R ozp. m in. z 4. stycznia 1855. L. 9. D. U. P. po d aje szcze
gółow e p rzep isy pod w zględem żeg lu g i parow ej n a je z io ra c h , stru m ien iach , rzek ach i p ośród k ra ju będących w odach p o g r a nicznych ; w §§. 4—7 w yłuszczone są p ra w id ła do oględzin s ta tk ó w
parow ych ta k pod w zględem k o n stru k c y i o k rę tu sam ego ja k o - też m achin, n astęp n ie co do exam inow ania kap itan ó w , użycia b ieg ły ch rotm anów i m echaników ex am in o w a n y ch ; w §. 8. zale- conem je s t ścisłe p rz e strz e g a n ie ty ch przepisów pod surow ością pow. ustaw y k a rn e j.
Do tegoż przedm iotu odnoszą feię tak że rp . z 29. stycznia 1858. L. 22. D. TT. P . i z 7. m aja 1873. L. 83. D. TJ. P. o exa- m in ie u b ieg ający ch się o p a te n t ż e g la rsk i do ste rn ic tw a p a ro statk ó w n a D unaju.
O w ypróbow aniu i b a d a n iu od czasu do czasu kotłów p a ro wych stanow i u staw a z 7. lip c a 1871., L. 112. D.TJ. P. co n a s tę p u je : 1) D ośw iadczanie i od czasu do czasu rew izyę kotłów p a ro wych p rze d się b ra ć m ają p o d łu g w yboru stro n albo kom isarze przez rząd ustanow ieni, albo je ż e li używ ający k o tła parow ego je s t członkiem sp ó łk i założonej do tego celu (dośw iadczania kotłów parow ych) um ocow ani tej sp ó łk i urzędow nie do tego po
w ołani ; zaw sze a to li w ed łu g w ydanych w tym w zględzie rozpo
rząd zeń i przepisów . Dowody w ypróbow ania lub rew izyi kotłów parow ych w ystaw ione przez umocowanego ta k ie j sp ó łk i m ają po
w agę tę sarnę j a k pośw iadczenia delegatów rz ą d o w y c h ; do za
rządzeń w ydanych przez tych rew izorów — z pow odu próby lub rew izyi należy stosow ać się bez oporu. — §. 2. Za p róbę k o tła parow ego i za rew izye roczne odbyte ze stro n y k o m isarzy r e w izyjnych urzędow nie postanow ionych o p ła c a ją się w stosunku pow ierzchni ogrzew anej ta x y stałe a m ianow icie za p ró b ę: od 5 do 20 złr. a za rew izyę: od 1 do 4 złr. w m iarę tego, czy p o w ierzch n ia do ogrzew ania m a m niej niż 25 stóp k w ad rato w ych lub też n ad 500 stóp kw adratow ych. Je ż e li je s t więcej kotłów parow ych złączonych a każdy z n ich m a osobne o g n i
sko i m oże być używ any oddzielnie, pow yższa należytośó uiszcza się od każdego k o tła z osobna. — §. 3. D ro g ą ro zporządzenia w ydane b ęd ą p ra w id ła o k o n stru k cy i, u staw ian iu , pró b ach i re- w izyach k o tłó w parow ych, ja k o te ż w szelkie in n e p rzep isy m a
ją c e n a celu zapobieżenie p ęk n ięc iu (eiplozyom ) kotłów p a ro w ych. — §. 4. U staw a niniejsza* w chodzi w w ykonanie w trzy
m iesiące po je j ogłoszeniu. "W tym samym czasie tra c i moc obow iązującą rp . m in. z 1. w rześn ia 1866. (D. U. P. N r. 107.)"
P rzem ian y daw nych m iar na w ym iary m etryczne dokonało rp.
m. z 1. paźdź. 1875. L. 131. D. II. P
"W rozw inięciu te j ustaw y z d n ia 7. lip ca 1871. w ydało m i
n isterstw o n a stęp u jące rozporządzenie z 1. paźd ziern . 1875.
