lat požniej tą šamą trasą pisarz, Wladyslaw Syrokomla, widzial jeszcze resztki kopca, usypa-

nego wtedy przez mlodziež120. Nie istnial on juž jednak w okresie międzywojennym. Umarl Sniadecki w swoim uczelnianym gabinecie. Tomasz Zan, który po swoim powro- cie z zeslania w roku 1841 nocowal w tym pomieszczeniu, zanotowal: „Umiešcili mnie w gabinecie Jędrzeja Sniadec- kiego, gdzie pracowal i Bogu ducha swego oddal,

zostawio-nym jak byl za jego chlubnego i tyle nam požytecznego žycia swego. Z tego względu nie byl mi nawet nieprzyjemny košciotrup, stojący przy stoliku w tym gabinecie”121.

Jeden z uczniow uczonego, doktor Grabowski, pozostawit taki opis jego wyglądu w ostatnich miesiącach przed šmier- cią: „Wzrost mial mniej niž mierny, tusza dobra, zaokrąglo- na, lysy, siwy, twarz inteligentna, pelną wyrazu, ruchy wolne, powažne, wymowa plynna, ozdobna, porywająca, ale umiar- kowanie wolna. Na godziny i minuty byl punktualny. Nosil frak szaraczkowy, bialą kamizelkę i koszulę z krezą wykla- daną naprzod i karbowaną. Przy wykladzie mimo natloku okolo 60 sluchaczy, mimo braku amfiteatru i katedry, cisza byla nieprzerwana, a každy wyraz mistrza, okrąglo i do- bitnie wymowiony, brzmiai i zatrzymywal się w mlodych umyslach, ktorzy szczycili się, ¿e byli uczniami Sniadeckie- go”122.

Kondukt, odprowadzil cialo uczonego, do Horodnik, majątku Sniadeckiego, gdzie tež znajduje się jego mogila123.

Przypisy

1 Patrz: Jędrzej Šniadecki, 1768 -1838. Bibliografía w wyborze.Žnin 1970.

2 B. Skaržynski, Jędrzej Šniadecki jako pionier chemii w Polsce,

„Nauka Polska” , T, 1, nr 3,101-134, (1953).

3 R. Soloniew icz, Jędrzej Šniadecki jako chemik - analityk, KHNiT, 36, s. 133-143, (1991).

4 M. Baliñski, Žyde Jędrzeja Šniadeckiego,Leszno - Gniezno 1840, s. 5.

5 W. Hubicki, Pierwsze wyklady teorii Lavoisiera w czasach Komisji Edukacji Narodowej, w: Ze studiów nad KEN i szkolnictwem na Lubelszczyžnie,Lublin 1973, s. 9-94.

6 Patrz: Lettre écrite’ a M. Darcet, Docteur-Regent de la Faculté’ de Medicine de Paris, Professeur de Chymie ou College Royal, par M.

Bemiard, „Observations sur la Physique, sur P histoire naturelle et sur les arts” , T.6, s. 410-411, (1775).

7 I.Z. Siem ion, Prace chemiczne Bemiarda, zapomnianego chemiką Margrabiostwa Wielopolskich,KHNiT, 36, Nr 2, s. 79-88 (1991).

81.Z. Siemion, Zyciorysu Jana Jaskiewicza epizod gâmiczy,„Analecta” , VIII, s. 27-43 (1991).

9 Patrz: Korespondencja Jana Šniadeckiego. Listy z Krakowa, T.l, 1780-1787,K raków 1932, s. 13.

10 Jak wyzej, s. 18.

11 W. Hubicki, Jędrzej Šniadecki as a student o f chemistry,„O rganon” , 7, s. 231-245, (1970); patrz w zbiorze artykulów: W. Hubicki, Z dziejôw chemii i alchemii,WNT, Warszawa 1991, s, 284-294.

12 List Jędrzeja Šniadeckiego do starszego brota Jana, z Pawii, 12 kwietnia 1792 roku pisany, o odkryciach i došvoiadczeniach Galvaniego. Patrz: M. Baliñski, Žyde Jędrzeja Šniadeckiego,Leszno - Gniezno 1840, s. 92-93.

