Zgodnie z Założeniami polityki pieniężnej na 2021 r. celem operacyjnym polityki pieniężnej NBP było kształtowanie stawki POLONIA w pobliżu stopy referencyjnej NBP.
Głównym instrumentem stosowanym do realizacji celu operacyjnego polityki pieniężnej były podstawowe operacje otwartego rynku o charakterze absorbującym płynność z sektora Tabela 2.1. Podstawowe stopy procentowe NBP w 2021 r. w skali roku (w %)
Obowiązuje od: Stopa depozytowa Stopa referencyjna Stopa lombardowa Stopa dyskontowa weksli
29.05.2020 0,00 0,10 0,50 0,12
07.10.2021 0,00 0,50 1,00 0,52
04.11.2021 0,75 1,25 1,75 1,35
09.12.2021 1,25 1,75 2,25 1,85
Źródło: NBP.
bankowego (co do zasady polegające na emisji 7-dniowych bonów NBP). Przeprowadzając wspomniane operacje, NBP umożliwiał bankom bilansowanie ich pozycji płynnościowych w okresach utrzymywania rezerwy obowiązkowej, dążąc do zapewnienia warunków płyn-nościowych w sektorze bankowym właściwych do realizacji celu operacyjnego.
Uzupełniającą rolę w realizacji przez NBP celu operacyjnego polityki pieniężnej odgrywały – wznowione w grudniu 2021 r. – dostrajające operacje otwartego rynku. Podobnie jak w prze-szłości operacje te były oferowane w trybie doraźnym w ciągu okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej oraz regularnie w ostatnim dniu roboczym tego okresu.
Średni dzienny poziom emisji bonów pieniężnych NBP w 2021 r. wyniósł 205 905 mln zł, z czego operacje podstawowe stanowiły 99,8%, natomiast operacje dostrajające 0,2%.
Rentowność tych operacji była określana na poziomie stopy referencyjnej NBP.
W 2021 r., podobnie jak w przypadku większości okresów utrzymywania rezerwy obowiązko-wej w poprzednim roku, znaczna część środków pozostających w dyspozycji sektora banko-wego nie była absorbowana przy wykorzystaniu operacji podstawowych NBP. Banki wolały lokować nadwyżki w instrumenty zapewniające jak największą elastyczność w zarządzaniu płynnością, w tym na rachunkach w NBP (powyżej wymaganego poziomu rezerwy obowiąz-kowej) oraz w formie depozytu na koniec dnia składanego w banku centralnym.
Ostrożnemu podejściu banków do zarządzania własnymi pozycjami płynnościowymi sprzyjały uwarunkowania rynkowe, w szczególności niepewność co do rozwoju pandemii COVID-19. Ponadto na zwiększoną skłonność banków do utrzymywania dodatkowych bufo-rów płynnościowych w pewnym stopniu wpływała relatywnie niewielka różnica między oprocentowaniem środków utrzymywanych na rachunku bieżącym powyżej wymaganego poziomu rezerwy obowiązkowej i w postaci depozytu na koniec dnia a oprocentowaniem środków lokowanych w bonach pieniężnych NBP w ramach operacji otwartego rynku (do 6 października 2021 r. wynosząca 10 pkt bazowych). Ponadto przy znacznie niższym niż przed pandemią poziomie rezerwy obowiązkowej (obowiązującym do 29 listopada 2021 r.) banki utrzymywały dodatkowe środki (powyżej wymaganego poziomu rezerwy obowiązko-wej) do celów rozliczeniowych.
Wykres 2.1. Stawka rynkowa POLONIA na tle stóp procentowych NBP w 2021 r.
POLONIA Stopa referencyjna NBP Stopa lombardowa NBP Stopa depozytowa NBP
%
W 2021 r. średnie absolutne odchylenie stawki POLONIA od stopy referencyjnej NBP wyniosło 16 pkt bazowych.
W 2021 r. bank centralny kontynuował prowadzenie strukturalnych operacji otwartego rynku, polegających na skupie na rynku wtórnym skarbowych papierów wartościowych i dłużnych papierów wartościowych gwarantowanych przez Skarb Państwa. Spowodowało to zwiększenie płynności sektora bankowego. NBP przestał przeprowadzać operacje struk-turalne w grudniu 2021 r.
2.2.1. Operacje podstawowe
W 2021 r. NBP prowadził podstawowe operacje otwartego rynku, polegające na emisji bonów pieniężnych NBP z 7-dniowym terminem zapadalności5. Emisja bonów odbywała się regular-nie raz w tygodniu, w piątek, w trybie przetargowym. Rozliczeregular-nie przetargów następowało w terminie T + 0. Rentowność poszczególnych operacji była równa poziomowi stopy referen-cyjnej NBP obowiązującemu w dniu ich przeprowadzania.
W przetargach bonów pieniężnych NBP emitowanych w ramach operacji podstawowych mogły brać udział banki, które spełniały jednocześnie dwa warunki: miały rachunek bieżący prowadzony w systemie SKARBNET4 oraz uczestniczyły w systemie SORBNET2.
W 2021 r. średni dzienny poziom bonów pieniężnych NBP emitowanych w ramach opera-cji podstawowych wyniósł 205 511 mln zł i był wyższy o 72 047 mln zł niż przed rokiem.
