JACEK NAPIERAŁA
4. Osobowość Profesora Józefa Górskiego
Osiągnięcie osobistego i zawodowego sukcesu Józef Górski zawdzięcza swym zdolnościom, pracowitości oraz szczęściu. Talentami został obdarzo-ny, pracowitość wyniósł z domu, a szczęściu – bądź, jak to ujmował sam Profesor: „szczęśliwym zbiegom okoliczności” (Górski, 2003) – pomagał otwartością na ludzi i kierowaniem się zasadą złotego środka.
Otwartość Józefa Górskiego wynikała z potrzeby bycia wśród innych i z potrzeby poznawania ludzi i świata. Swoją otwartością i gotowością po-mocy innym zdobywał licznych przyjaciół, którym także wiele zawdzięcza.
Przy lekturze pamiętnika Profesora można odnieść wrażenie, że to nie tyle dokument o Nim, co o kontaktach z innymi. Indeks osób zawiera osiem stron spisanych w dwóch kolumnach nazwisk, za którymi stoją konkretni ludzie, z którymi w życiu się spotykał i rozmawiał. Są wśród nich osoby zajmujące poczesne miejsce w historii Polski, jak i ci, którym przypadły inne role, w tym studenci. Dla wszystkich Profesor znajdował czas, wszystkich wysłuchiwał, dla wszystkich był gotowy do pomocy. Jako rektor zawsze znajdywał czas na rozmowę ze studentami i znajdował środki materialne na dopomożenie studentom w potrzebie. Posiadł także przydatną w trudnych powojennych czasach umiejętność zjednywania sobie władz dla realizacji trudnych przedsięwzięć (Hoffmann, 1998). Ta bezinteresowna gotowość do nawiązywania kontaktów okazała się dobrą życiową lokatą. Profesor cieszył się zasłużonym autorytetem i miał wielu przyjaciół, których pomoc była często – w szczególności podczas wojny – trudna do przecenienia.
Widocznym na co dzień znakiem otwartości Józefa Górskiego było także to, że z każdym w każdej chwili i w zasadzie na każdy temat lubił prowa-dzić rozmowy. Brak cechy małomówności oraz humor Profesora były
przedmiotem wielu anegdot, a wśród nich anegdoty świadczącej o Jego nie-bywałej kondycji koniecznej przy wygłaszaniu dowcipnych monologów do współpasażerów w trakcie podróży (zob. Sandorski, 2007, s. 50–52), anegdo-ty o uratowanej protezie w wagonie restauracyjnym WARS-u i reakcji Profe-sora na pouczenie kelnera, że przy sporządzaniu herbaty ekspresowej do szklanki należy wrzucić nie zęby, lecz torebkę (zob. Sandorski, 2007, s. 38), anegdoty o tym, jak podczas spotkania w restauracji kaliskiej swym rozluź-nionym już po paru kieliszkach doktorantom kazał referować stan zaawan-sowania przygotowywanych prac doktorskich (Górski, 2006, s. 111), anegdo-ty o anegdo-tym, gdy na pytanie węgierskiego profesora, czy jest bratem jego znajomego o 13 lat młodszego prof. W. Górskiego, odpowiedział: „co, ja jego bratem – to on jest moim bratem” (Górski, 2008), czy wreszcie anegdoty o ograniczeniu studentce kary tylko do ojcowskiej reprymendy umoralniają-cej, ponieważ – jak zażartował – mógłby być jej ojcem, co jednak spotkał się natychmiastową z ripostą: „nie wiem, czy mamusia by się zgodziła” (Górski, 2003).
Jednak głównym miejscem, w którym można było na co dzień obcować z tryskającym humorem Józefem Górskim, był Klub Profesorski. Klub pra-cowników naukowych UAM mieścił się najpierw przy placu Wolności, a później w Collegium Minus, tuż przy Collegium Iuridicum, siedzibie Wydziału Prawa. Klub był instytucją wydziałową trudną do przecenienia i – nad czym ubolewa m.in. świadek jego rozkwitu i upadku, prof. Z. Radwań-ski – szkoda, że z różnych przyczyn owa nieformalna płaszczyzna kontak-tów naukowych później zanikła (Radwański, 2006, s. 43). Upadek klubu, podobnie jak rezygnacja z organizacji corocznych balów wydziałowych, ocenione zostały jako widome znaki dezintegracji środowiska (Krzymkow-ski, 2004, s. 207).
