Polską służbę zagraniczną tworzą dyplomaci i urzędnicy zatrudnieni w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz na placówkach zagranicznych. Całością kieruje minister spraw zagranicznych. Polska służba zagraniczna działa w oparciu o Ustawę z dnia 27 lipca 2001 r.
o służbie zagranicznej, a także na podstawie uregulowań międzynarodo‑
wych, tj. Konwencji wiedeńskiej z dnia 18 kwietnia 1961 r. o stosunkach dyplomatycznych oraz Konwencji wiedeńskiej z dnia 24 kwietnia 1963 r.
o stosunkach konsularnych. Wzmiankowane dokumenty określają formy organizacyjne przedstawicielstw zagranicznych, zarówno w pań‑
stwach, jak i przy organizacjach międzynarodowych, ich ustanawianie i zasady funkcjonowania, a także zadania i uprawnienia oraz przywileje reprezentantów.
Stosowany współcześnie protokół dyplomatyczny w Polsce opiera się głównie na protokole dyplomatycznym i ceremoniale państwowym II Rzeczypospolitej, który został zbudowany po I wojnie światowej, a bazował na dawnych przepisach protokolarnych państw zaborczych, tj. Rosji, Niemiec i Austro -Węgier, z uwzględnieniem klasyki francuskiej i angielskiej. Głównymi jego twórcami w przedwojennej Polsce byli bracia Rajnold i Stefan Przeździeccy oraz Karol Bertoni.
Zasady protokołu wymagane do stosowania przez polską administra‑
cję państwową i samorządową w stosunkach z partnerami zagranicz‑
nymi oraz z akredytowanym korpusem dyplomatycznym i konsularnym ustala Protokół Dyplomatyczny Ministerstwa Spraw Zagranicznych, pełniąc tym samym rolę protokołu państwowego. Oznacza to, że proto‑
kół ten zajmuje się pełną obsługą protokolarną i ceremonialną najwyż‑
szych organów państwa (prezydenta, premiera, ministra spraw zagra‑
157 nicznych). Całością prac kieruje dyrektor protokołu dyplomatycznego, najczęściej w randze ambasadora tytularnego.
Polski Protokół Dyplomatyczny składa się z komórek organizacyj‑
nych w kraju (departament w MSZ i wydziały w Kancelarii Prezydenta i Kancelarii Premiera) oraz z placówek dyplomatycznych i konsularnych akredytowanych za granicą. Obecnie tego typu placówki znajdują się w ok. 100 krajach na całym świecie (uwzględniając stałe przedstawi‑
cielstwa przy organizacjach międzynarodowych), natomiast polskich urzędów konsularnych jest ponad 320, z czego ok. 140 to zawodowe, a ok. 180 to honorowe.
W międzynarodowej praktyce dyplomatycznej można spotkać się z określeniem „poselstwo” (np. Rosja), co jest analogią „ambasady”. Ma to swoje uzasadnienie historyczne, kiedy to funkcje dyplomatyczne peł‑
nili posłowie wobec dworów panujących, a z biegiem czasu na ich bazie utworzono placówki zwane poselstwami.
Generalnie Protokół Dyplomatyczny jest instrumentem polityki zagranicznej państwa, a w dominującej przewadze ma na celu ułożenie i utrzymywanie stosunków bilateralnych bądź multilateralnych.
