• Nie Znaleziono Wyników

Von R eg .* B an m eister £ . L a o s e r , Ulm.

1. R o h s t o f f e u n d H i l f s m i t t e l .

D ie M o saik - o d e r S te in z e u g p la tte is t b e k a n n tlic h ein E rz e u g n is d e r fe in ­ k e ra m is c h e n I n d u s trie , d a s v o r w ie g e n d zu m B e la g v o n F u ß b ö d e n so w o h l im F re ie n w ie im I n n e rn v o n G e b ä u d e n a lle r A r t d ie n t. E n ts p r e c h e n d d en F o r d e r u n g e n d e r B a u te c h n ik , e in e n m a s s iv e n B o d e n b e la g s to ff v o n g r ö ß te r W id e r s ta n d f ä h ig k e it so w o h l m e c h a n is c h e r als c h e m is c h e r A b n u tz u n g g e g e n ­ ü b e r zu b e s itz e n , ist d a s f e rtig e E rz e u g n is v o n s e h r g r o ß e r H ä r te , fa st v ö llig e r W a s s e r d ic h tig k e it u n d S ä u r e b e s tä n d ig k e it. D ie d a m it v e rb u n d e n e n E ig e n s c h a fte n , w ie F ro s tb e s tä n d ig k e it, u m f a n g r e ic h e F o rm e n - u n d F a r b e n ­ m a n n ig fa ltig k e it u n d w e itg e h e n d e K e im fre ih e it e rg ä n z e n d e n W e r t d e s E r­

z e u g n is s e s in b e z u g a u f d ie A n f o r d e r u n g e n d e r T e c h n ik a u f d a s v o rte il­

h a fte s te . A lle d ie s e E ig e n s c h a fte n s in d d a s E r g e b n is s o w o h l d e r W a h l d e r R o h s t o f f e w ie d e r m it b e s o n d e re n H i l f s m i t t e l n a lle r A rt b e w irk te n E rz e u g u n g .

D ie z u r H e r s te llu n g d e r S te in z e u g p la tte n e rfo rd e rlic h e n ' R o h s to ffe w e r­

d e n b is a u f v e re in z e lte A u s n a h m e n im In la n d e g e w o n n e n . In B e tra c h t k o m ­ m en v o r a llen D in g e n f e u e r f e s te p la s tis c h e T o n e , d ie in v e rs c h ie d e n s te r Q u a litä t u n d Z u s a m m e n s e tz u n g a n v ie le n F u n d o r te n in D e u ts c h la n d in g ro ß e n M e n g e n V o rk o m m en . D a d ie s e T o n e in d e r R e g e l im n a tü rlic h e n Z u s ta n d e in e c h e m isc h e Z u s a m m e n s e tz u n g h a b e n , d ie b e im B re n n e n d ie g e fo rd e rte n E rg e b n is s e n ic h t z e itig t, s o m u ß a u ß e r d e m S c h lä m m e n d e s T o n s m eist ein u m fa n g re ic h e r A u f b e r e itu n g s v o r g a n g v o r a n g e h e n . J e n a c h d e r Z u s a m m e n ­ s e tz u n g m ü s s e n d e m R o h to n e n tw e d e r F lu ß - o d e r M a g e ru n g s m itte l h in z u g e ­ fü g t w e rd e n . S o lc h e M itte l s in d Q u a rz s a n d , F e ld s p a t u n d ä h n lic h e G e ste in e . A u ß e rd e m a b e r m ü sseft e n ts p r e c h e n d d e m E n d c h a r a k te r d e s E rz e u g n is se s fä rb e n d e M e ta llo x y d e , R o h k a o lin u n d a n d e r e M itte l b e ig e m e n g t w e rd e n . W e it­

a u s d ie M e h rz a h l d ie s e r G e m e n g te ile w ird im In la n d e g e f u n d e n u n d m eiste n s v o n d e n P la tte n f a b r ik e n s e lb s t a u s d e m N a tu r z u s tä n d e in d ie au ssc h lie ß lic h s e h r fe in g e m a h le n e F o rm ü b e r g e f ü h r t, in d e r s ie d e m T o n m a te r ia l b e i­

g e m e n g t w e r d e n k ö n n e n . In v e re in z e lte n F ä lle n w ir d je d o c h d ie s e r F a b r i­

k a tio n s v o r g a n g a u c h in S p e z ia lw e rk e n a u s g e fü h r t.

