Sprawozdanie z działalności bibliotek publicznych województwa zachodniopomorskiego w 2014 roku

1

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI BIBLIOTEK PUBLICZNYCH WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W 2014 r.

Sprawozdanie opracowano na podstawie danych statystycznych przesłanych do Głównego Urzędu Statystycznego, danych liczbowych zebranych przez Książnicę Pomorską na potrzeby Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz sprawozdań opisowych bibliotek z terenu województwa.

Sprawozdania opisowego nie nadesłała Gminna Biblioteka Publiczna w Suchaniu.

W szóstej edycji Konkursu „ Biblioteka Roku”, tytuł Biblioteka Roku 2013 w kategorii miejscowości

powyżej 15 tys. mieszkańców otrzymała Miejska Biblioteka Publiczna w Choszcznie, a w kategorii poniżej 15 tys. mieszkańców Biblioteka Publiczna Gminy Świeszyno.

I. STAN I STRUKTURA BIBLIOTEK PUBLICZNYCH. STATUS FORMALNO-PRAWNY BIBLIOTEK

1. Liczba bibliotek

Liczba bibliotek publicznych województwa zachodniopomorskiego na koniec 2014 r. uległa zmianie w stosunku do roku poprzedniego i jest następująca:

 1 biblioteka wojewódzka,

 1 biblioteka powiatowa, której organizatorem jest starostwo powiatowe,

 3 biblioteki w miastach na prawach powiatu,

 8 bibliotek w gminach miejskich,

 54 biblioteki w gminach miejsko - wiejskich,

 58 bibliotek w gminach wiejskich.

W 114 gminach województwa zachodniopomorskiego w 2014 r. działało 125 (+2) bibliotek publicznych (67 w miastach i 58 we wsiach). Do zwiększenia liczby bibliotek przyczyniło się powstanie nowych instytucji kultury w:

 gminie Sławno (zlokalizowanej w miejscowości Żukowo),

 gminie Wałcz (zlokalizowanej w miejscowości Karsibór).

Dotychczas gminy te, jako jedyne w województwie, nie prowadziły bibliotek publicznych.

Od roku 2014 wszystkie gminy województwa zachodniopomorskiego prowadzą biblioteki publiczne.

2. Liczba filii bibliotecznych

2013 r. 2014 r.

Ogółem 250 251 (+1)

Miasto 71 71

Wieś 179 180 (+1)

Wzrost liczby filii wiejskich wiąże się z powstaniem Biblioteki Publicznej Gminy Sławno w Żukowie i jej filii we Wrześnicy.

2

Stan liczbowy filii w miastach woj. zachodniopomorskiego nie uległ zmianie (powołano nową filię Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie, lecz jedna z filii w Policach została zlikwidowana).

3. Filie i oddziały dla dzieci

W województwie zachodniopomorskim funkcjonowało 49 oddziałów i 5 filii dla dzieci. Nie uległa zmianie liczba oddziałów we wsiach i wynosi 8. Pozostałe oddziały i wszystkie filie zlokalizowane są w miastach.

4. Liczba placówek bibliotecznych (biblioteki i filie)

2013 r. 2014 r.

Ogółem 373 376 (+3)*

Miasto 137 138 (+1)

Wieś 236 238 (+2)

* wyjaśnienie wzrostu rozdział I, pkt 1, 2 5. Punkty biblioteczne

2013 r. 2014 r.

Ogółem 107 112 (+5)

Miasto 17 16 (-1)

Wieś 90 94 (+4)

Powstało 10 nowych punktów bibliotecznych, z tego 9 w powiecie koszalińskim (w tym w Sianowie 6). Zlikwidowano 5 punktów w różnych gminach.

6. Status formalno-prawny bibliotek

W woj. zachodniopomorskim funkcjonują 24 (-2) biblioteki nie będące instytucjami kultury. W roku 2014 biblioteki gmin Przybiernów i Stara Dąbrowa uzyskały status instytucji kultury.

Według statystyk GUS w woj. zachodniopomorskim funkcjonuje 18 bibliotek (26 placówek)

działających w strukturach innych instytucji. Biblioteki te nie są instytucjami kultury i działają w strukturach urzędów. Jedynie w przypadku gminy Szczecinek 6 równorzędnych bibliotek

funkcjonuje w strukturze Zespołu Ekonomiczno-Administracyjnego Szkół. Powyższe biblioteki są zlokalizowane w następujących miejscowościach:

1. Dygowo (powiat kołobrzeski, biblioteka gminy wiejskiej + 2 filie),

2. Gościno (powiat kołobrzeski, biblioteka gminy miejsko-wiejskiej + 1 filie), 3. Rymań (powiat kołobrzeski, biblioteka gminy wiejskiej),

4. Siemyśl (powiat kołobrzeski, biblioteka gminy wiejskiej + 3 filie), 5. Nowe Warpno (powiat policki, biblioteka gminy miejsko-wiejskiej),

6. Gmina Szczecinek (powiat szczecinecki, 6 równorzędnych bibliotek publiczno-szkolnych gmin wiejskich zlokalizowanych w miejscowościach: Gwda Wielka, Jelenino, Parsęcko, Turowo, Wierzchowo, Żółtnica),

7. Gmina Świdwin (powiat świdwiński, 4 równorzędne biblioteki publiczne gmin wiejskich zlokalizowane w Bierzwnicy, Kluczkowie, Lekowie, Rusinowie),

8. Brzeżno (powiat świdwiński, biblioteka gminy wiejskiej +1 filia), 9. Rąbino (powiat świdwiński, biblioteka gminy wiejskiej + 1 filia), 10. Sławoborze (powiat świdwiński, biblioteka gminy wiejskiej).

Książnica Pomorska prowadzi korespondencję z organizatorami bibliotek zlokalizowanych w powyższych gminach związaną z uregulowaniem ich statusu formalno-prawnego. Rozmowy są

również prowadzone w przypadku równorzędnych bibliotek w Szczecinku i Świdwinie w celu przekształcenia ich w jedną bibliotekę z filiami, w każdej z gmin.

3 Ponadto:

1. Gmina wiejska Rewal (powiat gryficki) posiada 2. równorzędne biblioteki publiczno-szkolne nie będące instytucjami kultury (w Niechorzu i Rewalu).

2. Biblioteki w: Boleszkowicach (powiat myśliborski), Bielicach i Warnicach (powiat pyrzycki) nie są instytucjami kultury, nie połączono ich z żadną instytucją, a ich status formalno- prawny jest niejasny. W opinii urzędów funkcjonowały jako instytucje kultury. Nie było to jednak zgodne z ustawą z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, a funkcjonowało według wcześniejszych, już nieaktualnych przepisów.

3. Biblioteka Szkolno-Publiczna w Ińsku (powiat stargardzki, biblioteka gminy miejsko-wiejskiej) działa w Centrum Oświatowo - Kulturalnym będącym instytucją kultury.

W 2014 r. 62. (+13) placówki biblioteczne (biblioteki i filie) działały w strukturach ośrodków kultury.

II. ZBIORY BIBLIOTEK

1. Stan księgozbiorów w woluminach

2013 r. 2014 r.

Ogółem 6 962 337 6 952 675 (-9 662)

Książki 6 696 706 6 681 496 (-15 210)

Czasopisma oprawne 265 631 271 179 (+5 548)

Główną przyczyną zmniejszenia liczby książek były remonty i modernizacje przeprowadzane w bibliotekach (przenosząc zbiory do wyremontowanych siedzib, biblioteki przeprowadzały duże selekcje). Wprowadzanie całości zbiorów do systemu MAK+ również przyczyniło się do selekcji księgozbioru (przez wiele lat nie wypożyczanego lub o nieaktualnych treściach).

W 2014 r. na 100. mieszkańców województwa przypadało 389 woluminów książek.

2. Wpływy materiałów bibliotecznych

2013 r. 2014 r.

Książki 255 293 wol. 285 708 wol. (+30 415)

Zbiory specjalne 8 350 jedn. 23 814 jedn.(+15 464)

Czasopisma oprawne 40 992 wol. 6 587 wol. (-34 405)

Do znacznego zwiększenia wpływu książek w stosunku do roku ubiegłego przyczyniło się utworzenie biblioteki w Gminie Sławno (przejęła księgozbiory dwóch bibliotek szkolnych).

3. Księgozbiór ubytkowany

2013 r. 2014 r.

Ogółem 388 103 wol. 301 959 wol.

Książki 384 982 wol. 300 920 wol.

Czasopisma oprawne 3 121 wol. 1 039 wol.

4. Zbiory specjalne

W ciągu roku 2014 do bibliotek województwa wpłynęło 23 814 jedn. zbiorów specjalnych (z tego zakupiono 4 798 jedn. o wartości 127 267 zł). Na koniec 2014 r. ogółem liczyły one 386 619 jednostek (w tym 235 117 materiałów audiowizualnych i 64 168 audiobooków).

4 5. Zakup książek

Biblioteki publiczne dokonywały zakupu książek ze środków finansowych organizatora (68% całości środków wydatkowanych na zakup), ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (30%) oraz z innych źródeł, najczęściej ze środków finansowych starostwa powiatowego (2%).

