POMORSKĄ
1. Liczba bibliotek powiatowych
W województwie zachodniopomorskim funkcjonuje:
1 biblioteka powiatowa (organizatorem jest starostwo powiatowe),
6 bibliotek, których funkcje powiatowe są zapisane w statucie (oraz w nazwie biblioteki),
10 bibliotek pełniących funkcje powiatowe na mocy porozumień (organizatorem jest samorząd gminny),
3 biblioteki w miastach grodzkich (w tym Koszalińska Biblioteka Publiczna, które pełnią funkcję bibliotek powiatowych dla powiatu grodzkiego i ziemskiego).
27
W województwie zachodniopomorskim powiat kołobrzeski jako jedyny, nie posiada biblioteki powiatowej.
2. Stan organizacyjny bibliotek powiatowych
W 2014 r. samorządy powiatowe przekazały bibliotekom na działalność powiatową 712 931 zł, to jest o 3 410 zł więcej niż w roku 2013 (z tego 1 500 zł dodatkowo otrzymała Białogardzka Biblioteka
Publiczna). Biblioteki otrzymały od 10 tys. zł do 62 600 zł rocznie na działalność na rzecz bibliotek w powiecie. Fundusze te w zdecydowanej większości nie były wystarczające. W wyjątkowej sytuacji
jest Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wałczu, której całość działalności finansowana jest ze środków Starostwa Powiatowego.
Biblioteki w Białogardzie i Choszcznie w ramach przyznanej kwoty nadal finansują wdrażanie jednolitych komputerowych systemów bibliotecznych w swoich powiatach oraz prowadzą systematyczne szkolenia w tym zakresie.
W całym województwie zatrudnionych jest 16. instruktorów (15 etatów) z tego 10. instruktorów to pracownicy Książnicy Pomorskiej, Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie i Koszalińskiej Biblioteki Publicznej. Pomocą w działalności na rzecz bibliotek służą dyrektorzy lub pracownicy bibliotek powiatowych pobierający niewielkie „dodatki powiatowe”.
Wśród 18. bibliotek sprawujących funkcje powiatowe, nadal 4 nie są samodzielnymi instytucjami kultury (działają w strukturach ośrodków kultury). Należą do nich:
Ośrodek Kultury. Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Drawsku Pomorskim,
Centrum Kultury. Miejska Biblioteka Publiczna w Chojnie (jest biblioteką powiatową dla połowy powiatu gryfińskiego),
Samorządowa Agencja Promocji i Kultury. Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinku,
Świdwiński Ośrodek Kultury. Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Świdwinie.
Brak samodzielności organizacyjnej utrudnia wymienionym wyżej bibliotekom pełnienie nadzoru merytorycznego nad bibliotekami w powiecie, zwłaszcza, że teren działania ośrodków kultury obejmuje jedynie własną gminę a nie cały powiat.
3. Zadania realizowane przez biblioteki powiatowe
Najważniejszymi zadaniami realizowanymi przez biblioteki powiatowe są doradztwo w zakresie gromadzenia, opracowania i selekcji zbiorów bibliotecznych oraz szkolenie bibliotekarzy
zatrudnionych w bibliotekach gminnych. Szkolenia prowadzą pracownicy Książnicy Pomorskiej, bibliotek powiatowych lub inne zaproszone osoby. Poniżej przedstawiono przykłady szkoleń zorganizowanych przez biblioteki powiatowe dla bibliotek gminnych w 2014 roku:
Koszalińska Biblioteka Publiczna:
podsumowanie wyników bibliotek publicznych powiatu koszalińskiego w 2013 r. (w Bibliotece Publicznej Gminy Biesiekierz),
warsztaty "Wypalenie zawodowe wśród bibliotekarzy",
wykład Beaty Taraszkiewicz "Współczesny bibliotekarz - oczekiwania i realia",
warsztaty plastyczne z techniki scrapbookingu „Na przekór jesieni - kolorowe kartki i zakładki do książek",
szkolenie „Problemy młodzieży w literaturze".
Białogardzka Biblioteka Publiczna przeprowadziła szkolenie w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Choszcznie dla bibliotekarzy z powiatu choszczeńskiego związane z obsługą programu
SOWA2/MARC21 (bibliografia, ubytki, wprowadzanie do bazy, poprawianie rekordów w bazie).
W szkoleniu uczestniczył również instruktor z powiatu stargardzkiego.