W 2021 r. bank centralny zaoferował w ramach operacji podstawowych bony pieniężne NBP o łącznej wartości 12 548 000 mln zł. Oferty zakupu otrzymane w tym okresie wyniosły łącz-nie 10 882 250 mln zł i w całości zostały zaakceptowane przez bank centralny. Relacja popytu zgłaszanego w ciągu roku do podaży bonów pienięnych NBP wyniosła 0,87.
W 2021 r. na wszystkich przetargach sprzedaży bonów pieniężnych NBP popyt zgłaszany przez banki był niższy od podaży oferowanej przez NBP. Relacja popytu zgłaszanego na
5 Wyjątek stanowiła operacja przeprowadzona 31 grudnia 2020 r. (8-dniowa), którą zaliczono do 2021 r., ponieważ została przeprowadzona w pierwszym dniu utrzymywania styczniowej rezerwy obowiązkowej.
Wykres 2.2. Popyt na bony pieniężne NBP w stosunku do ich podaży na przetargach podstawowych operacji otwartego rynku w 2021 r.
Podaż Popyt
przetargach operacji podstawowych do podaży oferowanej przez bank centralny wahała się od 0,69 do 0,98.
2.2.2. Operacje dostrajające
W 2021 r. NBP stosował operacje dostrajające jedynie w grudniu. Miały one charakter absor-bujący płynność i polegały na emisji bonów pieniężnych NBP o terminach zapadalności krótszych niż w przypadku operacji podstawowych.
Operacje dostrajające były prowadzone z inicjatywy banku centralnego, a ich celem, oprócz zmniejszenia nadwyżki płynności, było ograniczanie wahań krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. W grudniu 2021 r. bank centralny przeprowadził trzy operacje dostraja-jące: dwie operacje nieregularne w okresie utrzymywania rezerwy obowiązkowej oraz jedną operację w ostatnim dniu roboczym utrzymywania rezerwy.
Pierwsze dwie operacje miały termin zapadalności 2-dniowy (1 grudnia) i 3-dniowy (14 grud-nia), ostatnia natomiast została przeprowadzona 30 grudnia, tj. w ostatnim dniu okresu utrzymywania rezerwy obowiązkowej, i była operacją 1-dniową.
Średni dzienny poziom ww. operacji wyniósł w 2021 r. 394 mln zł i był o 842 mln zł niższy niż przed rokiem. W 2021 r. bank centralny zaoferował w ramach operacji dostrajających bony pieniężne NBP o łącznej wartości 127 000 mln zł. Oferty zakupu otrzymane od banków wyniosły 96 192 mln zł i zostały w pełni zaakceptowane przez bank centralny.
Relacja popytu zgłaszanego przez uczestników przetargów operacji dostrajających w stosunku do podaży oferowanej przez bank centralny wahała się od 0,27 do 0,96.
Wykres 2.3. Bony pieniężne NBP w 2021 r.
mln zł
Bony pieniężne NBP o terminie zapadalności 7 dni
Bony pieniężne NBP o terminach zapadalności krótszych niż 7 dni 50 000
2.2.3. Operacje strukturalne
Zgodnie z Założeniami polityki pieniężnej na 2021 r. celem operacji strukturalnych była zmiana długoterminowej struktury płynności w sektorze bankowym, jak również – podobnie jak w przypadku operacji tego rodzaju przeprowadzanych w 2020 r. – zapewnienie płynności rynku wtórnego skupowanych papierów wartościowych oraz wzmocnienie mechanizmu transmisji monetarnej.
W 2021 r. kontynuowano operacje skupu na rynku wtórnym obligacji skarbowych oraz obligacji mających gwarancję Skarbu Państwa, tj. emitowanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego na rzecz Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 oraz przez Polski Fundusz Rozwoju SA.
Przetargi, na których dokonywano skupu papierów dłużnych, przeprowadzano zgodnie har-monogramami publikowanymi przez NBP. Rozliczenie operacji odbywało się w terminie T + 2. Częstotliwość oraz skala operacji zależały od warunków rynkowych. W kwietniu i maju 2021 r. NBP przeprowadził tego typu operacje dwa razy w miesiącu, natomiast w pozostałych miesiącach zorganizował po jednym przetargu (w grudniu nie było przetargu).
Kontrahentami w strukturalnych operacjach otwartego rynku były banki mające dostęp do operacji podstawowych NBP.
W 2021 r. bank centralny przeprowadził 13 operacji strukturalnych. W ich efekcie skupiono papiery dłużne o łącznej wartości nominalnej 36 886 mln zł, w tym obligacje skarbowe o war-tości nominalnej 28 556 mln zł oraz gwarantowane przez Skarb Państwa obligacje o łącznej wartości nominalnej 8 330 mln zł (obligacje wyemitowane przez BGK – 7 401 mln zł oraz obligacje wyemitowane przez PFR – 929 mln zł).
W wyniku operacji strukturalnych NBP zasilił sektor bankowy w płynność o wartości 37 698 mln zł. Średni dzienny poziom operacji strukturalnych w 2021 r. wyniósł 136 158 mln zł.
Wykres 2.4. Operacje prowadzone przez NBP w 2021 r.
Operacje strukturalne Dostrajające operacje otwartego rynku Podstawowe operacje otwartego rynku
mln zł
-160 000 -130 000 -100 000110 000140 000170 000200 000230 000260 000-70 000-40 000-10 00020 00050 00080 000
31.12 25.01 19.02 15.03 9.04 4.05 29.05 23.06 18.07 12.08 6.09 1.10 26.10 20.11 15.12
Źródło: NBP.