Otwartość i odkrytość

Analizując położenie, rozumienie i mowę, Heidegger przedstawia problem Dasein zperspektywy pierwotnej otwartości [Erschlossenheit]. Podstawą dla niej jestfeno­ menologia Husserla powiązana z Diltheyowską refleksją hermeneutyczną nad rozu­

mieniem. Otwartość Heideggera, w odróżnieniuod Husserla, niedotyczyJa transcen­

dentalnego,ale jestrozpatrywana wkontekście filozofiiżycia (GA 56-57), atakżebycia sobą. Włączenie do jego filozofii hermeneutyki sprawia, że Heideggerpochylasięnad problemem rozumienia, położenia i mowy. W Byciu i czasie filozofzestawia ze sobą położenie, rozumienie i mowęz upadaniem jestestwa, które przedstawia na gruncie czasowości i dziejowości. Ta część zainicjowana zostałajuż w Begriff der Zeit. Obok otwartości ważny jest również fakt, że Heidegger posługuje się tu określeniem Dasein.

Pojawiło się ono jednak wcześniej, gdy odrzuciłon filozofię życia i postawił pytanie o bycie, które daje się jestestwu. W Prolegomena zur Geschichte desZeitbegriffs (1925, GA 20) oraz Logik. Die Fragenach der Wahrheit (1925/1926, GA 21) zmienia się per­ spektywa i niechodzijużtylko o samo otwarcie się jestestwa (GA 20), lecz o odsłania­

niesiębycia. Jestestwo, będąc w świecie, popada w niewłaściwy sposób byciai próbuje się na nowo odnaleźćw swoim pierwotnym odnoszeniu do własnego bycia. Bycie jest tym, co się odsłaniai zasłania. Dlatego obokotwartości jestestwa potrzebna jest od­

krytość [Entdecktheit] (por. GA 20, 348), w którejodsłaniasiębycie. Dla Heideggera prawda konstytuuje się w mowie. W klasycznej definicji ujawnia sięonawzdaniu, tzn.

jest to prawda zdania [Satzwahrheit]. Filozof, uwzględniając tęinterpretację, koncen­

trujesięna tym, cosięukazuje,co przedstawia się w prawdzie. Dlatego twierdzi, żewy­ powiedź może być prawdziwa, jeżeli odsłania byt sam wsobie [Seiende an ihm selbst],

pozwala mu się odsłonić takim, jakimon jestw prawdzie. Umożliwiaona ukazanie się bytuwjego odkrytości,w jego odsłanianiu się. To przesunięcie akcentu z relacji podmiot-predykat na sam byt w swoim odsłanianiu i zasłanianiu powoduje, że funda­

mentalne znaczenie zyskuje otwartość. To poprzezniąi w niejkonstytuuje się prawda, którą nazywa nie-skrytością i która jest powiązana w sposób istotowy z byciem bytu [Sein desSeienden], Heideggerowi zależy, aby prawdę poznać nie tyle przez pryzmat relacji podmiot-przedmiot czy podmiot-predykat, ile w jej konstytuowaniu, w jej skrywaniu i odsłanianiu. Kluczem do ukazania tej prawdy jestanaliza prawdziwości [ Wahrhaftigkeit], która stanowi próbę odpowiedzi napytanie o rozumienie prawdzi­ wości i bycia-prawdziwym.

Niechodzi zatem oprzedstawienie zgodności rzeczyz jej obrazem,który powstał w naszymumyśle,leczo ukazanie się prawdy w wydarzaniusię, w jej dzianiu się. Praw­

da oparta na zgodności rzeczyz intelektem wymagałaporównania z nim rzeczy przy zastosowaniu przyjętego uprzednio kryterium.Prawda, którawydarza się w mowie, jest tą,którasię nam dopiero ukazuje u źródła. W ten sposóbodrzucamykryterium, wedle którego możemy orzekać, czy coś jest prawdziwe, czyfałszywe. W zamianza tootrzy­ mujemy prawdę, która jest nam dana u źródła. Klasyczny model sprawiał, żepoprzez ocenę prawdziwości i fałszywościdanej rzeczy potwierdzaliśmy obrane wcześniej kry­

