Pierwsza wizyta w miejscu odbywania wolontariatu przez chorującego Pierwsza wizyta wolontariusza w organizacji może odbyć się osobiście lub

w towarzystwie asystenta-koordynatora wolontariatu (jeśli wolontariusz ma epi-zod depresyjny). Spokojna rozmowa, czytelne sprecyzowanie zadań i oczekiwań są kluczem do owocnej współpracy z wolontariuszem. Należy wolontariusza zapoznać ze strukturą organizacji oraz innymi pracownikami, a także wyznaczyć osobę/y, na które może liczyć w razie potrzeby (aby wzmocnić poczucie bezpieczeństwa).

II. Realizacja pracy wolontarystycznej:

1. Zakres i sposoby monitorowania działań wolontarystycznych

O skuteczności współpracy wolontariusza z organizacją najlepiej świadczy dobry kontakt koordynatora „organizacji goszczącej” z koordynatorem wolontaria-tu „organizacji wysyłającej” (asystentem). Dzięki stałemu przepływowi informacji (drogą telefoniczną, mailową i osobistą) oraz monitoringowi, wszelkie ewentualne problemy i trudne sytuacje (powstałe z obu stron) są na bieżąco niwelowane. W

za-Praktyczne wskazówki wolontariatu / Zagadnienia psychiatryczne

leżności od potrzeb, asystent powinien podjąć decyzję, czy właściwsze będą oso-biste wizyty w placówce, czy wystarczy kontakt mailowy, telefoniczny. Ważne jest jednak, aby z jednej strony koordynator był w stanie stwierdzić, czy wolontariusz ma zapewnione należyte warunki pracy, adekwatnie dobrany zakres obowiązków (i czy się z nich wywiązuje) i możliwość udziału w szkoleniach, zgodnie z wytycznymi prawnymi, a z drugiej strony nie powodował, że wolontariusz będzie czuł się nie-ustannie obserwowany, gdyż celem wolontariatu jest wzrost samodzielności i ogól-nie pojętej zaradności osób chorujących oraz integracja w nowym środowisku.

Koordynator wolontariatu „organizacji wysyłającej” powinien aktywnie współpracować z personelem „organizacji przyjmującej” – proponować wzory roz-wiązań formalnych (porozumienia, karty pracy, zadania) tak, aby każda ze stron czerpała korzyści i satysfakcję ze współpracy. Trzeba pamiętać, że z kolei dla pla-cówki macierzystej chorującego rozmowa z koordynatorem wolontariatu „organi-zacji goszczącej” może dostarczyć wiele informacji na temat wolontariusza, związa-nych z obszarem zdrowotnym (pojawienie się fazy depresji, manii, a także radzenie sobie w ich przebiegu) i społeczno-zawodowym, przydatnych w całym procesie leczenia. W tym zakresie bardzo pomocna będzie również obserwacja i rozmo-wa z samym wolontariuszem. Warto dopytyrozmo-wać, czy jest zadowolony z wykony-wanej pracy, czy dobrze się w niej czuje, czy ma kontakt z innymi wolontariuszami i pracownikami. Na tej podstawie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy wolontariusz powinien kontynuować pracę (decyzja o przedłużeniu porozumienia), czy należy zmienić zakres obowiązków, a może całkowicie rodzaj pracy i miejsce, czy nawet zawiesić wolontariat. Dzięki aktywnej i konsekwentnej współpracy pośrednictwa wolontariatu z wolontariuszem i organizacją, do której uczęszcza, z biegiem czasu takich wątpliwości jest coraz mniej, a współpraca układa się modelowo.

2. Postępowanie w razie kryzysu o podłożu chorobowym

Należy bacznie przyglądać się pracy wolontariusza oraz objawom choroby.

Warto porozmawiać z nim o jego samopoczuciu i wątpliwościach tak, aby czuł wsparcie. Doraźnie można również zasięgnąć porady asystenta-koordynatora wo-lontariatu, który pracuje indywidualnie z wolontariuszem i, znając dokładnie jego historię oraz stan zdrowotny, zaproponuje odpowiednią formę postępowania.

