Palmowi. Ten ostatni pisal o roli slonca w leezeniu krzywi-

krzywi-a

cy niemal w 70 lat po Sniadeckim. Spostrzeženie ma więc dwoch autorow: Sniadeckiego i Paima. Tak wlašnie przedsta- wia tę sprawę wspolczesny autor, M. F. Holick, w pracy o fotobiologii witaminy D56. Drugie z wilenskich odkryč, o ktorych trzeba tu wspomnieč, to odkrycie profesora anato- mii, Adama Bielkiewicza (1797-1840), przerostu grasicy w sta- nach neuropatycznych. Bielkiewicz ukonczyl studia lekar- skie w Wilnie, w roku 1820. W roku 1824 zostal mianowany prosektorem, a od roku 1825 wykladal anatomię. W roku 1827 mianowano go profesorėm nadzwyczajnym, zaš w roku 1837 - zwyczajnym. By tytul ten uzyskač mūšiai przedstawič

dysertację doktorską. Jej tytul brzmial: De bursis mucosis subcutaneis57.

W latach 20-tych X IX wieku Bielkiewicz, wraz z profesorėm Michalem Homolickim, zajmowat się organizacją pokazowych doswiadczen na zwierzętach dia studentow medycyny.

Dotyczyly one takich procesow jak trawienie, wchlanianie, krwioobieg, oddychanie i funkcje ukladu nerwowego. Badano tež histologicznie rozwoj zaplodnionego jaja. Jest to wyražne potwierdzenie dyskutowanej wyzej tezy, iz w Wilnie prowa- dzono došwiadczenia medyczne na zwierzętach. Jak podają w przypisach do dziela pt. Historya nauk przyrodzonych podtug ustnego wykladu Jerzego Kiuwiera (Cuvier) (Wilno 1853) jego tlumacze, G. Belke i A. Kramer,58 Bielkiewicz „niejednokrotnie postrzegal nadzwyczajną bytnošč wielkiego gruczolu pod- mostkowego (glandula thymus) u doroslych, mającą związek z samobojstwem lub tez obląkaniem na umysle”. Nowe to dia patologii odkrycie potwierdzili Siewruk i Leonow „przy teatrze anatomicznym w Wilnie”. Ostatni oglosil to w języku rosyjskim i ukazywal na posiedzeniu Cesarskiego Towa- rzystwa Lekarskiego Wilenskiego dokladny rysunek jednego z takich nadzwyczajnie wybujalych gruczolow, znalezionych u kobiety, ktora „przez utonięcie žycie sobie odjęla”.

Wiadomosc tę uzupelnijmy kilkoma zdaniami o wspom- nianych tu Siewruku i Leonowie. Ludwik Siewruk (1806- 1853) doktoryzowal się w Wilnie w 1838 roku. Byl w Wilnie prosektorem i wykladal tam anatomie patologiczną. Po zamknięciu w Wilnie Medyko-chirurgicznej Akademii prze- niosl się do Moskwy, gdzie objąl katedrę anatomii. Zmarl tam na cholerę.59 Krotko przed šmiercią (w 1853 roku) opu- blikowal w Moskwie pracę o leczeniu choroby reumatycznej propyloaminą (Kratkoje razsuzdienije o propilaminie, kak o nowom sredstwie pomagajuszczem w rewmatizmie). Rok požniej praca Siewruka na ten temat pojawila się po polsku,

na lamach „Tygodnika Lekarskiego” (tytul: Skuteczne dzia- lanie propylaminy w reumatyzmie).

Jan Leonow byl profesorėm anatomii w Wilnie, a od roku 1847 przebywal w Kijowie. W roku 1842 prezentowat na posiedzeniu wilenskiego lekarskiego towarzystwa Commen­

tatio de se elaboratum de glandulo thymi, respectu physiologi­

ca et medico-legali 60. Tytulu i miejsca druku jego publikacji ogloszonej w języku rosyjskim nie znamy.