Nr. 130. D. U. P .:
§. I. Za k o tły parow e w duchu ro zporządzenia n in iejszeg o uw ażane będą w szystkie te naczynia, k tó re słu żą do zam ienienia płynów w p a rę , w iększej p rężn o ści niż ciśnienie pow ietrza atm o
sferycznego. — §. 2. "Wybór m atery ału , tudzież oznaczenie jeg o grubości, ja k o te ż sposób budow y i ro b ien ia kotłów parow ych pozostaw ia się tem u, kto je w y rab ia pod jeg o w łasn ą odpow ie
d zialn o ścią. Je d y n ie używ anie żelaza lanego i b lach y m osiężnej n a ściany k o tła parow ego, n a ru ry ogniow e i w a rn ik i je s t w pow szechności zabronionem ; używ anie je d n a k b lach y m osię
żnej na ru ry ogniowe i w a rn ik i aż do 10 (dziesięciu) centy
m etrów średnicy, je s t dozwolonem . Pod tym w zględem do ścian n ie liczą się : zb io rn ik i p ary i p rzy czó łk i w arników , m anlochy, pokryw y otworów do czyszczenia, k ró tk ie ru ry i pokryw y tychże, tudzież in n e części t. z. arm atu ry , je d n a k ty lk o wtedy, gdy a n i do murów k o tła n ie są w puszczone, an i się z ogniem lub z roz
grzanym i gazam i nie s ty k a ją a ic h średnice nie wynoszą nad 60 centym etrów . "W razie budowy kotłów parow ych szczegól
n iejszej k o n stru k c y i użycie żelaza lanego n a ta k ie części s k ła dowe ścian, k tó ry ch tu nie w ym ieniono, może być dozwolonem w każdym szczególnym p rz y p a d k u od m in isterstw a h an d lu po zn iesien iu się z m inisterstw em spraw w ew nętrznych. Odno
śne p o d an ia zaopatrzyć należy zawsze w r y s u n k i kotłów i czę
ści składow ych w mowie będących w ykonane p odług p o d ziałk i (s k a li) lub z dopisaniem odnośnych wymiarów. Co się tyczy kotłów sprow adzonych z zag ran icy , odpow iedzialność ciąży tak że na używ ającym . [Pokryw y zbiorników p ary w §. 2. ust. 2., ro z
p o rząd zen ia m in istery aln eg o z d n ia 1. p a ź d z ie rn ik a 1875. (D*
U. P. Nr. 130.) w zm iankow ane, w p rzypadku, gdy te z b io rn ik i
p ary zrobione są z żelaza kuteg o (blachy kotłow ej), sp o rzą
dzone być m ogą z żela za lanego, je ż e li ich śred n ica zew nę
trz n a m a n ajw ięcej aż do 75 centym etrów . N ajw iększe ro zstro n ien ie k o tła , w k tó reg o budow ie zrobiono uży tek z tego pozw olenia, nie może w ynosić więcej nad sześć atm osfer. P o zo staje w swej m ocy ograniczenie u żyw ania lanego żelaza w innych częściach t. z. u zb ro jen ia, w §. 2., ust. 2. w ym ienionych, ty lk o w ta k im razie, gdy średnice ich m ają najw ięcej 60 centym etrów . (Rp. m.
z 20. lip c a 1877., Nr. 78. D. U. P.)] — §. 3. T. z. u zb ro jen ie k a żdego k o tła parow ego s t a n o w i ą n a stęp u jące przyrządy, za k tó ry ch całość zawsze używ ający ich je s t odpow iedzialnym : a) n ajm n iej je d n a k la p a (zapórka) bezpieczeństw a, a je ż e li po
w ierzch n ia ogrzew alna k o tła parow ego ma w ięcej niż 2-5 me
trów kw adratow ych, n ajm n iej dwie k la p y bezpieczeństw a. O bcią
żenie tychże w inno odpow iadać tej p rężności pary, do k tó re j k o c ie ł b y ł w ypróbow any, a u sta ły c h kotłów parow ych, obcią
żone być m ogą ty lk o cięż ark am i i ty lk o w ta k i sposób, aby przy pośredniem obciążeniu cięż arek oddziaływ ał n a n a js k ra jn ie j
szy p u n k t d rążka. U innych kotłów parow ych, zaopatrzonych w w agi sp ręży n o w e, prężność n ajw ięk sza sprężyny pow inna być og ran iczo n a odpow iednio do najw ięk szej prężn o ści p ary a w lokom obilach n ajm n iej je d n a k la p a pow inna być obciążona c ię ż a rk ie m ; b) najm niej je d e n d o k ład n y i niezaw odny paro- m ierz (m anom eter), na k tó reg o podziałce n ajw ięk sza m ożliw a prężność p ary , dla k o tła, do k tó reg o należy, osobno je s t ozna
czona. Do um ieszczenia p aro m ierza k o n tro lu jąceg o służy śruba W ith w o rta z gw intem na 3/4 cala an g ielsk ieg o i ta k ie u rząd zen ie, aby k ażd y z ty ch dwóch parom ierzów m ógł być z osobna zam k n ię ty ; c) najm niej je d e n niezaw odny p rzy rząd m ogący k o cieł obficie w wodę zaopatryw ać i przy u jściu swojom do tegoż za