14.1. Zadania Protokołu Dyplomatycznego
Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych w ramach Protokołu Dyplomatycznego:
– przygotowuje plany i programy wizyt głów państw, szefów rządów i ministrów spraw zagranicznych oraz odpowiada za ich realizację;
– współdziała z właściwymi komórkami organizacyjnymi w przygoto‑
waniu i realizacji programów wizyt sekretarza stanu, podsekretarzy stanu i dyrektora generalnego służby zagranicznej;
– przygotowuje audiencje przedstawicieli dyplomatycznych państw ob‑
cych u prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, prezesa Rady Ministrów, marszałków Sejmu i Senatu oraz ministra spraw zagranicznych;
– stosownie do potrzeb merytorycznych uczestniczy w organizacji wizyt pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej u prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, prezesa Rady Ministrów oraz ministra spraw zagranicznych;
– zapewnia obsługę protokolarną przyjęć dyplomatycznych wydawa‑
nych przez prezydenta, prezesa Rady Ministrów oraz ministra spraw
158
zagranicznych, sekretarza stanu, podsekretarzy stanu i dyrektora generalnego służby zagranicznej;
– prowadzi korespondencję protokolarną prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, prezesa Rady Ministrów i ministra spraw zagranicznych z ich odpowiednikami;
– prowadzi sprawy związane z akredytacją i exequatur przedstawicieli państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej i przedstawicieli Rzeczy‑
pospolitej Polskiej za granicą;
– prowadzi sprawy związane z ustanawianiem i funkcjonowaniem urzędów konsularnych państw obcych kierowanych przez konsulów honorowych i udzielaniem im exequatur;
– czuwa nad przestrzeganiem przywilejów i immunitetów dyploma‑
tycznych i konsularnych oraz nad przestrzeganiem zasady wzajemno‑
ści w tym zakresie w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą;
– prowadzi ewidencję personelu obcych przedstawicielstw dyplo‑
matycznych i urzędów konsularnych i innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych w Rzeczypospolitej Polskiej; wydaje odpowiednie dokumenty oraz udziela wiz dyploma‑
tycznych i służbowych tej grupie osób; wydaje Listę korpusu dyploma‑
tycznego i konsularnego;
– załatwia sprawy związane z zapewnieniem obcym przedstawiciel‑
stwom dyplomatycznym, urzędom konsularnym i przedstawiciel‑
stwom organizacji międzynarodowych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz członkom ich personelu możliwości korzystania z przywilejów i immunitetów, właściwych warunków działania, a także stwierdza dla potrzeb władz i instytucji polskich status oraz zakres przysługują‑
cych im przywilejów i immunitetów;
– współdziała z właściwymi służbami w sprawach związanych z zapew‑
nieniem bezpieczeństwa obcych przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, rezydencji szefów i członków personelu misji oraz osób korzystających z przywilejów i immunitetów;
– inicjuje, opracowuje i opiniuje projekty umów międzynarodowych oraz innych aktów prawnych dotyczących przywilejów i immunitetów;
– załatwia sprawy związane ze zwolnieniami celnymi oraz podatko‑
wymi przysługującymi obcym przedstawicielstwom dyplomatycz‑
nym, urzędom konsularnym, organizacjom międzynarodowym korzystającym z przywilejów i immunitetów oraz członkom ich personelu;
159 – współdziała w zawieraniu porozumień w sprawach ułatwień wizo‑
wych dla posiadaczy paszportów dyplomatycznych i służbowych oraz osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub powszechnie przyjętych zwyczajów międzynarodowych;
nadzoruje realizację tych porozumień;
– prowadzi sprawy związane z działalnością szkół istniejących przy obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych w Rzeczypospolitej Polskiej;
– opracowuje umowy o zatrudnieniu członków rodzin personelu obcych przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych w przedsiębiorstwach i instytu‑
cjach na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
– prowadzi sprawy związane z zapewnieniem członkom personelu obcych przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych opieki medycznej przysługującej im na podstawie stosownych umów;
– ułatwia nabycie przez państwa wysyłające pomieszczeń koniecznych dla ich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsular- nych oraz udziela pomocy w uzyskaniu takich pomieszczeń w inny sposób, w tym prowadzi i aktualizuje ewidencję nieruchomości użyt‑
kowanych i stanowiących własność przedstawicielstw państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej;
– prowadzi sprawy o nadanie obywatelom państw obcych i obywatelom polskim zamieszkałym za granicą polskich orderów i odznaczeń oraz sprawy związane z przyjęciem przez obywateli polskich odznaczeń nadawanych przez najwyższe władze państw obcych.
14.2. Kodyfikacja prawa dyplomatycznego i konsularnego Źródłami współczesnego prawa dyplomatycznego są różnego rodzaju międzynarodowe umowy dwustronne i wielostronne, akty prawa we‑
wnętrznego poszczególnych państw, zwyczaje międzynarodowe, prak‑
tyka sądowa i praktyka dyplomatyczna. W szczególności chodzi o status prawny oraz przywileje i immunitety przedstawicielstw dyplomatycz‑
nych i organizacji międzynarodowych, a także ich funkcjonariuszy oraz państw i delegacji.