D ie F o r m u n g d e r S te in z e u g flie s e n v o r d e m B re n n e n e r f o lg t au ssc h lie ß lic h au f tr o c k e n e m W e g e . D a h e r m u ß d e m g le ic h m ä ß ig d u r c h g e a r b e ite te n T o n ­ g e m e n g e , d a s e in e z ä h e , t e ig a r tig e M a s s e d a r s te llt, d a s W a s s e r b is a u f einen g e rin g e n V o m h u n d e rts a tz e n tw e d e r a u f k ü n stlic h e m o d e r n a tü rlic h e m W eg e e n tz o g e n w e rd e n . D ie g e tr o c k n e te n T o n b a lle n w e r d e n n e u e rlic h g e m a h le n u n d d a s s o g e w o n n e n e T o n g e m e n g e u n te r h o h e m h y d ra u lis c h e m D ru c k (200 b is 300 a t) in P la tte n f o r m g e p r e ß t. N a c h d e m d e n F o rm lin g e n d e r R est d e r F e u c h tig k e it d u rc h T r o c k n u n g e n tz o g e n w o r d e n is t, w e r d e n sie in K ap se ln im B re n n o fe n g e b r a n n t (b e i e tw a 1 3 0 0 °), n a c h d e m B re n n e n s o r t i e r t u n d zum V e rs a n d g e b ra c h t.

D ie s e r A u fb e re itu n g d e r R o h s to ffe u n d H e r s te llu n g d e s F e r tig e r z e u g n is s e s e n ts p re c h e n d ie H i l f s m i t t e l , d ie f ü r d e n E r z e u g u n g s g a n g n ö tig sin d .

•) Sonderabdrucke werden abgegeben.

L a u s e r : Die Mosaikplatten-Industrie 769

S o v e rs c h ie d e n sie in d e r B a u a rt s e lb s t se in k ö n n e n , ih re W irk u n g s w e is e e r g ib t s c h lie ß lic h im m e r d a s s e lb e E rz e u g n is . E s so ll d a h e r h ie r a u ch n u r g a n z a llg e m e in d ie A rt u n d W ir k u n g d e r g e b rä u c h lic h s te n H ilfsm itte l e r­

w ä h n t w e rd e n . U n te rs c h e id e n k a n n m an d a b e i z w isc h e n d e n H ilfsm asch in e n im w e ite re n S in n e u n d d e n fü r d e n H e r s te llu n g s g a n g s e lb s t v e rw e n d e te n E in ric h tu n g e n . Z u d e n e r s te n g e h ö r t d ie a lle n B e trie b e n g e m e in s a m e D a m p f­

m a s c h in e n a n la g e . S ie tr e i b t d ie e ig e n tlic h e n H ilfsm a s c h in e n , v e rsie h t d ie h y ­ d ra u lis c h e P r e ß a n la g e m it K ra ft u n d w ird m e is t a u ch z u r E rz e u g u n g e le k ­ tris c h e n S tr o m e s h e ra n g e z o g e n , ln d e r R e g el ist ein e m e h r o d e r w e n ig e r a u s g e b a u te I n s ta n d s e tz u n g s w e r k s tä tte d a m it v e rb u n d e n , d a d e r V e rsc h le iß u n d B ru c h d e r F o rm e n bei d e m h o h e n A rb e its d ru c k s e h r e rh eb lic h ist. F ü r d e n M a te r ia ltr a n s p o r t w e rd e n n e b e n d e m R o llw a g e n d ie S c h a u k elb ah n u n d d a s F ö r d e r b a n d b e n u tz t.

i D ie H ilfsm a s c h in e n im e n g e re n S in n e u m fa s s e n d ie A u fb e re itu n g s m a ­ sc h in en u n d d ie P r e s s e n . Z u d en e in e n g e h ö r e n T o n s c h n e id e r, S te in b re c h e r, K o lle rg ä n g e , N a ß tro m m e lm ü h le n , S ie b m a sc h in e n u n d W in d s ic h te r, F ilte r- u n d K a p s e lp re s s e n , z u d e n a n d e re n d ie h y d ra u lis c h e n P r e s s e n v e rs c h ie d e n e r B au­

a r te n , w o h l a u c h S p in d e lp re s s e n . A u s g e d e h n te T ro c k e n a n la g e n , die d u rc h die A b h itze d e r O fe n a n la g e n e r w ä r m t w e rd e n , sc h lie ß e n sich an. D e r B ra n d e rfo lg t in R in g ö fe n , R u n d ö fe n , G a s k a m m e rö fe n o d e r T u n n e lö fe n .

D ie H ilfsm a s c h in e n sin d w o h l au ssc h lie ß lic h d e u ts c h e r H e r k u n f t, w ie d e n n d ie M o s a ik p la tte n h e r s te llu n g in a llen ih re n T e ile n — m it g a n z g e r in g ­ fü g ig en u n d u n w e s e n tlic h e n A u s n a h m e n — e in h e im is c h e r T a tk r a f t e n ts p rin g t.

