysł średni.
Należy zaznaczyć, że w końcu 1935 r. na skutek akcji rządowej zo
stały obniżone ceny całego szeregu produktów przemysłowych, a między nie
mi ceny węgla i żelaza. Jednak kopalnie węgla, choć w 1935 r. miały zbyt ogólny ilościowo tylko o 2% większy niż w 1934 r., nie mogły mieć mniejsze
go utargu w 1935 r. z dwuch względów, po pierwsze: obniżkę cen zastosowano dopiero w grudniu 1935 r., po drugie: w 1935 r. zbyt węgla w kraju —
bardziej korzystny niż eksport — zwiększył się o 10%, a eksport zmniejszył się o 13% w stosunku do 1934 r. Co się tyczy obrotów hut żelaznych, to wobec tego, iż produkcja ich — jak widać z wyżej przytoczonych cyfr
— zwiększyła się dosyć znacznie, obniżka cen w końcu grudnia 1935 r. nie mogła zredukować obrotów wartościowych za cały 1935 r. do poziomu niż
szego niż w 1934 r.
Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że rok 1935 wykazał poprawę konjunkturalną w dziedzinie przemysłu na terenie województwa kieleckiego.
Handel wewnętrzny. Sytuacja handlu wewnętrznego nie kształowała się w roku sprawozdawczym jednolicie. Gdy bowiem w I półroczu obroty handlowe utrzymały się na poziomie roku poprzedniego, to w drugim okresie, obejmującym czasokres lipiec—październik, w związku z ożywieniem działal
ności inwestycyjnej oraz poprawą konjunkturalną wsi, następuje zwiększenie zbytu, aby skolei w ostatnich dwóch miesiącach, pod wpływem nowych ob
ciążeń podatkowych, i przeprowadzonej przez rząd akcji obniżki cen, wy
wołać poważny spadek obrotów. W konsekwencji tego stanu rzeczy, ogólny zbyt ilościowy nie przekroczył poziomu z 1934 r., pod względem zaś war
tościowym uległ nawet pewnemu, choć niewielkiemu zmniejszeniu. W związku jednak z dokonywaniem inwestycyj publicznych dało się zauważyć w pew- nych gałęziach handlu, jak np. w dziale budowlanym i elektrotechnicznym
— pomimo udzielania zamówień częstokroć wprost producentom, z pominię
ciem pośrednictwa handlowego — zwiększenie zbytu.
Do charakterystycznych objawów, jakie dały się w roku sprawoz
dawczym zaobserwować w handlu wewnętrznym, zaliczyć należy pewien spadek tranzakcyj ratalnych, co spowodowane zostało ostrożnością sfer ku
pieckich w związku z pogłoskami, o mającem jakoby nastąpić oddłużeniu świata urzędniczego, oraz wstrzymywanie się kupiectwa w ciągu I półrocza od czynienia zapasów. Zapasy te zwiększyły się — w handlu hurtowym — dopiero w drugiej połowie roku; począwszy jednak od października uległy, w związku z niepewną tendencją cen, poważnym redukcjom.
Ceny poszczególnych artykułów, miały w tym czasie tendencję zniż
kową. Gdy bowiem ogólny wskaźnik cen hurtowych, obliczony przez G. U.S.
przy przyjęciu za podstawę obliczeń roku 1928, jako równego 100, wynosił w grudniu 1932 r. — 59.7, 1933 — 57.6, 1934 — 53.4, zaś w 1935 r. obni
żył się 0.7 punktu, spadając do 52.7. Wskaźnik cen artykułów rolnych wy
nosił w analogicznym czasie w 1932 r. — 49.4, w 1933 — 49.2, w 1934—44.0, 1935-—43.7. Artykuły natomiast przemysłowe kształtowały się na poziomie:
w 1932 r.—64.2, w 1933—60.9, w 1934—57.3, a w 1935 r.—56.2.