3. Postępowanie w razie kryzysu niezwiązanego z przebiegiem choroby Jeśli problemy z wolontariuszem nie mają podłoża zdrowotnego, np. są zwią-zane z konfliktem z szefem lub innymi pracownikami, albo wolontariusz działa na szkodę organizacji lub jej podopiecznych, należy postąpić tak, jak z innymi wolontariuszami, zgodnie z wewnętrznym kodeksem panującym w organizacji.

Korzystający, bez podania przyczyny, ma prawo do wypowiedzenia porozumienia o świadczeniu usług przez wolontariusza z siedmiodniowym wyprzedzeniem, bez podania (to samo prawo ma wolontariusz). Jeżeli wolontariusz miał wykupione ubezpieczenie OC, a wyrządził znaczące szkody, Korzystający może również wycią-gnąć konsekwencje z tego tytułu na drodze prawnej.

Jeśli wolontariusz dopuszcza się zaniechań lub naraża w jakikolwiek sposób

„organizację goszczącą” na straty, należy bezwzględnie wyciągnąć przewidywane

porozumieniem, regulaminem, czy ogólnymi aktami prawnymi konsekwencje.

Zdecydowanie niewskazane jest zaniechanie wyciągania konsekwencji ze względu na jego chorobę. Niepotrzebne chronienie chorych przed konsekwencjami może mieć skutek wręcz odwrotny od zamierzonego. Należy przyjmować, że jako peł-noprawni obywatele są oni zobowiązani do przestrzegania prawa oraz ustalonych norm i zasad, a fakt pozostawania pod opieką lekarza psychiatry nie może mieć, w takiej sytuacji, pierwszorzędnego znaczenia. U osób z ChAD, w szczególności w fazie maniakalnej, mogą wystąpić niepożądane zachowania, które ze względu na niezdolność chorego do racjonalnej oceny sytuacji są uznawane za niezamierzone, jednak należy pamiętać, że decyzję w tej sprawie może jedynie podjąć biegły lekarz psychiatra.

4. Stopniowanie zadań dla wolontariusza:

Podobnie jak w innych zaburzeniach, w tej grupie sprawdzi się metoda „ma-łych kroczków”, a także uwzględnianie upodobań wolontariusza. Unikamy zbyt dużej ilości zadań, a także prac, które wykraczają poza umiejętności wolontariusza, aby nie zraził się do wolontariatu.

III. Zakończenie pracy wolontarystycznej:

1. Z przyczyn o podłożu chorobowym

Jeżeli widzimy, że praca wolontariusza nie przynosi efektów, a wycofanie i stan depresyjny jest na tyle silny, że nie może on nawet wykonywać prac w domu, warto zaproponować wolontariuszowi odpoczynek na określony czas bądź bezter-minowo zawiesić wolontariat. Korzystający może też zrezygnować ze współpracy z wolontariuszem, jeśli uzna to za sensowne rozwiązanie (być może wolontariusz męczy się w tej pracy). Warto skonsultować decyzję ze specjalistą oraz asystentem--koordynatorem wolontariatu, aby odpowiednio zakończyć współpracę z wolonta-riuszem oraz racjonalnie wytłumaczyć mu powód decyzji (aczkolwiek Korzystający nie ma takiego obowiązku).

2. Z przyczyn o podłożu niezwiązanym z przebiegiem choroby

• wygaśnięcie porozumienia zawartego na czas określony

Korzystający może podjąć decyzję o nieprzedłużeniu wolontariuszowi poro-zumienia o świadczeniu usług wolontarystycznych, jeśli poprzednie wygasło, a pro-ponowana praca się zakończyła lub, jeśli jego zdaniem, wolontariusz nie sprawdził się w swojej roli albo nie spełnia oczekiwań organizacji.