13 Jak wyzej, s. 92.

14 Patrz: I. Znaczko-Jaw orski, Jędrzej Šniadecki a Petersburska Akademia Nauk, „K H N iT ” , 12, 49, (1967).

15 Początki chemii stosovonie do terazniejszego tej umiejętnošci stanu dla požytku uczniów i sluchaczów uložone i za wzór lekcyi akademic- kich služyč. mające. Przez Jędrzeja Šniadeckiego, filozofii i medycyny doktora, chemii i farmacyi w Szkole Glównej Litewskiej zwyczajnego publicznego profesora, tom I, W ilno 1800, s. 401, tom II, Wilno 1800, s. 326 i 38. nieliczbow anych stronic slownika chem icznego. Początki

chemii dia uzycia sluchaczów akademickich ulozone, przez Jqdrzeja àniadeckiego filozofii i medycyny doktora, chemii w Wilenskim Imperatorskim Uniwersytecie zwyczajnego puhlicznego profesora.

Towarzystwa Przyjaeiól Nauk w Warszawie, Medycznego w Wilnie czlonka. 2 tomy in 8, z figurami. Edycja powtóma, powiqkszona i poprawna. t. I, Wilno 1807, s. X V I i 520, t. II, Wilno 1807, s. 353.

Poczqtki chemii dia uzycia sluchaczów przy Imperatorskim Wilenskim Uniwersytecie ulozone, przez Jedrzejà Sniadeckiego.Wydanie trzecie, powi^kszone i popraw ne. t. I, Wilno 1816, s. 368; t. II, Wilno 1817, s. 517.

16 B. Skarzyñski, dz. cyt., s. 109-115.

17 W. Lam pe, „Poczqtki chemii” Jqdrzeja Sniadeckiego. W 150-lecie pierwszego wydania, R oczniki Chem., 24, s. 3-10, (1950).

18 E. Ostachowski, Charakterystyka II wydania „Poczqtków chemii”

J^drzeja Sniadeckiego,A rchiw um Hist. Filozof. Med., 11, s. 261-263, (1931).

19 Patrz: J. Snadecki, Wyhór pism naukowych i publicystycznych, PWN, Warszawa 1952, s. 104.

20 R. M ierzecki, Rozwój polskiej terminologii chemicznej, Wroclaw 1988.

21 I.Z. Siem ion, Addenda do „Rozwoju polskiej terminologii chemicz- nej” pióra Romana Mierzeckiego. Zamiast recenzji. W iadom osci chem ., 44, s. 451-463, (1990).

22 Patrz: polskie tlum aczenie traktatu Lavoisiera; Traktat poczqtkowy chemii, przedstawiony w nowym ukladzie i na podstawie nowocze-

28 Patrz: A. Wrzosek, Jqdrzej Sniadecki. Zyciorys i rozbiór pism. T/II, Kraków 1910, s. 395-399.

29 E. Hjelt, Geschichte der organischen Chemie von ältesten Zeiten zur Gegenwart, Braunschw eig 1916; wyd. ros., Charków-Kijów 1937, s. 27-30.

30 J. Sniadecki, Poczqtki,Wyd. II, T. 1, s. 175.

31V Karpenko, The discovery o f supposed new elements: two centuries

37 Stefan Stubielew icz ukonczyl Uniwersytet Wilenski. Od roku 1797 w iceprofesor, a o d 1807 p ro fe s o r zw yczajn y fizyki. W latach 1802- -1804 odbyt pod röz naukową do Austrii, W loch i Francji. A utor ksią- zek: Wplyw elektrycznošci na ekonomię zwierzęcą, W ilno 1819 oraz Zbior krotki początkow fizyki,Wilno 1816.