Miejska Biblioteka Publiczna w Choszcznie:
szkolenie związane z obsługą programu SOWA2/MARC21 (wypożyczanie przy pomocy programu SOWA2 z użyciem elektronicznych kart czytelnika z kodem kreskowym - rezerwacje, zamawianie książek). W szkoleniu uczestniczyli też bibliotekarze ze Stargardu Szczecińskiego,
szkolenie „Sprawozdawczość statystyczna. Sposób wypełniania formularzy K-03 za rok 2014 i 2015” (szkolenie przeprowadzone przez pracownika biblioteki wojewódzkiej),
28
z dotacji powiatowej opłacono szkolenie „Magiczna skrzynko, otwórz się” Kamishibai - japoński teatr ilustracji (warsztaty odbyły się w Książnicy Pomorskiej).
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Drawsku Pomorskim:
szkolenie "DOBRE SPOTKANIE. Jak to zrobić?",
warsztaty „Metodologia pisania projektów”,
warsztaty „Edukacyjnie i kreatywnie w bibliotece”,
warsztaty ”Animacja czasu wolnego” (odbyło się w Kaliszu Pomorskim i Złocieńcu).
Biblioteka Publiczna w Gryfinie:
szkolenie "Bajka terapeutyczna i jej praktyczne zastosowanie",
szkolenie dla bibliotekarzy, nauczycieli i rodziców "Multimedia przyjazne dziecku".
Miejska Biblioteka Publiczna w Łobzie przeprowadziła szkolenie dla wszystkich bibliotek w powiecie „Ochrona danych osobowych w bibliotece. Wybrane zagadnienia”.
Biblioteka im. Marii Skłodowskiej-Curie w Policach:
szkolenie „Ochrona danych osobowych”,
szkolenie „Zjawisko library anxiety a trudny klient w bibliotece” (szkolenie przeprowadzone przez pracownika biblioteki wojewódzkiej).
Miejska Biblioteka Publiczna w Sławnie:
szkolenie „Pozytywny wizerunek biblioteki w mediach”,
statystyka GUS za 2014 rok oraz zmiany w roku 2015 (szkolenie przeprowadzone przez pracownika biblioteki wojewódzkiej).Książnica Stargardzka:
Jak „złowić” czytelnika z sieci do biblioteki? - prezentacja portalu w.bibliotece.pl oraz systemu SOWA2/MARC21,
warsztaty introligatorskie dla bibliotekarzy,
Skontrum w Excelu - spotkanie instruktażowe dla bibliotekarzy z Biblioteki Publicznej Gminy Stargard Szczeciński,
Sprawozdawczość bibliotek publicznych. Spotkanie instruktażowe dla nowozatrudnionych bibliotekarzy z Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Chociwlu.
Z ogólnej kwoty przyznanej bibliotekom powiatowym przez starostwa na działalność powiatową,
kwota wydatkowana na szkolenia dla bibliotek gminnych wyniosła zaledwie 2,7% (niewielki wzrost w stosunku do roku ubiegłego). Nadal około połowa bibliotek powiatowych w ogóle nie
organizuje szkoleń dla bibliotek w powiecie.
Wzorcową działalność na rzecz bibliotek gminnych prowadzi Koszalińska Biblioteka Publiczna.
Pośród różnorodnych form wsparcia, na uwagę zasługują liczne wyjazdy instruktora (średnio 5 razy do każdej z bibliotek gminnych). Celem wizyt jest pomoc merytoryczna, kontrola pracy, bieżący kontakt z organizatorami bibliotek oraz współorganizowanie działalności kulturalno-oświatowej.
Zauważa się, że w ostatnich latach część bibliotek powiatowych zrezygnowała z wyjazdów o charakterze merytoryczno - kontrolnym do bibliotek gminnych. Niektóre z bibliotek ograniczają
swoją działalność głównie do udzielania porad telefonicznych oraz zbierania i podsumowywania rocznych sprawozdań statystycznych z terenu powiatu.
Nie zmieniła się sytuacja Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Myśliborzu, gdzie Starostwo
Powiatowe przeznacza całość środków (10 tys. zł) na zakup książek do wszystkich placówek w powiecie, a rolą biblioteki powiatowej jest podział powyższych funduszy pomiędzy poszczególne
biblioteki gminne powiatu oraz ich rozliczenie.
Pełniąca funkcje powiatowe Białogardzka Biblioteka Publiczna umieszcza na własnej stronie internetowej rozproszony katalog on-line wszystkich bibliotek powiatu białogardzkiego, a poprzez stronę Koszalińskiej Biblioteki Publicznej można korzystać z katalogów bibliotek koszalińskiego powiatu ziemskiego.