Liczba zakupionych książek Środki na zakup w złotych Ogółem Z dotacji

organizatora

Z dotacji

MKiDN Ogółem Z dotacji

organizatora

Z dotacji MKiDN

140 685 92 870 45 228 3 074 248 2 075 698 920 605

Najniższe środki na zakup książek otrzymały biblioteki nie będące instytucjami kultury w: Warnicach (0!), Bielicach (63 wol.), Rąbinie (62 wol.) i Ińsku (73 wol.). Te same biblioteki miały najniższy w województwie wskaźnik zakupu nowości książkowych na 100. mieszkańców: Warnice (0), Bielice (2), Ińsko (2), Rąbino (2).

W 2014 r. wskaźnik zakupu książek w województwie wyniósł 8 woluminów na 100. mieszkańców.

Najwyższy wskaźnik uzyskały biblioteki (wraz z filiami) w Biesiekierzu (39 wol.), Ostrowicach (26 wol.), Darłowie gm. (25 wol.), Międzyzdrojach (25 wol.), Mielnie (24 wol.), Kozielicach (24 wol.), Osinie (21 wol.) i w Grzmiącej (20 wol.).

Z danych statystycznych wynika, że w większości mniejszych bibliotek stosunek środków budżetowych wydatkowanych na zakup nowości wydawniczych do środków pozyskanych z MKiDN wynosi około 50% (często bywa znacząco wyższy). Z kolei w większości bibliotek szczebla powiatowego dotacja MKiDN znacząco przewyższa dotację oraganizatora (od 70 do 83%).

6. Zakup i prenumerata czasopism

W 2014 r. biblioteki woj. zachodniopomorskiego wydały 478,3 tys. zł (- 4,2 tys. zł) na prenumeratę czasopism. Część bibliotek decydowała się na zmniejszenie liczby tytułów w prenumeracie zwiększając tym samym wydatki na zakup książek.

Biblioteki dysponowały 11 919. (+ 234) tytułami czasopism pochodzącymi z prenumeraty, egzemplarza obowiązkowego Książnicy (tu nastąpił znaczący wzrost) oraz z darów i wymiany.

Największą liczbę tytułów odnotowano w Książnicy Pomorskiej, Koszalińskiej Bibliotece Publicznej,

Wydatki na zbiory biblioteczne

5

Miejskiej Bibliotece Publicznej w Szczecinie, Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kołobrzegu oraz w bibliotekach w Gryficach, Gryfinie i Nowogardzie. Stosunkowo dużą liczbę tytułów prenumerują też biblioteki w Będzinie, Dębnie, Dolicach, Dziwnowie, Kaliszu Pomorskim, w gminie Manowo, Polanowie i Sianowie.

W 2014 r. w 20. gminach woj. zachodniopomorskiego biblioteki nie prenumerowały czasopism.

Należały do nich: Bierzwnik, Boleszkowice, Cedynia, Dobra (powiat policki), Golczewo, Kobylanka, Krzęcin, Marianowo, Mieszkowice, Nowe Warpno, Postomino, Przelewice, Rąbino, biblioteki Gminy Rewal, biblioteki Gminy Świdwin, Świerzno, Tychowo i Warnice. Czasopism nie prenumerowano również w Gminie Wałcz i Gminie Sławno, gdzie w 2014 r. powstały nowe biblioteki.

Spośród wyżej wymienionych, biblioteki w: Boleszkowicach, Cedyni, Dobrej, Kobylance, Marianowie, Postominie, Rąbinie oraz w gminach Sławno, Świdwin i Wałcz, w swoich siedzibach nie udostępniały żadnej prasy, nawet pochodzącej z darów. Niektóre z nich zgłaszały brak zainteresowania prasą ze strony czytelników.

III. UŻYTKOWNICY BIBLIOTEK

Statystyki wykazały tendencję spadkową w liczbie czytelników w wieku 16-44 lat. Widoczny wzrost liczby czytelników odnotowano w grupach wiekowych powyżej 45. roku życia.

1.Liczba czytelników

2013 r. 2014 r.

czytelnicy ogółem 261 582 258 117 (- 3 465)

do 5 lat 2,1%

(5 460) od 6 do 12 lat 13,9%

(35 862)

od 13 do 15 lat 7,8%

(20 166)

od 16 do 19 lat 10,4%

(26 795) od 20 do 24 lat

12,3%

(31 665) od 25 do 44 lat

26,4%

(68 251) od 45 do 60

lat 15,5%

(39 996) powyżej 60 lat

11,6%

(29 922)

czytelnicy

6 2. Liczba czytelników na 100 mieszkańców

Liczba czytelników na 100 mieszkańców nie uległa zmianie w stosunku do roku 2013 i wynosi 15.

Poniżej wymieniono miejscowości z najwyższymi i najniższymi wskaźnikami czytelników na 100.

mieszkańców:

Mielno 42*, Ustronie Morskie 34*, Gryfice 31, Międzyzdroje 31*, Dębno 30,

Brojce 4, Człopa 4, Czaplinek 4, Boleszkowice 5, Dobra (pow. policki) 5, Postomino 5.

* razem z czytelnikami sezonowymi

Liczba użytkowników bibliotek znacząco przewyższa liczbę czytelników (tj. osób aktywnie wypożyczających). W 2014 r. z bibliotek publicznych woj. zachodniopomorskiego skorzystało 277 331 użytkowników (+ 19 214 w stosunku do liczby czytelników).

IV. UDOSTĘPNIANIE ZBIORÓW

Biblioteki województwa zachodniopomorskiego odnotowały spadek wypożyczeń na zewnątrz i udostępnień na miejscu. Powodem spadku były m.in. liczne remonty i modernizacje prowadzone przez większe biblioteki. Statystyczny czytelnik w województwie w 2014 r. wypożyczył 17 książek.

1. Liczba wypożyczonych zbiorów (książki, czasopisma, zbiory specjalne, dokumenty elektroniczne na nośniku fizycznym)

2013 r. 2014 r.

ogółem 4 761,5 tys. 4 599,5 tys. (-162 tys.)

2. Wypożyczenia zbiorów na 100 mieszkańców w województwie

2013 r. 2014 r.

ogółem 280 268

7 3. Liczba wypożyczonych książek w woluminach

2013 r. 2014 r.

ogółem 4 457,3 tys. 4 326,2 tys. (-131,1 tys.)

4. Wypożyczenia książek na 100 mieszkańców w województwie

2013 r. 2014 r.

ogółem 262,5 251,8

5. Wypożyczenia czasopism (oprawnych i nieoprawnych)

2013 r. 2014 r.

ogółem 164 tys. 160 tys. (- 4 tys.)

6. Wypożyczenia zbiorów specjalnych

2013 r. 2014 r.

ogółem 138,5 tys. 112,1 tys. (- 26.4 tys.)

7. Udostępnianie zbiorów na miejscu

Jednostki w tysiącach % ogółu

2013 r. 2014 r.

Książki 1 026,4 903,7 (-122,7) 48,5

czasopisma (opr. i nieopr.) 1 031,4 934,5 (-96,9) 50,1

zbiory specjalne 25,5 24,2 (-1,3) 1,3

dokumenty elektroniczne 2,2 1,8 (-0,4) 0,1

ogółem 2 085,5 1 864,2 (-221,2) 100

8 8. Wypożyczenia międzybiblioteczne

Z Książnicy Pomorskiej do innych bibliotek wypożyczono 1 455 (+232) jedn. oraz wysłano 1 763 (+ 542) kopie materiałów oryginalnych. Z innych bibliotek sprowadzono 123 jedn., w tym z zagranicy 19. Sprowadzono również 581 kopii materiałów oryginalnych.

Pozostałe biblioteki prowadzące wypożyczenia międzybiblioteczne wykazały nieznaczny spadek zainteresowania usługą. W Koszalińskiej Bibliotece Publicznej w 2014 roku z wypożyczalni międzybibliotecznej skorzystały 63 osoby indywidualne i instytucje. Złożono 132 rewersy, a zrealizowano 106. Znaczną liczbę wypożyczeń międzybibliotecznych zanotowano również w bibliotekach w Gryfinie, Lipianach, Płotach, Trzebiatowie i Świnoujściu.

Większość bibliotek w województwie odnotowała brak wypożyczeń międzybibliotecznych lub po kilka rocznie.

V. DZIAŁALNOŚĆ INFORMACYJNA BIBLIOTEK. INFORMACJA O REGIONIE

Biblioteki publiczne podejmują wiele form pracy w ramach działalności informacyjnej. Prowadzą lekcje biblioteczne i tematyczne, instruktaż indywidualny związany z wyszukiwaniem zbiorów, opracowują zestawienia bibliograficzne i kwerendy.

O swojej działalności i zbiorach biblioteki informują na stronach internetowych (szerzej temat ten opisano w rozdziale VI E-usługi bibliotek).

W 2014 r. w bibliotekach publicznych woj. zachodniopomorskiego udzielono 1 717 346 (+ 10 568) informacji, w tym 459 537 bibliograficznych. Zanotowano 3 401 871 odwiedzin w bibliotekach.

Istotną częścią działalności bibliotek publicznych jest gromadzenie i udzielanie informacji o regionie.

Biblioteki udostępniają mapy, przewodniki, ulotki, foldery oraz lokalne dokumenty życia społecznego.