Częściowej kodyfikacji prawa dyplomatycznego dokonano na Kon‑
gresie Wiedeńskim w 1815 r., wydając regulamin w sprawie rang szefów
160
misji dyplomatycznych, stanowiący jeden z załączników do Traktatu Wiedeńskiego. Po I wojnie światowej podejmowano próby dalszego rozszerzenia tegoż prawa, łącznie z pracami na forum Ligi Narodów, lecz bez większych rezultatów. Z kolei po II wojnie światowej (w latach 1946–1947) Organizacja Narodów Zjednoczonych wprowadziła jedynie ogólne konwencje o przywilejach i immunitetach, dotyczące organizacji międzynarodowych. W 1959 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ podjęło decyzję o organizacji konferencji dyplomatycznej w Wiedniu w sprawie opracowania i przyjęcia ostatecznego tekstu konwencji. W toku kil‑
kuletnich prac powstały dwie konwencje, a mianowicie: o stosunkach dyplomatycznych w 1961 r. i o stosunkach konsularnych w 1963 r.
Niezależnie od powyższych, międzynarodowych unormowań prawnych wiele państw, w tym również Polska, posiada swoje własne akty prawne, jak Ustawa o służbie zagranicznej z 2001 r., które jednak muszą być zgodne z podstawowymi zasadami określonymi przez obie konwencje wiedeńskie.
14.2.1. Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych Stanowi ona międzynarodową umowę kodyfikującą prawo dyplo‑
matyczne. Jest podstawowym dokumentem regulującym ustanawianie stosunków dyplomatycznych między państwami, określającym funkcje misji dyplomatycznych, procedury mianowania przedstawicieli dyplo‑
matycznych, przywileje i immunitety dyplomatyczne. Konwencja ta ustanowiona została dnia 18 kwietnia 1961 r. w Wiedniu (weszła w życie dnia 24 kwietnia 1964 r.).
Ustanowienie stosunków dyplomatycznych pomiędzy państwami oraz wysyłanie stałych misji dyplomatycznych następuje za ich wza‑
jemną zgodą. Funkcje misji dyplomatycznej obejmują w szczególności:
– reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym;
– ochronę w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, w granicach ustalonych przez prawo międzynaro‑
dowe;
– prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego;
– analizowanie wydarzeń w państwie przyjmującym oraz przekazywa‑
nie relacji rządowi państwa wysyłającego;
161 – popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym
a państwem przyjmującym oraz rozwijanie pomiędzy nimi stosun‑
ków gospodarczych, kulturalnych i naukowych.
Mianowanie przedstawiciela
Państwo wysyłające powinno się upewnić, że osoba, którą zamierza akredytować jako szefa misji w państwie przyjmującym, otrzymała agrément tegoż państwa. Państwo przyjmujące nie jest zobowiązane do podania państwu wysyłającemu przyczyn odmowy agrément. Państwo wysyłające, po dokonaniu należnej notyfikacji zainteresowanym pań‑
stwom przyjmującym, może stosownie do okoliczności akredytować szefa misji lub wyznaczyć członka personelu dyplomatycznego w więcej niż jednym państwie, chyba że którekolwiek z państw przyjmujących wyraźnie się temu sprzeciwia. Jeżeli państwo wysyłające akredytuje szefa misji w jednym lub w kilku innych państwach, może ono ustano‑
wić misję dyplomatyczną, kierowaną przez chargé d’affaires ad interim, w każdym z państw, gdzie szef misji nie ma swojej stałej siedziby. Szef misji lub członek personelu dyplomatycznego misji może reprezento‑
wać państwo wysyłające wobec każdej organizacji międzynarodowej.
Dwa lub więcej państw może akredytować tę samą osobę jako szefa misji w innym państwie, chyba że państwo przyjmujące sprzeciwia się temu.