38 Patrz: A. Wrzosek, dz. cyt., T. I, s. 47-49.

39 J. Szym kiewicz, [Wstęp do ksiąžki Stubielow icza] pt. Wplyw elek­

trycznošci... s. XII,

40 J. Šniadecki, O rospuszczaniu,. Rzecz do Towarzystwa Krölew- skiego Przyjaciöl Nauk w Warszawie, w majų 1805.W ilno 1806, oraz:

Rzecz o rozpuszczaniu, „R ocz.Tow . Warsz.Przyj. Nauk” , T. 5, s. 321- rzeniu nowych wyrazow naukowych, zwlaszcza w chemii, z powodu sporų o nie z Hr. Aleksandrem Chodkiewiczem. „P am iętnik Warszawski” , T. 7, s. 38-41, (1817). Patrz takže: J. Šniadecki, Dziela, Warszawa 1840, T. Ill, s. 232-247.

47 J. Šniadecki, Dziela,T. Ill, s. 242-245.

48 A. Chodkiew icz, Odpowiedz na niektore uwagi Jędrzeja Šniadec- kiego, umieszczone w Pamiętniku Warszawskim na miesiąc sierpieh roku biežącego,„Pam iętnik Warszawski” , T. IX, s. 59-77, (1817).

49 Jak wyzej, s. 77.

50 W. Wilkoszewski, Rys historyczno-chronologiczny Towarzystwa Wol- nego Mularstwa w Polsce, L ondyn 1968, s. 8.

51 A. Chodkiewicz, Rozprawa o cięiarze swiatla,Wilno 1837.

52 W.W. Glowacki, Wyklady farmacji Jqdrzeja Sniadeckiego w Wilnie (1797 - 1804),Warszawa 1991.

53 Szkola farmaceuty czyli tdblice synoptyczne farmacji do uzycia uczniom i gotujqcymsi? na egzamin, dzielo prof. Trommsdorfa, prze- lozone z niemieckiego przez Wincentego Wojniewicza, W ilno- Warszawa 1811; oraz Farmacya praktyczna, zawierajqca objasnienia preparatow chemicznych, napisane podlug najnowszych zasadfizyko - chemicznych przez J.W.K. Fischer a, a po jego smierci przejrzane, poprawione i powtomie wydane przez D. Zygmunta Hermstedta, teraz zai przez Wincentego Wojniewicza, tlumacza Fizjologii Prochazki na polskijqzyk przelozona.Wilno - Warszawa 1811.

54 Patrz list J. Sniadeckiego do A. Czartoryskiego z 20 sierpnia 1804 roku. W: Listy Jqdrzeja Sniadeckiego do ksiqcia Adama Czartory­

skiego, wydal A. Wrzosek, Warszawa 1903, s. 3.

55 Patrz przypis do dziela cytow anego pow yzej, s. 8.

56 Jak wyzej, s. 6.

57 A. Wrzosek, dz.cyt., T. I, s. 105.

58 I. Znaczko-Jaw orski, Jqdrzej Sniadecki a Petersburska Akademia Nauk, „K H iN T ” , 12, 47-59, (1967).

59 J. Sniadecki, Krotkie opisanie gorqczki, jaka panowala w roku 1812 i 1813 tak w miescie Wilnie, jak i w calej Litwie,„Pami^tnik Tow. Lek.

Wiln.” , T. 1, s. 79, (1818); takze: Dziela,T. 2, Warszawa 1840, s. 121-149.

60 Jak wyzej, s. 132-134.

61 Patrz: J. Bielinski, Cesarskie Towarzystwo Lekarskie Wilenskie, jego prace i wydawnictwa (1805-1864),Warszawa 1890.

62 J. Sniadecki, Jakuba Jözefa Winterla wyklad czterech pierwiastköw nieorganicznego Przyrodzenia, „D ziennik Wilenski” , T.l, s. 39-65, (1805).

