Osuwiska

W Państwowym Instytucie Geologicznym od 2006 roku jest realizowany projekt System Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO). Celem projektu jest rozpoznanie i udokumentowanie wszystkich osuwisk oraz terenów zagrożonych ruchami masowymi w Polsce. Etapy I i II Projektu SOPO zakończyły sie odpowiednio w 2008 i 2015 roku. Od 2016 roku realizowana jest kontynuacja tego Projektu i realizacja Etapu III.

Dla poszczególnych gmin terenu powiatu w latach 2017-2019 opracowano Objaśnienia do mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi skala 1:10000 w wyniku czego zewidencjonowano 626 terenów osuwiskowychw tym:

• na terenie gminy Godów rozpoznano 96 osuwisk, z czego 2 oceniono jako aktywne ciągle, 21 jako okresowo aktywne, 68 uznano za nieaktywne oraz w 5 przypadkach wydzielono zróżnicowane strefy aktywności w obrębie danego osuwiska. Wyznaczono ponadto 4 tereny zagrożone ruchami masowymi.

• na terenie gminy Gorzyce zarejestrowano 175 osuwisk. Ponadto wyznaczono 17 terenów zagrożonych ruchami masowymi.

• na obszarze gminy Marklowice rozpoznano 39 osuwisk oraz wyznaczono 5 terenów zagrożonych ruchami masowymi. Spośród 39 osuwisk, 6 oceniono jako aktywne ciągle, 12 jako aktywne okresowo, 20 uznano za nieaktywne oraz w jednym przypadku wydzielono zróżnicowane strefy aktywności w obrębie danego osuwiska.

22 dane udostępnione przez KWK ROW Ruch Jankowice pismem nr 71/MGK-J/AM/18126/20 z dn. 7.08.2020 r.

23 dane udostępnione droga elektroniczną jako” Materiały do opracowania KWK ROW Ruch Marcel z adresu pi.grabowski@pgg.pl dnia 13

• na terenie gminy Mszana zarejestrowano 127 osuwisk, w tym 29 oceniono jako aktywne ciągle, 62 jako aktywne okresowo, 34 jako nieaktywne, natomiast dla 2 osuwisk wyznaczono różne strefy aktywnośc

• na obszarze gminy Pszów rozpoznano 128 osuwisk oraz wyznaczono 20 terenów zagrożonych ruchami masowymi. 35 oceniono jako aktywne ciągle, 66 jako aktywne okresowo, 15 jako osuwiska nieaktywne, natomiast dla 12 osuwisk wyznaczono różne strefy aktywności.

• na obszarze gminy Radlin rozpoznano 48 osuwisk oraz wyznaczono 27 terenów zagrożonych ruchami masowymi. Pośród 48 osuwisk wyznaczonych na terenie gminy Radlin, 13 oceniono jako aktywne ciągle, 24 jako aktywne okresowo, natomiast 11 jako osuwiska nieaktywne.

• na obszarze gminy Rydułtowy rozpoznano 29 osuwisk oraz wyznaczono 20 terenów zagrożonych ruchami masowymi. Spośród zarejestrowanych osuwisk 8 oceniono jako aktywne ciągle, 9 jako aktywne okresowo, natomiast 12 uznano za nieaktywne.²⁴

Aktualnie zgodnie z art. 110 a ustawy POŚ Starosta prowadzi rejestr osuwisk na terenie wszystkich gmin należących do powiatu wodzisławskiego. W rejestrze występują osuwiska, które zostały odpowiednio scharakteryzowane, a lokalizację tych obszarów ustalono na podstawie informacji zawartych w pracy wykonanej na zlecenie Ministerstwa Środowiska przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie pt.: „Rejestracja i inwentaryzacja naturalnych zagrożeń geologicznych (ze szczególnym uwzględnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych) na terenie całego kraju”, w części dotyczącej Powiatu Wodzisławskiego.

Starosta dysponuje kartami dokumentacyjnymi naturalnych zagrożeń geologicznych – osuwisk, występujących w następujących lokalizacjach:

• Marklowice – ul. Goplany 25,

• Mszana – ul. Wodzisławska 116,

• Mszana – Klub sportowy,

• Połomia – ul. Karola Szymanowskiego,

• Pszów – ul. Kołłątaja 34,

• Pszów – ul. I. Łukasiewicza,

• Pszów – ul. J. Paderewskiego boczna,

• Wodzisław Śląski – ul. Pszowska,

• Wodzisław Śląski – ul. Grodzisko (teren leśny),

• Wodzisław Śląski – ul. Grodzisko (teren prywatny),

• Wodzisław Śląski – ul. Grodzisko 44,

• Wodzisław Śląski – ul. Rolnicza 30.