terium. Dlatego Heidegger rezygnuje z analizy prawdy wklasycznym jejrozumieniuna rzecz tego, co nazywa się byciem-prawdziwym. Tylko w ten sposób może dotrzeć do prawdy u jej źródła. Prawda opartananie-skrytościzasadzasię na przedstawieniu by­

cia-prawdziwym [Wahrsein]. Bycie-prawdziwym jest specyficznym wskazaniemmiej­

sca wydarzania sięprawdy,miejscem, w którym możemy dotrzeć do prawdy.Gdy wziąć pod uwagę takąwykładnię prawdy, nasuwa się konkluzja, że należy ją rozumieć jako

„pozwolić zobaczyćbyt w jego nie-skrytości”, wydobyć na jaw to, co znajdowało się wskryciu. W tymsensie prawda jest odsłanianiem, wydzieraniem ze skrytości.

Bycie-prawdziwym zawiera w sobie nie tylko odsłanianie,ale i zapominanie, po­ zostawianie w skrytości. To bycie-prawdziwym wprowadza do refleksji filozoficznej otwartość, która oznacza ukazywanie się bytuw swoim byciu [Sein], Prawdajako by-cie-w-prawdzie jest tu poznawaniem nie na gruncie epistemologicznym, lecz onto­

logicznym. Zamiast episteme [¿maTriprf] konieczne jest ukazanie prawdy w jej odsła­

nianiu, dlatego Heidegger posługuje siętu aisthesis [aiadrjaiq] oraz nous [vovę]. To wnikanie do środka bycia-prawdziwym oznacza porzucenie prawdy ujętej w relacji podmiot-przedmiot i zwrócenie się kubytowi i jego pierwotnemu odniesieniu, któ­ re dla filozofa oznacza stosunek do własnego bycia. W naszymbyciu-prawdziwym zamiast zgodności, konwencji pojawia się otwartość, która prowadzi do troski o by­

cie sobąjuż nie jako Selbst, lecz jako Selbstsein, na gruncie ontologicznego pytania o bycie.Otwartość w dziełach Heideggera Zur Bestimmung der Philosophie(1919,GA 56-57) oraz Grundprobleme der Phänomenologie (1919/1920, GA 58) ujawnia się przez pryzmat wypełnienia [Vollzug], a także wspominane przeze mnie „Jajestem” orazsens

„Jajestem”.

W Byciu i czasie pytaniedotyczy „Ja jestem” w odniesieniu do bycia. Odrzucając wtórną koncepcję prawdy, Heidegger koncentruje się na pierwotnym konstytuowa­

niu się prawdy. Nie jestona pojmowana z perspektywy sądów i ichlogiczności, teorii sądów, ale jej wyrażania się. Pomocna w ukazaniu prawdy [Wahrheit] staje się odkry- tość [Entdecktheit],Prawdyniemożna uchwycić przy pomocykategorii pewności, lecz jej odsłaniania i zasłaniania. ToteżHeidegger bycie-prawdziwym [Wahrsein] próbuje pokazać przez prymat bycia-odkrywczym [Entdeckend-sein], które oznacza „bycie ku samemurealnemu bytowi”. Poprzez odkrywanie jestestwo może się odnosić dobytów wewnątrzświatowych, a także popadać w niewłaściwy sposób bycia. W polskimprze­ kładzieBycia iczasu Entdeckend-sein zostało przetłumaczone jako „bycie-odkryw-czym”. Ze względu jednak na formę imiesłowu i jego zestawienie z drugim imiesło­

wem używanym przez Heideggera Entdecken-sein, któryzostał przełożony na język polski jako „bycie-odkrywane”, proponuję użyć określenia „bycie-odkrywa-jącym”115. Pod pojęciem bycia-odkrywającym kryje się jestestwo ijego stosunek do własnego byciaoraz innych bytów przeznienapotykanych. Bycie-odkrywającym jest ugruntowane napierwotnej otwartości, tzn. byciu-w-świecie,jestsamą tą otwartością.

Odnosisię jednak do bycia-odkrywanego[Entdecken-sein], Jestestwomożeodkrywać inne bytywewnątrzświatowe, ponieważjest bytem w świecie i może odnosić się do własnego bycia.