63 Jak wyzej, s. 57.

64 J. w., s. 62.

65 J. w., s. 63.

66 J. Harabaszewski, Jqdrzej Sniadecki, nauczyciel chemii i pisarz rze- czy chemicznych, L w ow - Warszawa 1938, s. 66.

67 Listy Jqdrzeja Sniadeckiego do ksiqcia Adama Czartoryskiego, wydal A. Wrzosek, Warszawa 1903, s. 11.

68 Traktat poczqtkowy fizyki R.J. Haiiy. Dzielo przeznaczone do nauki w Liceach Francuskich i tlumaczone przez X. Aloyzego Korze- niewskiego Zakon Kazn. Demonstratoris Fizyki przy Gabinecie

Fizycznym XX. Dominikanów Grodzienskich, T. I-II, w Wilnie, u J.

Zawadzkiego, Typografa Imp. Uniw. w roku 1806.

69 J. B ieliñski, Stan nauk matematyczno-fizycznych za czasów Wszechnicy Wilenskiej,Warszawa 1890.

70 J. Sniadecki, Uwagi nad Traktatem początkowym Fizyki R.J. Haüy, dziela przeznaczonego na elementame w Liceach francuskich, tudziež nad jego tlumaczeniem przez X. Alojzego Korzeniewskiego. Tom ów 2 in 8vo w Wilnie u Jozefą Zaw adzkiego Typografa Im peratorskiego

74 J. Sniadecki, Doswiadczenia i postrzeženia o bieleniu plócien i innych materyi Inianych, Czytane na posiedzeniu Akademii Berlinskiej przez P. Hermstedt, wyjęte z Armales de Chymie 1805, Nro 164. „D ziennik

78 J. Sniadecki, O przypadkach pozomej šmierci i sposobach przywra- cania tak obumarlych osób do žydą, „D ziennik Wileñski” , T. 1, 1806, s. 25-54.

79 List Dra Franciszka Pacchiani, Profesora Fizyki w Pizie, do Wawrzynca Pignotti, Historyografa Królewskiego, „D ziennik Wileñ­

ski” , T. 2,1805, s. 25-35

80 O stanie dzisiejszym mineralogii przez Romana Symonowicza, filo- zofii i medycyny doktora, adiunkta Imp. Wilenskiego Uniwersytetu, w Wilnie, 1806. s. 9-10.

81 Jak wyzej, s. 32.

82 Uwagi nad pismem P. Symonowicza o dzisiejszym stanie mineralogii przez X.B.S. Jundzilla, w Wilenskim Uniwersytecie Profesora Botaniki,w Wilnie 1806.

83 Odpowiedz Romana Symonowicza, filozofii i medycyny doktora, adiunkta Imperatorskiego Wilenskiego Uniwersytetu na pismo pod tytulem: Uwagi nad pismem P Symonowicza ...Wilno 1806.

84 Patrz: J. Frank, Pamiętniki, W ilno 1923, T. 1, s. 141-145.

85 Patrz: Rosprawa o nowym metalu w surowej platynie, odkrytym przez Jçdrzeja Sniadeckiego, filozofii i medycyny doktora, chemii w Wilenskim Imperatorskim Uniwersytecie Zwyczajnego Publicznego Profesora, Towarzystwa Królewskiego Przyjaciól Nauk w Warszawie, Medycznego w Wilnie Czlonka. Czytana na publicznym posiedzeniu Im peratorskiego Uniwersytetu W ileñskiego dnia 28 czerw ca 1808 r.

w Wilnie, nakladem i drukiem Józefa Zawadzkiego, Akadem ii Zw y­

czajnego Drukarza. skich elemientow. Kniga wtoraja,M oskwa 1983, s. 228.

89 Cytuje za: S. Plesniewicz, K. Sarnecki, Dotychczasowe poglqdy na sprawç westu, „Przem ysl chem iczny” , 22, s. 91, (1938).

90 W. K^czkowski, Nowy metal Jçdrzeja Sniadeckiego, „Chem ik pol- ski” , 7, s. 363-365, (1907).

91 J. Zawidzki, Die Einführung der Lavoisierischen Theorie in Polen,

„Diergart. Beitrage aus der Geschichte der Chem ie” , 1909, s. 509-514.