Ilość świadectw przemysłowych, wykupionych w omawianym roku dla przedsiębiorstw handlowych wzrosła w okręgu Izby w stosunku do 1934 roku o 1,2% (z 34.732 w 1934 r. do 35.137 w 1935 r.). Świadczy to je
dnak nie o poprawie konjuktury w tej gałęzi życia gospodarczego, lecz prze
ciwnie o pogorszeniu się sytuacji, mianowicie o rozdrabnianiu się handlu, wy- rażającem się w spadku ilości wykupionych świadectw przemysłowych wyższych kategoryj, natomiast znaczniejszem, niż ten spadek wynosił, zwiększeniu się ilości świadectw niższych kategoryj.
Obok trudności natury przejściowej, konjunkturałnej, wypływającej ze spadku spożycia wewnętrznego w związku z ogólnem zubożeniem szerokich mas społeczeństwa, oraz trudności finansowych, kredytowych, jak również przeciążenia kupiectwa świadczeniami publicznemi w formie podatków, czy opłat socjalnych, do kształtowania się obrotów handlowych na niskim pozio
mie przyczyniły się również trudności o charakterze zasadniczym, struktu
ralnym. Te ostatnie trudności przeszkadzające normalnemu rozwojowi wymiany handlowej, spowodowane zostały powstawaniem coraz to większej ilości sklepów fabrycznych, spółdzielni, domów towarowych, centralnych biur sprzedaży oraz nawiązywaniem przez wytwórców bezpośredniego kontaktu z konsumentami z całkowitem pominięciem właściwego aparatu pośredniczącego. Je st to objaw tembardziej niepożądany, że konkurencja ze strony handlu jest trudna, a czę
sto nawet wręcz niemożliwa. Kupiec bowiem jednostkowy, operując prze
ważnie mniejszym kapitałem oraz mając mniejsze obroty i częstokroć lepszy towar, nie jest w stanie konkurować z przedsiębiorstwami, nabywającemi nie
raz towar na licytacjach, bądź też sprzedającemi artykuły standaryzowane, czy nawet wybrakowane. Pozatem warunki pracy np. spółdzielni są lepsze, aniżeli to ma miejsce w handlu prywatnym, mają one bowiem i większą ła
twość w zdobyciu na dogodnych warunkach kredytu i nie ponoszą tak wy
górowanych obciążeń publicznych.
Jeśli chodzi o handel detaliczny, natrafiał on, z jednej strony na olbrzymią konkurencję sklepów współzawodniczączących, z drugiej zaś, na poważne utrudnienia ze strony dużych przedsiębiorstw hurtowych, których ilość znacznie zmalała. Skutkiem tego detalista stał się bardziej jeszcze uza
leżniony od hurtownika, będąc zmuszonym przy zawieraniu tranzakcyj do przyjmowania często ciężkich i wygórowanych warunków.
E ksport. Stan eksportu z terenu województwa kieleckiego w 1935 r.
obrazują niżej zamieszczone wskaźniki obrotów wartościowych różnych gałęzi przemysłu (dla kopalń węgla — obrotów ilościowych) oraz niektórych poszcze
gólnych artykułów w stosunku do 1934 r., dla którego przyjęto wskaźnik 100.
Wskaźniki obrotów eksportowych poszczególnych gałęzi przemysłu i artykułów na terenie województwa kieleckiego w 1935 r.
