- 20
-- Podsystem /PS/, stanowiący część /element/ systemu, wyodręb
niony według określonych zasad odpowiadających konkretnym celom i zadaniom zarządzania.
¥ ramach tych zadań podsystem może być rozpatrywany jako względnie wyodrębniony samodzielny system.
¥ systemie informatycznym podsystem przeważnie obejmuje ok
reśloną tematyczną grupę zastosowań /względnie dziedzinę, agendę/, np. w przedsiębiorstwie przemysłowym - gospodarkę materiałową, planowanie produkcji, itd. Podsystemy można też wydzielić wg zasady funkcjonalnej, tj. wg funkcji zarządzania, np. planowanie, ewidencja, kontrola, itd. względnie wg in
nych ustalonych zasad. ¥ dowolnym układzie podsystem obsłu
guje jakiś określony obszar decyzyjny.
- Jednostka funkc.ionalna /JF/, stanowiąca część podsystemu i obejmująca przetwarzanie wydzielonego zagadnienia np. /w uk
ładzie podsystemów wg dziedzin tematycznych/ w podsystemie gospodarki materiałowej - ewidencja stanów i obrotów materia
łowych, w podsystemie planowania i ewidencji produkcji - pla
nowanie ogólnozakładowe, itd. Jednostka funkcjonalna na ogół stanowi najmniejszy element struktury systemu, mogący być sa
modzielnie eksploatowany. Jednostki funkcjonalne wydziela się tak, aby każda mogła być eksploatowana w jednym cyklu prze
twarzania /uwaga niniejsza dotyczy oczywiście również elemen
tów składowych jednostki funkcjonalnej - modułów/.
- /m/, stanowiący element składowy jednostki funkcjonal
nej i obejmujący wydzielony fragment zagadnienia, np. w jed
nostce funkcjonalnej "Ewidencja stanów i obrotów materiało
wych” mogą wystąpić takie moduły jak: założenie i aktualiza
cja indeksu materiałowego, ewidencja obrotów materiałowych, obliczenie różnic inwentaryzacyjnych itd. Moduł stanowi naj
mniejszy poziom struktury systemu, najłatwiejszy do wdrożenia ale samodzielnie eksploatowany na ogół być nie może. ¥ proce
sie przetwarzania moduł realizowany jest na ogół przez kilka przebiegów przetwarzania /przebiegów komputerowych/. Przebieg przetwarzania może być równoznaczny z operacją albo składać
21
się z kilku operacji /np. wprowadzenie KD, TM i DM, wyprowa
dzenie DM i tabulogramu, tj. z pięciu operacji1/.
¥ każdym przebiegu występują:
- zbiory2^ wejściowe /TM,DM,KD,TD,.../, stanowiące kartote
ki, nowe transakcje, dane do aktualizacji /modyfikacji/
kartotek, dane sterujące itp., - program,
- zbiory wyjściowe, stanowiące zaktualizowane /zmodyfikowane/
kartoteki, zbiory przejściowe /robocze/, tabulogramy błę
dów i kontrolne, wynikowe tabulogramy z żądanymi oblicze
niami i sprawozdaniami, inne informacje wynikowe na KD, TD, itd.
Jeden przebieg przetwarzania jest w ogólnym przypadku reali
zowany za pomocą jednego programu. Moduł jest więc na ogół wieloprogramowy i może być realizowany przez kilka odrębnych programów lub zautomatyzowany ciąg programów.
¥ procesie przetwarzania danych z wykorzystaniem wyżej zorga
nizowanego systemu operacyjnego występuje tzw. zadanie / " job"/.
Zadanie jest realizowane przez zautomatyzowany ciąg programów pod kontrolą systemu operacyjnego /np« GEORGE - w ICL 1900 i ODRA 1300, DOS lub OS - w komputerach Jednolitego Systemu RIAD i IBM 360, IBM 370/ i pod względem swego zakresu może odpowiadać modułowi części lub całości jednostki funkcjonal
nej względnie innemu zakresowi.
System, podsystem, jednostka funkcjonalna i moduł - stanowią poziomy /stopnie/ struktury systemu, natomiast przebieg i pro
gram lub zadanie stanowią maszynowy sposób ich realizacji.