2. D i e E r z e u g n i s s e .

D ie E rz e u g n is s e d e r M o s a ik p la tte n in d u s trie s c h e id e t m an d e r H e r s te l­

lu n g s te c h n ik n a ch in s o g . F ü l l m a s s e p l a t t e n , d. h. P la tte n m it d u rc h ­ g e h e n d e r e in h e itlic h e r M a ss e , u n d in a u f g e l e g t e P l a t t e n , d. h. P la t­

ten , b e i d e n e n e in e b e s o n d e re , w e n ig e M illim ete r s ta rk e D e c k s c h ic h t a u s w e rtv o lle re m M a te ria l a u f e in e e in fa c h e re G ru n d m a s s e a u f g e p r e ß t w ird u n d d ie V e rz ie ru n g a u fz u n e h m e n h a t. D em A u s se h e n n a ch u n te rs c h e id e t m an e in fa rb ig e u n d m e h rfa rb ig e o d e r v e rz ie rte P la tte n , d e r F o rm n a ch in d e r H a u p ts a c h e V ie rec k e, S e c h se c k e , A c h tec k e u n d K re is s e g m e n tp la tte n m it ih ren A b a rten . D e r O b e rflä c h e n b e h a n d lu n g n a c h k e n n t m an g la tte , g e n a r b te , g e ­ riefte, g e r ip p te , g e k u p p te u. a. P la tte n . I h r e V e rw e n d u n g e rfo lg t in d e r H a u p ts a c h e in u n g la s ie rte m Z u s ta n d e zu d en b e r e its e rw ä h n te n B au zw eck en . D ie A n w e n d u n g s m ö g lic h k e ite n sin d e b e n s o v ielse itig , w ie d ie F o rm e n - u n d V e rzie ru n g s m ö g lic h k e ite n u n b e s c h rä n k t sin d . S ie w e rd e n ü b e ra ll d a als B o­

d e n b e la g b e n u tz t, w o e s a u f g a n z b e s o n d e re H a ltb a r k e it u n d W id e r s ta n d s ­ fä h ig k e it g e g e n m ec h an isc h e A b n u tz u n g , a u f F ro s ts ic h e rh e it, S ä u re b e s tä n d ig ­ keit, S ta u b fre ih e it, leic h te R e in ig u n g s m ö g lic h k e it, S a u b e rk e it, a b e r a u ch d ie B e frie d ig u n g ä s th e tis c h e r W irk u n g e n a n k o m m t. D ie A b s a tz g e b ie te u m fa s se n sach lich alle A rte n v o n H o c h b a u te n u n d B ü rg e rs te ig e , räu m lich h a u p ts ä c h ­ lich d a s In la n d , je d o c h au ch d ie A u s fu h r in s A u sla n d .

D a s E rz e u g n is b e d a rf, w ie fa s t alle b a u k e ra m is c h e n F a b rik a te , d e r en d ­ g ü ltig e n V e r a r b e itu n g an d e n V e rw e n d u n g s s te lle n . D ie s e r V e ra rb e itu n g s v o r­

g a n g lie g t g r ö ß te n te ils in d e n H ä n d e n v o n S p e z ia lfirm en , d ie d u rc h b e s o n ­ d e rs g e s c h u lte A rb e its k rä fte die F liesen v e rle g e n lassen .

770 L a u s e r : D ie M osaikplatten-In du strie

3. W i r t s c h a f t l i c h e O r g a n i s a t i o n .

Z u rz e it g e h ö r e n b is a u f ein a u g e n b lic k lic h r u h e n d e s W e r k a lle W e rk e d e m M o s a ik p la tte n v e r b a n d x) an. D e r Z u s a m m e n s c h lu ß e r f o lg te im J a h r e 1908 v o rz u g s w e is e z u r R e g e lu n g d e r P r e is - u n d A b s a tz fra g e n , a b e r a u c h d e r F ra ­ g e n d e r H e r s te llu n g . E in h e itlic h e V e rk a u f s b e d in g u n g e n so lle n d e n A b s a tz r e g e ln ; e in h e itlic h e R o h s to ffb e s c h a ffu n g , K o n tin g e n tie r u n g in d e r E rz e u g u n g u n d im A b s a tz b e s t e h t je d o c h n ich t.

D em V e r b a n d g e h ö r e n a n :

Mosaikplittenfahrik Deutscr-Lissa, A.-G., Meißner Schamotte- und Tonwarenfabrik, G. m Vereini te Sei vais-Werke A-G. Ehrang, b. H„ Meißen-Triebischial,

Sc-ul'.e & Co, Ra iriahn verke, Ei-m b.rg, S-A^ Villeroy & Boch, Merzig-Metllach, Vereinigte Mosaikplattenwerke Fiiedland-S>nzig, A. Deidcsheimer, A-G., Neustadt a. Haardt,

A-G. Otto Kauifrr.ann, Niedersedlit« i. S.,

Nord eutsche Steingutfabrik, A. G., Grohn bei Osterath-r Mosaik- und a andplaitenfabrik, G. m

B emen. b. H, Osterath, Rhld.,

Fr. Pa st, Mosaikplatienfabrik. Saarbrücken, Ransoacher Mosaik- urd Plattenfabrik, Q .m.b.H.