opatrzony w sam odzielną k la p ę d la zapobieżenia odpływ ow i wody z k o tła . D la w ięcej kotłów z sobą połączonych, w ystarcza jed en p rzy rząd zao p atru jący w wodę z je d n ą ru rą , k ażdy j e d n ak k ocieł, prócz p rzy rząd u zam ykającego , w in ien m ieć j e szcze nad czó łek zasilający, w k la p ę sam odzielną zao p a trz o n y ;
d ) n ajm n iej dwa dobre p rzy rząd y , do p o zn an ia stan u wody w k o tle służące, a niezaw iśle od siebie d z ia ła ją c e i b ezpośre
d n io z lsotłem połączone. K ażdy z ty ch przyrządów , z k tó ry ch je d e n m usi być ru r k ą s z k la n n ą w odoskazową, pow inien w y ra
źnie pokazyw ać, j a k i je s t n ajn iższy stan wody dla k o tła do
zw olony. Ten najw yższy sta n wody pow inien być w k o tła c h s ta ły c h najm n iej n a dziesięć centym etrów po n ad lin ią ogniow ą a w k o tła c h przenośnych ta k wysoko, aby naw et przy całej zm ienności tejże najw yższa część k o tła, k tó rą ogień i gazy obej
mować m ogą, b y ła jeszcze dostatecznie zala n a wodą. Te o sta tn ie p rzep isy n ie tyczą się przyrządów do suszenia p a rą i p rzy rządów do p rzeg n an ia p ary , a n i też tych części k o tła , k tó re w y k lu czają obawę, aby się nie rozżarzały ściany k o tła, będące w styczności z p arą. N iebezpieczeństw o ro zżarzen ia w tedy uw a
żać należy za w ykluczone, gdy gazy ogrzew ające d o tk n ęły p o w ierzch n i k o tła wodą zw ilżonej, k tó ra to p ow ierzchnia przy zw ykłym ciąg u kom inowym (u kotłów stały ch i lokom obilów ) p rzy n ajm n iej dw adzieścia razy, przy sztucznie zaś w zm ocnio
nym (u lokom otyw , o g n isk z m iecham i itd.) czterd zieści razy je s t w ięk szą od pow ierzchni rusztow ej. K o tły parow e m ające m nićj niż ośm dziesiąt (80) litró w pojem ności, w olne są od p rz e strz e g a n ia środków bezpieczeństw a, pod b, c \ d przytoczonych.
§. 4. P o d odpow iedzialnością używ ającego kotłów , żaden k o cie ! parow y, w ięećj niż ośm dziesiąt (80) litró w pojem ności m a
ją c y , czy to w k ra ju , czy z a g ra n ic ą zro b io n y , n ie może być używ anym dopóty, dopóki n ie będzie poddanym p ró b ie w roz
po rząd zen iu n in iejszem p rz e p isa n e j, i po w ypróbow aniu tak iem z a p rzy d atn y uznanym . P ró b ę może usk u teczn ić w edług dow ol
nego w yboru stron, albo je d e n z kom isarzy urzędow nie u s ta now ionych, k tó ry ch n azw isk a i siedziby w raz z w yznaczonym i d la n ich okręgam i, w ład za k ra jo w a ad m in istra c y jn a ogłosi, lub je ż e li ten , kto k o tła używa, je s t rzeczyw istym członkiem to w arzy stw a nad zo ru n ad k o tła m i parow ym i, k tó re rząd w ed łu g p o stanow ień ustaw y z d n ia 7. lip c a 1871. upow ażnił, pró b y d o k o n ać m ogą osoby z tego tow arzystw a, urzędow nie do tego
upow ażnione. P ró b a, ozy to przez pośredników urzędow ych, czy pry w atn y ch u sk u teczn ić się m ająca, odbyć się p ow inna zawsze p rzed zam urow aniem lub oszalow aniem k o tła, w ed łu g przepisów w ydanych o p ró b ach urzędow ych. P ró b a lokom obilu może się odbyć po oszalow aniu. C iśn ien ie, n a próbie użyć się m ające, u kotłów parow ych, k tó re m a ją być używ ane, aby dośw iadczyć rzeczyw istej p rężności p ary , rów nej dwom atm osferom , pow inno w ynosić dwa razy ty le ; u kotłów , k tó re m ają być użyte do wyższej jeszcze prężności p ary , pow inno w ynosić ciśn ien ie p ó ł
to ra ra z a ty le , co najw ięk sze dopuszczalne ciśn ien ie, z doda
niem ciśn ie n ia je d n e j atm osfery. C iśnienie atm osfery wynosi je d e n k ilo g ra m na je d e n centym eter kw adratow y. §. 5. H a k a ż dym k o tle parow ym pow inno być w yryte nazw isko fab ry k a n ta i ro k w y ro b u ; nadto p ow inna być oznaczona i trw ale uw ido
czniona na k o tle , w m iejscu łatw o d o strzeg aln em , najw yższa rzeczyw ista prężność p ary , d la niego dozw olona, a obliczona w atm o sferach lub k ilo g ram ach na cen ty m eter kw adratow y.