• w wyniku decyzji wolontariusza

Jeśli wolontariusz podejmuje decyzję o rezygnacji przed upływem wygaśnię-cia porozumienia, należy złożyć pisemne oświadczenie o rozwiązaniu porozumie-nia. Warto jednak zbadać, z jakiego powodu wolontariusz chce zrezygnować z pra-cy, zwłaszcza w sytuacji, gdy wcześniej nie było takich przesłanek (być może stracił zapał do pracy na skutek epizodu depresyjnego). Subtelna rozmowa z przełożo-nym, koordynatorem wolontariatu lub psychologiem zazwyczaj łagodzi negatywne nastawienia wolontariusza i pomaga w podjęciu właściwej decyzji.

Praktyczne wskazówki wolontariatu / Zagadnienia psychiatryczne

• w wyniku decyzji organizatora pracy wolontarystycznej

Jeśli wolontariusz nie sprawdza się na swoim stanowisku pracy, metoda

„małych kroczków”, stopniowania trudności i dostosowywania zadań nie skutku-je, Korzystający ma prawo rozwiązać z wolontariuszem porozumienie z siedmio-dniowym okresem wypowiedzenia (na piśmie). Powinien jednak pamiętać, aby nie zostawiać wolontariusza samemu sobie i odbyć z nim rozmowę podsumowują-cą współpracę, by zrozumiał powody decyzji i nie brał jej do siebie (nie wyszedł z przeświadczeniem, że jest do niczego, tylko, że po prostu to miejsce nie jest dla niego). Korzystający może również zwrócić się do asystenta-koordynatora wolonta-riatu, aby jeszcze raz zbadał motywacje i potencjał wolontariusza oraz nakierował go na inną formę wolontariatu lub zaangażowania.

• Schemat i charakterystyka współpracy z osobą z zaburzeniami osobo-wości w kolejnych etapach działań woluntarystycznych

I. Zaangażowanie do pracy w charakterze wolontariusza:

1. Rozmowa wstępna

Rozmowa powinna być przeprowadzona w sposób spokojny, ale zdecydo-wany – należy wykazać empatię, otwartość i tolerancję wobec wolontariusza z jed-noczesnym zaznaczeniem granic w kontakcie i w odniesieniu przyszłych zadań.

Warto wziąć pod uwagę sugestie i propozycje wolontariusza, ale należy zachować dystans wobec jego deklaracji. Niezbędna będzie dodatkowa kontrola i praca z wolontariuszem nad konsekwencją w działaniu. Podczas rozmowy obserwu-jemy, czy kandydat nie wykazuje niepokojących objawów, związanych ze zmien-nością nastojów (np. agresja, zmiana tonu głosu, pobudzenie, niepokój rucho-wy), a także dyskretnie możemy zapytać, czy nie występują choroby i zaburzenia współistniejące (być może wolontariusz będzie wymagał dodatkowego wsparcia psychologicznego).

2. Wybór charakteru pracy

Wolontariusz będzie dobrze czuł się w pracy indywidualnej, najlepiej nie wiążącej się z obcowaniem z innymi ludźmi (proste prace w biurze, czynności po-rządkowo-remontowe w fundacji, segregowanie surowców wtórnych).

3. Wybór natężenia pracy

W zaburzeniach osobowości na początek możemy zaproponować prace nie-związane z obcowaniem z innymi ludźmi. Może to być np. praca biurowa, projekto-wanie graficzne, e-wolontariat, czy prowadzenie bloga o wolontariacie. Po pewnym czasie można stopniowo wzbogacić wykonywane czynności oraz skierować wolon-tariusza do współpracy z innymi w grupie. W przypadku nagłych zmian w za-chowaniu lub zachwiania się zdrowia psychicznego, należy przerwać wolontariat i skontaktować się z członkiem rodziny bądź specjalistą, gdyż być może konieczna będzie interwencja lekarska. Cenne jest wsparcie asystenta-koordynatora wolon-tariatu, który powinien być obecny w trakcie pracy wolontariusza i w sytuacji kry-zysowej.