tach I i II kategorii była znacznie większa niż w obiektach
IV. ORGANIZACJE I PRZEDSIĘBIORSTWA OBSŁUGI RUCHU TURYSTYCZNEGO
1. Ujęcia organizacyjne
Obsługą ruchu turystycznego w województwie zajmuje się wiele Jednostek organizacyjnych. Można tutaj wyróżnić:
- organizacje społeczne powołane specjalnie dla prowadzenia i obsługi ruchu turystycznego /Pol.Tow. Turystyczno-Krajo- • znawcze, Pol. Tow. Schronisk Młodzieżowych/,
— przedsiębiorstwa dla których jest to podstawowy zakres dzia
łania i które z tego tytułu zaliczono do gałęzi gospodarki narodowej "turystyka, wypoczynek",
35
•
- jednostki organizacyjne, traktujące obsługę ruchu turystyczne
go jako jeden z dalszoplanowyoh odcinków swojej działalności programowej lub gospodarczej /np. Kuratorium Oświaty i Wycho
wania, Tow. Krzewienia Kultury Fizycznej, przedsiębiorstwa komunikacyjne/. Rozmiary obsługi ruchu turystycznego są tutaj często nie wydzielane z innej działalności, ,
- organizacje społeczne i przedsiębiorstwa prowadzące okazjonal
nie działalność w zakresie turystyki, w zasadzie dla członków lub pracowników danej Jednostki. W większości przypadków ob
sługę tej działalności wykonują wyspecjalizowane jednostki, a koszty działalności są pokrywane z funduszy socjalnych.
Zasadniczym problemem w działalności organizacji i przed
siębiorstw obsługi ruchu turystycznego jest zakres usług.
Zaledwie kilka jednostek prowadzi pełny zakres usług-/tj. orga
nizacje imprez, obsługę przewodnicką oraz usługi noclegowe i wyżywieniowe we własnych obiektach/.
W większości przypadków turysta jest obsługiwany przez kilka jednostek organizacyjnych.
2. Stan organizacyjny i działalność Polskiego Towarzystwa Turys
tyczno-Krajoznawczego
1976 1978 1979 1980
Wyszczególnienie * tye at.
Kraków województwo
Oddziały“/ 12 12 12 12 6
Koła“/ 401 383 384 370 340
terenowe 6 9 8 9 4
zakładowe 297 314 325 308 290
uczelniane 8 10 10 10 IO
szkolne 54 13 2 2 2
środowiskowe 33 37 39 41 34
Kluby na prawach kół 6 93 138 150 102
Członkowie“/ 27834 30256 38585 38261 34923 Turystyka powszechna razem
wycieczki w tys.
uczestnicy w tys.
uczestnicy w tys. 829,6 374,7 349,4 328,9 294,5 obsłużona
wycieczki w tys. 40,4 45,7 36,7 ,3»,3 17,3 uczestnicy w tys. 1481,6 1763,2 1386,9 1434,4 685,8
36
0
1976 '
1978 1979 1980
Wyszczególnienie
województwo w tym m.
Kraków Turystyka kwaliftkówana
zorganizowana
wycieczki ogółem w tys. 5,0 6,0 5,7 3,0 2,7"
w tym turystyki:
pieszej nizinnej 1,6 1,9 1,9. 1,1 1,0
pieszej górskiej 2,4 2,6 2,3 0,9 0,8
narciarskiej 0,6 0,9 0,9 0,5 0,5
uczestnicy wycieczek
w tys. ogółem " 153,3 159,1 149,5 86,1 77,9 w tym turystyki:
pieszej nizinnej 52,4 58,2 56,8 31,8 29,4 pieszej górskiej 76,1 61,3 51,6 28,1 •25,0
narciarskiej 14,5 23,3 25,5 13,3 12,5
a/ Stan w dniu 31 XXI.