Józef Górski był stałym bywalcem klubu i głównym uczestnikiem od-bywających się w nim debat. Nie mogło to zostać przeoczone przez znawcę wydziałowych anegdot: „Stolik, przy którym zasiadał, stawał się natych-miast stolikiem honorowym. Starało się do niego dosiąść jak najwięcej pra-cowników Wydziału, by posłyszeć, co dziś ma do powiedzenia grupa wy-działowych luminarzy. Przy sąsiednich stolikach rozmowy toczyły się szeptem, by można było podsłuchać, o czym jest mowa przy stoliku hono-rowym. Żarty, które tam opowiadano, kwitowały śmiechem także stoliki satelitarne i przekazywały stolikom najdalej położonym, by i te wiedziały, z czego aktualnie warto się śmiać. (…) Profesor Górski bez wątpienia był jednym z redaktorów naczelnych opowiadanej ‘poza zasięgiem cenzury’
klubowej gazety. Nigdy nie odnosiło się wrażenia, by cenzurował własne poglądy wygłaszane przy klubowym stoliku. A znany był z niewyparzone-go języka” (Sandorski, 2007, s. 35–36).
88 JACEK NAPIERAŁA
5. Podsumowanie
Prof. Józef Górski urodził się w położonej w Wielkopolsce miejscowości Śnietnia koło Szymanowic, jako poddany cara Mikołaja II na granicy rosyjsko- -pruskiej. Przeżył dwie światowe wojny. Pierwsza wojna przypadła na lata szkolne. Lata młodości spędził w Drugiej Rzeczypospolitej, zdobywając wyż-sze wykształcenie i tytuły akademickie oraz cenne doświadczenie zawodowe w Prokuratorii Generalnej. Plany życiowe przekreślił wybuch drugiej wojny światowej. Podczas wojny pracował i był dwukrotnie aresztowany. Dojrzały wiek Profesora przypadł na okres Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Józef Górski wychował całe pokolenie prawników, w tym wielu cenio-nych dziś profesorów prawa. Pracę dydaktyczną wykonywał z oddaniem, pamiętając o tym, że „my stawiamy studentom dobrą lub złą notę przeważ-nie tylko raz w roku. Oni tymczasem noty takie stawiają nam codzienprzeważ-nie”
(Górski, 2000, s. 76). Był znakomitym znawcą prawa prywatnego, w tym w szczególności prawa prywatnego gospodarczego (handlowego). Prawo prywatne traktował jako główny instrument regulacji stosunków gospodar-czych. Należał do zwolenników zasady jedności prawa cywilnego. W cza-sach gospodarki planowej niestrudzenie bronił umowy jako najlepszego instrumentu kojarzenia interesów wszystkich uczestników obrotu, w tym także jednostek gospodarki uspołecznionej.
Józef Górski był człowiekiem czynu. Pracę naukową i dydaktyczną łączył zawsze z działalnością organizacyjną. Po wojnie czynnie uczestniczył w odbudowie Akademii Handlowej. Dwukrotnie był rektorem tej Uczelni, a w 1976 r. został jej doktorem honoris causa. W związku z jubileuszem 50-lecia istnienia Uczelni, Senat Wyższej Szkoły Ekonomicznej wystąpił z wnios- kiem o nadanie Profesorowi tego zaszczytnego tytułu (Hołowińska, 1976, s. 315–316). W uzasadnieniu prof. Ryszard Domański podkreślił rolę publika-cji, które wyszły spod pióra Profesora, w tym w szczególności poświęconych prawu morskiemu, oraz to, że Profesor Józef Górski „interes narodowy, spo-łeczny i polityczny państwa stawia zawsze najwyżej” (Archiwum Uniwersy-tetu Ekonomicznego w Poznaniu, sygn. 175). Na Wydziale Prawa i Admini-stracji od 1962 r. aż do wieku emerytalnego pełnił funkcję kierownika Katedry Prawa Gospodarczego. Za swoją działalność otrzymał wiele wyróżnień, w tym Krzyż Oficerski (1946) i Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta (1959), Złoty Krzyż Zasługi (1946), Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz odznaki za zasługi dla miasta Poznania, województwa poznańskiego i szcze-cińskiego.
Zmarł 5 lutego 1983 r. Pochowany został w Poznaniu na cmentarzu Ju-nikowskim (pole 27, kwatera D, rząd 1, numer 16). Przez swego ucznia doc.
Jacka Trojanka żegnany był między innymi takimi słowami: „Profesor Józef Górski był wielkim patriotą, rozmiłowanym w swej Ojczyźnie, a w
szcze-gólności we wsi polskiej. Posiadając wrodzone poczucie obowiązkowości, był zwolennikiem ładu, porządku i dobrej pracy, w której upatrywał główne źródło pomyślności kraju” (Trojanek, 1983, s. 105).
Zapamiętałem Profesora Józefa Górskiego przede wszystkim jako chary-zmatycznego przedwojennego Profesora cieszącego się na Wydziale wiel-kim autorytetem. Pamiętam Jego także jako człowieka „z krwi i kości”, ko-chającego życie i ludzi, tryskającego humorem i dowcipem i zawsze mającego dla innych czas. Gdybym dzisiaj – gdy miarowym, choć z każdym rokiem jakby szybszym krokiem, zmierzam do tych lat, które miał Profesor wówczas, gdy prowadziłem z Nim pierwszą rozmowę – musiał scharakte-ryzować postać prof. Józefa Górskiego w dwóch słowach, to bez wahania powiedziałbym, że był człowiekiem dobrym i mądrym.
