Ignacy Koschembahr-Łyskowski pisał prace z zakresu prawa porównawczego. Nawet w wymienionych powyżej pracach romanistycznych nie ograniczał się do analizy instytucji prawa rzymskiego w oderwaniu od prawa współczesnego387.
Profesor zabrał głos w dyskusji toczącej się w związku z pracami nad ujednoliceniem prawa szwajcarskiego, publikując artykuł: Über die Vereinheitlichung des schweizerischen
Privatrechts388. Ignacy Koschembahr-Łyskowski podkreślał, iż szwajcarskie instytucje powstały na bazie panujących ogólnych warunków, stosunków społecznych i tradycji. Nie
383 L. Górnicki, Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, cit., s. 190.
384 K. Szczygielski, Ignacy Koschembahr-Łyskowski doktorem honoris causa Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, cit., s. 225.
385 W. Wołodkiewicz, Ignacy Koschembahr-Łyskowski 1864–1945, cit., s. 625.
386 L. Górnicki, Przedsiębiorstwo w projekcie części ogólnej kodeksu cywilnego Rzeczpospolitej Polskiej z lat 1928−1932, cit., s. 192.
387 W. Wołodkiewicz, Ignacy Koschembahr-Łyskowski 1864–1945, cit., s. 619 i n. 388 Dzieło wydane w Bazylei w 1899.
87
omieszkał uwzględnić roli prawa rzymskiego. Profesor uznał, że pod warunkiem zachowania ducha narodowego, prawo szwajcarskie powinno przejąć rzymską siatkę pojęć, która od stuleci definiuje naukę prawa. Było to charakterystyczne rozumowanie Ignacego Koschembahra-Łyskowskiego. Z myśli prawnej starożytnych Rzymian należy czerpać treści użyteczne, które można zastosować w kodyfikacji współczesnego prawa.
W szczególny sposób o związkach ius Romanum z obowiązującym prawem Ignacy Koschembahr-Łyskowski pisał w artykule do księgi pamiątkowej wydanym na stulecie austriackiego kodeksu cywilnego (ABGB), w którym wypowiedział się odnośnie do roli prawa rzymskiego w procesie dekodowania norm tej ustawy389. Autor, co prawda pokazywał szczegółowe rozwiązania i instytucje prawne zawarte w ABGB, jednakże szerzej ich nie analizując, gdyż uznawał je jedynie za tło dla analiz niezwiązanych z dogmatyką390. Ignacy Koschembahr-Łyskowski pokazywał w swej pracy szerszy kontekst metodologiczny związanym z jego koncepcjami w podejściu do roli prawa rzymskiego391.
Romanista odrzucał bezpośrednią ingerencję norm prawa rzymskiego w proces interpretacji ABGB, a w szczególności nie widział ius Romanum jako źródła wykładni i interpretacji tego aktu prawnego392. Była to dość ciekawa koncepcja z uwagi na fakt, że wiele instytucji kodeksowych zostało przejętych w całości lub w części z prawa rzymskiego. Nawet kodyfikatorzy ABGB byli świadomi tego zabiegu, z które skorzystali opracowując swój projekt kodeksu393.
Ignacy Koschembahr-Łyskowski przeprowadził rozważania metodologiczne i wykazał, że członkowie komisji nie posiadali wykształcenia historycznoprawnego. Wobec powyższego w sposób nie do końca właściwy zastosowali rzymskie regulacje. Romanista generalnie jednak akceptował rozwiązania przyjęte przez twórców ABGB, choć zarzucał im blankietowe powoływanie się na prawo natury394. W zgodzie z jego poglądami pozostawało
389 I. Koschembahr-Łyskowski, O stanowisku prawa rzymskiego w powszechnej ustawie cywilnej dla Cesarstwa Austryackiego, [w:] Księga pamiątkowa w setną rocznicę ogłoszenia kodeksu cywilnego z dnia 1 czerwca 1811 roku, Lwów 1911, s. 145–211.
