Określenia w stopniu równym

Najczęściej powtarzającym się leksemem wartościująco wpływającym na obraz Łodzi był leksem pierwszy, który posiada 5 znaczeń: ‘1. liczebnik porządkowy odpowiadający liczbie 1; 2. stojący na początku; 3. taki, przed którym nie było innych podobnych; 4. odgrywający w czymś najważniejszą rolę; 5. przewyższający innych pod jakimś względem,

95

172

najlepszy.’ (SJP PWN). Dwa pierwsze można uznać za neutralnie wpływające na obraz opisywanego elementu, natomiast użycie liczebnika pierwszy w kolejnych znaczeniach powoduje pozytywną waloryzację (choć nie musi być to wyolbrzymienie charakteryzowanych elementów). W przytaczanych egzemplifikacjach w większości podkreśla on nowość i zarazem unikatowość opisywanego elementu. Służy do przekazania informacji, że w Łodzi powstało lub zorganizowano coś, czego nie było wcześniej w mieście, a nawet w kraju. Dotyczy to przede wszystkim elementów infrastrukturalnych, których nie było do tej pory w mieście, a w powstały w wyniku inwestycji. Często przywoływane są też wydarzenia kulturalne, które zorganizowano po raz pierwszy:

Na 6 Sierpnia rozpoczęła się budowa pierwszego łódzkiego woonerfa (DŁ, 12.04)

Pierwszy Łódź Street Fashion Festival, czyli festiwal mody ulicznej odbędzie się w

pofabrycznych budynkach XIX-wiecznej fabryki maszyn Józefa Johna przy ulicy Piotrkowskiej 217. (DŁ, 16.03)

Pierwsza łódzka konferencja o filmoterapii (DŁ, 25.03)

Przy remontowanej rasie W-Z w Łodzi staną pierwsze publiczne zadaszone parkingi rowerowe. (DŁ, 24.01)

W przytoczonych przykładach użyto liczebnika pierwszy w znaczeniu ‘taki, przed którym nie było innych podobnych’.

Kolejnymi waloryzującymi przymiotnikami są leksemy nowy i powstały od niego nowoczesny. Co ważne, obu używano tylko do pozytywnej oceny przedstawianych zjawisk. Nowy pojawiał się w znaczeniu: istniejący od niedawna oraz kolejny i najczęściej odnosił się do elementów zabudowy miasta:

Szkoła Podstawowa nr 64 w Łodzi ma nową ekopracownię (DŁ, 25.02)

Nowy mural w Łodzi. Eduardo Kobra namaluje Rubinsteina (DŁ ,11.09)

Tak będą wyglądać nowe łódzkie witacze (O, 17.01)

Nowe inwestycje na łódzkich osiedlach (DŁ, 25.06)

Nowy mural na Kozinach: zielony smok i człowiek z różańcem (DŁ, 19.08)

Postać wielkiego zielonego smoka oraz spoglądającego w niebo człowieka z różańcem przedstawia nowy mural przy ulicy Srebrzyńskiej 21. To kolejne dzieło, które ożywia łódzkie kamienice.

Przymiotnik nowoczesny znaczy ‘właściwy nowym czasom’ (SJP PWN), jednak jego konotacje są dużo bardziej wartościujące niż samo znaczenie, gdyż odnoszą się do innowacyjności i oryginalności, a zarazem są w opozycji do anachroniczności, zapóźnienia, zacofania. Uwypukla on obraz miasta idącego z postępem, co może być przejawem przełamania stereotypu Łodzi jako miasta upadłego, nierozwijającego się:

173

Nowoczesne przedszkole dla dzieci z Nowosolnej (DŁ, 09.04)

Na Lumumbowie powstały trzy nowoczesne boiska (DŁ, 9.05)

Takim nowoczesnym taborem można w naszym województwie podróżować od połowy czerwca tego roku. 20 pociągów Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej ma łączyć Łódź z miastami i gminami aglomeracji. Łączyć na zasadzie węzła multimodalnego ma także budowany od października 2011 roku podziemny dworzec Łódź Fabryczna (ŁWD, 9.10)

Nieprzypadkowe mogą być również przedmioty, do których odnosi się opisywany przymiotnik. Są to obiekty związane z młodymi ludźmi: przedszkole, boisko i pociąg (tym najczęściej podróżują młodzi z okolicznych miejscowości do pracy do Łodzi). Jeśli wziąć pod uwagę konotacje przymiotnika oraz zestawienie go z rzeczownikami kojarzącymi się z młodymi ludźmi, może to być próbą kreowania obrazu Łodzi jako miasta młodych/dla młodych, co jest zbieżne z jedną z największych kampanii promocyjnych Młodzi w Łodzi.