(1934 r. — 100)
Kopalnie węgla kam iennego... 87
Huty ż e la z n e ... 138
w tem — wyroby walcowane i kute . . . 159
rury spawane i bez s z w u ... 109
Przemysł m e t a lo w y ... 136
w tem — wyroby la n o - k u t e ... 426
blacha cynkowa i o c y n k o w a n a ... 52
drut ciągniony, gwoździe, ś r u b y ... 107
naczynia em aljow ane... 136
Przemysł w łókienniczy... 115
w tem — przędza wełny cz esan k o w ej... 113
wyroby bawełniane... 91 ^
wyroby jutowe, konopne i lniane . . . . 132
Przemysł ch em iczn y... 151
w tem — produkty nieorganiczne... 100
produkty o rg a n ic z n e ... 100
biel c y n k o w a ... 170
Przemysł m in e r a ln y ... 72
w tem — cement ... 109
dolomit p a l o n y ... ... 105
wyroby hut s z k la n y c h ... 80
wyroby ceramiczne ... 70
papier i płótno szm erglo w e ... 21
Przemysł p a p ie r n ic z y ... 56
w tem — tektura suro w a... 176
p a p i e r ... 41
Przemysł konfekcyjny — g u z ik i... 129
„ spożywczy — b ek o n y... 115
„ drzewny . ... 92
w tem — t a r t a k i ... 32
meble g i ę t e ... 104
forniery i d y k t y ... 90
wyroby drzewne r ó ż n e ... 74
Ziemiopłody ... 9
Pierze i p u c h ... 86 W s k a ź n i k o g ó l n y ... .... . . 100.4 Wyprowadzony powyżej wskaźnik ogólny 100.4 dla całości eksportu z terenu woj. kieleckiego w roku sprawozdawczym, stwierdzający zwyżkę wartości tego eksportu o 0.4°/0 w porównaniu z 1934 r., podczas gdy war
tość wywozu z całej Polski dała zniżkę 5.2% (975.342 tys. zł. w 1934 r., 925.040 tys. zł. w 1935 r.), dowodzi o dużej prężności przemysłów ekspor
towych województwa kieleckiego, a zachowanie nietylko status quo stanu eksportu z roku 1934, lecz nawet osiągnięcie pewnej jego zwyżki, stanowi
— na tle obecnych trudnych warunków wymiany międzynarodowej — po
ważny sukces.
Analizując dokładniej powyższą tablicę wskaźników eksportowych, trzeba najpierw zdać sobie sprawę z przyczyn zmniejszenia się eksportu w tych kilku najważniejszych działach, jak węgiel, przemysł mineralny, pa
pierniczy i drzewny. Najdotkliwiej odbija się na całokształcie eksportu wo
jewództwa kieleckiego, niepomyślna sytuacja wywozu węgla kamiennego. Stan ten, ma dwie zasadnicze przyczyny: pierwsza, to unormowanie w drodze umowy polsko-angielskiej wywozu na rynki skandynawskie, które aczkolwiek przyczyniło się do ustabilizowania cen, temniemniej zahamowało poważnie naszą ekspansję pod kątem widzenia ilościowym; druga, nie mniej poważna przyczyna, to niedociągnięcia zachodzące przy rozdziale kontyngentów wy
wozowych pomiędzy Zagłębie Dąbrowskie i Śląsk.
Spadek wywozu obserwowany w przemyśle mineralnym, jest w głów
nej mierze wynikiem znacznego zahamowania eksportu wyrobów ceramicznych (ceramika sanitarna) i szmerglowych, wskutek utraty najpoważniejszego od
biorcy, jakim był rynek rumuński, a to wobec rygorystycznych obostrzeń
kontyngentowo-dewizowych wprowadzonych w Rumunji w okresie sprawoz
dawczym. Podobnie przedstawia się ta kwestja w odniesieniu do przemysłu papierniczego, gdzie niedostateczne kontyngenty przyznawane Polsce na papier w Holandji, będącej głównym naszym odbiorcą, uniemożliwiają nor
malny rozwój wywozu tego artykułu.
Eksport wyrobów tartacznych, najsilniej spadkujący, już w roku 1934 wykazywał znaczne pogorszenie wypływające z nader trudnej sytuacji prze
mysłu tartacznego wewnątrz kraju. Przedsiębiorstwa tej branży, wobec nie
pomyślnej konjunktury i wielkiej konkurencji ze strony tartaków państwowych, są obecnie zbyt słabe na prowadzenie eksportu, będącego ryzykownem, a w wielu wypadkach i deficytowem, przedsięwzięciem.