115 W książce Heidegger-Levinas proponuję, aby zastąpić przekład „bycie-odkrywczym” na

„bycie-odkrywającym”. Bycie-odkrywającym w opozycji do bycia-odkrywanym lepiej przedstawia sens odkrywania. Bycie-odkrywczym może sugerować, że chodzi w nim o bycie, które nie jest nam dane w całości rozumienia. Bycie-odkrywającym nie ma charakteru statycznego, lecz dynamiczny, dlatego lepiej odpowiada byciu [Sein]. Imiesłów czasu teraźniejszego „odkrywający” połączony ze słowem „bycie” informuje, że odkrywający wciąż jest w horyzoncie możliwości bycia. Oprócz istotnej różnicy znaczeniowej przemawia za odczytywaniem Entdeckend-sein jako bycie-odkry­

wającym również aspekt gramatyczno-słowotwórczy. Entdeckend i Entdeckt są imiesłowami, któ­

re mają wspólny trzon w postaci czasownika entdecken (odkrywać). Entdeckend jest imiesłowem czasu teraźniejszego, natomiast entdeckt imiesłowem czasu przeszłego. Por. M. Rebes, Heidegger- -Levinas. Spór o transcendencję prawdy, Kraków 2005, s. 53.

Pierwotny sens odnoszenia się Dasein do własnego bycia [eigenes Sein] oraz sens struktury bycia-w [In-sein],tzn.możliwościnapotykania innych bytów wewnątrzświa­ towych, ujawnia się w byciu-w-prawdzie [in-der-Wahrheit-sein], Dasein troszczy się o własne bycie i może odnosić się do innych bytów. Ze względu na rzucenie w „tu oto” może napotykać bytywewnątrzświatowe oraz współbytujące,otwierając się jed­

nocześnie na swoją najbardziej własną możność bycia [das erschließende Sein zu sei­ nem eigensten Seinkönnen] (por. BiC, 312; GA2, 221). Wswoim wybiegającym zde­

cydowaniu [dievorlaufende Entschlossenheit] odnosi się do byciajako „umożliwienia możliwości” [Ermöglichung derMöglichkeit] (BiC,374; GA 2,266). Poszukując własne­ go bycia, jestestwo możezamykaćsię na swoje własne bycie, popadając wten sposób w niewłaściwy modus bycia. Każdy stosunekjestestwa do bytu-odkrywanego [w

sen-sie Entdecken-sein] konstytuuje sięw horyzoncie bycia, które zawszejest moje [mein],

„Skoro jestestwo z istoty jestswą otwartością, jakootwarte otwiera i odkrywa, to jest z istoty «prawdziwe». Jestestwo jest «w prawdzie»” (BiC, 311)116. Prawdziwość [das Wahre] jestestwaugruntowana jest na otwartości i w oparciu o nią otwiera [erschließt]

i odkrywa [entdeckt]. Jestestwo nie może się dystansować wobec prawdy, ponieważ będąc otwarte, otwiera i odsłaniasiebie w swoim byciu w prawdzie. Bycie-w-prawdzie [in-der- Wahrheit-sein] to dla niego bycie-odkrywającym [Entdecken-sein]. Właśnie tak pojmowana prawda konstytuuje się na gruncie otwartości jestestwa. Bycie-praw-dziwym istnieje, jeżelijestestwojest otwarte [erschlossen],jest w otwartości [Erschlos­ senheit]. Toteż bycie-prawdziwym oznaczaz perspektywy Daseinbycie-otwartym.Ta otwartość niejest stateczna, leczposiada w sobie pewną dynamikę. Otwieranie i od­ krywanie jest bowiem zdobywaniem, trudem, walką.

116 „Sofern das Dasein wesenhaft seine Erschlossenheit ist, als erschlossenes erschließt und entdeckt, ist es wesenhaft «wahr». Dasein ist «in der Wahrheit»” (GA 2, 221).

117 „Das Entdecken ist eine Seinsweise des In-der-Welt-seins. Das umsichtige oder auch das verweilend hinsehende Besorgen entdecken innerweltliches Seiendes. Dieses wird das Entdeck­

te. Es ist «wahr» in einem zweiten Sinne. Primär «wahr», das heißt entdeckend ist das Dasein.