Wśród innych przymiotników96

pozytywnie wartościujących, a tym samym dodatnio wpływających na medialny obraz Łodzi, znalazły się takie, które:

- charakteryzowały zabudowę miasta:

Łodzianie zwiedzali EC1: „Imponująca, fantastyczna budowla” (DŁ, 22.03)

imponujący - budzący podziw, szacunek; fantastyczny – ‘pot. nadzwyczajny, wspaniały’ (SJP PWN)

- opisywały przedsięwzięcia inwestycyjne i naukowe:

Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna wydała zezwolenia czterem firmom (DŁ, 7.05)

Władze Strefy liczą, że rok 2014 będzie rekordowy pod względem liczby wydanych zezwoleń.

rekordowy - przymiotnik utworzony od rekord - ‘najlepszy wynik, największe osiągnięcie w jakiejś dziedzinie’ (SJP PWN)

Innowacyjny projekt dla bezrobotnych z Łodzi (O, 11.10)

Łódź realizuje projekt „Kompleksowe wsparcie osób zwolnionych i przewidzianych do zwol-nienia z łódzkiego rynku pracy’.

innowacyjny – przymiotnik utworzony od innowacja - ‘wprowadzenie czegoś nowego’; kompleksowy – ‘obejmujący całość elementów lub zagadnień, a nie tylko ich fragment’ (SJP PWN)

96 Część wartościujących przymiotników (jedyny, ogromny, unikatowy) pojawia się jako element składowy peryfraz Łodzi o wartości aksjologicznej. Omówiono je w rozdziale II, podrozdz. 1.2.

174

Podane przymiotniki pokazują Łódź jako miasto rozwijające się, eksponują jego zalety, intensyfikując odpowiednie cechy. Stosowanie wyrazów modnych, takich jak: kompleksowy, innowacyjny, rekordowy, buduje obraz miasta przyjaznego ludziom młodym i biznesowi. Łódź jawi się jako miasto konkurencyjne, mające do zaoferowania więcej niż inne duże miasta.

Za pomocą przysłówków dziennikarze obrazują działania łodzian, eksponując ich aktywność oraz kolektywność i solidarność:

Łodzianie tłumnie ruszyli do łódzkiego oddziału NFZ- po kartę EKUZ. Rozpoczął się sezon urlopowy, a przed wyjazdem trzeba zadbać o dokument potwierdzający ubezpieczenie zdrowotne. Czy stanie w długiej kolejce jest konieczne? (ŁWD 08.07)

tłumnie – przysłówek od tłumny – ‘pełen ludzi lub bardzo liczny’ (SJP PWN) Łodzianie wspólnie tworzą gazetę (O, 19.07)

wspólnie – przysłówek od wspólny - ‘wykonywany lub przeżywany przez wiele osób, razem z innymi’ (SJP PWN)

Przymiotniki negatywnie wpływające na obraz miasta dotyczą przede wszystkim wyglądu zabudowy miasta. Niektóre bardzo dosadnie wartościują prezentowane elementy, choć SJP PWN nie kwalifikuje ich jako potocznych, gdyż wartościowanie odbywa się przez konotacje (np. leksem plastikowy konotuje skojarzenia z nietrwałością, sztucznością, bezwartościowością):

Brzydkie targowiska w Łodzi. Radni chcą, by reklamami na rynkach zajął się plastyk miasta

(DŁ, 25.08)

brzydki – ‘taki, który się nie podoba’ (SJP PWN)