Prowadzą kroniki swoich miejscowości, zamieszczają dokumenty samorządowe na stronach bibliotek (Koszalin, Ustronie Morskie), organizują spotkania z regionalistami i lokalnymi twórcami.

Współredagują czasopisma lokalne oraz zamieszczają w nich informacje o nowościach książkowych znajdujących się w bibliotece. Organizują konkursy wiedzy o regionie (Biesiekierz, Gryfice, Gryfino, Nowogard, Tuczno, Wałcz). Niektóre z bibliotek oprowadzają turystów po swoich zabytkowych siedzibach (Myślibórz, Płoty, Połczyn Zdrój, Pyrzyce) lub organizują wycieczki edukacyjne połączone z lekcjami regionalnymi dla mieszkańców i grup odwiedzających region np. w Gryfinie i Drawsku Pomorskim. Białogardzka Biblioteka Publiczna prowadzi Izbę Tradycji Regionalnej (w 2014 r. odbyły się w niej 33 lekcje historyczne), a Pyrzycka Biblioteka Publiczna swoją działalność popularyzującą historię miasta i regionu realizuje poprzez Dział Tradycji - „Muzeum Ziemi Pyrzyckiej”.

Poniżej podano wybrane przykłady innej działalności informacyjnej popularyzującej region:

Miejska Biblioteka Publiczna w Chojnie wraz ze Stowarzyszeniem Historyczno-Kulturalnym „Terra Incognita” propaguje historię regionu i współpracę polsko-niemiecką (wspólne promocje książek, projekcje filmowe, konferencje i wystawy).

Miejska Biblioteka Publiczna w Choszcznie prowadzi kartotekę regionalną kartkową i elektroniczną. Artykuły prasowe dotyczące powiatu choszczeńskiego są skanowane i udostępniane czytelnikom zarówno w formie tradycyjnej jak i cyfrowej. Dla celów archiwalnych wydruki zeskanowanych artykułów są oprawiane oraz przechowywane w postaci cyfrowej na płytach CD.

Dział zbiorów regionalnych Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Dębno opracowuje bibliografię regionalną w systemie bibliotecznym SOWA.

Dzięki zaangażowaniu skupionych wokół biblioteki historyków i pasjonatów miasta oraz regionu, powstają artykuły do prasy lokalnej, stanowiące ważne źródło informacji dla mieszkańców Dębna.

Miejska Biblioteka Publiczna w Dziwnowie poszerza swoje informacje o regionie dzięki rozpoczętemu w 2014 r. cyklowi „Spotkania z Kwiatem Dziwnowa lat 50-tych”. Najstarsi mieszkańcy dzielą się swoimi wspomnieniami, przynoszą stare fotografie, filmy i pamiątki, które udostępniają bibliotece w celu skanowania lub fotografowania.

9

Biblioteka Publiczna w Gryfinie w 2014 r. rozpoczęła tworzenie elektronicznej Bibliografii Regionalnej dotyczącej powiatu gryfińskiego na bazie bieżącej prasy lokalnej, regionalnej i ogólnopolskiej oraz dotychczas zgromadzonych zbiorów archiwalnych.

Koszalińska Biblioteka Publiczna organizowała multimedialne lekcje biblioteczne o tematyce regionalnej.

Na bieżąco prowadzona jest baza artykułów dotyczących ziemi koszalińskiej oraz „Bibliografia regionu koszalińskiego” zamieszczana w Roczniku Koszalińskim (obejmuje ważniejsze druki zwarte, czasopisma regionalne oraz artykuły z czasopism naukowych i popularnonaukowych).

W Miejskiej Bibliotece Publicznej w Łobzie w 2014 r. zakończono kopiowanie posiadanych przez bibliotekę fotografii papierowych związanych z regionem (zeskanowano 500 fotografii).

Elektroniczną bazę czasopism uzupełniono o pełne roczniki (2014) tytułów: „Nowy Tygodnik Łobeski” i „Tygodnik Łobeski” oraz 16 numerów „Gazety Łobeskiej”. Wykonywano też skany czasopism lokalnych z dawnych lat: „Łabuź”, „Łobeziak”, „Nowy Tygodnik Łobeski” i „Wiadomości Łobeskie.

Elektroniczna baza wycinków o regionie (z czasopism o zasięgu ponadlokalnym) uzupełniona została o 113 opisów za rok 2011.

W bibliotece na „ekspozycji jednego obrazu” prezentowane są zdjęcia wybranych fragmentów zabudowy miasta w ujęciu dawniej i dziś.

W Bibliotece Publicznej w Mirosławcu rozpoczęto prace dotyczące utrwalenia powojennej historii miasta (rozmowy z najstarszymi mieszkańcami miasta oraz zbieranie powojennych fotografii).

Zawiązano nieformalne stowarzyszenie, mające na celu gromadzenie informacji dotyczących historii miasta i okolic od czasów najdawniejszych do ostatniego 25. lecia. Nawiązano współpracę z historykiem, który podjął się napisania monografii Mirosławca.

Miejska Biblioteka Publiczna w Nowogardzie w 2014 r. w ramach działalności popularyzującej region zorganizowała:

 pokaz multimedialny „Mieszkańcy Nowogardu po 1945 roku”,

 spotkanie z nauczycielem i byłym dyrektorem liceum w Nowogardzie,

 prelekcję o pałacu w Kulicach,

 wystawę malarstwa i grafiki regionalnej artystki Bożeny Kubiak.

W 2014 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Szczecinie zorganizowano wiele spotkań dla mieszkańców zainteresowanych historią miasta i dziejami Pomorza Zachodniego. Należały do nich:

 prelekcja historyka sztuki - Marii Łopuch „Po sąsiedzku” - historia kamienicy, w której znajduje się nowa placówka biblioteczna - Filia nr 54,

 spotkanie z Marią Łopuch na temat pierwszych 67. dni Szczecina (organizowanie się społeczeństwa Szczecina, pierwsze ośrodki decyzyjne, budowa infrastruktury miejskiej),

 spotkanie z Michałem Rembasem, szczecińskim regionalistą i dziennikarzem, który zaprezentował publikację „Śladami Lubinusa. Przewodnik niezwykły. Polsko-Niemiecki Przewodnik Szlakiem Mapy Lubinusa”,

 „Szkolny wrzesień” - to spotkanie z Marią Łopuch, która zaprezentowała szczecińskie szkoły,

 spotkanie ze szczecińskim poetą - Krzysztofem Korczakiem,

 spotkanie z autorami książki „Pogodno”. Gośćmi biblioteki byli Maria Łopuch oraz Andrzej Łazowski (autor zdjęć i wydawca),

 spotkanie z przewodnikiem turystycznym po Szczecinie Tomaszem Wieczorkiem, który przedstawił niezwykłą historię Zamku Książąt Pomorskich,

 „Bursztynowa korona” - lekcja dla dzieci propagująca wiedzę o regionie,

 współorganizowano konkurs fotograficzny "Panorama Podjuch",

 wystawa rysunków szczecinianki Mai Marlicz,

 wystawa fotografii mieszkanki Pogodna, Anny Skawińskiej.

Bibliotekarze Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie zaangażowali się w tworzenie i wzbogacanie zasobów bibliotecznego Banku Prezentacji o nowe prezentacje multimedialne,

dotyczące zagadnień związanych ze Szczecinem i regionem (historia, geografia, kultura, literatura).

10

W 2014 roku opracowano następujące prezentacje wykorzystywane podczas spotkań z czytelnikami:

 Patroni Szczecina, czyli znani i nieznani szczecinianie oraz szczecińskie daty w nazwach ulic, placów i skwerów,

 Woliński Park Narodowy,

 Pomniki miasta Szczecina,

 Teatry Szczecina,

 Subiektywny przegląd współczesnych pisarek szczecińskich,

 Kontrapunkt i jego historia,

 Wybitny przedstawiciel życia muzycznego dziewiętnastowiecznego Szczecina Johann Carl Gottfried Loewe,

 Międzyodrze,

 Szczecin miastem Oriona, czyli jakie tajemnice ukryli dawni architekci projektując nasze miasto.

Miejska Biblioteka Publiczna w Świnoujściu w 2014 r. zorganizowała dwa spotkania z lokalnym historykiem, dr Józefem Plucińskim:

 Literackie Świnoujście - Świnoujście w literaturze pięknej,

 Karty z dziejów dawnych i nowszych Świnoujścia.

W Powiatowej Bibliotece Publicznej w Wałczu w 2014 r. do elektronicznej kartoteki regionalnej wprowadzono łącznie 1 257 opisów bibliograficznych artykułów z czasopism i wydawnictw zwartych.

Z zasobów kartoteki korzystają przede wszystkim studenci piszący prace licencjackie i magisterskie o regionie, oraz uczniowie.

Miejska Biblioteka Publiczna w Węgorzynie realizuje projekt Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej.

Celem projektu jest prowadzenie społecznego archiwum historii lokalnej poprzez pozyskiwanie materiałów (głównie fotografii), ich opracowanie i digitalizację. Inicjatywa cieszy się dużym zainteresowaniem wśród miłośników historii regionu, osób zainteresowanych digitalizacją domowych archiwów oraz poszukujących unikatowych materiałów dotyczących miejscowości.