V okresie 1987-80 nastąpiły pewne zmiany organizacyjne /tworzenie klubów, powołanie kół międzyszkolnych w miejsce odrębnych dla poszczególnych szkół/, a liczba bzłonków wzrosła O 37
Działalność jednostek PTTK w zakresie ruchu turystyczne
go do 1978 r. wykazywała tendencje wzrostowe, m. in. dzięki wy
korzystaniu społecznego zapotrzebowania na tę formę spędzania wolnego czasu. Późniejsze ograniczenia żywieniowe i transporto
we spowodowały zmniejszenie tak potrzeb jak i możliwości tu
ry s tycznych. Ponadto część działalności organizacji społecznych PTTK została przejęta przez jednostki gospodarcze PTTK /Okręgo
we Biuro Turystyki i Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego^ a także VPT "TVawel-Tourist" /stacje turystyczne - ZBORT PTTK/.
3. Działalność przedsiębiorstw turystycznych
Liczba i zakres działania przedsiębiorstw turystycznych ulegały zmianom w minionych latach. Od 1979 r. działało 11 przedsiębiorstw /PBP "Orbis", PISiT "Sports-Tourist", OST "Gro
mada”, SBT "Turysta", KPT "Vawel-Tourist", OBT PTTK, BORT PTTK, Pol. Zw. Motorowy - OBT, BPiT "Almatur", VBTM "Inventur" i BUT
"Harctur"/.
Wykazały one następujące wielkości obsługi ruchu turystycznego:
Wyszczególnienie
1979 1980
im
prez* osoby osobo—
dni prozy osoby os obo- dni w tys laeach
Ogółem 45,2 1648 3897 47,9 1751 3935
Przyjazdy razem 32,2 1165 2351 32,3 1248 2422
krajowe 24,7 936 1497 26,8 1058 1844
zagraniczne 7,5 229 854 5,6 190 578
Wyjazdy razem 13,0 483 1546 15,5 503 1513
krajowe . 8,9 441 1211 8,9 461 1221
zagraniczne 4,1 42 335 6,6 42 292
Rozmiary działalności jak i tendencje zmian nie v pełni odpowiadają aytuaoji w ruchu turystycznym. Ograniczenia ruchu od września 1980 r. z krajami socjalistycznymi spowodowały is
totnie spadek ruchu zagranicznego zorganizowanego. Jednocześnie jednak utrzymał się - a nawet zwiększył ruch indywidualny, nie objęty działalnością biur turystycznych.
Wyniki ekonomiczne działalności tych przedsiębiorstw w 1980 r.*/ przedstawiają' się następująco:
— sprzedał ogółem 1059,7 min zł
— zysk netto 55,9 min zł
Wskaźnik zysku wynosił 5,3 $ w skali 11 przedsiębiorstw /wszystkie dochodowe/, ale w poszczególnych jednostkach był znacznie zróżnicowany. Najwyższy osiągnęły przedsiębiorstwa ob
sługujące turystykę zagraniczną /OBT PZ Motorowego 31 OBT PTTK 16 %, «Sports-Tourist* 15 %, "Orbis" 13 %/• Najniższy - bo 1 % udział zysku wykazały "Wawel-Tourist*, BORT PTTK, a więc jednostki o największym zakresie obsługi oraz "Harctur". W po
zostałych przedsiębiorstwach rentowność wynosiła 4-7 4. Działalność innych jednostek
Wymienić tutaj należy:
— Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych, którego działal
ność ogranicza się co prawda do świadczenia usług noclego
wych, ale w stosunkowo dużych rozmiarach: w 1980 r. PTSM a/ Z różnych powodów dane poprzednich, lat nie są porównywalne.