Członkowie personelu dyplomatycznego misji powinni mieć zasadni‑
czo obywatelstwo państwa wysyłającego. Mogą być oni mianowani spo‑
śród osób posiadających obywatelstwo państwa przyjmującego jedynie za zgodą tego państwa, które może ją cofnąć w każdym czasie. Państwo przyjmujące może zastrzec sobie to samo prawo w odniesieniu do oby‑
wateli państwa trzeciego, którzy nie są zarazem obywatelami państwa wysyłającego. W przypadku braku wyraźnego porozumienia co do li‑
czebności misji państwo przyjmujące może żądać, aby liczebność ta była utrzymana w granicach uznanych przez nie za rozsądne i normalne, uwzględniając okoliczności i warunki panujące w państwie przyjmu‑
jącym oraz potrzeby danej misji. Państwo przyjmujące może również, w tych samych granicach i bez dyskryminacji, odmówić przyjmowania urzędników określonej kategorii.
Uważa się, że szef misji obejmuje swoje funkcje w państwie przyjmu‑
jącym, gdy złoży swoje listy uwierzytelniające (accréditation) bądź gdy poinformuje o swoim przybyciu (notification), a wierna kopia jego listów
162
uwierzytelniających zostanie złożona w ministerstwie spraw zagranicz‑
nych państwa przyjmującego lub w innym ministerstwie uznanym za właściwe, zgodnie z praktyką panującą w państwie przyjmującym, która powinna być stosowana w jednolity sposób. Kolejność składania listów uwierzytelniających lub ich wiernych kopii jest ustalana według daty i godziny przybycia szefa misji.
Szefowie misji dzielą się na trzy klasy:
– ambasadorów i nuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw, oraz innych szefów misji równorzędnego stopnia;
– posłów, ministrów i internuncjuszów, akredytowanych przy głowach państw;
– chargé d’affaires, akredytowanych przy ministrach spraw zagranicz‑
nych.
Poza sprawami pierwszeństwa i etykiety nie czyni się żadnych różnic między szefami misji w zależności od ich klasy. Państwa uzgadniają między sobą klasę, do której powinni należeć szefowie ich misji.
Jeżeli stanowisko szefa misji nie jest obsadzone lub jeżeli szef misji nie może pełnić swoich funkcji, chargé d’affaires ad interim będzie działał przejściowo jako szef misji. W przypadku, gdy żaden członek personelu dyplomatycznego misji nie jest obecny w państwie przyjmu‑
jącym, wówczas do załatwiania bieżących spraw administracyjnych misji może zostać wyznaczony – przez państwo wysyłające – członek personelu administracyjnego i technicznego – za zgodą państwa przyj‑
mującego.
Prawa i obowiązki przedstawiciela
Misja i jej szef mają prawo używania flagi i godła państwa wysyłają‑
cego na pomieszczeniach misji, łącznie z rezydencją szefa misji i na jego środkach transportu.
Państwo przyjmujące powinno zgodnie ze swym ustawodawstwem ułatwić na swym terytorium nabycie przez państwo wysyłające pomiesz‑
czeń niezbędnych dla jego misji bądź pomóc mu w uzyskaniu takich pomieszczeń w inny sposób. Powinno ono również w razie potrzeby pomóc misjom w uzyskaniu odpowiednich mieszkań dla ich członków.
Pomieszczenia misji są nietykalne. Funkcjonariusze państwa przyj‑
mującego nie mogą do nich wkraczać, chyba że uzyskają na to zgodę szefa misji. Państwo przyjmujące ma szczególny obowiązek przed‑
sięwzięcia wszelkich stosownych kroków dla ochrony pomieszczeń
163 misji przed jakimkolwiek wtargnięciem lub szkodą oraz zapobieżenia jakiemukolwiek zakłóceniu spokoju misji lub uchybieniu jej godności.
Pomieszczenia misji, ich urządzenia i inne przedmioty, które się w nich znajdują, oraz środki transportu misji nie podlegają rewizji, rekwizycji, zajęciu lub egzekucji. Archiwa i dokumenty misji są nietykalne w każ‑
dym czasie i niezależnie od miejsca, gdzie się znajdują.
Państwo wysyłające oraz szef misji są zwolnieni od wszelkich opłat i podatków państwowych, regionalnych lub komunalnych dotyczących pomieszczeń misji, zarówno własnych, jak i wynajętych, z wyjątkiem opłat i podatków należnych za konkretnie wyświadczone usługi. Podob‑
nie opłaty i należności pobierane przez misję za dokonanie czynności urzędowych są zwolnione od wszelkich podatków i opłat.