Biblioteka wojewódzka informuje o działaniach podejmowanych przez biblioteki w Bibliotekarzu Zachodniopomorskim (w kronice wydarzeń prowadzonej wspólnie z Koszalińską Biblioteką Publiczną) oraz w ogólnopolskim elektronicznym Biuletynie na stronie www.biblioteki.org.

VI. DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA I EDUKACYJNA BIBLIOTEK

W 2014 r. w woj. zachodniopomorskim w bibliotekach publicznych przeprowadzono ogółem 31 053 zajęcia kulturalno-oświatowe.

W poniższym zestawieniu wymieniono działania organizowane przez większość bibliotek publicznych na rzecz środowisk lokalnych:

 spotkania autorskie,

 zajęcia dla dzieci w czasie ferii i wakacji (bezpłatne),

 cykliczne spotkania zabawowo-czytelnicze dla najmłodszych wraz z opiekunami,

 ogólnopolskie akcje: Narodowe czytanie „Trylogii” Sienkiewicza, „Cała Polska czyta dzieciom”,

„Zaczytani”, „Marzycielska Poczta”,

 imprezy i wystawy okolicznościowe towarzyszące obchodom Roku Oskara Kolberga,

 spotkania w ramach Dyskusyjnych Klubów Książek (działalność opisana w rozdziale XIII, pkt. 4),

 imprezy towarzyszące obchodom „Tygodnia Bibliotek” (w tym popularyzująca biblioteki akcja

„Odjazdowy bibliotekarz”),

 Tydzień z Internetem,

 imprezy pod hasłem „Noc w bibliotece”,

 konkursy literackie, ortograficzne i plastyczne (o zasięgu powiatowym i gminnym),

 całoroczne akcje „Uwolnij książkę” lub „Podziel się książką”,

 różne formy zajęć dla seniorów (spotkania tematyczne, integracyjne, kursy komputerowe),

 kursy języków obcych (w tym e-learningowe),

 imprezy towarzyszące Finałowi Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy,

11

 obchody świąt narodowych i lokalnych,

 imprezy kultywujące tradycje świąt wielkanocnych i bożonarodzeniowych,

 obchody Dnia Pluszowego Misia, Dnia Matki, Dnia Dziecka, Andrzejki, Mikołajki,

 cykliczne spotkania zabawowo-czytelnicze dla najmłodszych wraz z opiekunami.

W roku 2014 biblioteki publiczne podejmowały też wspólne działania z bibliotekami szkolnymi jako partnerami w realizacji Programu Biblioteki Narodowej „Zakup nowości wydawniczych do bibliotek”

„Priorytet 2” - Zakup nowości wydawniczych do bibliotek publicznych zgodnie z potrzebami partnerskich bibliotek szkolnych (szkół stopnia podstawowego i gimnazjów). Realizując wymogi Priorytetu 2. wspólnie zorganizowano szereg imprez kulturalno-edukacyjnych.

Poniżej przytoczono wybrane przykłady innych form pracy kulturalno-oświatowej zorganizowanych przez biblioteki w 2014 r.:

Biblioteka Publiczna Gminy Biesiekierz

 cykl zajęć „Książka jest cool” oraz „Alfabet Współczesnych Pisarzy Polskiej Literatury Młodzieżowej” skierowanych do gimnazjalistów,

 wystawa związana z projektem "My nie stąd. My tutejsi" dofinansowana ze środków Programu

"Działaj Lokalnie VIII" Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce i Fundację Nauka dla Środowiska. W ramach projektu zrealizowano reportaż, którego bohaterami byli ludzie, którzy po II Wojnie Światowej osiedlili się w Gminie Biesiekierz.

Miejska Biblioteka Publiczna w Bornem Sulinowie w ramach projektu „Kuźnia Eventów"

zrealizowała działanie „Moja Mała Ojczyzna" organizując Konkurs Wiedzy o Gminie Borne Sulinowo do którego zgłosiły się 3 szkoły podstawowe z terenu gminy.

Gminna Biblioteka Publiczna w Czaplinku

 warsztaty z pisarką, ilustratorką książek dla najmłodszych - Roksaną Jędrzejewską - Wróbel,

 prezentacje multimedialne oraz wystawa książek i dokumentów „Czaplinek z historią w tle” dla szkół i przedszkoli,

 w ramach projektu „Bajkowa biblioteka” odbyło się przedstawienie teatru ”Duet” pt. „Kot w butach”, spotkanie z pisarzem dla dzieci i młodzieży Kazimierzem Szymeczko oraz konkurs

plastyczny ”W świecie bajek”.

Miejska Biblioteka Publiczna w Darłowie zaprosiła seniorów na prelekcję wygłoszoną przez przedstawiciela Narodowego Banku Polskiego w ramach realizowanego projektu Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego „O finansach w bibliotece”.

Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Gościnie

 wystawa „Dziecięce zainteresowania - z plasteliną na Ty”,

 przy bibliotece działa Klub Miłośników Sztuki Ludowej „Pętelka”. Stroiki bożonarodzeniowe, wykonane w bibliotece przez czytelniczki i członkinie koła, zdobyły I i II nagrodę w konkursie

„Wigilia Wsi Polskiej” w Kołobrzegu.

Miejska Biblioteka Publiczna w Gryficach

 współorganizacja IV. Konkursu Wiedzy o Ziemi Gryfickiej, skierowanego do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych,

 w okresie letnim w parku miejskim zorganizowano weekendowe Kino Plenerowe. Na projekcje filmów przybyło ponad 600 osób.

Biblioteka Publiczna w Gryfinie zorganizowała warsztaty dla dzieci w „Erze Gutenberga”, podczas których uczestnicy mieli okazję poznania historii powstania papieru oraz samodzielnego czerpania według średniowiecznej receptury. Dzieci uczyły się także sztuki kaligrafii, robienia stempli, farbowania papieru czy tworzenia ilustracji dawnymi metodami. Poznali rodzaje czcionek, historię druku i pisma.

Biblioteka Publiczna w Kaliszu Pomorskim realizowała projekt „Wyprawka dla przedszkolaka”, który polegał na wyposażeniu każdej z grup przedszkolnych w tornister z pięcioma książkami dziecięcymi.

12 Koszalińska Biblioteka Publiczna

 zorganizowano liczne imprezy promujące czytelnictwo o zasięgu powiatowym np. Powiatowy Przegląd Recytatorski Przedszkolaków „Małgosie”, konkurs „Wybieramy Mistrza Pięknego Czytania” oraz regionalny konkurs recytatorski „Ptaki, ptaszki i ptaszęta polne”,

 cykl imprez dla dzieci z okazji 100. rocznicy Tove Jansson „Mała Mi, Włóczykij, Migotka w bibliotece”, na który złożyły się: finał powiatowego konkursu plastycznego na pracę

przestrzenną, filmy o Muminkach i warsztaty plastyczne,

 Międzyszkolny Turniej Wiedzy o Zbigniewie Herbercie, z okazji 90. rocznicy urodzin poety, adresowany do młodzieży gimnazjalnej,

 Powiatowe Święto Czytelnika Dziecięcego - 50. najlepszych czytelników bibliotek gminnych powiatu koszalińskiego wybrało się wraz z opiekunami w Tajemniczą Podróż. Użyli różnorodnych środków transportu, przeżyli ciekawe przygody, rozwiązali wiele zagadek literackich, które doprowadziły ich do skarbu z nagrodami książkowymi,



w czasie Miejskiego Święta Czytelnika Dziecięcego, nagrodzono 59. dzieci, które w minionym roku aktywnie uczestniczyły w życiu biblioteki i przeczytały najwięcej książek. Podczas uroczystości młodzież gimnazjalna przedstawiła inscenizację bajki „W Krainie Wodospadów”

Krystyny Wajdy-Horodko,

 w ramach akcji Nastolatki w Bibliotece gimnazjaliści z pierwszych klas wzięli udział w spotkaniu autorskim z pisarką książek dla młodzieży Barbarą Kosmowską, oraz zapoznali się z ofertą biblioteki w czasie lekcji bibliotecznych przygotowanych z tej okazji.

Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna im. Agnieszki Osieckiej w Lipianach

 zorganizowano warsztaty teatralne prowadzone przez Pawła Gąsowskiego, aktora, reżysera i scenarzystę szczecińskiego,

 reaktywowano „Koło Młodych Poetów” (wiersze prezentowane są na stronie internetowej biblioteki oraz na Facebooku).

Biblioteka Publiczna Gminy Mielno nawiązała współpracę z Fundacją „Chłopaki znad morza”, która umożliwiła rozpoczęcie cyklu spotkań z czytelnikami pn. „Seans teatralny”. Na comiesięcznych spotkaniach w bibliotece wyświetlane są spektakle teatralne.