38
prowadziło 26 obiektów z l4l4 miejscami noclegowymi, udzieliło 102,5 tys. noclegów dla 43,3 tys. osób. Większość obiektów jest czynna tylko w sezonie letnim,a korzystającymi jest przede wszystkim młodzież szkolna i studencka,
- Kuratorium Oświaty i Wychowania organize jące wypoczynek waka
cyjny dla młodzieży szkolnej z terenu swojego działania /nie są objęte nadzorem KOW kolonie młodzieżowe z innych województw, przebywające na tym terenie/. Rozmiary akcji wypoczynku młodzie
ży utrzymywały się w ostatnich latach na prawie jednakowym po
ziomie - z pewnymi zmianami form wypoczynku zgodnie z potrzeba
mi czy gustami młodzieży. Stosunkowo duża część młodzieży szkol
nej korzysta z "małych form wczasów" organizowanych w miejscu zamieszkania - a obejmujących również wycieczki turystyczne.
Ferie letnie Młodzież z terenu wo
jewództwa korzystają
ca z organizowa- 1977 125,1 60,0
1 22,8
1
37,6 70,0 nych form wypo- 1979 129,8 55,3 30,2 39,7 68,4
czynku 1980 129,7 51,7 32,2 41,7 68,4
w tym w placówkach na terenie:
woj.miejskiego kra
kowskiego 59,4 7,9 6,3 41,7 54,1
woj.bielskiego 8,5 7,1 1,4 - 2,4
woj.gdańskiego 5,8 3,0 2,8 -
-woj.kieleckiego 1,4 0,5 0,9
-woj.koszalińskiego 3,2 1,4 1,8 -
-woj.krośnieńskiego 1,7 0,6 1,0
-woj.nowosądeckiego 25,6 19,6 p 5,9 - 9,2
woj.olsztyńskiego 1,4 0,8 0,6 - - ■
woj.rzeszowskiego 2,2 1,2 0,8 - - .
woj.szczecińskiego 5,1 2,3 2,8 -
-woj.suwalskiego 1,3 - 1,3 -
-woj.tarnowskiego 2,6 1,9 0,6 -
-fca granicą 1,9 0,6 1,3 -
-5. Zatrudnienie w turystyce
Narodowy Spis Powszechny (1976 r. wykazał wśród ludności województwa 3142 osoby czynne zawodowo w turystyce /1059 męż
czyzn i 2083 kobiety/, w tym 3131 w gospodarce uspołecznionej.
Stanowiło to zaledwie 0,54 % ogółu czynnych zawodowo /O,34 $ wśród męZozyzn i 0,76 % wśród kobiet/, przy czym w gospodarce
\ uspołecznionej wskaźnik ten był nieco wyższy i wynosił 0,67 %•
Według danych z końca 1980 r. stan zatrudnienia w jed
nostkach uspołecznionych na terenie województwa, zaliczonych do branży "turystyka", wynosił 3190 osób tj. 0,71 % udziału. Nale
ży tu zaznaczyć, że w tej liczbie ujęto ok. 150 osób nie zajmu
jących się turystyką /w Polskim'Zw. Motorowym, zaliczonym w ca
łości do branży "turystyka1/. Nie ujęto natomiast ok. 500 osób zatrudnionych okresowo w obiektach turystycznych uruchamianych w sezonie letnim i przy wzmożonej obsłudze ruchu turystycznego.
Nie ujęto również zatrudnionych w obsłudze ruchu turystycznego, prowadzonej przez jednostki spoza gałęzi"turystyka" /np.w usłu
gach parkingowych, w Kuratorium Oświaty i Wychowania w schro
niskach młodzieżowych/ a tym bardziej zatrudnionych przy spora
dycznej obsłudze ruchu turystycznego.
Można szacować, że w sezonie letnim przy obsłudze ruchu turystycznego zatrudnionych jest ok. 4 tys. osób, a dalszych 1 tys. sporadycznie współpracuje w tym zakresie. Stanowiłoby to ok. 1 $ zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej, tj. nieco ponad wskaźńik krajowy szacowany w tym układzie na 0,8-0,9 % /przy niewspółmiernie wyższym od przeciętnego w kraju nasile
niu ruchu turystycznego na terenie województwa/.