Wahrheit im zweiten Sinne besagt nicht Entdeckend-sein [Entdeckung], sondern Entdeckt-sein [Entdecktheit]” (GA 2, 220).

118 „Erschlossenheit wird durch Befindlichkeit, Verstehen und Rede konstituiert und betrifft gleichursprünglich die Welt, das In-Sein und das Selbst. Die Struktur der Sorge als Sichvorweg - schon sein in einer Welt - als Sein bei innerweltlichem Seienden birgt in sich Erschlossenheit des Daseins. Mit und durch sie ist Entdecktheit, daher wird erst mit der Erschlossenheit des Daseins das ursprünglichste Phänomen der Wahrheit erreicht” (GA 2, 220).

Odkrywanie to sposób bycia-w-świecie. Przeglądowe lub przebywające i oglą­ dające coś zatroskania odkrywa byt wewnątrzświatowy. On zaś staje się czymś odkrytym. Jest „prawdziwy” w pochodnym sensie. Pierwotnie „prawdziwe”, tj. od­ krywcze, jestjestestwo. Prawda wdrugim sensie nie oznacza bycia-odkrywczym (odkrywania) lecz bycie-odkrytym (odkrytość) (BiC,311)117.

Otwartość Daseinjest podstawową jego cechą, która oznacza,że będąc w świecie, jest ono „tu oto” [Du]. Otwartość ta wypływa z całościowej struktury troski [Struktur der Sorge], która ujawnia się w sposób szczególny wpostaci bycia-ku-śmierci [Sein--zum-Tode], Takrozumiana otwartość

[...) jest konstytuowana przez położenie, rozumienie i mowę oraz dotyczy w jed­ nakowypierwotny sposób świata,bycia-w oraz Siebie. Struktura troski jakoanty­ cypującesię- bycie już wświecie - jako „bycie przy” bycie wewnątrzświatowym, kryje w sobieotwartośćjestestwa. Wraz z nią i przez niąjest odkrytość, a za­

temdopierowraz zotwartościąjestestwa zostaje osiągnięty najbardziej pierwotny fenomen prawdy (BiC,311)118.

Zwrócenie uwagi na to, że pierwotna otwartość znajduje się w Dasein, prowa­

dzi Heideggera o krok dalej - ku ukazaniu tej otwartości w położeniu, rozumieniu i mowie. Dopiero ukazanie troski jestestwa o własnebycie, a także otwartość nabyty wewnątrzświatowe orazmożliwość upadania odsłaniająpierwotny charakter prawdy.

W nawiązaniu dostwierdzenia „jestestwo jest w prawdzie” [Dasein ist«in der Wahr­ heit»] Heidegger ukazuje różne możliwe sposoby przedstawienia prawdy. Jedną z nich jest upadanie [Verfallen]. W kontekście upadania, zatracania się [Verlorenheit] jeste­

stwa ujawnia się problem zamaskowania [Verstelltheit], zamknięcia [Verschlossenheit].

Jeston związany z popadaniem w strukturę Się [Man], popadaniem wpubliczną wy­ kładnię [die alltäglicheAuslegung], Zamaskowanie (por. GA 63, 32) to gra pozorów uwidoczniona w gadaninie, ciekawości i dwuznaczności, czyli popadaniu w niewłaści­

wysposóbbycia. Byt otwiera sięi zamaskowuje, zasłania to,couprzednioodkryte.Nie­ prawda, podobnie jak wpóźniejszym dzielezatytułowanym O istocie prawdy, niejest zwykłąnegacjąprawdy,lecz upadaniem [Verfallen], wykorzenianiem się [Entwurzeln].

Zamaskowanie [ Verstelltheit] widzi Heidegger przez pryzmatfaktyczności, popadania w niewłaściwy sposób bycia.To wykorzenianie przynależy do każdego jestestwa,które jest rzucone w świat, w swoje „tu oto”.