Miejska Biblioteka Publiczna w Międzyzdrojach

 w ramach Kongresu Kobiet, wspólnie z Fundacją Czas Dialogu, zorganizowano debatę o polskiej literaturze erotycznej oraz roli kobiety w społeczeństwie pt. Eros, Matka Polka, Różowe

Lalki czyli Nocne czytanki z Kazimierą Szczuką,

 wraz z Fundacją „Zatrzymać Czas” zaproszono mieszkańców i turystów do letniej zabawy z językiem polskim. Był to cykl spotkań ze znawcami polszczyzny, w których wzięli udział wybitni

językoznawcy, znani felietoniści, artyści oraz autorzy książek dla dzieci i młodzieży. Gośćmi imprezy „Czy mówisz po polsku?” byli m.in. Jerzy Bralczyk, Michał Ogórek, Krystyna Czubówna, Barbara Kosmowska, Agnieszka Frączek, Katarzyna Kłosińska,

 wspólnie z Kołem SBP Nr 19, zorganizowano konkurs plastyczny o zasięgu ogólnopolskim „Autor uśmiechniętych książek", który został zorganizowany w związku z obchodzoną 130. rocznicą urodzin Kornela Makuszyńskiego. W konkursie wzięło udział ponad 300 uczniów z całej Polski.

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Myśliborzu

 w bibliotece odbywały się zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku: lektoraty języka angielskiego, języka niemieckiego, zajęcia sekcji psychologicznej i teatralno-kabaretowej (m.in. występ ,,Już nie młodzi, a jeszcze nie starzy - czyli starszaki”),

 w bibliotece zapoczątkował swoją działalność Harcerski Krąg Seniora. We współpracy z harcerzami zorganizowano przedsięwzięcie „Myślibórz czyta Kamienie na szaniec”.

Biblioteka im. Marii Skłodowskiej - Curie w Policach była organizatorem warsztatów terapeutycznych „Zagrożenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych” poprowadzonych przez terapeutę z Poradni Monar w Szczecinie.

Pyrzycka Biblioteka Publiczna we współpracy z Sekcją Literatury Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Pyrzycach zorganizowała Wieczór Poezji Juliana Tuwima.

13 Książnica Pomorska

 II Festiwal Książki Słuchanej "Odkrywcy wyobraźni". Książki „na żywo" czytali wybitni przedstawiciele świata kultury i sztuki. Festiwalowi towarzyszyło szereg imprez, w tym warsztaty dla dzieci i młodzieży „Aktywna książka", „Teatr Opowiadacza" oraz „Laboratorium dźwiękowo- performatywne", których motywem przewodnim była książka. Festiwalowi towarzyszyły ciekawe imprezy poza siedzibą biblioteki, m.in.: koncerty muzyczne i spektakle teatralne, warsztaty, wieczorki autorskie i słuchowiska. W ponad 40. wydarzeniach festiwalowych w Książnicy Pomorskiej uczestniczyło około 6 400 osób.

 Podziemny Szczecin - fakty i mity - na spotkaniu Jan Zienkowicz, prezes Szczecińskiego

Stowarzyszenia Poszukiwawczego, wygłosił prelekcję o tajemniczych podziemiach z czasów II wojny światowej, zlokalizowanych w sąsiedztwie Jeziora Szmaragdowego,

 w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2014 pn. „Dziedzictwo źródło tożsamości”, w Książnicy

Pomorskiej odbyły się prelekcje, wykłady ("Szyk, czyli sztuka ubierania się gustownie",

„O wychowaniu szlachetnych młodzieńców i dziewcząt") oraz konkurs literacko-historyczny.

Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie

 projekt „Salon Literacki Alef” realizowany przez nową placówkę biblioteczną (spotkania z pisarzami, poetami, krytykami i wydawcami),

 w ramach obchodów Tygodnia z Internetem, uczestnicy Kursu Komputerowego dla Seniorów uczestniczyli w akcji Włącz się w sieć! (Get online for inclusion), czyli w warsztatach online pt.

„Pole do popisu" przygotowanych przez Orange Polska i Fundację Orange,

 w ramach Festiwalu Spoiwa Kultury odbyło się spotkanie z żywą książką. Czytelnicy oraz goście festiwalu mogli „wypożyczyć” osobę, która była wybraną książką w języku polskim, angielskim lub niemieckim,

 „Mroczne klimaty Skandynawii” - prezentacja pisarzy, książek i pejzaży skandynawskich kryminałów w ramach Dni Skandynawskich,

 projekt „Różana Czytelnia” realizowany przy współpracy ze Szczecińską Agencją Artystyczną (część ogólnopolskiej akcji "Uwalniania książek"). Na terenie popularnej wśród mieszkańców Szczecina „Różanki” powstała plenerowa strefa wolnych książek udostępnionych przez bibliotekę,

 na nowych zasadach kontynuowano współpracę z FunMedia. Dla czytelników wykupiono 500 indywidualnych dostępów do 5. kursów online: języka angielskiego, języka angielskiego dla

dzieci, języka francuskiego, języka niemieckiego oraz poprawiającego technikę czytania (czytaj123).

W Bibliotece Publicznej w Świeszynie w każdą sobotę w czytelni dziecięcej spotyka się 12. członków Klubu Pożeraczy Książek (wspólne czytanie, rozwijanie wyobraźni poprzez gry

edukacyjne, prace plastyczne, pisanie wierszy).

Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Trzcińsku Zdroju

 zainicjowano cykl zajęć dla przedszkolaków i uczniów kl. I-III pt. „Jak zrozumieć innych” mających na celu nabywanie kompetencji emocjonalnych (połączone z przedstawieniem teatralnym),

 zrealizowano szereg imprez w związku z Programem Przeciwdziałania Agresji zainicjowanym przez Ośrodek Pomocy Społecznej (m.in. festyn sportowy, spektakl teatralny, zabawy integracyjne),

 zajęcia muzykoterapeutyczne dla uczniów szkoły podstawowej.

Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Tuczno

Zorganizowano szereg działań dla uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum, w ramach przystąpienia biblioteki do Programu Biblioteki Narodowej „Zakup nowości wydawniczych do bibliotek Priorytet 2 - Zakup nowości wydawniczych do bibliotek publicznych zgodnie z potrzebami partnerskich bibliotek szkolnych (szkół stopnia podstawowego i gimnazjów)” m.in.:

 spotkanie z malarzem-rysownikiem,

 warsztaty fotograficzne,

 warsztaty eksperymentalne,

 spotkanie z myśliwym i leśnikiem połączone z wystawą, wycieczką i ogniskiem,

 spotkanie z kosmetyczką,

 wycieczka do punktu astronomicznego.

14 Miejska Biblioteka Publiczna w Wałczu

 zorganizowano I i II Maraton czytelniczy - spotkanie z książką szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych miasta Wałcz i powiatu wałeckiego,

 przeprowadzono I Wałeckie Dyktando dla mieszkańców Wałcza.

VII. OBSŁUGA SPECJALNYCH GRUP UŻYTKOWNIKÓW

W województwie zachodniopomorskim 134 (+18) placówki biblioteczne są przystosowane dla osób niepełnosprawnych (posiadają głównie podjazdy do budynków). Liczba ta stanowi 36% wszystkich placówek. Udogodnienia wewnątrz budynków posiada 67 lokali.

Systematyczne, niewielkie zwiększanie liczby obiektów dla osób niepełnosprawnych wiąże się z realizacją Programu Biblioteka+. Infrastruktura bibliotek oraz innych projektów modernizacyjnych

uwzględniających potrzeby osób niepełnosprawnych.

W województwie zachodniopomorskim zaledwie 11 bibliotek posiada specjalistyczny sprzęt komputerowy i oprogramowanie przystosowane do obsługi osób niepełnosprawnych. W większości bibliotek nowoczesny sprzęt został zakupiony w ramach realizacji Programu Biblioteka+.

Infrastruktura bibliotek.

Biblioteki uczestniczące w Programie Biblioteka+. Infrastruktura bibliotek, wyposażały swoje budynki w udogodnienia dla osób niepełnosprawnych oraz zakupywały różnego rodzaju sprzęt dla osób niepełnosprawnych. W ramach Programu biblioteki w Gryfinie i Szczecinku nabyły specjalistyczny sprzęt komputerowy dla osób niewidomych i niedowidzących. Biblioteka w Choszcznie w Oddziale dla Dzieci wydzieliła stanowisko komputerowe dla osób niepełnosprawnych.

Filia biblioteki w Polanowie posiada stanowisko komputerowe wyposażone dla osoby niepełnosprawnej w urządzenie wskazujące za pomocą ruchów głowy (klawiatura dotykowa, podpórki pod ramię, powiększony Track Bali.

Biblioteka Publiczna w Sianowie uruchomiła System Komunikacji Równość Człowieka Głuchego, polegający na zapewnieniu komunikacji z wykorzystaniem tłumacza języka migowego dla osób niesłyszących oraz niedosłyszących.

Biblioteki w Choszcznie, Dębnie, Goleniowie, Koszalinie, Myśliborzu i Świnoujściu przystąpiły do

projektu „Wypożyczalnia odtwarzaczy cyfrowej książki mówionej dla osób niewidomych i słabowidzących - Edycja 2014”, realizowanego przez Stowarzyszenie Pomocy Osobom

Niepełnosprawnym „Larix”, dofinansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Biblioteki w ramach projektu otrzymały nieodpłatnie (na podstawie umowy użyczenia) urządzenie Czytak Plus wraz z pakietem kilkuset tytułów książek.