§. 6. Odbycie każdej próby p o tw ierdza się św iadectwem , k tó re używ ający k o tła przechow ać u siebie pow inien. §. 7. W y p ró bow anie k o tła parow ego ponaw iać należy w n astęp u jący ch p rz y p a d k a c h : a) gdy się zm ienia znacznie k o n stru k c y a k o tła ; b) gdy w n ap raw ie odm ieniono więcej niż dw udziestą (20-stą) część pow ierzchni k o tła. W razie odm iany r u r ogniow ych, m a
ją c y c h aż do dziesięciu centym etrów śre d n ic y , n ie p otrzeba poddaw ać now em u w ypróbow aniu kotłów ru ro w y ch ; c) gdy k o c ie ł stały , ju ż używ any, m a być użyty w innym zak ła d zie przem ysłow ym . Z resztą tem u , kto kotłów używ a, wolno je s t k o tły swoje poddaw ać ponow nym w ypróbow aniom , ile razy u zna tego potrzebę, p rzyczynę i zad aw aln iający w ynik ponow nego wy
próbow ania zanotow ać n ależ y w św iadectw ie p ierw o tn ie w yda- nćm (§. 6). §. 8
.
K ażdy k o c ie ł p rzy n ajm n iej ra z na r o k , ile możności z uniknieniem przerw y w ru c h u , poddać n ależ y re- w izyi. Ten, kto k o tła parow ego u żyw a, je s t n ad to obow iązany p o starać się o rew izyą, ile razy k la p a lub drążek k la p y odm ienionym będzie. R ewizye odbędzie albo k o m isarz urzędow y, albo
U staw a K arn a. T. I I . 5
je ż e li ten, kto k o tła używ a, je s t zw yczajnym członkiem tow a
rzystw a upow ażnionego do dozoru nad k o tła m i parow ym i, rew i- zye te m ogą p rz e d się b ra ć osoby do tego tow arzystw a n a le żące. Co się tyczy lokom obilów p o d leg ający ch zm ianie m iejsca, używ ający takow ych obow iązany je s t, uw iadom ić corocznie k o m isarza rządow ego, albo, je ż e li używ ający należy do to w arzy stw a dozoru n ad k o tłam i upow ażnionego, pow iadom i p o śred n ik a tegoż tow arzystw a, gdzie i j a k długo pozostanie k o c ie ł parow y, aby m ógł być przeg ląd an y m . Co pięć lat, licząc od pierw szego w y p ró b o w an ia, każdy k o c ie ł przez te pięć la t używ any pow i
n ie n być podozas rew izyi rocznej sta ra n n ie zb ad an y i poddany p ró b ie c iśn ie n ia z użyciem p aro m ierza (m anom etru) k o n tro lu ją c e g o . W y n ik i tej rew izy i zanotow ać n ależ y w św iadectw ie p ierw o tn ie w ydanem (§. 6). R ozporządzeniom , z powodu rew izyi przez rew izo ra w ydanym , w każdym ra z ie bez oporu zadosyć uczynić należy. Je ż e li rew izya b y ła u skutecznioną przez kom i
sa rz a urzędow nie postanow ionego, tem u, kto k o tła używa, w olno odw ołać się do w ładzy ad m in istracy jn ej k rajo w ej, je ż e lib y wy
danem przez rew izo ra rozporządzeniem czuł się uciążonym . A to li to odw ołanie się ty lk o o ty le ma sk u te k odw łoczny, o ile z pow odu grożącego n iebezpieczeństw a dalsze używ anie k o tła parow ego nie zostało całkow icie zabronionem . W ładze powinny j a k n a jsp ie sz n ie j zała tw iać w niesione odw ołania. §. 9. Gdy się m a ustaw ić lub zam urow ać k o c ie ł parow y stały, ja k o te ż gdy się używ a lokom obilu w obrębie osady czyli m iejsca zam ieszk a
łe g o , tudzież gdy się p rzestaw ia k o c ie ł parow y i u sk u teczn ia znaczne zm iany w p rzy rząd ach do niego n ależ ący ch ; zachow ać należy p rz e p isy o bezpieczeństw ie pod w zględem o g n ia i p rz e p is y budow nioze. §. 10. Do służby, przy k o tle parow ym i do dozorow ania onego przyjm ow ać należy ty lk o osoby, n a k tó ry ch m ożna polegać i k tó re 18. ro k życia skończyły, a św iadectw em urzęd o w n ie uw ierzytelnionem lub w ydanem ze stro n y to w arzy stw a upow ażnionego przez rząd do dozoru nad k o tłam i p a ro w ym i, udow odnić m o g ą, że do ob słu g i p rzy k o tła c h parow ych 8% uzdolnione,
g. II.