Odkrywaniejest możliwe, ponieważ jestestwo jest. Podstawę wszelkiegoodkry­

wania stanowi otwartość jestestwa. To właśnie w analizieprzeżywaniaiodwrotu doko­

nanej w Fenomenologii życiareligijnegoodsłaniasię bliskość, która nie polega na ukaza­

niu„co”, lecz „jak” [wie]. Przestrzenią odpowiedzialności jest właśnie owo przeżycie ukazujące się w konstytuowaniusię wypełniania; to w tej przestrzenipojawiasięświat.

Potocznie rozumiana etyka przedstawianatomiast problemodpowiedzialności w od­ dzieleniu od świata, ukazując w ten sposób ludzką odpowiedzialność za czyn z wy­ łączeniem albo ograniczeniem świata, wktórym jesteśmy. Heidegger „włącza” świat.

Ten fakt powoduje,że odpowiedzialność jawi sięjako otwartość jestestwa na świat, na siebiei na inne jestestwa. Odwykładu Logik. Frage nach derWahrheit(1925-1926,GA 21) ta otwartośćjest jednak związana z koncepcją bycia.

Otwartość, która towarzyszyła wkontekścieprzeżycia i dziej owości Ja, potrzebu­

je nowej przestrzeni. Heidegger dochodzi do przekonaniaokonieczności zmiany otwartości w kontekście życia, przeżywania napytanie o bycie [Se/n], Pomogła mu w tym analiza filozofii Arystotelesa, o czym jużwcześniej wspominałem. Po wykładzie zatytułowanym Logik. Frage nach der Wahrheit Heidegger przedstawiaprawdę ujmo­

waną przez dotychczasową filozofię jako niewystarczającą.Problemowi prawdy i by­

cia ujętym z perspektywy tradycji filozoficznej poświęci uwagęw kolejnych swoich wykładach, jak Grundbegriffe der antiken Philosophie (1926, GA 22), Geschichte der Philosophie vonThomas von Aquin bisKant (1926/1927, GA 23), oraz w Podstawowych problemach fenomenologii (Die Grundprobleme der Phänomenologie, 1927, GA 24).

W Grundbegriffe derantiken Philosophie (GA 22) i Geschichteder Philosophie von Tho­

mas von Aquin bis Kant (GA 23) Heidegger wskazuje na rozdzielenie bycia od bytu w klasycznej filozofii. Die Grundproblemeder Phänomenologie (GA 24) stanowi pew­

nego rodzaju rekapitulację analizy wykładów zawartych w tych dwóch dziełach. Po wygłoszeniu wykładówo historii filozofii od św. Tomasza z Akwinu do Kanta oraz Podstawowych problemach fenomenologii, w których Heidegger ukazujeproblembycia jako wiodący w filozofii - mimoiż zapomniany - wygłasza PhänomenologischeInter­

pretation vonKants Kritik der reinen Vernunft(Wintersemester 1927/1928) oraz Meta­ physische Anfangsgründeder Logik im Ausgang von Leibniz (1928, GA 26).Towarzyszą temu zawarte w Wegmarken (GA 9): Aus der letzten Marburger Vorlesung (1927), Was ist Metaphysik? (1929), Vom Wesen des Grundes (1929) i Vom Wesen der Wahrheit (1930). Heidegger, biorącpod uwagę refleksję nadfilozofiąKanta oraz neokantyzmem, dochodzi doprzekonania, żepodstawą tej pierwszej jest jego Ontologią. W roku1927 umieszczatenpostulat w rozprawieKant aproblem metafizyki.Kant jednak ujmował Dasein z perspektywy bytu. Heideggerdaje podstawę pod nową metafizykę,dla której kluczowympojęciem jest bycie.

Przedstawiając problem prawdy, autor Bycia i czasuwskazuje nakoniecznośćjej ukazania przez pryzmat filozofii Arystotelesa, interpretując zaś filozofię Arystotelesa i Platona - na miejscei znaczenie prawdy. „Miejscem” dla niej nie są sądy,lecz rozu­ mienie, przestrzeń między stosunkiemdo własnego bycia i do bytów napotykanych.