Kończąc ten przegląd niepomyślnych objawów eksportu okręgu Izby należy również nadmienić, że obniżka wywozu ziemiopłodów oraz pierza i puchu, była wynikiem trudności, jakie w roku 1935 istniały w wymianie towarowej z Niemcami. Obecnie obowiązująca umowa gospodarcza polsko- niemiecka niewątpliwie przyczyni się do poważnej poprawy wywozu w tych branżach.
Przechodząc do pozycyj dodatnich, trzeba przedewszystkiem pod
kreślić wspaniały rozwój wywozu wyrobów lano-kutych, dokładniej mówiąc łączników lano-kutych do rur, ponieważ ten tylko artykuł jest wywożony z okręgu Izby. Wprowadzenie nowych metod produkcji i ulepszonych urzą
dzeń, pozwoliło eksportującej fabryce osiągnąć nietylko doskonałą jakość swych wyrobów, ale równocześnie obniżyć ceny tak dalece, że nawet kon
kurencja japońska nie jest obecnie groźną.
Drugim poważnym sukcesem, jest wzrost eksportu hutniczego. W ro
ku 1935 hutnictwo polskie zreorganizowało aparat eksportowy oraz przystą
piło do międzynarodowych karteli, efektem czego jest nietylko wzrost ilościo
wy eksportu, ale i pewna poprawa osiąganych cen, jaka zarysowała się w końcu okresu sprawozdawczego.
Trzeba wreszcie podkreślić dalszy stały rozwój wywozu bieli cyn
kowej i naczyń emaljowanych. Oba te artykuły docierają do wszystkich nie
omal krajów świata, a wzrost eksportu niedwuznacznie świadczyć musi o ja
kości ich i doskonałej organizacji handlowej w tych branżach.
Niesposób na tem miejscu przeprowadzić dokładnej analizy eksportu wszystkich artykułów wywożonych z okręgu Izby. To też ograniczając się do podkreślenia najbardziej charakterystycznych objawów zaobserwowanych w wywozie poszczególnych branż, raz jeszcze skonstantować należy, że prze
mysły eksportowe województwa kieleckiego osiągnęły w okresie sprawozdaw
czym poważny sukces, świadczący przedewszystkiem o ich zdolności przy
stosowywania się do obecnych, nadwyraz trudnych, warunków międzynarodowej wymiany towarowej.
Stam bezrobocia. Jakkolwiek w 1935 r. na terenie województwa kieleckiego zaszła wyraźna poprawa konjunkturalna przemysłu w kierunku zwiększenia produkcji, to jednak stan bezrobocia raczej nieco zwiększył się.
Mianowicie, gdy w styczniu i grudniu 1934 r. ilość bezrobotnych, zarejestro
wanych przez P.U.P.P. na terenie województwa kieleckiego, wynosiła 36.963 i 45.719 osób, to w 1935 r. w tymże czasie, odnośne cyfry wykazały 51.626 i 51.314 osób. Dopiero poczynając od lipca do listopada włącznie skut
kiem uruchomienia większych robót publicznych, ilość bezrobotnych była mniejsza niż w 1934 r. Objaw ten tłumaczy się tem, że zakłady przemy
słowe pod naciskiem kryzysu prowadzą reorganizację pracy w tym kie
runku, by powiększyć wydajność robotnika i przez to uzyskać obniżkę kosztów własnych produkcji. Pozatem ostry kryzys w rolnictwie powoduje w dalszym ciągu napływ mas robotniczych do ośrodków przemysłowych i miejskich.
Jednocześnie poprawa konjunktury w przemyśle zachodzi o tyle powoli, że przemysł nie jest w stanie dać pracy wszystkim nowym zastępom pracowni
ków z przyrostu naturalnego ludności.
Niżej zamieszczona tablica ilustruje stan bezrobocia w 1935 r. na terenie całej Polski i województwa kieleckiego.