Do końca roku przy łódzkich ulicach staną kioski, które zastąpią szpetne budki (DŁ, 5.06) Radni przeznaczyli 800 tys. zł na program „Kiosk dla Łodzi”. Są to kioski, nawiązujące architektonicznie do secesyjnej Łodzi. Mają zastąpić szkaradne budki.

szpetny – ‘wyglądający nieestetycznie, odrażająco’; szkaradny – ‘budzący wstręt pod względem fizycznym’ (SJP PWN)

Supermarket, który tam otworzono, nie miał szans z blaszanymi hipermarketami, które oplotły Łódź. Kiedy upadł, na terenie fabryki została tylko obskurna piwiarnia, obok której wyrosły

plastikowe budy z azjatyckim jedzeniem. Tak powstało łódzkie Chinatown. (GW, 3.01)

175

Kolejną podgrupę stanowią przymiotniki (oraz imiesłowy przymiotnikowe bierne97

) opisujące warunki łódzkiej infrastruktury (transportowej i społecznej):

Tragiczne warunki w kamienicy przy 1 Maja. Woda zalewa mieszkania, z sufitu spada tynk

(DŁ, 05.02)

tragiczny – ‘pot. rażąco zły’ (SJP PWN)

Modernizacja linii tramwajowej 46. Samorządy chcą zdobyć pieniądze z Unii (DŁ, 04.02) Porozumienie w sprawie strategii rozwoju łódzkiego obszaru metropolitalnego ma pomóc podłódzkim samorządom w zdobyciu unijnych pieniędzy na wyremontowanie zniszczonej linii tramwajowej 46, która kursuje z Łodzi przez Zgierz do Ozorkowa. Zanim porozumienie zostanie zawarte, fatalny stan sieci i torowiska może uniemożliwić regularne kursy tramwajów na tej trasie.

fatalny – ‘bardzo zły’ (SJP PWN)

Wagony zaśnieżone w środku i opóźnione pociągi. Pasażerowie na trasie Łódź-Warszawa mają dość (DŁ, 30.01)

Podróżni mają już dość codziennych opóźnień pociągów i braku ogrzewania w wagonach. Napisali do minister Bieńkowskiej, informując o dramatycznej sytuacji na trasie Łódź – Warszawa. Pasażerowie pociągów z Łodzi do Warszawy mają dość codziennych opóźnień w podróży.

zaśnieżony – ‘pokryty śniegiem’; dramatyczny – ‘pełen napięcia, grozy’ (SJP PWN) Grzyb, brud i smród w celach. Złe warunki w areszcie na Smutnej (DŁ, 16.05)

Cele są zawilgocone i zagrzybione. Osadzeni śpią na brudnych, porwanych materacach. Kąpią się raz w tygodniu, a chcieliby częściej.

zawilgocony – imiesłów bierny od czasownika zawilgocić - ‘spowodować, że coś stało się wilgotne’; zagrzybiony – ‘pokryty grzybem’; brudny – ‘pokryty brudem’, porwany – imiesłów bierny od czasownika porwać – ‘porozrywać coś na wiele części lub porobić w czymś dziury’ (SJP PWN)

Zaniedbana Łódź już się przygotowuje, Warszawa też może. (GW, 18.10)

zaniedbany – będący w złym stanie z powodu zaniedbania (SJP PWN)

W jednym z tekstów bardzo dosadnie scharakteryzowano łodzian:

Wielu łodzian uważa, że ta nowa nawierzchnia zupełnie się nie sprawdza i koszmarnie się brudzi… Bo ludzie są marudni. Wszędzie na świecie granit się sprawdza, tylko w Łodzi nie. Dlaczego? Bo jesteśmy niechlujni i mamy w nosie wspólnie wydatkowane pieniądze. Największą biedą tej nawierzchni są plamy oleju z parkujących samochodów. (DŁ, 23.03)

97

176 marudny – ‘pot. taki, który narzeka lub grymasi’; niechlujny – ‘niedbający o czystość i

porządek; też: niestarannie, źle utrzymany’ (SJP PWN)

Wskazano na dwie cechy: narzekanie oraz brak dbałości o wspólne dobro, jednak użyto do tego sugestywnych przymiotników oraz potocznego frazeologizmu mieć coś w nosie – lekceważyć coś.