Jestestwo jest ukonstytuowane w otwartości. Tylko jestestwo, które jest, może być-w-prawdzie.Może pozwolić otworzyć się innemu bytowi (por. BiC, 319)119. Pod­

stawąwszelkiego odkrywania iotwieraniabytujest byciejestestwa. Pierwotnaotwar­ tość umożliwia spostrzeganie innychbytów,ponieważ jestestwo jestw świecie i otwie­

ra się w swoim byciu-w na inne byty. Jestestwo, troszcząc się owłasne bycie, wykracza poza Ja, aby wydobyć na jawswojebycie sobą [Se/bst]. To wykraczanie ukazuje pro­

ces wychodzeniapoza siebie w kierunkutego, co zewnętrzne, ale i pierwotnąotwar­

tość na świat, w którym Dasein zawsze już jest. Tylko jestestwo otwiera się naświat ijest wprawdzie. W pewnym sensiesamo bycie-w-prawdzie to pierwotna otwartość, przynależąca jedynie jestestwu. Dasein, będąc rzucone wświat,troszczącsię o własne bycie, jestjuż zawsze otwarte. Będąc w świecie, jestestwo jest ukonstytuowane przez otwartość, może odkrywać istniejące w świecie byty wewnątrzświatowe. Stwierdze­ nie, żejestestwo jest zawsze otwarte oznacza uprzednie wobec klasycznie rozumia­ nego poznaniaodnoszeniesię do całości powiązań orazdostruktury „zewzględu na co” [Worumwillen] swojej troski. Poprzez analizę bycia sobą, bycia-w-świecie odsłania się sens używanych przez Heideggera pojęć, takich jak położenie[Befindlichkeit], ro­

zumienie [Verstehen] oraz mowa [Rede]. Pojęcie położenia (albo nastrojenia) wyraża fakt, żejestestwo jest w świecie.Nie sposób pomyśleć o jestestwie bez umieszczenia go w świecie, w konkretnej sytuacji.Daseinmusisię w tym świecie znajdować iodnosić do bytów nieistniejących na sposób bycia Dasein [bytów obecnych i poręcz­

nych] oraz istniejących na sposób Dasein, czyli współbytujących. Rozumienie

119 „Seiendes ist nur dann entdeckt und solange erschlossen, als überhaupt Dasein ist"

(GA 2, 226).

natomiast to odnoszenie się dosiebie, do własnegobycia. Jestestwo musi się także od­ nosić do innychbytów. Przezmowęczłowiek wyraża, wypowiadasię w swoim dążeniu do siebie i do własnego bycia. Abyjednak doszło do tej prezentacji, rzecz musi się na nas otworzyć, dać sięnam poznać.To poznanie oznacza odwołanie się do rozumienia bycia [Sein].

W analizie jestestwa Heidegger ma na celu przedstawićbyt takim, jakim jest on w prawdzie. Koniecznajest przy tym zmiana koncepcji prawdy na prawdęjako nie--skrytość [Un-Verborgenheit]. Bycie się nam odsłania, ale również zakrywa. W tym dawaniu się nam bycia bytu [Sein des Seienden] odkrywa się przed nami coś, co uprzednio było zakryte. Zobaczenie bytów wewnątrzświatowych takimi, jakie one są, jest możliwe dzięki uprzedniemu odnalezieniu ich w całokształcie powiązań, który jest nam dany w „tu oto” Dasein, czyli w świecie, do którego sąrzucone.To uprzed­

nie odnoszeniesię do całości powiązań nie oznaczaantycypacjiw czasie, lecz jedynie możliwość spostrzeganiabytów wewnątrzświatowych. Bycie-odkrywającym konsty­

tuuje się w pierwotnej otwartości Dasein. Ta otwartość nie wyraża nieograniczonego horyzontumożliwości, który się przednimrozpościera, leczznajdujesię w nie-skry-tości. Otwartość ta bowiem jest rozumiana jako bycie w prawdzie Dasein i odsyła do rozumienia greckiego terminu ńAi/Sćę [alethes], czyli nie-skrytość [Un-Verborgenheit].

Tak jak niewłaściwy iwłaściwy sposób bycia [eigentlicheund uneigentliche Seinsart]nie stanowiąwobec siebie przeciwieństwa, tak też i Heideggerowskie koncepcje prawdy i nieprawdy nie stoją wobec siebie w opozycji. Dasein jest wprawdzie i nieprawdzie.