Przedstawiona struktura systemu informatycznego stanowi mo
del struktury modułowej. Modułowość stwarza możliwość łatwe
go łączenia najprostszych elementów struktury /modułów/ w róż
ne zestawy struktury wyższego rzędu. Systemy takie są łatwe do projektowania i wdrażania, mogą być łatwo modyfikowane 1/ Patrz: Polska Norma PN-72/E-01226 "Symbole graficzne"
2/ ¥ Polskiej Normie PN-7l/T-01016 , poz.2-42 zawarte są okreś
lenia: plik, kartoteka, ewidencja, odpowiadające pod wzglę
dem treści powszechnie używanemu, ogólnemu określeniu - zbiór /danych/. ¥ niniejszym opracowaniu w licznych przypadkach
stosuje się określenie — zbiór danych.
22
-zgodnie ze zmieniającymi się wymaganiami użytkownika. Typowy powtarzalny system informatyczny powinien być raczej projekto
wany w strukturze czterostopniowej /szczególnie ze względu na większą łatwość adaptacji i rozbudowy/, indywidualny system może być projektowany w strukturze trzystopniowej /tj. bez po
działu jednostek funkcjonalnych na mniejsze elementy struktu
ry t na moduły/•
Kryteria podziału systemu informatycznego na niższe stopnie struktury są trudne do jednoznacznego określenia; każdy podział jest umowny. Rys. 1 przedstawia ideowy schemat struktury sys
temu a rys. 2 - przykład czterostopniowej struktury systemu in
formatycznego dla przedsiębiorstwa przemysłowego /w najczęściej stosowanym układzie wg dziedzin tematycznych/.
Dla osiągnięcia celu systemu niezbędna jest integracja elementów składowych wszystkich poziomów struktury systemu.
Integracja ta jest zazwyczaj realizowana poprzez bank danych wspólny dla całego systemu /więcej niż jedna dziedzina korzys
ta z tego samego zbioru, co stanowi obecny stan integracji/;
zintegrowana struktura zbiorów stanowi tendencję rozwojową.
W praktyce często występuje system odcinkowy, obejmujący' w zasadzie zakres nie większy niż podsystem, a stanowiący wy
odrębniony samodzielny system. System odcinkowy obejmuje na ogół grupę jednostek funkcjonalnych, tematycznie jednorodnych lub niejednorodnych, a w szczególnym przypadku stanowić może układ różnych modułów. Systemem odcinkowym jest np. samodzielnie rea
lizowana ewidencja stanów i obrotów materiałowych lub większy fragment gospodarki materiałowej, albo np. planowanie produk
cji wraz z zapotrzebowaniem na siłę roboczą, moc produkcyjną, materiały, narzędzia i fundusz płac.
Dowolny zakres systemu informatycznego, a więc zarówno ca
łość jak i jej dowolne fragmenty, jest potocznie określany mianem
- 23
Pi/s. -t. 5 C H E M R T S T R U f í T U Ñ V 5 V 5 T E M U / N F O R M R T V C Z N E G O
M od uł (M ) ^u rtc 0 n $m (JF )
1P °^ 5^ em {^
1fy sf em
System inform atyczny c/ta przedsiębiorstw a przem y -
s/owego
..eśiany /ęstfum ow n/ejm ianem system u wFb/oFemntyvn cznego system u kompleksowego /ub system u
zinFeymwa-’nego
PtfS. 2. ÓTFfUFi WFłfi 5VSTFVU /NFORfift TOCZNEGO
/ P rzg kta d system u in fo rm a tyczn e g o d i a przeds/gó/orsiw a przem ysłow ego'’)
- 25
-systemu /np. projekt techniczny -systemu, chociaż projekt ten obejmuje jedną JF a w innym przypadku tylko moduł/.
Określenie systemu występuje zatem jako poziom struktury /naj
wyższy/ oraz jako niesprecyzowany pod względem struktury i za
kresu element systemu informatycznego lub jako system odcinko
wy.
3. ETAPY I FAZY PRZYGOTOWANIA SYSTEMU INFORMATYCZNEGO /UWAGI