Notka biograficzna:
profesor zwyczajny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor monografii, artykułów, glos i recenzji z zakresu prawa cywilnego i prawa spółek, współredaktor i współautor podręczników prawa spółek handlowych i prawa umów handlowych.
Literatura
Deresiewicz, J. (red.) (1957). Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu za rok szkolny 1955/56. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Deresiewicz, J. (red.) (1958). Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za lata akademickie 1945–1954/55.
Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Górski, J. (1932). Umowa wydawnicza według polskiej ustawy z 29 marca 1926 o prawie autorskiem.
Poznań: Nakł. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Górski, J. (1938). Przygotowanie umowy w świetle kodeksu zobowiązań. Poznań: Księgarnia Wł. Wilak.
Górski, J. (1949). Prawo handlowe w nowym programie studiów. Rocznik Akademii Handlowej w Poznaniu 1948/49, 71. Poznań.
Górski, J. (1955). Konosament. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacyjne.
Górski, J. (2000). Wspomnienia z minionych lat, do druku przygotował P. Kraszewski. Poznań:
Biblioteka Raczyńskich.
Górski, S. (2003). Józef Górski. Wspomnienie (1904–1983). Gazeta Wyborcza, nr 29, 04.02.2003.
Górski, S. (2006). Zachowanie w pamięci minione lata. Karwieńskie Błota-Poznań: maszynopis.
Górski, S. (2008). Dykteryjki z życia Profesora Józefa Górskiego. Notka z 24 listopada 2008, Zbiory Archiwum WPiA UAM.
Górski, W. (1998). W mundurku i mundurze. Szczecin: Agencja Wydawniczo-Reklamowa „Pro-mocja”.
Hoffmann, U. (1998). Profesor Józef Górski 1904–1983. Gazeta Wyborcza, nr 41, 18.02.1998.
90 JACEK NAPIERAŁA
Hołowińska, E. (1976). Profesor Józef Górski doktorem honoris causa Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, R. 37, z. 4, 315–316.
Hołowiński, J. (1983). Józef Górski (1904–1983). Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, R. 45, z. 3, 298.
Krasowski, K. (2006). Wydział Prawno-Ekonomiczny Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1919–
–1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Krzymkowski, M. (2004). Wydział Prawa i Administracji w latach 1969–1990. W: K. Krasowski (red.), Zarys dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu w Poznaniu 1919–2004. Poznań: Wydaw-nictwo Poznańskie.
Łuczak, Cz., Wisłocki, J., Miśkiewicz, B., Wójciak, W. (1967). Kronika Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu za lata akademickie 1962/63–1964/65. Poznań: Uniwersytet im. Ada-ma Mickiewicza w Poznaniu.
Napierała, J. (2009). Józef Górski. Ze Śnietni nad Prosną po rektorskie berło. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Ohanowicz, A. (1938). Ocena prac naukowych przedłożonych celem habilitacji z prawa cywilnego przez dra Józefa Górskiego, 31 maja 1938 r. Archiwum UAM, sygn. 819/2.
Przemówienie Rektora Akademii Handlowej Prof. dr. Józefa Górskiego z okazji uroczystej inauguracji XXII-go roku akad. 1947/48 w Poznaniu w dniu 10 stycznia 1948 r. (1948).
Rocznik Akademii Handlowej w Poznaniu Rok 1947/48. Poznań: Akademia Handlowa w Po-znaniu.
Przyjaciele i uczniowie (1974). Profesor dr Józef Górski. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjolo-giczny, R. 36, z. 3, 1–2.
Radwański, Z. (2002). Zawarcie umowy. W: Z. Radwański (red.), Prawo cywilne – część ogólna.
System Prawa Prywatnego (t. 2). Warszawa: C.H. Beck.
Radwański, Z. (2006). Alfred Ohanowicz – ojciec poznańskiej cywilistyki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Sandorski, J. (2007). Nie deptać prawników. Wydział Prawa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w anegdocie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Sandorski, J. (2011). Nie deptać prawników. Wydział Prawa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w anegdocie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Sikorska-Dzięgielewska, K. (2004). Wydział w latach 1945–1956. W: K. Krasowski (red.), Zarys dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu w Poznaniu 1919–2004. Poznań: Wydawnictwo Po-znańskie.
Trojanek, J. (1983). Józef Górski 1904–1983. Państwo i Prawo, R. 38, z. 11, 105.
Zakrzewski, Z. (red.) (1976). Akademia Ekonomiczna w Poznaniu 1926–1976. Warszawa–Poznań:
Państwowe Wydawnictwo Naukowe.