Przymiotniki i przysłówki służą również zbudowaniu sensacyjności, gdyż wzmacniają rangę wypadków, wykroczeń i przestępstw:

Groźny wypadek na Pabianickiej. Ciężko ranny 33-letni kierowca (DŁ, 27.09)

groźny –‘budzący grozę’ (SJP PWN)

Łódzcy policjanci zatrzymali niedoszłego i niezwykle agresywnego pasażera łódzkiego MPK. (ŁWD, 9.04)

agresywny – 1. ‘zachowujący się wrogo, napastliwie’, 2. ‘pełen agresji’ (SJP PWN)

Pijany mechanik w łódzkim MPK (O, 19.01)

pijany – ‘człowiek odurzony alkoholem’ (SJP PWN)

Ormianie pobili młodego mężczyznę (O, 31.08)

Przed łódzkim sądem stanie dwóch obywateli Armenii, którzy w połowie czerwca brutalnie pobili młodego mężczyznę.

brutalnie – przysłówek od brutalny – ‘agresywny, bezwzględny, nadużywający swojej siły lub przewagi’ (SJP PWN)

Łódź: Tajemnicza śmierć 23-latki. Zmarła przez rozległe obrażenia głowy? (O, 28.02) tajemniczy – ‘zagadkowy i trudny do zrozumienia’ (SJP PWN)

Brutalna Straż Miejska w Łodzi: bezprawnie pozbawili wolności 22-letniego studenta (DŁ,

30.04)

brutalny – ‘agresywny, bezwzględny, nadużywający swojej siły lub przewagi’; bezprawnie – ‘niezgodny z prawem, zabroniony przez prawo’ (SJP PWN)

Słownictwo nacechowane (zarazem wartościujące) używane przez dziennikarzy opisujących wypadki i przestępstwa ma wydźwięk perswazyjny. Jego głównym celem jest zwiększenie atrakcyjności przekazu, by przyciągnąć uwagę odbiorcy, budując sensacyjność. Uwarunkowane jest to postępującą tabloidyzacją, zwłaszcza w tej tematyce, co związane jest ze starą tradycją pitawalu98

.

Odnotowano ponadto przypadki, gdy przymiotniki (i imiesłowy przymiotnikowe) służyły wyrażeniu ironii:

98

177

Brawurowa kradzież na Przybyszewskiego. (…) 34-letni łodzianin próbował ukraść rower z

balkonu na IV piętrze w jednym z bloków przy ul. Przybyszewskiego. Spłoszony przez sąsiada spadł z wysokości III piętra. Trafił do szpitala z licznymi złamaniami nóg. (DŁ, 30.03) brawurowy – ‘pełen brawury, odważny, zuchwały, ryzykancki’

Łódź ma wizję: pompowany dworzec (GW, 11.04)

Znacznie większym problemem może być jednak przekonanie unijnych instytucji, że łódzka inwestycja ma społeczny i ekonomiczny sens.

W pierwszym przypadku oprócz ironii przymiotnik brawurowy został użyty, by zbudować komizm, gdyż brawurową kradzieżą była próba ukradzenia roweru przez balkon, jednak złodziej spadł, próbując go znieść. W drugim przypadku ironia połączona jest z szyderstwem i krytyką, gdyż dziennikarz kwestionuje sens jednej z największych łódzkich inwestycji, poprzez użycie zwrotu mieć wizję oraz przymiotnika pompowany, który powstał od czasownika pompować, czyli ‘wkładać w coś nadmiernie dużo pieniędzy’ (SJP PWN).

Przymiotniki, przysłówki, imiesłowy przymiotnikowe i liczebniki porządkowe były najczęściej pojawiającymi się elementami leksykalnymi służącymi pozytywnemu i negatywnemu wartościowaniu w budowaniu obrazu miasta. Zwykle wykorzystywano je do pokazania Łodzi jako miasta rozwijającego się i zmieniającego, które dba o swoich mieszkańców i może konkurować z innymi miejscowościami w Polsce.