Wilenskie odkrycie odslonilo swoje glębokie powiązanie z biologią molekularną organizmu ludzkiego dopiero w koncowych dziesięcioleciach X X wieku. W tym czasie odkryto caly szereg molekularnych więzi pomiędzy funkcjo- nowaniem ukladu odpornosciowego czlowieka a centralnym ukladem nerwowym. W szczególnosci, centralny uklad ner- wowy wplywa na sekrecję hormonow peptydowych, produ- kowanych przez grasicę. Odkrycie Bielkiewicza m oie się odnosic do tego wlasnie zjawiska. W istocie więc rzeczy jest to prawdopodobnie pierwsze doniesienie naukowe o wię- ziach lączących dzialanie obydwu wymienionych wyzej uldadów. By pogląd ten upowszechnic, sprawę te przedys- kutowalismy w naszych publikacjach dotyczących moleku- larrnych lączy pomiędzy ukladem odpornosciowym i cent­

ralnym ukladem nerwowym61,62.

Przypisy

1 J. Sniadecki, Teorya jestestw organicznych,T. 1, Warszawa 1804.

2 A. Wrzosek, Jqdrzej Sniadecki. Zyciorys i rozbiör pism.T. 2, Krakow 1910, s. 45.

3 H. Skim borow icz, W spomnienia zycia S.P J^drzeja Sniadeckiego, Wilno 1840, s. 5.

4 J. Sniadecki, Teorya jestestw organicznych, T. 1, Wilno 1838, s. 38.

5 J.w., s. 136.

6 J.w., s. 143.

7 J.w., s. 144.

8 J.w., s. 114-115.

9 J.W., s. 66.

10 J.W., s. 66.

11 J.w. s. 71.

12 J. Liebig, Ueber die Erscheinungen der Gährung und Verwesung und ihre Ursachen, „A nn. d. Pharm azie” , 30, 257 (1839). Tekst niem.: Die Fäulniss entsteht im Folge einer Störung des Gleichgewichtes in der Anziehung der Elemente eines complexen organischen Atoms.

13 J. L ieb ig, j.w., s. 278. Tekst niem.: Bei der Gährung des einen Zuckers mit Ferment, beide nebeneinander eine Zersetzung erleiden, in denen Erfolg sie völlig verschwinden.

14 W. Szokalski, O Jqdrzeju Sniadeckim, a mianowicie o wplywie teo- ryi jestestw organicznych na ogölny rozwöj biologii, w: Dziennik czwartego Zjazdu lekarzy i przyrodniköw polskich,Poznan 1884.

15 E. Turpin, Ueber die Ursache und Wirkung der geistigen und sauren Gährung,„A nn. Pharm .” , 39, 93 (1839).

16 Die enträtselte Geheimniss der geistigen Gährung,„A nn.Pharm .” , 29, 100 (1839).

17 J. S(niadecki), O sposobie wyrabiania wödki z kartofli, „Dziennik Wilenski” , T. IV, 1806, s. 172-173.

18 J. Sniadecki, Poczqtki chemii dla uzycia sluchaczöw akademickich ulozone. Edycya powtöma powiqkszona i poprawna.T. 1 i 2, Wilno 1807 19 Dz. cyt. wyzej, T. 2^{, s 7.}

20 J.w., s. 249.

21 J.w., s. 248.

22 J.w., s. 265.

23 J.w., s. 286.

24 J.W., s. 347.

25 Pon: A. Wrzosek, Dz. cyt., T 1, s. 76-77.

26 Teoryja jestestw organicznych przez Jqdrzeja Sniadeckiego Kol- leskiego konsyliarza, doktora medycyny, professora chemii w Im- peratorskim Wilenskim Uniwersytecie, wielu towarzystw naukowych czlonka,tom II, Wilno 1811.

27 J. w., s. 128.

36 A. K^pinski, Schizofrenia,PZW L, Warszawa 1974, s. 177.

37 Patrz: A. Wrzosek, Dz. cyt., T.2, s. 222-228.

38 J. Mianowski, Zdanie sprawy z dziejow Kliniki medycznej, „D zien- nik Medycyny, Chirurgii i Farmacji” , T 1, Wilno 1830, s. 584-586.