Wzrasta zainteresowanie zakupem audiobooków do bibliotek. W 2014 r. 33 biblioteki zakupiły 2 830 audiobooków (z tego 1 159 zakupiono do bibliotek w Szczecinie i Koszalinie). Na koniec roku liczba audiobooków w zachodniopomorskich bibliotekach wyniosła 63 957 (+ 3 517), co stanowiło 27 % zbiorów audiowizualnych zgromadzonych w bibliotekach. W woj. zachodniopomorskim audiobooki gromadzą 42. biblioteki (59 placówek).

Pomimo zwiększającej się oferty książek na płytach CD, starsi użytkownicy bibliotek korzystają z kaset magnetofonowych. Jest to spowodowane brakiem nowoczesnego sprzętu oraz wieloletnim przyzwyczajeniem do korzystania z tej formy książki mówionej.

Książki z serii Duże Litery dla osób słabo widzących gromadzą m.in. biblioteki w Biesiekierzu, Chojnie, Choszcznie, Dolicach, Drawsku Pomorskim, Gryfinie, Kamieniu Pomorskim, Koszalinie,

Lipianach, Międzyzdrojach, Nowogardzie, Płotach, Pyrzycach, Sianowie, Trzebiatowie oraz w Szczecinie

.

Organizując zajęcia dla osób niepełnosprawnych i seniorów biblioteki współpracują z Warsztatami Terapii Zajęciowej, Polskim Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, ośrodkami i szpitalami rehabilitacyjnymi, domami pomocy społecznej,domami dziennego pobytu dla osób starszych, Uniwersytetem Trzeciego Wieku, przedszkolami i szkołami integracyjnymi, domami kombatanta, Domem Rekolekcyjnym dla pacjentów szpitala onkologicznego w Szczecinie.

Biblioteki nawiązują kontakty ze stowarzyszeniami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych

15

(Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych „Ikar” w Koszalinie, Stowarzyszenie „Akson”

w Sławnie).

Przy bibliotekach powstają kluby seniora, w ramach których odbywają się cykliczne spotkania tematyczne (Nowogard, Polanów, Szczecin).

W zależności od wieku uczestników, prowadzone są różnorodne zajęcia: głośne czytanie, zajęcia

plastyczne, ruchowe, komputerowe, kursy językowe, wigilie i spotkania dla osób starszych i samotnych oraz spotkania tematyczne (prelekcje dla seniorów).

Najczęściej podejmowanym przez biblioteki działaniem na rzecz seniorów była organizacja kursów komputerowych lub zajęcia indywidualne przy komputerze. Takie formy zajęć organizowały między innymi biblioteki w Chociwlu, Dębnie, Dobrej (powiat łobeski), Drawsku Pomorskim, Goleniowie,

Gryfinie, Koszalinie, Łobzie, Marianowie, Myśliborzu, Osinie, Sławnie, Wałczu, Węgorzynie i Szczecinie. Zajęcia komputerowe w części bibliotek prowadzili animatorzy działań na rzecz

edukacji cyfrowej pokolenia 50+ (Latarnicy Polski Cyfrowej).

Aby ułatwić osobom starszym lub niepełnosprawnym dostęp do zbiorów, pracownicy bibliotek lub zaprzyjaźnione osoby dostarczali im książki do domu. Z usług bibliotek korzystali też pacjenci miejscowych szpitali np. w Białogardzie, Choszcznie, Dębnie, Gryficach, Ustroniu Morskim.

Książnica Pomorska

Od 10. lat w Czytelni Książki Mówionej działa Centrum Aktywności Kulturalnej Osób Niesprawnych Wzrokowo, które skupia osoby z dysfunkcją wzroku, rencistów i emerytów. Użytkownicy Czytelni mogli wypożyczać płyty audio, płyty z nagraniami mp3 i kasety magnetofonowe. Dostępny był Internet i skaner. W Czytelni udostępniano 6 tytułów czasopism dla osób słabowidzących drukowanych dużą czcionką. Dwa spośród nich adresowane są do dzieci. W 2014 r. Czytelnia zorganizowała 87 imprez dla około 2 000 uczestników (prezentacje twórczości, prelekcje).

Koszalińska Biblioteka Publiczna

Koszalińska Biblioteka Publiczna po raz jedenasty była współorganizatorem „Europejskiego Festiwalu Filmowego Integracja Ty i Ja”. Głównym celem Festiwalu jest integracja środowisk osób

niepełnosprawnych ze społeczeństwem poprzez prezentację filmów o tematyce, problemach i życiu osób niepełnosprawnych. Festiwalowi towarzyszyło 35 imprez, w których uczestniczyło około

5 000 osób. W trakcie Festiwalu, we współpracy z Politechniką Koszalińską, zorganizowano

konferencję naukową „Film podróż bez barier”. W warsztatach fotograficznych „podróż w obiektywie” udział wzięli niepełnosprawni amatorzy fotografii. W programie festiwalu znalazły się

także wystawy, spotkania z twórcami filmowymi, koncerty, spektakle i happeningi. Festiwalowi towarzyszyły „Małe Festiwale Ty i Ja”. Lokalne edycje festiwalu zorganizowały po raz trzeci m.in.

biblioteki w Będzinie, Biesiekierzu i Polanowie

.

Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie

W ramach działań na rzecz osób niedowidzących i niewidomych zrealizowano projekt: „Biblioteka przyjazna niewidomym” przy współpracy z Miastem Szczecin, Stowarzyszeniem Mediadizajn, Szczecińskim Inkubatorem Kultury, Polskim Związkiem Niewidomych, Teatrem Kana, grupą recytatorsko - teatralną ESPERO oraz Stowarzyszeniem POLITES. Inicjatywa "Biblioteka przyjazna niewidomym" powstała w ramach projektu "REkreacja. Profesjonalny Menedżer Społeczny", który sfinansowany został ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Celem projektu było zdobycie wiedzy i umiejętności przez bibliotekarzy i wolontariuszy, aktywizacja osób niedowidzących, uwrażliwienie osób zdrowych na potrzeby osób niepełnosprawnych oraz integracja.

W ramach projektu odbyły się następujące wydarzenia:

 warsztaty integracyjne „Twórczość. Pole akcji”, prowadzone przez Weronikę Fibich z Teatru Kana (uczestnikami były osoby niewidome i niedowidzące oraz młodzież licealna),

 „Obsługa czytelników z dysfunkcją wzroku” - warsztaty dla bibliotekarzy, których celem było nabycie umiejętności i wiedzy ułatwiającej pracę z osobami niewidzącymi,

 szkolenie dla wolontariuszy przeprowadzone przez Annę Skupińską, tyflopedagoga z Polskiego Związku Niewidomych, dotyczące sposobów pomocy osobom z dysfunkcją wzroku,

 spotkanie z lekarzem okulistą, podczas którego uczestnicy dowiedzieli się jak należy dbać o wzrok oraz zapoznali się z najczęstszymi problemami ze wzrokiem,

 występ niedowidzącej Alicji Czarnuszki, która zaprezentowała monodram „Niewidka” (na podstawie „Diabłów” Tadeusza Nowaka).

16 Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Polanów

We współpracy z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego i Narodowym Bankiem Polskim zrealizowano projekt dla osób starszych „O finansach w bibliotece”. Celem projektu było nabycie umiejętności korzystania z usług finansowych, w tym bankowości elektronicznej. W kursie internetowym zorganizowanym w bibliotece brało udział 16 osób z grupy wiekowej 50+. Osoby te

dowiedziały się jak zarządzać budżetem domowym, jak robić przelewy przez Internet, jak założyć i posługiwać się bankowym e-kontem. Poznano sposoby zakładania lokat, ubezpieczenia,

przeliczania walut oraz zakupów internetowych.

W ostatnim roku biblioteki we współpracy z Powiatowymi Urzędami Pracy przyjmowały osoby niepełnosprawne na kilkumiesięczne staże. Ze sprawozdań opisowych wynika, że takie staże odbyły się w 10. bibliotekach.

VIII. E-USŁUGI BIBLIOTEK

W 2014 r. biblioteki województwa zachodniopomorskiego użytkowały 2 168 komputerów (+139).

Wykorzystywano następujące programy biblioteczne:

Program Liczba bibliotek Liczba placówek

MAK+ 49 116

MAK 16 33

PROLIB 1 35

SOWA 16 29

LIBRA 8 10

ALEPH 2 12

KOHA 1 3

inne 2 2

Razem 95 240

(10 bibliotek posiada równocześnie dwa programy biblioteczne).

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

MAK+ MAK SOWA LIBRA ALEPH inne PROLIB KOHA

2013 l.bibliotek 2014 l.bibliotek

17

Systematycznie wzrasta liczba osób korzystających z Internetu w bibliotekach. W województwie zachodniopomorskim wszystkie biblioteki główne oferują dostęp do Internetu, tylko 18 filii zlokalizowanych we wsiach nie posiada dostępu do Internetu.

Powiększa się liczba bibliotek zlokalizowanych w niewielkich miejscowościach udostępniających Internet bezprzewodowy. .

Około połowa bibliotek w województwie zachodniopomorskim posiada własną stronę internetową.

Biblioteki prowadzą swoje strony samodzielnie lub we współpracy z profesjonalnymi firmami komputerowymi. Coraz częściej biblioteki, które nie posiadają strony internetowej, tworzą profil na Facebooku, gdzie informują o planowanych imprezach, zamieszczają relacje z wydarzeń oraz bieżące informacje dotyczące działalności biblioteki.