Tonindusirie Klingenbei g. Albertu ei ke, G m. b H., Ransna-h, Westt-ru/ald, ^ Marienberger Mosa.kplatteniaonk, A G., Marien- Tonuareniabrik A.-G, Schwandorf i. Bayern,

beig i. S , Ulzschneider & Ed. jaunez, Zanna.

4. A u s s i c h t e n .

D ie A u s s ic h te n f ü r d e n A b s a tz d e r W e r k e d e s M o s a ik p la tte n v e r b a n d e s im In la n d e sin d v o rn e h m lic h a b h ä n g ig v o n d e r E n tw ic k lu n g d e s B a u m a rk tes.

A n sic h s in d sä m tlic h e W e r k e f ü r e in e e r h e b lic h g r ö ß e r e E r z e u g u n g a u s­

g e b a u t, als d e r in lä n d is c h e M a rk t z u rz e it a u fz u n e h m e n in d e r L a g e ist I n d e s s e n sin d alle W e r k e in e rh e b lic h e m M a ß e a n d e r A u s f u h r b e te ilig t, so d a ß B e trie b s e in s c h rä n k u n g e n im v o lk s w irts c h a ftlic h e n I n t e r e s s e v e rm ied e n w e rd e n so llte n . T ro tz d e m h a b e n d ie W e r k e m it z e itw e ilig e r S tille g u n g und B e tr ie b s v e r m in d e r u n g zu k ä m p fe n , d a d ie K o h le n b e lie fe ru n g a u ß e ro rd e n tlic h zu w ü n s c h e n ü b r ig lä ß t. W ie b e i a lle n k e ra m is c h e n E r z e u g n is s e n is t die B e lie fe ru n g d e r W e r k e m it K o h le n e in e L e b e n s fra g e . S o w o h l f ü r die D a m p f­

m a s c h in e n w ie n a m e n tlic h a u c h f ü r d ie B r e n n ö fe n s in d n ic h t u n e rh e b lic h e M e n g e n h o c h w e r tig e r B re n n s to ffe n ö tig . W e r d e n d ie s e in u n g e n ü g e n d e r M e n g e o d e r G ü te z u g e te ilt, so w ir d n ic h t n u r d ie M o s a ik p la tte n in d u s tr ie lah m ­ g e le g t, s o n d e rn es w e r d e n a u c h d ie R o h s to fflie fe ru n g e n u n d d ie F lie s e n h a n ­ d e ls g e s c h ä fte zu m S tills ta n d g e b r a c h t.

A n e in e r d e r a r tig e n E n tw ic k lu n g h ä tte w e d e r d a s In la n d n o c h d a s er­

h eb lich a u fn a h m e fä h ig e re A u s la n d ein I n te r e s s e , v o n d e n v o lk s w irts c h a ftlic h e n N a c h te ile n g a n z zu s c h w e ig e n . D ie E r h ö h u n g d e r E r z e u g u n g s k o s te n d u rc h s te ig e n d e L ö h n e u n d G e h ä lte r s o w ie d ie S tille g u n g d e r B e trie b e d u rc h S treik e sin d n a tü rlic h e b e n fa lls v o n e rh e b lic h e m E in flu ß a u f d ie E n tw ic k lu n g d e r M o s a ik p la tte n in d u s trie . A u c h b e i d e n M o s a ik p la tte n g i b t e s e in e P re is ­ g re n z e , d e re n Ü b e r s c h r e itu n g d ie U n te r b r in g u n g d e r E rz e u g n is s e zu m m in ­ d e s te n s e h r e r s c h w e r t, w e n n n ic h t g a n z u n m ö g lic h m a c h t. D ie A n z e ic h e n , d a ß so w o h l im In la n d e w ie a u c h im A u s la n d d ie s e o b e r e P r e i s g r e n z e e r­

r e ic h t ist, m e h re n sich z u s e h e n d s . E s w ä re d a h e r d r in g e n d zu w ü n s c h e n , d a ß d ie in n e re n V e rh ä ltn is s e b a ld e in e b e s tä n d ig e F o rm a n n e h m e n , d a m it n a m e n tlic h e in e R ü c k k e h r zu d e n f r ü h e r ü b lic h e n g e s u n d e n H a n d e ls g e p f lo g e n ­ h e ite n , zu fe s te n P r e is e n u n d s ic h e re r L ie fe rm ö g lic h k e it a n g e b a h n t w ird .

Ig37)_________________________________ _________________ _____________________________

') Gischältsielle in Bad Berka, Thüringen.

Der Geld- und Warenmarkt 771

Powiązane dokumenty