Białogardzka Biblioteka Publiczna w ramach IBUK Libra udostępniła kody do logowania bibliotekom
29
powiatu białogardzkiego w celu korzystania z oferty bezpłatnych publikacji. W roku 2015 Biblioteka zamierza opłacić abonament IBUK Libra ze środków powiatowych przeznaczonych na zakup nowości i w ten sposób udostępnić możliwość korzystania z nich pozostałym bibliotekom powiatu białogardzkiego.
Od lat dużą popularnością cieszą się cykliczne konkursy recytatorskie, fotograficzne i plastyczne o zasięgu powiatowym współorganizowane z bibliotekami gminnymi. Przykładem może tu być
kolejna edycja regionalnego konkursu „Ptaki, ptaszki i ptaszęta polne” oraz przegląd recytatorski
„Małgosie 2014”. Biblioteki powiatowe niejednokrotnie finansują nagrody dla uczestników konkursów.
W pojedynczych przypadkach biblioteki otrzymujące dotację ze starostwa powiatowego, nie prowadzą żadnej działalności na rzecz bibliotek gminnych w powiecie, a otrzymane środki przeznaczają wyłącznie na własną działalność.
4. Zadania wojewódzkie zrealizowane przez Książnicę Pomorską
Realizując zadania ustawowe, biblioteka wojewódzka prowadzi korespondencję z burmistrzami i wójtami gmin oraz podejmuje działania mające na celu utworzenie bibliotek zorganizowanych
zgodnie z obowiązującym prawem.
Prowadzony jest instruktaż metodyczny dla bibliotek. W ostatnim roku udzielono pomocy z zakresu ewidencji materiałów bibliotecznych, selekcji materiałów, metodologii prowadzenia statystyk bibliotecznych, zasad funkcjonowania instrukcji kancelaryjnej i archiwizowania dokumentacji biblioteki.
Konsultowano statuty i regulaminy bibliotek.
Na prośbę Wójta Gminy Białogard miała miejsce kontrola Gminnej Biblioteki Publicznej w Stanominie mająca na celu ustalenie stanu wykonania zaleceń biblioteki powiatowej. Wraz z Białogardzką Biblioteką Publiczną przeprowadzono kontrolę dokumentów organizacyjnych
biblioteki, dokumentacji środków trwałych (w tym księgozbioru), częstotliwości logowania się do systemu SOWA, prowadzenia dokumentacji pracy biblioteki (w tym Dziennika Biblioteki Publicznej).
W związku z nowelizacją ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej i związanej z nią możliwością łączenia bibliotek z innymi instytucjami kultury, niektóre samorządy kierując się
głównie względami ekonomicznymi podjęły działania mające na celu łączenie bibliotek z domami
kultury. W 2014 roku w woj. zachodniopomorskim złożono 2 takie wnioski. Dotyczyły one bibliotek w Dobrzanach i w Reczu. Dyrektor Książnicy Pomorskiej oraz kierownik Działu
Instrukcyjno-Metodycznego odbyli związane z tym spotkania w gminach. Konsultowali projekty statutów i regulaminów. Biblioteka wojewódzka wydała negatywne opinie w sprawie połączenia.
W wyniku rozmów dyrekcji biblioteki wojewódzkiej z władzami samorządowymi biblioteka w Przybiernowie uzyskała status instytucji kultury (połączonej z ośrodkiem kultury), a obecnie trwają
prace nad przekształceniem biblioteki w Boleszkowicach w instytucję kultury.
Opracowano ankietę skierowaną do bibliotek gminnych województwa zachodniopomorskiego mającą na celu zbadanie działalności bibliotek powiatowych na rzecz bibliotek gminnych oraz stan realizacji standardów pracy w tym obszarze. Wyniki ankiety zostały przedstawione dyrektorom bibliotek powiatowych.
Do 30.06.2014 r. Książnica Pomorska współpracowała z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego przy realizacji Programu Rozwoju Bibliotek. W woj. zachodniopomorskim do trzech rund Programu przystąpiły 52 biblioteki (165 placówek).
W 2014 r. w ramach PRB biblioteka wojewódzka zorganizowała dwa warsztaty szkoleniowe oraz wyjazd studyjny do bibliotek w Biesiekierzu, Sianowie oraz filii WiMBP w Gdańsku „Biblioteka Manhattan” (łącznie uczestniczyło 51 osób).