W całym województwie zanotowano 3 784 025 (+ 992 502) odwiedziny na stronach internetowych bibliotek.

Z danych statystycznych wynika, że ponad 70 bibliotek woj. zachodniopomorskiego udostępnia informacje o swoich zbiorach poprzez katalogi on-line. W tym zakresie sytuację znacząco poprawiło wdrożenie systemów MAK+ i SOWA.

Użytkownicy bibliotek korzystający z katalogu on-line mają również możliwość zdalnego przedłużania terminu zwrotu książek, a także rezerwacji i zamawiania materiałów bibliotecznych.

Niestety, nie wszystkie biblioteki będące użytkownikami systemu MAK+ i posiadające własną stronę internetową umieszczają link do własnego katalogu na swojej stronie www.

Biblioteki powiatowe w Pyrzycach i Szczecinku prowadzą katalogi komputerowe, ale nie są one dostępne w sieci.

Spośród 125. bibliotek woj. zachodniopomorskiego, 32 % nie posiada katalogów komputerowych

(40 bibliotek), a swoje zbiory opracowują one w sposób tradycyjny. Należą do nich biblioteki w powiatach:

 drawskim (Wierzchowo),

 goleniowskim (Przybiernów),

 gryfickim (Brojce, Płoty, Rewal),

 gryfińskim (Banie, Cedynia, Mieszkowice, Moryń, Stare Czarnowo),

 kamieńskim (Golczewo, Świerzno),

 kołobrzeskim (Dygowo, Gościno, Siemyśl),

 myśliborskim (Barlinek, Boleszkowice),

 polickim (Kołbaskowo),

 pyrzyckim (Bielice, Kozielice, Warnice),

 sławieńskim (Żukowo),

 stargardzkim (Dobrzany, Ińsko, Stara Dąbrowa),

18

 szczecineckim (biblioteki gminy Szczecinek),

 świdwińskim (Brzeżno, Połczyn-Zdrój, Rąbino, biblioteki gminy Świdwin),

 wałeckim (Człopa, Karsibór).

Wszystkie wyżej wymienione biblioteki zgłaszały brak świadczenia jakichkolwiek e-usług.

W powiatach białogardzkim, choszczeńskim, koszalińskim i łobeskim wszystkie biblioteki posiadają katalogi komputerowe.

W zachodniopomorskich bibliotekach tworzone są bazy danych i biblioteka cyfrowa :

Zachodniopomorskie Porozumienie Bibliotek jest koordynatorem Zachodniopomorskiego Systemu Informacji Regionalnej i Naukowej, w ramach którego funkcjonuje Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowahttp://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra.

Liczba udostępnionych obiektów w Zachodniopomorskiej Bibliotece Cyfrowej na koniec roku 2014 wyniosła 30 657. W ramach ZBC współpracują biblioteki naukowe Szczecina (w tym Książnica Pomorska) i Koszalina, a ponadto biblioteki publiczne: Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinie, Koszalińska Biblioteka Publiczna, Miejska Biblioteka Publiczna w Kołobrzegu.

Elektroniczna Baza Bibliografia Pomorza Zachodniego tworzona jest przez Książnicę Pomorską od 2000 roku. Rejestrowane są w niej na bieżąco opisy bibliograficzne różnego typu dokumentów:

książek, czasopism, artykułów z czasopism i gazet ogólnokrajowych i regionalnych, map, utworów (rozpraw z prac zbiorowych) i fragmentów (rozdziały i ustępy wydawnictw i utworów), materiałów konferencyjnych, recenzji książek i sztuk teatralnych, polemik, dokumentów elektronicznych. Baza stanowi znakomite źródło informacji dla osób poszukujących literatury na temat Pomorza Zachodniego. Tworzona jest we współpracy z Koszalińską Biblioteką Publiczną.

Centralny Katalog Rozproszonych Zasobów Bibliotek Szczecina i Regionu - RoK@Bi

umożliwia jednoczesne przeszukiwanie katalogów, bibliografii, baz danych bibliotek Szczecina i naszego województwa (Białogard, Koszalin, Kołobrzeg). RoK@Bi jest zasobem

Zachodniopomorskiego Systemu Informacji Regionalnej i Naukowej.

Książnica Pomorska we współpracy z portalem sedina.pl i Koszalińską Biblioteką Publiczną kontynuowała projekt Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl polegający na tworzeniu bazy danych o regionie zawierającej internetowy zbiór haseł opisujących ludzi, miejsca, organizacje, zabytki, dzieła i wydarzenia związane z województwem zachodniopomorskim. Na koniec roku 2014 liczba opracowanych haseł wynosiła 6 254.

Nieliczne biblioteki tworzą kartoteki zagadnieniowe oraz kartoteki regionalne w formie baz danych udostępnianych czytelnikom w bibliotece (Choszczno, Dębno, Gryfino, Łobez, Ustronie Morskie, Stargard Szczeciński, Wałcz).

Biblioteki digitalizują regionalne czasopisma oraz akty prawne samorządu terytorialnego i udostępniają na swoich stronach internetowych, np. Koszalińska Biblioteka Publiczna.

Realizując projekt „Interaktywna mapa Kalisza Pomorskiego” Biblioteka Publiczna umożliwia dostęp do interaktywnego planu miasta poprzez swoją stronę www. Multimedialna Mapa Miasta jest sukcesywnie uzupełniana o kolejne materiały tekstowe i graficzne, tekstury budynków oraz interaktywne obszary i elementy.

Ponadto zachodniopomorskie biblioteki oferują swoim użytkownikom e-usługi w formie zdalnego dostępu:

Dla szerszego zasięgu dostępu do e-booków w województwie zachodniopomorskim 8 bibliotek tworzy Konsorcjum Ibuk. Na dzień 31.12.2014 r. dostępnych było 558 e-booków. W ramach Konsorcjum licencje opłacają biblioteki w: Białogardzie, Choszcznie, Gryfinie, Koszalinie, Policach, Stargardzie Szczecińskim i Szczecinie.

Wykazywane w sprawozdawczości GUS zbiory dokumentów elektronicznych to przede wszystkim gry edukacyjne dla dzieci, encyklopedie multimedialne i inne multimedialne kompendia wiedzy udostępniane w bibliotekach. Jedyną bazą zakupywaną dla czytelników jest baza prawnicza LEX (kilka bibliotek).

19

Biblioteka Publiczna w Gryfinie zakupuje e-wydanie „Gazety Prawnej”, z której w ciągu roku skorzystało 346 osób.

Książnica Pomorska umożliwia dostęp do pełnych tekstów dokumentów normalizacyjnych w wersji elektronicznej (15 034 jedn. norm elektronicznych na koniec 2014 r.). Dysponuje też 106.

e-bookami wydawnictwa Wolters Kluwer dostępnymi na miejscu oraz oferuje bezpłatny dostęp do naukowych baz danych oraz czasopism elektronicznych zgromadzonych w Wirtualnej Bibliotece Nauki. Dostęp do licencji sfinansowało w całości Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Oferta

obejmuje zasoby wydawnictw: Esevier, Springer, Web of Knowledge, Web of Science, Scopus i Wiley-Blackwell, oraz czasopisma: Science i Nature. Dostęp do baz jest autoryzowany i możliwy

wyłącznie w sieci komputerów Książnicy Pomorskiej.

Biblioteki w Myśliborzu, Płotach, Postominie, Świnoujściu i Złocieńcu, dzięki zawiązaniu współpracy ze spółką Megawiedza, udostępniają swoim użytkownikom e-zasoby do nauki matematyki czyli portal MegaMatma.

Kilka bibliotek uczestniczyło w czwartej edycji projektu „FunEnglish w bibliotece”, realizowanego przez firmę Funmedia we współpracy z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Biblioteki korzystały z bezpłatnego dostępu do kursu e-learningowego. Kurs składa się z ponad 60. gier edukacyjnych, setek filmów, fotolekcji i ćwiczeń dla dzieci opracowanych przez ekspertów (Dębno, Dziwnów, Maszewo, Płoty, MBP Szczecin, Złocieniec).

W 2014 r. odbiorcami e-usług byli użytkownicy w wieku powyżej 10. roku życia - głównie uczniowie i studenci. W związku z prowadzonymi przez biblioteki bezpłatnymi szkoleniami komputerowymi

nieznacznie zwiększył się odsetek użytkowników e-usług wśród osób powyżej 50. roku życia.

Obserwowany stopniowy wzrost ilości świadczonych e-usług, jest odpowiedzią bibliotek na spadek zainteresowania tradycyjnymi nośnikami informacji. E-usługi świadczą przede wszystkim biblioteki większe, aktywne, uczestniczące w szkoleniach (w tym w cyklu szkoleń oferowanych przez Program Rozwoju Bibliotek). Niewielkie biblioteki gminne w większości nie świadczą żadnych e-usług.

IX. DZIAŁALNOŚĆ WYDAWNICZA I NAUKOWA

1.Działalność wydawnicza w 2014 r.

