Europejskie systemy elektronicznej obsługi dostaw publicznych
3. Określenie problemu teoretycznego
Nałożone przez nową Dyrektywę 2014/55/WE o elektronicznym fakturowaniu w dosta-wach publicznych obowiązki oraz wymagania w sferze finansów publicznych tworzą nową, niespotykaną dotąd sytuację, w której elektroniczne fakturowanie znane dotąd w sektorze
gospodarki prywatnej pojawia się jako obowiązek w realizacji dostaw publicznych. Z tego powodu niedostępne są dane bądź analizy tego zjawiska w szerszej perspektywie oraz w dłuższym okresie dla krajów członkowskich Unii Europejskiej. Dostępne materiały statystycz-ne, bądź opracowania dotyczące elektronicznego fakturowania w ostatnich kilku latach dotyczą prawie wyłącznie sektora przedsiębiorstw komercyjnych, nie wykazując danych w kontekście relacji tego sektora z administracją publiczną.
Znane są jednak wymagania wspólne dla wszystkich krajów członkowskich, jak i niektóre zmienne różnicujące te kraje. Podstawowym, wspólnym wymaganiem jest obowiązek wdroże-nia postanowień Dyrektywy 2014/55/UE w każdym kraju członkowskim. Skutkiem wdrożewdroże-nia będzie powstanie jednolitych, opartych na tych samych standardach krajowych systemów wsparcia obsługi dostaw publicznych. Umożliwi to ponad-graniczną wymianę elektronicznych dokumentów obsługi dostaw od przedsiębiorstwa z dowolnego kraju członkowskiego do pod-miotu publicznego w innym kraju.
Przedstawiona w poprzedniej części artykułu analiza działań tworzących polski system elek-tronicznego fakturowania w dostawach publicznych zawiera opis czynników uwzględnionych w Polsce podczas projektowania systemu na skalę krajową. Niektóre czynniki uwzględnione w analizie można uznać za zmienne charakteryzujące powstały model krajowego systemu elek-tronicznego wsparcia obsługi dostaw publicznych. Przyjęte wartości tych zmiennych są cha-rakterystyczne dla Polski, jednakże analizy podobnych działań podjętych w innych krajach UE wskazują, że te same zmienne przyjmują tam inne wartości. Prowadzi to do sformułowania hipotezy, iż zróżnicowane wartości zmiennych charakteryzujących warunki lokalne danego kraju członkowskiego wpływają na przyjmowany model krajowego systemu elektronicznego wspar-cia obsługi dostaw publicznych w tym kraju.
Dotychczasowa wiedza i analizy dokonane przez autora artykułu pozwalają na wstępne określenie początkowego zbioru cech (zmiennych), określających zróżnicowanie warunków lo-kalnych w krajach członkowskich podlegających obowiązkowi wdrożenia przepisów Dyrektywy 2014/55/UE. Kraje członkowskie UE różnią się:
• poziomem rozwoju gospodarczego,
• wielkością terytorium i liczbą jednostek publicznych objętych regulacjami Dyrektywy,
• liczbą przedsiębiorstw będących potencjalnymi dostawcami dla podmiotów publicznych,
• stanem zaawansowania administracji publicznej w wykorzystaniu technologii ICT,
• poziomem organizacyjnym procesów obsługi dostaw publicznych (sieci dostaw),
• stopniem zaawansowania rynku usług komunikacyjnych,
• wykorzystaniem standardów elektronicznych dokumentów handlowych.
Opisane wcześniej czynniki wpływające na programowanie działań nad tworzeniem systemu elektronicznego wsparcia dostaw publicznych w Polsce zostały określone z punktu widzenia szcze-gółowych celów strategicznych, wśród których celem wiodącym jest efektywność tego systemu.
Wychodząc z założenia nadrzędności celu, jakim jest efektywność systemu, można wstępnie sformułować pytanie badawcze.
Wstępne pytanie badawcze brzmi następująco:
Co warunkuje efektywność elektronicznego systemu wsparcia obsługi dostaw publicznych?
W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie autor sformułował pytania szczegółowe:
• jaki(e) model(e) sieci logistycznych reprezentują dostawy publiczne5?
• czy przedstawiona topologia systemu informacyjnego jest najlepsza dla danego typu sieci dostaw z punktu widzenia jej efektywności (w tym z punktu widzenia kosztów transakcyjnych6)?
• czy przedstawiona konfiguracja e-usług zapewniających oczekiwaną funkcjonalność sys-temu tworzy model, czyli odwzorowanie najistotniejszych rzeczywistych cech badanego obiektu (zmiennych i relacji między nimi)?
• jakie są cechy tego modelu?
• czy możliwe jest istnienie innych modeli? Jakie są ich cechy lub wartości tych cech, które różnicują modele?
Poszukiwanie odpowiedzi na te pytania stanowi część badań i analiz prowadzonych przez autora w ramach badań naukowych. Dotychczasowe efekty poszukiwań pozwalają na wstępne sformułowanie poniżej przedstawionego zagadnienia badawczego.
Zagadnienia badawcze:
• jakie cechy systemu obsługi dostaw publicznych wpływają na jego efektywność w da-nych warunkach?
• jakie cechy różnicują modele systemów informacyjnych obsługi dostaw publicznych i jakie to są modele?
Przewidywanym przez autora efektem rozwiązania zagadnienia badawczego będzie powsta-nie opisu cech tworzących model systemu elektronicznego wsparcia obsługi dostaw publicz-nych oraz ewentualpublicz-nych zależności pomiędzy tymi cechami.
Kolejnym działaniem będzie badanie i analiza zróżnicowania wartości opisanych cech mo-delu w poszczególnych krajach członkowskich UE. Ujęcie wyników badań w postaci zróżnico-wanych zbiorów wartości cech powinno doprowadzić do opisania trzech modeli teoretycznych systemów elektronicznego wsparcia obsługi dostaw publicznych.