Złożono wniosek do Instytutu Książki o uczestnictwo w programie „Szkolenia dla bibliotekarzy 2014” i otrzymano dofinansowanie w wysokości 32 000 zł na realizację projektu „Budowanie dobrej marki biblioteki - jak cię widzą, tak cię piszą”. W ramach projektu zorganizowano 6 szkoleń dla 112.
pracowników bibliotek. Zrealizowano 74 godziny dydaktyczne.
Tematy szkoleń obejmowały zagadnienia z zakresu komunikacji z czytelnikiem, pracy z seniorami
30
w bibliotece, rzecznictwa, wizerunku bibliotekarza w mediach oraz nowoczesnej aranżacji biblioteki.
Ponadto zorganizowano wyjazd studyjny dla bibliotekarzy woj. zachodniopomorskiego do bibliotek w Biesiekierzu, Polanowie, Świeszynie i Sianowie.
W ramach Dyskusyjnych Klubów Książki odbyły się warsztaty literackie dla moderatorów klubów z terenu województwa.
Ze środków własnych Książnicy Pomorskiej przeprowadzono dwa szkolenia w siedzibie KP oraz trzy szkolenia w bibliotekach w Choszcznie, Koszalinie i Sławnie dla bibliotekarzy z tych powiatów.
Odbyły się również warsztaty papierowego teatru ilustracji Kamishibai, częściowo opłacone przez uczestników warsztatów.
Podsumowując, w 2014 roku odbyło się 14 szkoleń i dwa wyjazdy studyjne dla 292. bibliotekarzy.
W Koszalinie i Międzyzdrojach Książnica Pomorska zorganizowała dwie konferencje dla dyrektorów bibliotek powiatowych oraz dużych bibliotek miejskich. Podczas konferencji zostały omówione wyniki czytelnictwa w województwie zachodniopomorskim w 2013 roku oraz wyniki ankiety przeprowadzonej wśród bibliotek gminnych, dotyczącej oceny opieki merytorycznej bibliotek
powiatowych. Zaprezentowano portal informacyjny pomeranica.pl i zaproszono do współpracy w jego tworzeniu. Dyrektorzy uczestniczyli również w warsztatach „Wizerunek bibliotekarza w mediach”. Podczas konferencji odwiedzono biblioteki w Świnoujściu, Wolinie i Sianowie.
W 2014 r. Książnica Pomorska koordynowała zadanie Zachodniopomorskie spotkania w Bibliotece+ mające na celu promocję bibliotek, które były beneficjentami środków finansowych
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego oraz władz samorządowych na budowę i modernizację w ramach programu Biblioteka+.
Infrastruktura Bibliotek.
W 13. bibliotekach woj. zachodniopomorskiego odbyły się spotkania autorskie, głośne czytanie, warsztaty teatralne i inne wydarzenia kulturalne dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
Zadanie zrealizowano w okresie 1.07-15.12.2014 r. w bibliotekach w Chojnie, Choszcznie, Gryfinie, Karlinie, Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu, Mirosławcu, Myśliborzu (filia w Golenicach), Policach, Szczecinku, Świnoujściu, Wierzchowie (filia w Świerczynie) i Wolinie.
W ramach Zachodniopomorskich spotkań w Bibliotece+ odbyło się 45 spotkań. W imprezach uczestniczyły 3 272. osoby.
Dział Regionalny Książnicy Pomorskiej był organizatorem XIII Spotkania Regionalnego z Miastem i Gminą Myślibórz, które odbyło się w ramach cyklu Spotkań Regionalnych w Książnicy Pomorskiej.
Imprezę współorganizowano w ścisłej współpracy z lokalną biblioteką oraz gminnymi władzami samorządowymi. Liczba odbiorców wystaw historycznych, ekspozycji sztuki regionalnej, wystaw organizacji samorządowych i społecznych związanych z Myśliborzem wyniosła około 1 200 osób.
Imprezie towarzyszył wyjazd studyjny do Myśliborza i okolic (34 uczestników).
Sekretarz Naukowy Książnicy Pomorskiej przeprowadził 24 spotkania edukacyjne o charakterze
literackim w bibliotekach na terenie województwa (967. uczestników), oraz we współpracy z redaktorem „Kuriera Szczecińskiego” 4 warsztaty dziennikarskie dla młodzieży w Resku, Płotach,
Świerznie oraz w Stuchowie - filii GBP w Świerznie (53 uczestników).