Lokalizacja obszarów zagrożonych ruchami masowymi została szczegółowo zobrazowana w Systemie Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO), zamieszczonej na stronie internetowej Państwowego Instytutu Geologicznego. Na dostępnej mapie można zlokalizować obszary zagrożone ruchami masowymi, występujące na terenach poszczególnych gmin powiatu wodzisławskiego.

Prowadzony jest także monitoring obserwacyjny, który nie wykazuje większych ruchów masowych wymagających prac monitoringowych.

Zgodnie z „Objaśnieniami…” dwa osuwiska w Godowie, jedno na terenie gminy Gorzyce, jedno na terenie gminy Marklowice, jedno na terenie gminy Mszana, cztery na terenie gminy Pszów i jedno na terenie gminy Rydułtowy powinny zostać objęte monitoringiem instrumentalnym, a osuwiska zlokalizowane w pobliżu wszelkich obiektów infrastruktury powinny być objęte monitoringiem obserwacyjnym, polegającym na prowadzeniu obserwacji ewentualnego rozwoju takiego osuwiska zwłaszcza po długotrwałych opadach deszczu lub po wiosennych roztopach.

24 Objaśnienia do mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi skala 1:10000 dla Gmin Godów, Gorzyce, Marklowice, Mszana, Pszów, Radlin, Rydułtowy z lat 2017, 2018, 2019, SYLWESTER KAMIENIARZ, ANDRZEJ PIOTROWSKI, KONRAD GÓRKA, ANDRZEJ PIOTROWSKI, MARCIN WÓDKA

4.6.3. Analiza SWOT

Zasoby geologiczne MOCNE STRONY

czynniki wewnętrzne

SŁABE STRONY czynniki wewnętrzne

występowanie cennych surowców mineralnych w tym kruszyw naturalnych, węgla kamiennego i metanu

powstawanie szkód górniczych w infrastrukturze i budownictwie uszkodzenia budynków

degradacja środowiska

brak planowanych działań rekultywacyjnych występowanie aktywnych terenów osuwiskowych SZANSE

czynniki zewnętrzne ZAGROŻENIA

czynniki zewnętrzne możliwość rozwoju górnictwa z wykorzystaniem

najnowszych technik eksploatacji

plany dotyczące minimalizacji i usuwania szkód górniczych możliwość wykorzystania terenów poddawanych rekultywacji

na cele rekreacyjne

możliwość dalszych obniżeń terenu zapożarowanie i pylenie hałd

kolejne prognozowane osiadanie terenu i uszkodzenia budynków mieszkalnych

Źródło: opracowanie własne

4.6.4 Cele i zadania środowiskowe

Złoża kopalin to naturalne skupienia minerałów, których wydobycie może przynieść korzyść gospodarczą.

Są rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich występowanie i możliwość wykorzystania zależą w dużej mierze od budowy geologicznej. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2020 r. poz. 1064 z późn. zm.). W ustawie tej rozstrzygnięto sprawę własności złóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin.

Na obszarze powiatu zlokalizowane są złoża kruszyw naturalnych, piasków podsadzkowych, surowców ilastych ceramiki budowlanej, węgla kamiennego oraz metanu pokładów węgla. Cześć złóż ma charakter rozpoznanych wstępnie lub szczegółowo, na części eksploatacja została zaniechana, a część jest w trakcie eksploatacji.

Działalność wydobywczą prowadzi: Polska Grupa Górnicza S.A. KWK ROW (Ruch Jankowice, Ruch Marcel, Ruch Rydułtowy), JSW SA KWK Jastrzębie Bzie.

Wydobycie złóż węgla kamiennego prowadzi do przekształceń powierzchni terenu w wyniku eksploatacji w bazie terenów zdegradowanych i poprzemysłowych zamieszczonych jest 806,4 ha terenów.

Skrócona analiza SWOT wykazała jako zagrożenie zubożenie terenów poeksploatacyjnych w związku z tym w harmonogramie realizacji zadań własnych jako zadanie, które będzie realizowane przez Powiat wpisano współdziałanie organów koncesyjnych w celu ochrony rejonów występowania udokumentowanych złóż oraz eliminacja nielegalnego wydobycia poprzez system kontroli. Zadanie to w niezmienionej formie zapisane jest także jako zadanie monitorowane za które jednostką odpowiedzialną jest Marszałek oraz organy nadzoru górniczego.