Państwo przyjmujące dopuszcza i ochrania swobodne porozumiewa‑
nie się misji dla wszelkich celów urzędowych. W porozumiewaniu się z rządem oraz z innymi misjami i konsulatami państwa wysyłającego, bez względu na miejsce ich siedziby, misja może używać wszelkich odpowiednich środków, łącznie z kurierami dyplomatycznymi oraz korespondencją sporządzoną kodem lub szyfrem. Misja może insta‑
lować i używać nadajniki radiowe i urządzenia elektroniczne tylko za zgodą państwa przyjmującego. Korespondencja urzędowa misji jest nietykalna. Wyrażenie „korespondencja urzędowa” oznacza wszelką korespondencję odnoszącą się do misji i jej funkcji. Przesyłki stano‑
wiące pocztę dyplomatyczną powinny posiadać widoczne znaki ze‑
wnętrzne, określające ich charakter i mogą zawierać jedynie dokumenty dyplomatyczne lub przedmioty przeznaczone do użytku urzędowego.
Poczta dyplomatyczna nie powinna być otwierana ani zatrzymywana.
Kurier dyplomatyczny, który powinien być zaopatrzony w urzędowy dokument określający jego charakter i liczbę przesyłek stanowiących pocztę dyplomatyczną, ma być chroniony przez państwo przyjmujące w czasie pełnienia swych funkcji. Korzysta on z nietykalności osobistej oraz nie podlega aresztowaniu lub zatrzymaniu w żadnej formie. Poczta dyplomatyczna może być powierzona kapitanowi powietrznego statku handlowego, który ma lądować w dozwolonym porcie wejściowym.
Powinien on być zaopatrzony w urzędowy dokument określający liczbę przesyłek stanowiących pocztę, lecz nie będzie on jednak uważany za kuriera dyplomatycznego. Misja może wysłać jednego ze swych człon‑
ków w celu bezpośredniego i swobodnego odbioru poczty dyplomatycz‑
nej od kapitana statku powietrznego.
164
Osoba przedstawiciela dyplomatycznego jest nietykalna, nie podlega aresztowaniu ani zatrzymaniu w żadnej formie. Państwo przyjmujące będzie traktować go z należytym szacunkiem i przedsięweźmie od‑
powiednie kroki, aby zapobiec wszelkiemu zamachowi na jego osobę, wolność lub godność. Rezydencja prywatna przedstawiciela dyploma‑
tycznego korzysta z takiej samej nietykalności i ochrony jak pomiesz‑
czenia misji.
Przedstawiciel dyplomatyczny korzysta z immunitetu od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego, a także z immunitetu od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej tegoż państwa. Nie jest on obowiązany do składania zeznań w charakterze świadka, a ponadto nie mogą być w sto‑
sunku do niego przedsięwzięte żadne środki egzekucyjne. Immunitet przedstawiciela dyplomatycznego od jurysdykcji państwa przyjmują‑
cego nie uchyla w stosunku do niego jurysdykcji państwa wysyłającego.
Państwo wysyłające może zrzec się immunitetu jurysdykcyjnego swoich przedstawicieli dyplomatycznych oraz osób z niego korzystających.
Przedstawiciel dyplomatyczny nie podlega w zakresie usług świad‑
czonych na rzecz państwa wysyłającego przepisom o ubezpieczeniach społecznych, które mogą obowiązywać w państwie przyjmującym.
Państwo przyjmujące – zgodnie z ustawami i innymi przepisami, jakie może wydać – zezwoli na wwóz oraz udzieli zwolnienia z wszelkich opłat celnych, podatków i innych pokrewnych należności, z wyjątkiem opłat za składowanie, przewóz i podobne usługi, w odniesieniu do:
– przedmiotów przeznaczonych do użytku urzędowego misji;
– przedmiotów przeznaczonych do osobistego użytku przedstawiciela dyplomatycznego lub członków jego rodziny pozostających z nim we wspólnocie domowej, łącznie z przedmiotami związanymi z jego urządzeniem się.