390 J. Ożóg, Prawo rzymskie jako środek tłumaczenia ABGB kilka uwag w setną rocznicę stulecia, cit., s. 193. 391 W. Wołodkiewicz, Ignacy Koschembahr-Łyskowski 1864–1945, cit., s. 619-620.
392 I. Koschembahr-Łyskowski, O stanowisku prawa rzymskiego w powszechnej ustawie cywilnej dla Cesarstwa Austryackiego, cit., s. 155 i n.
393 J. Ożóg, Prawo rzymskie jako środek tłumaczenia ABGB kilka uwag w setną rocznicę stulecia, cit., s. 193 i n. 394 I. Koschembahr-Łyskowski, O stanowisku prawa rzymskiego w powszechnej ustawie cywilnej dla Cesarstwa
88
założenie kodyfikatorów o prymacie prawa klasycznego nad wszystkimi innymi stadiami rozwojowymi norm prawa rzymskiego395.
Ignacy Koschembahr-Łyskowski przedstawił swego rodzaju manifest dotyczący roli i znaczenia prawa rzymskiego dla komparatystyki prawniczej. Opublikował w języku francuskim artykuł La role du droit romain pour le droit comparé, w którym szerszemu gronu romanistów zaprezentował swoje poglądy396. Niestety wybuch II wojny światowej zahamował dalszą działalność profesora na tym polu.
W dorobku naukowym polskiego uczonego znajdował się również obszerny artykuł z zakresu teorii prawa na temat: Pojęcie prawa 397. Został on wydany w Księdze pamiątkowej
ku uczczeniu 250-tej rocznicy założenia Uniwersytetu Lwowskiego przez króla Jana Kazimierza R. 1661 wydaną przez członków Uniwersytetu. W tej publikacji Ignacy
Koschembahr-Łyskowski przedstawił swoje poglądy na temat prawa, jego istoty, teorii prawa natury i koncepcji sprawiedliwości398
.
Należy zauważyć, że był on romanistą, a pisał prace z prawa cywilnego, Nigdy nie został ani filozofem ani teoretykiem prawa. Pomimo tego, wypowiadał się jednak na temat problemów filozoficzno-prawnych oraz oceniał koncepcje prawno-naturalne jako błędne399
. Poprzez owe poglądy stawiał się w gronie zwolenników teorii prawa natury o zmiennej treści400
. Ignacy Koschembahr-Łyskowski w swej publikacji nawiązywał do kantowskiego rozdzielenia rozumu teoretycznego i praktycznego. Twierdził, że potrzebą tego pierwszego, którego celem było zaspakajanie wiedzy oraz tego drugiego, którego dążeniem było zapewnienie życiowych potrzeb jawiło się dojście do pewnej syntezy oraz osiągnięcie ideału prawa401. Wyznaczenie celu oraz określenie istoty prawa będzie do takiej syntezy prowadzić. Chociaż ciągle ulegała zmianie treść norm, jego istota pozostaje zawsze ta sama. Ignacy Koschembahr-Łyskowski poszukiwał ideału prawa jako sprawiedliwości, do której ma
395 J. Ożóg, Prawo rzymskie jako środek tłumaczenia ABGB kilka uwag w setną rocznicę stulecia, cit., s. 193 i n. 396 I. Koschembahr- Łyskowski, La role du droit romain pour le droit comparé, [w:] Introduction a l’etude du droit
comparé. Recuel d’Etudes en l’honneur d’Edouard Lambert, t. I, Paris 1938, s. 257-260.
397 I. Koschembahr- Łyskowski, Pojęcie prawa, [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu 250-tej rocznicy założenia Uniwersytetu Lwowskiego przez króla Jana Kazimierza R. 1661 wydana przez członków Uniwersytetu, t. 1, Lwow 1912, s. 1–69 (brak ciągłej numeracji stron).
398 K. Kuźmicz, Immanuel Kant jako inspirator polskiej teorii i filozofii prawa w latach 1918-1950, Białystok 2009, s. 126.