92 R Waiden, Oczerk istorii chimii w Rossii, Odessa 1917.

93 V. Karpenko, The discovery o f supposed new elements. Two cen­

turies o f errors,„A m b ix” , 27, s. 72-102, (1980).

94 N.A. Figurowskij, Oczerk obszczej istorii chimii,M oskwa 1979, s. 89.

95 Patrz: J. A. Buchner, Grundriss der Chemie,Bd. 2, N ürnberg 1830, s. 776 - 778.

96 M. Centnerszwer, Coup d’oeil sur l’histoire de la chimie en Pologne, Histoire sommaire des Sciences en Pologne, Cracovie 1933, s. 60.

97 K. Slawiñski, Jçdrzej Sniadecki,Wilno 1933.

98 W. Zacharew icz, Jçdrzej Sniadecki, his life and scientific work, Warszawa 1975.

99 B. Skarzyñski, Sniadecki jàko chemik i biolog,w: J. Sniadecki, Wybór pism naukowych i publicystycznych,PWN, Warszawa 1952, s. 66-67.

1001. Znaczko-Jaw orski, dz. cyt., s. 57.

101 R. Soloniew icz, Jçdrzej Sniadecki na tie swojej epoki w 150 roczni- cç émierci, „W iadomosci ehern.” , 43, s. 858, (1989).

102 K. Samecki, Czy Sniadecki odkryl ruten? „Problem y” , 24, s. 342-349, (1968).

103 J. Šniadecki, Objašnienie niektörych punktöw w nauce o ciepliku,

„D ziennik Wilenski” , 1815, T .l, s. 379-390; takže: Dziela Jędrzeja Šniadeckiego,T. 3, Warszawa 1840, s. 165-177.

104 J. Šniadecki, Dziela, T. 3, s. 176-177.

105 Jak wyzej, s. 172.

106 J. Šniadecki, O potrzebie polączenia nauki stosunköw chemicznych z teoryją rozpuszczenia. Rzecz czytana na posiedzeniu naukowym Imperatorskiego Wilenskiego Uniwersytetu 15 grudnia 1817, „D zien ­ nik Wilenski” , 1818, röwniez: Dziela, T. 3, s. 212-231.

107 J. Šniadecki, Dziela,T. 3, s. 218.

108 Jak wyzej, s. 223.

109 J. w., s. 224.

110 J. w., s. 225.

111 s. B. Jundzill, Dziennik Wilenski, 1820, T. 3, s. 487-489.

112 s. B. Jundzill, Kamienie meteoryczne, Dziennik Wiln., 1805, T. 1, Nr 1, s. 24-48; Kamienie meteoryczne. Wypis drugi, Dziennik Wiln., 1805, T. 1, N r 3, s. 1-15.

113 J. Šniadecki, O zelazie meteorycznem Rzeczyckim,Dziennik Wiln., 1822, T. 1, s. 481-506.

114 J. Šniadecki, Wielkie odkrycie w Trokach, Dziela,t. 5, s. 31-42.

115 S. Morawski, Kilka lat mlodošci mojej w Wilnie, PIW, Warszawa 1959, s. 185.

116 Patrz: J. Šniadecki, Dziela,Warszawa 1840, T. 5, s. 192-197.

117 Cytuje za: D. Beauvois, Szkolnictwo polskie na Ziemiach Litewsko - ruskich, 1803-1832, Uniwersytet Wilenski, T.l, Lublin 1991, s. 151.

118 M. L ow icki, Duch Akademii Wilenskiej, w yd. W. G izbert- Studnicki, Wilno 1925, s. 20-21.

119 Jak wyzej, s. 33.

120 W. Syrokom la, Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna,Wilno 1859, s. 13-14.

121 Zywot i korespondencja Tomasza Zana,K rakow 1863, s. 78.

122 Cytuję za: J. Bielinski, Uniwersytet Wilenski, K rakow 1899/

1900, T.3, s. 332.

123 K. Slawinski, Mogily Šniadeckich, „Ziem ia” , 1927, s. 73-75.