W ostatnich latach nie prowadzono prac rekultywacyjnych. W najbliższych latach KWK ROW Ruch Jankowice planuje wykonanie napraw szkód w budynkach na 150 nieruchomościach oraz zawarcie 60 ugód tytułem zwrotu kosztów zabezpieczeń budynków na projektowane wpływy eksploatacji górniczej.²⁵

KWK ROW Ruch Rydułtowy planuje usunięcie zalewiska w Rydułtowach przy ul. Maczka wraz z regulacją rzeki Nacyna, a KWK ROW Ruch MARCEL planuje wykonanie przebudowy nawierzchni drogowej i chodnika odcinka ok. 2 km drogi wojewódzkiej nr 932 w Marklowicach ul. Wyzwolenia (od ul. Krakusa do granicy z gminą Świerklany).²⁶ W kolejnych latach planowane jest także wykonanie napraw szkód w budynkach oraz zawarcie ugód tytułem zwrotu kosztów zabezpieczeń budynków na projektowane wpływy eksploatacji górniczej.

Na terenie powiatu istnieje 626 terenów zaklasyfikowanych jako osuwiskowe, skala ich nie jest duża, na żadnym terenie nie są prowadzone prace monitoringowe, a monitoring obserwacyjny w latach 2017-2019 wskazuje na niewielką aktywność. Zgodnie z zaleceniami PIG zasadne jest założenie monitoringu instrumentalnego na 10 lokalizacjach. W kolejnych latach prace obserwacyjne w dalszym ciągu będą prowadzone.

25 dane udostępnione przez KWK ROW Ruch Jankowice pismem nr 71/MGK-J/AM/18126/20 z dn. 7.08.2020 r.

26 dane udostępnione droga elektroniczną jako” Materiały do opracowania KWK ROW Ruch Marcel z adresu pi.grabowski@pgg.pl dnia 13

Ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb 4.7.1. Efekty realizacji dotychczasowego POŚ

Cel długoterminowy do 2020 roku zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska PRAWIDŁOWE UZYTKOWANIE POWIERZCHNI ZIEMI

Kierunek interwencji w poprzednim Programie ochrony środowiska dla Powiatu Wodzisławskiego na lata 2017-2020 z perspektywą do roku 2024 brzmiał „Gleby”

Planowane działania Podjęte działania Efekt ze wskaźnikiem

Okresowa kontrola

powiat wodzisławski w ostatnich latach 2017-2019 nie prowadził badań gleb.

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi Monitoring Chemizmu Gleb Ornych Polski w 28 punktach na terenie województwa śląskiego. Jeden punkt badań zlokalizowany jest na terenie powiatu wodzisławskiego Połomia (gmina Mszana).

Jednocześnie także rolnicy sami zlecają wykonanie badań na własne potrzeby głównie w celu ustalenia dawek nawozów i wapnowania.

W 2018 i 2019 roku Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza na zlecenie rolników badała gleby użytkowane rolniczo. Przebadano łącznie 106 gospodarstw, pobrano łącznie 1298 próbek, dzięki czemu przebadano 1550,92 ha gruntów ornych i użytków zielonych.

Od 2015 roku działa program "Grunt to wiedza", jest to ogólnopolski, bezpłatny program badań pH gleb oraz zasobności w składniki odżywcze, oraz zawartości fosforu, potasu i magnezu.

Badania gleb

Działania te zostały opisane w części dotyczącej geologii i zasobów geologicznych w tym eksploatacji i terenów zdegradowanych, poprzemysłowych i osuwiskowych - rozdział 4.6.

Powiat Wodzisławski opracował „Identyfikację potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi”, obejmowała ona 7 terenów. Na tej podstawie zidentyfikowano 1 teren historycznych zanieczyszczeń zlokalizowany na obszarze Koksowni Radlin.

zidentyfikowno 1 teren historycznych

zanieczyczeń

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych o wykonanych inwestycjach gminnych i działaniach na terenie powiatu wodzisławskiego

4.7.2. Opis stanu obecnego

Na terenie powiatu wodzisławskiego występują gleby głównie piaskowe różnych typów, bielicowe oraz pseudobielicowe. Gleby te należą do głównie do III i IV klasy bonitacyjnej. Produkcja rolnicza możliwa jest w południowej i zachodniej części powiatu, gdzie szkody górnicze są najmniejsze (gmina Lubomia i Gorzyce), zachodnia część powiatu to głównie rolnictwo skupiające się na większych gospodarstwach.

Niemniej jednak, aktualnie dostępne dane dotyczące ilości, wielkości gospodarstw a także produkcji rolniczej pochodzą z ostatniego Spisu Rolnego z 2010 roku, więc są już nieaktualne, W okresie wrzesień-listopad 2020 przeprowadzany jest nowy Spis Rolny, który będzie zawierał dane o obecnym stanie rolnictwa.