399 M. Szyszkowska, Teorie prawa natury XX wieku w Polsce, Warszawa 1982, s. 98. 400
K. Kuźmicz, op. cit., s. 127.
401 J. Paygert, O pojęciu istoty prawa. Rzecz o rozprawie prof. dr Ignacego Koschembahra- Łyskowskiego, Lwów 1913, s. 6.
89
prowadzić rozum poprzez uchwalenie najlepszego prawa dla żyjących w czasie i miejscu jednostek402.
3.2.Komunikaty i nekrologi
Ignacy Koschembahr-Łyskowski był znany nie tylko w Polsce. Utrzymywał ożywione kontakty w ramach towarzystw i stowarzyszeń naukowych, nie odnotowywał relacji z odbywanych kongresów, posiedzeń i spotkań naukowych403.
Ignacy Koschembahr-Łyskowski prezentował sylwetki i dorobek znanych i uznanych naukowców. Zdecydowanie więcej opracowań poświęcił życiu i pracy naukowej polskich romanistów. Przypomniał nauce postać Teodora Dydyńskiego, wielkiego prawnika, tłumacza dzieła Gaiusa: Teodor Dydyński. Wspomnienie pośmiertne wypowiedziane dnia 28. października 1921 r. na posiedzeniu Wydziału Historycznego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego404. Temu wybitnemu romaniście poświęcił również wspomnienia pośmiertne: Teodor Dydyński (wspomnienie pozgonne)405
. Z treści wspomnień o Teodorze Dydyńskim można wnioskować, że Ignacy Koschembahr-Łyskowski darzył nie tylko sympatią osobę tego wielkiego profesora, ale także doceniał jego istotny wkład w rozwój nie tylko polskiej, ale i światowej romanistyki. Jako ponadczasowe dzieła uznawał jego słownik czy tłumaczenia Instytucji Gaiusa. Co prawda, w drugim tekście o Teodorze Dydyńskim widnieje tylko inicjał (autor K.) jako autor biogramu, ale nie ma wątpliwości, że tekst pochodził od Ignacego Koschembahra-Łyskowskiego406
.
Profesor Uniwersytetu Warszawskiego napisał wspomnienia pośmiertne o Leonie Petrażyckim, a mianowicie: Ś.p. Leon Petrażycki407. Ignacy wpisał się do historii jako jeden wielu autorów biogramu o tym bardzo znanym naukowcu408
. Jego wspomnienia cechuje osobliwy stosunek do Leona Petrażyckiego jako wybitnego polskiego pracownika naukowego. Ignacy Koschembahr-Łyskowski wspominał także romanistów zagranicznych. Napisał nekrolog o Eduoardzie Cuqu (Cuq Eduard [nekrolog])409
. Mógł być też autorem jednego z kilku nekrologów, a mianowicie: Śp. Ludwik Mitteis410
, Paweł Ludwik Huvelin411,
402 K. Kuźmicz, op. cit., s. 128.
403 Zob. K. Szczygielski, Romanistyka polska w latach 1918–1945 (Przegląd bibliografii), cit., s. 407. 404
PPiA 46.10-12 (1921),s. 242-249. 405 GSW 49.37 (1921), s. 293.
406 Zob. K. Szczygielski, Romanistyka polska w latach 1918–1945 (Przegląd bibliografii), cit., s. 404. 407 PPiA 56.2 (1931), s. 256-257.
408 Zob. K. Szczygielski, Romanistyka polska w latach 1918–1945 (Przegląd bibliografii), cit., s. 404. 409 PPiA 59 (1934, s. 358-359.
90
Franciszek Klein412, Ś.p. Teodor Kipp413. Zamieszczono je w „Przeglądzie Prawa i Administracji”, którego aktywnym współpracownikiem był Ignacy Koschembahr-Łyskowski. Jednakże nie mamy na ten fakt przekonywujących dowodów.