Ilość bezrobotnych, zarejestrowanych przez P. U. P. P. w 1935 r.
w całej Polsce i na terenie woj. kieleckiego.
Miesiąc Ilość bezrobotnych w 1935 r.
% -w y stosunek ilości bezrobot
nych woj. kieleckiego do ogól
nej ilości bezrobotnych w Polsce w Polsce w woj. kieleckiem w 1934 r. w 1935 r.
s t y c z e ń ... 498.806 51.626 9.3 10.4
l u t y ... 515.555 54.547 9.8 10.6
m a r z e c ... 506.241 54.626 10.2 10.8
kwiecień . . . . . 473.249 58.306 10.0 12.3
m a j ... 419.151 48.829 9.4 11.6
c z e rw ie c ... 364.856 39.145 9.5 10.7 l i p i e c ... 305.560 31.222 11.3 10.2
sierpień ... 270.158 27.683 10.7 10.2
w rz e s ie ń ... 254.704 28.417 11.2 11.1
październik . . . . 263.211 34.075 11.8 12.9
li s t o p a d ... 308.916 41.252 12.8 13.3 g ru d z ie ń ... 402.814 51.314 11.1 12.4
Jak z powyższej tablicy wynika, bezrobocie na terenie całej Polski zaczęło spadać już w marcu, podczas gdy w województwie kieleckiem spadek ten zaznaczył się dopiero w maju; również wzrost bezrobocia na terenie woje
wództwa kieleckiego rozpoczął się już we wrześniu, gdy na terenie całej Polski ilość bezrobotnych powiększyła się dopiero w październiku. Procentowy sto
sunek zarejestrowanych w 1934 i 1935 r. bezrobotnych województwa kie
leckiego do ogólnej ilości bezrobotnych w Polsce wskazuje w 1935 r., w
po-równaniu z poprzednim 1934 r., dosyć poważne zwiększenie ńa niekorzyść wojew. kieleckiego przez 9 miesięcy, mianowicie, od stycznia do czerwca i od października do grudnia. Dopiero 3 miesiące — lipiec, sierpień i wrze
sień, wykazały nieznaczną poprawę. Dowodzi to, że akcja zwalczania bez
robocia na terenie województwa kieleckiego była prowadzona słabiej niż w pozostałych województwach Polski. Należy zaznaczyć, że w 1934 r. sytua
cja w tej mierze przedstawiała się zupełnie odwrotnie.
Rynek pieniężny. Wskutek długotrwałego przesilenia, które nabrało już cech o tyle stałych, że poprawa konjunktury zachodzi bardzo powoli, sytuacja na rynku pieniężnym w roku sprawozdawczym nie uległa żadnym zasadniczym zmianom w stosunku do roku poprzedniego.
Stan wkładów kształtował się odmiennie w poszczególnych ośrodkach województwa kieleckiego, w ogólnym jednak bilansie uległ wyraźnemu zwiększeniu.
Instytucje finansowe, mając przez rozszerzenie działu lokat zwiększone fundusze dyspozycyjne, chętnie poszukiwały dobrego materjału dyskontowego.
Skutkiem jednak niewielkiej ilości portfelu wekslowego u pierwszorzędnych firm, które przerzuciły się w dużej mierze na sprzedaż gotówkową, uzyski
wanie solidnego materjału wekslowego sprawiało pewne trudności.