Był też organizatorem V edycji akcji promującej czytelnictwo „Pociąg do książki - książka do pociągu”. W akcji wzięły udział biblioteki w Choszcznie, Gryfinie, Międzyzdrojach, Stargardzie Szczecińskim, Wolinie, Szczecinie i Świnoujściu. W Świnoujściu akcja odbyła się na promie i nosiła
nazwę „Promujemy książki na promie”. Akcje cieszyły się dużym zainteresowaniem mieszkańców.
Po raz szósty w Książnicy Pomorskiej rozstrzygnięto konkurs Biblioteka Roku na najlepszą bibliotekę publiczną województwa zachodniopomorskiego roku 2013. W kategorii miejscowości
powyżej 15 tys. mieszkańców w konkursie zwyciężyła Miejska Biblioteka Publiczna w Choszcznie, a w kategorii poniżej 15 tys. mieszkańców - Biblioteka Publiczna Gminy
Świeszyno. Uroczyste wręczenie statuetek odbyło się w siedzibach bibliotek.
W 2014 r. Książnica Pomorska koordynowała działanie 56. Dyskusyjnych Klubów Książki (+16 w stosunku do roku ubiegłego) na terenie województwa zachodniopomorskiego. Działały 44 kluby dla dorosłych (jeden z nich w Zakładzie Karnym w Koszalinie) i 12 klubów dla dzieci i młodzieży. Łącznie w 2014 r. odbyły się 384 spotkania Dyskusyjnych Klubów Książki, w których
uczestniczyło 3 211 osób. Liczba stałych członków wszystkich klubów w woj. zachodniopomorskim
31
wynosi 385. Ze środków Instytutu Książki zostało zakupionych 736 woluminów (83 tytuły) i rozdystrybuowanych pomiędzy kluby. W ramach działalności Dyskusyjnych Klubów Książki
koordynowano organizację 22. spotkań autorskich.
Na bieżąco, na stronie internetowej Książnicy Pomorskiej, zamieszczane są informacje dla bibliotek, akty prawne, materiały metodyczne oraz aktualizowane są dane teleadresowe bibliotek, znajdujące się na stronie internetowej Książnicy.
Pracownicy Książnicy Pomorskiej opracowali roczną statystykę usług bibliotecznych w województwie zachodniopomorskim dla GUS za rok 2013. Na potrzeby Ministerstwa Kultury
i Dziedzictwa Narodowego zestawiono dane statystyczne, w dużej mierze nie objęte sprawozdawczością GUS, a dotyczące źródeł finansowania zakupów, całości budżetu bibliotek, zatrudnienia oraz dostępności bibliotek dla osób niepełnosprawnych. Na podstawie zebranych
danych statystycznych oraz sprawozdań opisowych nadesłanych przez biblioteki opracowano i wydano „Sprawozdanie z działalności bibliotek publicznych województwa zachodniopomorskiego w 2013 r.”, które przekazano władzom samorządowym, bibliotekom województwa
zachodniopomorskiego oraz Bibliotece Narodowej. Zbierając dane statystyczne instruktorzy z Książnicy Pomorskiej korygowali nieprawidłowo wypełniane elektroniczne formularze
sprawozdawczości GUS. Niestety, nie wszystkie biblioteki poprawiały błędy. Mogą więc wystąpić różnice pomiędzy danymi, którymi dysponuje biblioteka wojewódzka a danymi GUS.
W związku z podziałem środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zakup nowości w 2014 r. w ramach Programu Biblioteki Narodowej „Zakup nowości wydawniczych dla bibliotek”
przeanalizowano stan organizacyjno - prawny bibliotek publicznych w województwie oraz dokonano podziału środków. Odbyły się też konsultacje dla zainteresowanych bibliotek dotyczące Priorytetu 2:
Zakup nowości wydawniczych do bibliotek publicznych zgodnie z potrzebami partnerskich bibliotek szkolnych.
Współpracowano ze Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich w opracowaniu wskaźników funkcjonalności bibliotek publicznych. Przeprowadzono warsztaty oraz badanie pilotażowe wśród 10. wytypowanych bibliotek publicznych woj. zachodniopomorskiego.
Książnica Pomorska rozprowadzała nieodpłatnie wydawane przez siebie czasopismo Bibliotekarz Zachodniopomorski, służące bibliotekom w województwie jako materiał metodyczny.
Na prośbę Instytutu Książki zebrano i opracowano dane dotyczące współpracy bibliotek publicznych woj. zachodniopomorskiego z organizacjami pozarządowymi działającymi w poszczególnych gminach.