Osobisty bagaż przedstawiciela dyplomatycznego jest zwolniony od rewizji, chyba że istnieją poważne podstawy do przypuszczenia, że zawiera on przedmioty nie podlegające zwolnieniom. W takich wypad‑
kach rewizja powinna być przeprowadzona jedynie w obecności przed‑
stawiciela dyplomatycznego lub osoby przez niego upoważnionej. Człon‑
kowie rodziny przedstawiciela dyplomatycznego pozostający z nim we wspólnocie domowej, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego, korzystają również z powyższych przywilejów i immunitetów. Powyższe odnosi się także do członków personelu administracyjnego i technicz‑
nego misji, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we
165 wspólnocie domowej, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego lub nie mają tam stałego miejsca zamieszkania.
Poza przypadkami, w których dodatkowe przywileje i immunitety zostały przyznane przez państwo przyjmujące, przedstawiciel dyploma‑
tyczny będący obywatelem tego państwa lub mający tam stałe miejsce zamieszkania korzysta jedynie z immunitetu jurysdykcyjnego i niety‑
kalności w odniesieniu do aktów urzędowych dokonywanych w toku pełnienia swych funkcji. Inni członkowie personelu misji oraz prywatni służący będący obywatelami państwa przyjmującego lub mający w nim stałe miejsce zamieszkania korzystają z przywilejów i immunitetów jedynie w zakresie przyznanym przez państwo przyjmujące. Państwo przyjmujące powinno jednak wykonywać jurysdykcję nad tymi osobami w taki sposób, aby zbytnio nie zakłócać wypełniania funkcji przez misję.
Każda osoba uprawniona do przywilejów i immunitetów korzysta z nich od chwili wjazdu na terytorium państwa przyjmującego w celu objęcia swego stanowiska lub, jeżeli już się znajduje na tym terytorium, od chwili notyfikowania jej nominacji ministerstwu spraw zagranicz‑
nych lub innemu ministerstwu uznanemu za właściwe. Gdy funkcje osoby korzystającej z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych dobiegły końca, przywileje i immunitety te wygasają w normalnym trybie z chwilą opuszczenia przez nią kraju lub z upływem rozsądnego terminu, w którym mogłaby ona to zrobić, z tym że do tego czasu trwać będą nawet w razie konfliktu zbrojnego. Immunitet trwa jednak nadal w odniesieniu do aktów dokonywanych przez taką osobę w toku pełnienia jej funkcji jako członka misji. W razie śmierci członka misji członkowie jego rodziny korzystają nadal z przywilejów i immuni‑
tetów, do których są uprawnieni, aż do upływu rozsądnego terminu pozwalającego im na opuszczenie terytorium państwa przyjmującego.
Jeżeli przedstawiciel dyplomatyczny przejeżdża przez terytorium lub znajduje się na terytorium państwa trzeciego, będąc w podróży celem objęcia swego stanowiska lub powrotu na nie albo też wracając do swego własnego kraju, państwo trzecie, które udzieliło mu wizy w wypadku, gdy wiza taka była wymagana, przyzna mu nietykalność oraz wszelkie inne immunitety niezbędne dla zapewnienia mu przejazdu lub powrotu.
To samo stosuje się również do wszystkich członków jego rodziny korzystających z przywilejów i immunitetów, którzy bądź towarzyszą przedstawicielowi dyplomatycznemu, bądź podróżują oddzielnie w celu połączenia się z nim lub powrotu do swego kraju.
166
Państwa trzecie przyznają korespondencji urzędowej i innym formom urzędowego porozumiewania się, łącznie z przesyłkami zredagowanymi kodem lub szyfrem, znajdującym się w tranzycie na ich terytorium, tę samą swobodę i ochronę, jaka jest przyznawana przez państwo przyjmu‑
jące. Przyznają one kurierom dyplomatycznym, którym udzielono wizy w wypadku, gdy taka wiza była wymagana, a także poczcie dyploma‑
tycznej w tranzycie taką samą nietykalność i ochronę, jaką obowiązane jest przyznawać państwo przyjmujące. Bez uszczerbku dla ich przywile‑
jów i immunitetów obowiązkiem wszystkich osób korzystających z tych przywilejów i immunitetów jest szanowanie ustaw i innych przepisów państwa przyjmującego. Mają one również obowiązek nie mieszać się do
jów i immunitetów obowiązkiem wszystkich osób korzystających z tych przywilejów i immunitetów jest szanowanie ustaw i innych przepisów państwa przyjmującego. Mają one również obowiązek nie mieszać się do