P ro testy wekslowe. Duża ostrożność w udzielaniu kredytów wekslo
wych, stosowana w życiu gospodarczem już w końcu 1931 r., była w roku sprawozdawczym nadal praktykowaną. Wobec tego sumy protestowanych weksli, jak wskazuje poniższa tablica, były za wszystkie miesiące 1935 r., czerwiec . 9.050 100 9.082 100 5.500 61 2.000 22 1.300 15 1.300 14 lipiec . . . . 8.956 100 8.957 100 4.900 55 2.100 24 1.300 15 1.300 15
V. GÓRNICTWO i HUTNICTWO.
I. K o p a l n i e w ę g l a k a m i e n n e g o .
A. S y t u a c j a p r z e m y s ł u w ę g l o w e g o n a t e r e n i e c a ł e j P o l s k i . W ęgiel kamienny w okresie powojennym wykazuje w skali świato
wej stałe tendencje ku zmiejszeniu wydobycia. Składa się na to wiele przy
czyn, jak np. rozbudowa zastępczych źródeł energji (ropy naftowej, siły wo
dnej), postępy techniczne umożliwiające oszczędności paliwa, forsowna roz
budowa kopalń węgla brunatnego i t. d. Do tych warunków ogólnych do
łączył się jeszcze od 1930 r., kryzys gospodarczy, co wytworzyło dla prze
mysłu węglowego w Polsce bardzo ciężkie warunki.
W wyniku tych okoliczności wydobycie węgla w Polsce, które w roku 1929 osiągnęło rekordową cyfrę przeszło 46 milj. tonn, wykazuje stały spa
dek i wynosi w 1935 r., pomimo znacznego wzrostu wskaźnika ogólnego pro
dukcji przemysłowej, tylko 29 milj. tonn t. j. 62% wydobycia z 1929 r.
Ten sam spadek dotyczy oczywiście ogólnego zbytu węgla, przy
czem jednak podkreślić trzeba, że pomimo wszystkich stawianych eksportowi naszego węgla przeszkód, udział eksportu w zbycie ogólnym w porównaniu z 1929 r., nawet jeszcze wzrósł, a mianowicie z 34.63% na 35.20% w 1935 r.
Ten wysoki udział eksportu w zbycie ogólnym, który przemysł sta
rał się wszelkiemi siłami utrzymać, zarówno w celu lepszego wykorzystania zdolności produkcyjnej kopalń i związanego z tem zmniejszenia kosztów wydo
bycia, jak i zatrudnienia większej liczby robotników, jak też wreszcie ze wzglę
du na znaczenie eksportu węgla dla utrzymania aktywności naszego bilansu handlowego, stawia przemysł węglowy, z uwagi na niskie ceny osiągane na większości rynków eksportowych, w bardzo trudnej sytuacji. Mimo to jednak ceny węgla w kraju zostały w okresie kryzysu trzykrotnie obniżone: w roku 1933 przeciętnie o 17.6%, w 1934 r., dla gatunków grubych o 12% i dla gatunków przemysłowych o 15%, wreszcie w grudniu 1935 r., o 13% dla węgla grubego i o 7% dla węgla przemysłowego.
W tym samym czasie spadły jeszcze bardziej utargi eksportowe, wo
bec konieczności dostosowania polskich cen eksportowych do cen angielskich, obniżonych skutkiem załamania się funta szterlinga o ok. 40%. W rezulta
cie utarg netto zmiejszył się w tym samym stopniu w porównaniu z 1929 r.
W roku sprawozdawczym, wbrew nadziejom i oczekiwaniom, nie na
stąpiła poprawa w przemyśle węglowym. W porównaniu z 1934 r. zbyt ogól
ny węgla zmniejszył się o 122.000 t. czyli o 0.5%, zaś wydobycie — o 726 tys. tonn. czyli o 2.5%. Wprawdzie po dłuższym okresie depresji zaznaczyło się pewne ożywienie zbytu krajowego — o 1.109.000 t. czyli o 7% , jednak to zwiększenie zbytu krajowego (7% ) było mniejsze niż zwiększenie wytwór
czości hutnictwa i przemysłów przetwórczych w 1935 r. Równocześnie, wsku
tek niekorzystnych dla nas posunięć w dziedzinie polityki handlowej szeregu państw europejskich, załamał się eksport, dając w 1935 r. spadek o 1.231.000 t.
czyli o 11.8%. J est to dotkliwa strata, tem bardziej, że eksport naszego wę
gla zrezygnował przez to ze swego udziału na rynkach zagranicznych, zdo
bytego w okresie szeregu lat za cenę dużych ofiar ze strony przemysłu.