5 M. Ciesielski, Teoretyczne podstawy koncepcji sieci logistycznych, [w:] M. Ciesielski (red.), Sieci logistyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002, s. 9-30.
6 M. Szymczak, Partnerstwo logistyczne w sieciach, [w:] M. Ciesielski (red.), Sieci logistyczne, Wydawnictwo Akademii Ekono-micznej w Poznaniu, Poznań 2002, s. 49-62.
Autor wyraża nadzieję, że utworzenie tych modeli będzie miało także potencjalne skutki aplikacyjne w postaci ich wykorzystania przy projektowaniu systemów rzeczywistych lub oceny istniejących systemów pod względem możliwości ich optymalizacji.
4. Podsumowanie
Celem artykułu było przedstawienie przyczyn oraz procesu formułowania zagadnienia ba-dawczego w obszarze badań naukowych prowadzonych przez autora, dotyczących elektronicz-nych systemów wsparcia obsługi dostaw publiczelektronicz-nych na jednolitym rynku Unii Europejskiej.
Przyczyną praktyczną badań były obserwacje, badania i analizy prowadzone przez autora, który jest bezpośrednio zaangażowany w działania w tej dziedzinie w Polsce oraz w międzynarodo-wych strukturach eksperckich.
Przedstawiony proces formułowania zagadnienia badawczego ma swój początek w analizie sposobu tworzenia systemu w Polsce. Autor zgromadził obserwacje dotyczące specyficznych uwarunkowań skutecznego wdrożenia oraz efektywności tworzonego systemu elektronicznego wsparcia obsługi dostaw publicznych. Głównymi elementami rozważań były warunki, ogranicze-nia i stan procesu dostaw publicznych, realizowanego przez głównych aktorów tego procesu. Są nimi podmioty publiczne, ich dostawcy a także niezbędni w procesie wspieranym elektronicz-nie, dostawcy usług przekazywania e-dokumentów oraz dostawcy systemów informatycznych.
Identyfikacja warunków procesu i sytuacji jego uczestników w Polsce pozwoliły na wstępne sformułowanie cech oczekiwanego systemu elektronicznego wsparcia. Porównanie wartości tych cech z wartościami występującymi w innych krajach UE pozwoliło na określenie ich zakresu zmienności. To z kolei doprowadziło autora do sformułowania pytań badawczych i ostatecznie do określenia zagadnienia badawczego prowadzonych prac.
European systems of electronic public procurement management
The public sector in Poland as well as in other countries of the European Union is the largest buyer of goods and services. Public spending on goods, works and services constitute about 19% of EU GDP. More efficient management of the process can significantly contribute to improving the overall efficiency of public spending.
According to World Bank estimates, electronic support of public procurement can contribute to achieve savings of up to 13% of total public procurement expenditure.
Electronic support of public procurement is the subject of a number of practical activities as well as scientific research. The subject of research are the processes of organizations and of the public supplies in the context of their support with the use of electronic services. The topic is to look for models of the functioning of the electronic systems supporting the public supplies and improving the effectiveness of public spending.
The author of the article “European systems of electronic public procurement management” presents the case of implementation of new regulations regarding the electronic invoicing in public procurement and their practical implementation using e-services in Poland. Presented case of application became the basis of the author’s reflections on the determinants of the effectiveness of the created electronic system of support of public supplies.
Considerations include analysis of the features of this system in specific socio-economic conditions.
The next stage of the author’s deliberations is to create a generalized set of attributes, whose variable values shape different configurations of electronic systems supporting public supplies. This is to lead to the definition of different models of these systems. These models will differ in their effectiveness of support of the public supplies processes in specific socio-economic conditions.
Bibliografia
Pozycje książkowe
1. Ciesielski M., Teoretyczne podstawy koncepcji sieci logistycznych, [w:] M. Ciesielski (red.), Sie-ci logistyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002, s. 9-30.
2. Cuylen A., Kosch L. & Breitner, Development of a maturity model for electronic invoice pro-cesses, M.H. Electronic Markets (2016).
3. Engel R., Krathu W., Zapletal M. et al., Analyzing inter-organizational business processes, Inf Syst E-Bus Manage (2016).
4. Ghandforoush P., Loo J.C., A Non-Linear Procurement Model with Quantity Discounts, The Journal of the Operational Research Society, Vol. 43, No. 11 (Nov., 1992), s. 1087-1093.
5. Subramaniam C., Shaw M. J., A Study of the Value and Impact of B2B E-Commerce: The Case of Web-Based Procurement, International Journal of Electronic Commerce Vol. 6, No. 4 (Summer, 2002), s. 19-40.
6. Szymczak M., Partnerstwo logistyczne w sieciach, [w:] M. Ciesielski (red.), Sieci logistyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002, s. 49-62.
7. Taylor J.R., Tucker C.C., Reducing Data Processing Costs through Centralized Procurement, MIS Quarterly Vol. 13, No. 4 (Dec., 1989), s. 487-499.
Strony internetowe
1. http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/einvoicing/directive/e-invoicing_
directive_proposal_en.pdf (dostęp: 27.03.2017 r.).
2. http://ec.europa.eu/internal_market/payments/docs/einvoicing/directive/e-invoicing_
impact_assessment_en.pdf (dostęp: 27.03.2017 r.).
3. http://www.itu.int/ITU-D/cyb/app/e-gov.html; eGovernment. ITU e-Government Im-plementation Toolkit. A Framework for e-Government Readiness and Action Priorities (dostęp: 27.03.2017 r.).
mgr Anna Żebrowska
Instytut Logistyki i Magazynowania w Poznaniu