39 A. Wrzosek, Dz. cyt., T 1, s. 118.

40 J. Bielinski, Doktorowie medycyny promowani w Wilnie,Warszawa 1886, s. 22-24 i 101.

41 Acta Instituti Clinici Caes. Univ. Vilnensis, Annus secundus, Wilno 1808, pag. 88.

42 J. Bielinski, Doktorowie... ,s. 43.

43 J. Wolfgang, Doäwiadczenia czynione z materyq ropiastq,„D ziennik M ed. Chirurg. Farm.” , R. 1, 1822, s. 491-495.

44 K. Porcyanko, Analysis fluidi ex abdomine feminae hydropicae col­

lectio Fonbergio professoris chemiae vicario perfectum,Wilno 1827.

45 I. Fonberg, Beobachtungen ueber den Ham und Blut diabetischer Kranken, „A rch. d. Chem.u. Pharm .” , 63, s. 360-370 (1847).

46 Johann Peter Frank's klinische Erklärung auserlesene Beobachtun­

gen welche er zur Erläuterung seines Werkes ueber der Krankheiten der Menschen aus seinen akademischen Tagebüchern gesammelt hat, Kiel 1835.

47 J. w., s. 250-251.

48 J. Rollo, Cases o f the diabetes mellitus, with the results of the trials of cer­

tain acids, and other substances in the case of Lues venerea,L on don 1798.

49 Patrz: „D ziennik W ilenski” , 1805, T. 2, s. 95-100.

50 Patrz: S. Morawski, Kilka lat mlodošci mojej w Wilnie (1818-1825), PIW, Warszawa 1959, s. 11.

51 Patrz: J. Bielinski, Cesarskie Tow. Lek. Win.,Warszawa 1890, s. 64.

52 F. Rym kiewicz, Uwagi niektore nad leczeniem choroby diabetes zwa- nej,„D ziennik Med. Chirurgii i Farm.” , 1823, T. 2, s. 272.

531.Z. Siem ion, Od Jędrzeja Šniadeckiego do Adolfą Windausa, czyli krotka historia vitaminy D.„Wiadomosci Chem.” , 57, s. 777-787, (2003).

54 D zielo to Šniadeckiego bylo wydawane wielokrotnie. Tutaj poslu- žylem się nstp. je g o wydaniem : J. Šniadecki, Ofizycznem wychowa- niu dzieci, ze slow em wstępnym Janusza Korczaka, Warszawa 1920.

55 W. M ozolow ski, Jędrzej Šniadecki (1768-1838) on the cure o f rickets,

„N ature” , 1939, No. 3612, 121.

56 M.F. Holick, Photobiology o f vitamin D.w: Vitamin D,„A cad. Press”

1997, s. 33-30.

57 J. Bielinski, Uniwersytet WileHski (1570-1831), Krakow 1899/1900, T. 3, s. 124-125.

58 Historya nauk przyrodzonych wedlug ustnego wykladu Jerzego Kiuwiera(Cuvier), uložona i uzupelniona przez P Madelen de St. Ažy, na język polski przeložyli i dodatkami do pismiennictwa polskiego odnoszącymi się wzbogacili Gustaw Belke i Aleksander Kramer.Wilno 1853, s. 375.

59 J. Bielinski, Doktorowie ... s. 83-84.

60 Patrz: J. Bielinski, Cesarskie Tow. ... s. 50.

61 I.Z. Siem ion, A. Kluczyk, M. Cebrat, The peptide molecular links between the central nervous and the immune systems,A m ino Acids, 29, s. 161-176 (2005).

62 I.Z. Siem ion, A. Kluczyk, M. Cebrat, O wzajemnym komunikowaniu się uktadöw: nerwowego i odpomošciowego, „N a pograniczu chemii i biologii” , T. XII, Poznan 2005, s. 13-27.