Spadek ten powstał głównie skutkiem skurczenia się o 11.5$ wywozu do
krajów skandynawskich, w konsekwencji układu zawartego z Wielką Brytanją w końcu 1934 r., pozatem w pewnym stopniu nastąpiła również utrata ryn
ków środkowo-europejskich.
B. S y t u a c j a p r z e m y s ł u w ę g l o w e g o na t e r e n i e w o j e w ó d z t w a k i e l e c k i e g o .
Na tle trudnego' położenia przemysłu węglowego w Polsce w 1935 r.
nieco korzystniej kształtowała się sytuacja tego przemysłu w Zagłębiu Dąbrow
skiem, gdyż osiągnął on wyniki nieco lepsze, niż w poprzednim 1934 r. Jednak poprawa ta była bardzo słaba, tak, że uzyskane rezultaty kampanji 1935 r.
różniły się bardzo mało od poprzednich 3 lat 1932 — 1934. W ten sposób przemysł węglowy w Zagłębiu Dąbrowskiem już od 4 lat nie odczuwa poważniej
szych zmian, pozostając mniejwięcej w jednakowo trudnym położeniu, a przytem poprawy sytuacji przemysł ten w obecnej chwili nie może się spodziewać.
Poniżej zamieszczone tabl. 1 i 2 poglądowo i cyfrowo ilustrują stan konjunkturalny przemysłu węglowego w Zagłębiu Dąbrowskiem, pierwsza w latach 1928 — 1935, druga — w latach 1930 — 1935.
Tabl. 1. W ykresy wydobycia, ogólnego zbytu, zbytu w kraju i wywozu węgla.
Tabl. 2. Stan kopalnictwa węgla kamiennego.
W y szczególnienie Rok 1930 Rok 1931 Rok 1932 Rok 1933 Rok 1934 Rok 1935
Ogólne wydobycie — tonn 6.923.591 7.207.009 5.500.149 5.577.134 5.404.723 5.427.610
— wskaźniki x) 100 104 79 81 78 78
Zbyt w kraju — tonn . . 3.980.981 3.978.100 3.272.388 3.354.681 3.202.814 3.512.840
— wskaźniki *) 100 100 82 84 80 88
W ywóz — tonn . . . . 1.995.835 2.111.686 1.635.784 1.664.267 1.544.042 1.346.905
— wskaźniki x) 100 106 82 83 77 67
Ogólny zbyt — tonn . . 5.976.816 6.089.786 4.908.172 5.018.948 4.746.856 4.859.745
-— wskaźniki x) 100 102 82 84 79 81
W ywóz stanowił ogólnego
zbytu % °/o- • • • „• 33.4 34.7 33.3 33.2 32.5 27.7
Zapasy na zwałach w koń
cu okresu — tonn . . 456.321 735.384 518.821 422.898 434.092 337.931 Liczba robotników w koń
cu okresu ... 27.660 26.217 24.647 20.953 19.763 18.089 x) Dla ilości wydobytych, względnie wysłanych w 1930 r. tonn węgla przyjęto
wskaźnik 100, a dla ilości wydobytych, względnie wysłanych tonn węgla po
szczególnie w latach 1931, 1932, 1933, 1934 i 1935 obliczono wskaźniki.
Jak widać z powyższych tablic, w roku sprawozdawczym zwiększył się wybitnie zbyt węgla w kraju, co jest pocieszającym objawem, gdyż świad
czy o ożywieniu w przemyśle, oraz powiększeniu się spożycia przez innych odbiorców. Osiągnięta w 1935 r. cyfra zbytu węgla w kraju jest zarazem
czy o ożywieniu w przemyśle, oraz powiększeniu się spożycia przez innych odbiorców. Osiągnięta w 1935 r. cyfra zbytu węgla w kraju jest zarazem