Bycie w nieprawdzie nie oznacza kłamstwa czy fałszu, lecz zakrywający się charak­

terprawdy.Dla Heideggera nieprawda rozumiana jest jako zapominanie. Prawda jest zarazem otwieraniem i zakrywaniem [ Verdecktheit]. Zakrywanie stanowi zatem rów­ nież otwartość, lecz jako zamaskowywanie [Verstelltheit] prawdy. Dasein utrzymu­ je się permanentnie w napięciu między otwieraniem i zakrywaniem prawdy. Do jej odsłonięciapotrzebna jest hermeneutyka rozumienia i położenia jestestwaw świecie.

Napotykając byty wewnątrzświatowe, Dasein próbuje być na ich sposób, popadając w niewłaściwy sposób bycia, lecz również w tym sposobie bycia odnosi się do swo­

jego własnego bycia, które wzywa i nawołuje: chciej-być-sobą, chciej-mieć-sumie-nie [Gewissen-Haben- Wollen]. Otwartość rozumiana z perspektywybycia-w-świecie stwarza pozory, ujawnia się,zakrywając,cojest odkryte,ito, co zakryte, odkrywając.

W tej grze pozorówDasein niepotrafi inie może oderwać się od własnego bycia. Ten stan rzeczy wskazuje na zdecydowanie odmienny charakter odpowiedzialności niż w przypadku ujmowania jej ontycznie. Odpowiedzialność ze względu na położenie jestestwaijego przyjmowanie niewłaściwego sposobu bycia jest także brakiem odpo­

wiedzialności. Jednak ta nieodpowiedzialność także stanowi pewnego rodzaju od­ powiedzialność Dasein.

Zasadniczy problem, który jest tu przedstawiany, toproblem rzeczywistościpraw­

dy i jej związku z człowiekiem. Arystoteles koncentruje się na człowieku jako isto­

cie politycznej120.Pojmowanie go jako istotypolitycznej, społecznej czy rozumnej jest jedynie ukazaniem go z perspektywyjego jednej zewnętrznej cechy. Dla Heideggera oznacza to konieczność powrotu do stanu, w którym będzie możliwe uchwycenie czło­

wieka w jego pierwotnej i całościowej istocie121. Ten pierwotny charakter człowieka musiznajdować się w pewnej rzeczywistości i musi się w jakiś sposóbmanifestować, ukazywać. Człowiek wyraża się w mowie [Rede], Biorąc pod uwagę ten fakt,filozofia w starożytności i średniowieczu dostrzegała miejsce [Ort] prawdy w wyrażaniusądów o czymś, tzn. w wypowiedzi. Heidegger - poprzez nawiązanie do filozofii Arystote­ lesa- przesuwa miejsce prawdy na poziom ontologiczny, na bycie. Miejsca tego nie można identyfikowaćz prawdą wypowiedzi, ponieważ wypowiedź jest ugruntowana na prawdzie bycia, filozofia natomiastmusi dotrzeć do tego, co pierwotne, źródłowe.

Bycie-w-prawdzie przedstawia się w wypowiedzi, ale jej pierwotnym miejscem [Ort]

jest bycie [Sein]. Dopiero na gruncie zbliżania się ku własnemu byciu Dasein może rozumieć bycie bytu wewnątrzświatowego. Wypowiadanie się jestestwa wyraża jego pierwotną otwartość, która umożliwia mu zbliżenie się do innych bytów. Miej­ scem wydarzania się, dziania sięprawdyjestbyciebytu,którewyrażasię w mowie.Dla Heideggera źródłoprawdynie znajduje się w sądzie orzeczach, lecz w byciu, któredla

jest bycie [Sein]. Dopiero na gruncie zbliżania się ku własnemu byciu Dasein może rozumieć bycie bytu wewnątrzświatowego. Wypowiadanie się jestestwa wyraża jego pierwotną otwartość, która umożliwia mu zbliżenie się do innych bytów. Miej­ scem wydarzania się, dziania sięprawdyjestbyciebytu,którewyrażasię w mowie.Dla Heideggera źródłoprawdynie znajduje się w sądzie orzeczach, lecz w byciu, któredla