K ażdy, kto poweźm ie w iadom ość o ja k ie m-k o lw ie-k niebezpieczeństw ie w używ aniu -k o tła p aro w eg o , ma praw o donieść o tem osobom urzędow ym . Do ta k ie g o doniesie
n ia obow iązani są wszyscy, k tó rzy zo stają n a u słu g ach przy k o tle parow ym lub któ ry m używ anie onego je s t poruczonem , a le dopiero w tedy, je ś li zaw iadom ienie te g o , kto k o tła używa lub je g o zastępcy, o grożącem niebezpieczeństw ie, n ie m iałoby doprow adzić n a ty ch m iast do p rzyw rócenia zupełnego bezpie
czeństw a. Osoby w zm iankow ane o dpow iadają w edług ustaw obow iązujących za w szelką szkodę w y n ik łą z z an ie d b an ia tego d o n iesien ia. K om isarz urzędow y do pró b o w an ia kotłów p a ro w ych, otrzym aw szy ta k ie doniesienie, w inien n a ty c h m ia st zrobić rew izyą i o je j re z u ltacie zaw iadom ić w ładzę ad m in istra c y jn ą k rajo w ą, a jednocześnie, je ż e li k o c ie ł parow y z o staje pod n a d zorem pryw atnym , tak że odnośne stow arzyszenie, a oraz w skazać śro d k i i sposoby użyć się m ające. W ra z ie grożącego n ieb ez p ie
czeństw a, k om isarz urzędow y w inien zarząd zić n aty ch m iast, co potrzeba. §. 12. W ra z ie ek sp lo zy i k o tła parow ego, te n k to go używ a, obow iązany je s t zaw iadom ić o tem niezw łocznie n a j
bliższą w ładzę bezpieczeństw a, k tó ra n a ty c h m ia st i bez w zględu czy k o c ie ł pod rządow ym czy pryw atnym zo staje nadzorem , zaw iadom i o w ypadku je d y n ie k o m isa rz a , przez rz ą d d la od
nośnego o k rę g u ustanow ionego (urzędow ego), celem w spólnego d z ia ła n ia w śledztw ie. W razie znaczniejszych przypadków , lub je ż e li zachodzi p o d ejrzen ie czynu k a ry g o d n e g o , p o sta ra ć się należy o in terw en cy ą w ładz w łaściw ych, a d m in istra c y jn y c h lub sądow ych, tym czasow o zaś zarządzić w szystko, co do zachow a
n ia dowodów je s t potrzebnem . P rzed przybyciem k o m isy i śled czej i bez je j zezw o len ia, żad n a zm iana w sta n ie i p ołożeniu k o tła , j a k też w budow lach i u rząd zen iach eksplozyą d o tk n ię ty ch n a stą p ić nie może, chybaby się o k a z a ła n ie u n ik n io n ą d la w y rato w an ia lu d zi z niebezpieczeństw a grożącego zdrow iu lub ży ciu , lu b d la zapobieżenia dalszym k lę sk o m , albo d la o tw ar
c ia k o m u n ik acy i n a k o le i żelaznej lub gościńcu publicznym .
§. 13. P rz e s tą p ie n ia przepisów pow yższych, o ile pod pow sze
ch n ą ustaw ę k a rn ą nie p o d p ad ają , k a ra n e b ęd ą w edług
rozpo-..ządzenia m in istery aln eg o z d n ia 30. w rześnia 1857. (D. U. P . N r. 198.), grzyw nam i do stu zło ty ch w w alucie au stry a c k ie j lu b aresztem do dni czte rn astu . R ozporządzenie to w chodzi w moc obow iązującą w trz y m iesiące po ogłoszeniu onegoż.