Książnica Pomorska:

 Wajda, Szczecin 1948, pod red. W. Łopucha, C. Judek,

 Dylematy opracowania (seria Bibliotekarza Zachodniopomorskiego),

 Honorata i jej nowowarpieńskie dzieciaki, opr. S. Krzywicki,

 700 lat Drawna. Studia i materiały z historii miasta i szlachty nowomarchijsko- zachodniopomorskiej, pod red. prof. dr hab. Ryszarda Tomczyka i dr Bogdana Wojciecha Brzustowicza,

 Gryf i krzyż. Powieść historyczno-przygodowa osnuta na dziejach Pomorza w XII wieku, Johannes von Thadden,

 Bibliotekarz Zachodniopomorski nr 1/2013, 2-3/2013,

 Bibliotekarz Zachodniopomorski nr 1/2014.

Ponadto Książnica Pomorska była współwydawcą następujących książek:

 Pamiętniki Juliusza Zdanowskiego, t. III,

 Pamiętniki Juliusza Zdanowskiego, t. IV,

 Architektura polska lat 1976–2001 na obszarze Pomorza Zachodniego.

Koszalińska Biblioteka Publiczna:

 Eugeniusz Żuber: Działalność samorządu miejskiego w Koszalinie,

 Eugeniusz Żuber: Jednostki pomocnicze gminy na przykładzie rad osiedli w Koszalinie,

 Koszalińska Niezapominajka, wydawnictwo pokonkursowe,

 Rocznik Koszaliński nr 41,

 Almanach Kultura Koszalińska (nr 9).

20 Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Dębnie:

 Magdalena Dźwigał: Samodzielna Organizacja Podziemna - Dębno Lubuskie 1950 - 1951 (seria Dębnowska Biblioteczka, nr 20),

 Roman Jachimowicz: Tryptyk barw miasta (wydano we współpracy z Urzędem Miejskim),

 miesięcznik Merkuriusz Dębnowski.

Biblioteka Publiczna w Połczynie Zdroju:

 Ogólnopolski Turniej Sztuki Recytatorskiej i Poezji Śpiewanej im. Skamandrytów „Skamander”

(wydano dwa numery gazetki),

 „Łośnica”, broszura z cyklu „Poznaj historię swojego regionu”.

Pyrzycka Biblioteka Publiczna wydaje samorządowy miesięcznik społeczno-kulturalny Gazeta Ziemi Pyrzyckiej.

Książnica Stargardzka wydała dwujęzyczną publikację pokonferencyjną „Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w Sieci”.

Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Trzebiatów wraz z Trzebiatowskim Ośrodkiem Kultury wydała kolejny tom publikacji „Trzebiatów - spotkania pomorskie 2013 r.”.

Biblioteka Publiczna w Złocieńcu wydała antologię poezji „Niepokoje do wynajęcia”.

2.Sesje, konferencje, spotkania naukowe Książnica Pomorska:

 II Sympozjum naukowe "Ludzie Książki Pomorza Zachodniego", poświęcone działalności osób uczestniczących w obrocie i upowszechnianiu książek na Pomorzu Zachodnim,

 Konferencja Dyrektorów Wojewódzkich Bibliotek Publicznych,

 V konferencja z cyklu „Kultura umysłowa, a tożsamość narodowa i europejska” - „Historiografia, a budowanie tożsamości mieszkańców Pomorza Zachodniego. Cz. I. Wymiar religijny” (wspólnie z Archiwum Archidiecezjalnym),

 „PolAleph 2014 stan obecny i plany” - ogólnopolska Konferencja użytkowników systemu komputerowego ALEPH.

Ponadto wspólnie z Uniwersytetem Szczecińskim w Książnicy Pomorskiej zorganizowano konferencje:

 Wokół wojny 1920. Na marginesie Dziennika Juliusza Zdanowskiego,

 Pierwsze lata demokracji parlamentarnej 1921-1922. Na marginesie Dziennika Juliusza Zdanowskiego,

 Ideologiczna współpraca. Władze wobec środowisk opiniotwórczych w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i Niemieckiej Republice Demokratycznej (konferencja międzynarodowa),

 Między Wersalem a Jałtą. Z dziejów polskiej polityki zagranicznej (1919 - 1945). Na marginesie publikacji "Ministerstwo Spraw Zagranicznych II Rzeczypospolitej. Organizacja, polityka, ministrowie",

 Rok 1944 z perspektywy siedemdziesięciolecia,

 I Międzynarodowa Konferencja Naukowa "Tabu w kinie, telewizji i nowych mediach”

(współpraca również z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu).

Książnica Pomorska każdego roku bierze udział w Zachodniopomorskim Festiwalu Nauki. W 2014 roku w ramach XIV edycji Festiwalu w Książnicy Pomorskiej odbyło się szereg wykładów, warsztatów i lekcji.

Koszalińska Biblioteka Publiczna współorganizowała konferencje:

 Konferencja dyrektorów bibliotek powiatowych województwa zachodniopomorskiego,

 Konferencja „Tak to pamiętam - 25 lat wolności…",

 Polsko-niemiecka konferencja na temat historii i współczesności książki,

 „Koszalin w przestrzeni. Przestrzeń w Koszalinie" konferencja naukowa w ramach jubileuszowych wydarzeń historycznych pt. „750 lat Koszalina. Przestrzeń - Człowiek - Dokument",

 XI powiatowa dziecięca sesja naukowa „Znacie, to posłuchajcie - życie i twórczość Janiny Porazińskiej”.

21

Książnica Stargardzka zorganizowała konferencję polsko-niemiecką „Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w Sieci”.

Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Trzebiatów zorganizowała seminarium naukowe „Trzebiatów - spotkania pomorskie 2014”.

X. KADRA BIBLIOTEKARSKA

W bibliotekach publicznych woj. zachodniopomorskiego w 2014 r. zatrudnione były 1 122. (+2) osoby (bibliotekarze i obsługa), z tego na stanowiskach bibliotekarskich 777 osób, co stanowi 69,25 % całości zatrudnienia w bibliotekach. Na pełnych etatach pracowało 629. bibliotekarzy.

Liczba pracowników z wykształceniem bibliotekarskim

Kategorie wykształcenia Liczba zatrudnionych

wyższe bibliotekarskie 334 (+6)

średnie bibliotekarskie 252 (-16)

Na stały wzrost poziomu wykształcenia bibliotekarzy w znacznej mierze mają wpływ wymogi kryteriów awansu zawodowego ustanawiane przez dyrektorów bibliotek. Pracownicy bibliotek uzupełniali wykształcenie kończąc studia magisterskie oraz podyplomowe studia bibliotekarskie.

Wiele osób korzystało z bezpłatnych szkoleń oferowanych przez bibliotekę wojewódzką i biblioteki powiatowe. W 2014 roku Książnica Pomorska pozyskała grant z realizowanego przez Instytut Książki programu „Szkolenia dla bibliotekarzy”. W ramach projektu „Budowanie dobrej marki biblioteki - jak cię widzą, tak cię piszą” w Książnicy Pomorskiej przeprowadzono 6 szkoleń, w których udział wzięło 112. bibliotekarzy.

W ramach Programu Rozwoju Bibliotek biblioteka wojewódzka zorganizowała dwa warsztaty szkoleniowe oraz wyjazd studyjny do bibliotek w Biesiekierzu, Sianowie oraz filii WiMBP w Gdańsku

„Biblioteka Manhattan” (łącznie uczestniczyło 51 osób).

Poniżej przytoczono przykłady innych szkoleń i konferencji, w których uczestniczyli pracownicy bibliotek:

 V Ogólnopolski Kongres Bibliotek Publicznych - Warszawa,

 IX Forum Młodych Bibliotekarzy - Gorzów Wielkopolski,

 NieKongres Animatorów Kultury - Warszawa,

 V edycja Forum Informatyki w Instytucjach Kultury (FIIK) "Nowe media Internetu dla promocji instytucji kultury" - Warszawa,

 VIII Bałtycka Konferencja Zarządzanie i Organizacja Bibliotek „Czytelnictwo w dobie informacji cyfrowej. Rozwój, bariery, technologie" - Gdańsk,

 III Międzynarodowa Konferencja Naukowa "Kultura czytelnicza młodego pokolenia" - Łódź,

 Konferencja „Znaczenie udostępniania kopii cyfrowych regionalnych zbiorów bibliotecznych w sieci” - Stargard Szczeciński,

 PolAleph 2014 stan obecny i plany” - ogólnopolska Konferencja użytkowników systemu komputerowego ALEPH - Szczecin,

 Problemy młodzieży w literaturze - Koszalin,

 Wypalenie zawodowe wśród bibliotekarzy - Koszalin,

 Biblioteka przyjazna niewidomym - Szczecin,

 Obieg, klasyfikacja, archiwizowanie dokumentacji w instytucji kultury - Łobez,

 Dobre spotkanie. Jak to zrobić - Drawsko Pomorskie,

 Metodologia Pisania Projektów - Drawsko Pomorskie,

 Animacja czasu wolnego - Złocieniec,

 Scenariusze imprez - Złocieniec,

 Profesjonalna obsługa klienta w bibliotece - Kalisz Pomorski,

 Niepełnosprawny czytelnik w bibliotece - Piła,

 Psychologiczne aspekty pracy bibliotekarza - Warszawa,