Mariusz Kołodziejski – absolwent pedagogiki specjalnej Uniwersytetu Łódzkiego, terapeuta zajęciowy, specjalista ds. arteterapii i edukacji
artystycz-nej, od 2005 roku związany ze Stowarzyszeniem Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi, Ich Rodzin i Przyjaciół
„Pomost” jako instruktor terapii zajęciowej, instruktor rekre-acji ruchowej oraz specjalista ds. wolontariatu. Wolontariatem interesuje się od 2002 roku. Współpracuje z Siecią Centrów Wolontariatu w Polsce. W latach 2007-2008 uczestniczył w projekcie „Wolontariat – pierwszy krok na rynek pracy”, któ-ry zainspirował go do utworzenia Punktu Pośrednictwa Pracy Wolontarystycznej „Centerko”, rehabilitującego społecznie i zawodowo osoby cho-rujące psychicznie. Wraz z wolontariuszami stworzył integracyjną grupę taneczną
„Go Pomost!” Voluntary Dance Art Grup.
Zagadnienia omówione w niniejszym rozdziale:
• Wstęp: czym jest wolontariat osób chorujących psychicznie?
• Zamysł i koncepcja: etapy organizacji wolontariatu, kroki i wskazówki przy-datne w tworzeniu biura wolontariatu.
• Przygotowanie zaplecza: przestrzeń do realizacji wolontariatu, rola koordy-natora wolontariatu.
• Standardy działalności: kierunki działań biura wolontariatu, dokumentacja wolontarystyczna, zasady świadczenia usług.
• Promocja wolontariatu i rekrutacja do działań: metody i formy reklamy wo-lontariatu, sposoby zachęty osób chorujących psychicznie do wolontariatu.
• Współpraca z wolontariuszami i organizacjami: system motywacji i monito-ringu działań biura wolontariatu.
• Do dzieła: warunki zastosowania nowej metody.
Tworzenie biura wolontariatu na przykładzie Punktu Pośrednictwa Pracy Wolontarystycznej (PPPW):
Informacje zawarte w tym dziale pochodzą z obserwacji i doświadczeń, wypracowanych na podstawie badań Punktu Pośrednictwa Pracy Wolon-tarystycznej „Centerko”, spotkań i dyskusji Grupy Roboczej projektu oraz materiałów szkoleniowych projektu „Wolontariat – pierwszy krok na rynek pracy”, realizowanego przez Sieć Centrów Wolontariatu w Polsce w latach 2007-2008.
W STĘp
Wolontariat posiada ogromne walory terapeutyczne i może być sposobem na poprawę stanu zdrowotnego osoby chorującej psychicznie. Jest ważnym elementem samooceny i samorealizacji (www.fks.org.pl/raporty/SOD06_DZIEN_
info_pras_0809.doc). Przyczynia się do treningu wielu umiejętności: społecznych,
Praktyczne wskazówki wolontariatu / Wolontariat przyjazny osobom ...
spędzania czasu wolnego, radzenia sobie z chorobą (www.rops.krakow.pl/
publikacje/4_33.pdf).
Posiadając doświadczenie w pracy z osobami chorującymi psychicznie, war-to zastanowić się nad wzbogaceniem dotychczasowego warsztatu oddziaływań i pomyśleć o poszerzeniu oferty swojej organizacji o wolontariat. Jest on cennym źródłem współpracy z pacjentem oraz motorem i inspiracją w rozwoju pracy tera-peutycznej. To, w jaki sposób wolontariat zaistnieje w organizacji, jest kwestią bar-dzo indywidualną i zależy od wielu czynników, np. rozmiarów organizacji, możli-wościach kadrowych, rodzaju i stopnia schorzeń podopiecznych, czy też lokalizacji ośrodka. Wolontariat może stanowić część składową programu postępowania tera-peutyczno-rehabilitacyjneg bądź funkcjonować jako biuro wolontariatu. Biuro jest doskonałym rozwiązaniem w przypadku dużych organizacji, które chcą na większą skalę prowadzić aktywizację osób chorujących psychicznie. Wytyczne podręcznika odnoszą się do odpowiedniego przygotowania oraz koordynowania pracami takie-go biura – Punktu Pośrednictwa Pracy Wolontarystycznej2.
Powołanie do życia Punktu Pośrednictwa Pracy Wolontarystycznej stwarza wiele możliwości i niesie korzyści, nie tylko podmiotom działającym na rzecz osób chorujących psychicznie, ale również całemu otoczeniu i społeczności lokal-nej. Warto je sobie uświadomić i uszeregować, aby ułatwić decyzję o sformalizo-waniu PPPW.
Dla placówek i organi-zacji pozarządowych, zajmujących się osobami chorującymi psychicznie
Dla wolontariuszy – osób chorujących psychicznie
Dla społeczności lokal-nej
otwarcie się na środowisko zwiększenie pewności sie-bie, zapobieganie
2 Punkt Pośrednictwa Pracy Wolontarystycznej (PPPW) jest lokalną formą organizacyjną Regio-nalnego Centrum Wolontariatu, realizowaną głównie przez organizacje pozarządowe lub ośrodki pomocy społecznej. Pośrednicy działają najczęściej w środowiskach w obrębie funkcjonowania Punktu, pomagając znaleźć pracę wolontarystyczną i przygotować się do niej osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym. PPPW prowadzone są zwykle przez organizacje mające doświadczenie w pracy z danymi grupami osób (seniorami, trudną młodzieżą, osobami chorymi i niepełnospraw-nymi), dzięki czemu dosyć dobrze znają potencjał i potrzeby wolontariuszy oraz otoczenia. Dodat-kowo, niewielki charakter instytucjonalny przyczynia się do lepszej jakości świadczonych usług oraz dokładnej realizacji zadań. Rolą PPPW jest wprowadzenie wolontariusza w świat wolontaria-tu od strony merytorycznej i formalnej oraz umocnienie go w przekonaniu, że dokonał właściwego wyboru.
lepszy podział zadań, praca zespołowa, koniecz-ność diagnozy i weryfikacji pracy
organizacja pracy, zwięk-szenie samodyscypliny
zagospodarowanie niszo-wych obszarów, otwarcie się na pracę społeczną i wolontarystyczną,
dodatkowa pomoc w pracy – wolontariusz gotowej oferty, wpis do CV, kursy i szkolenia,
Na pozytywne efekty wolontariatu wskazuje również raport badania ewaluacyjnego projektu innowacyjnego „Wolontariat jako narzędzie aktywnej integracji osób chorujących psychicznie”, przeprowadzonego przez firmę Labora-torium Badań Społecznych w lipcu 2013 roku. Badani wolontariusze wymieniają m.in.:
• pozytywny wpływ na samoocenę, dzięki zyskaniu poczucia bycia komuś po-trzebnym,
• możliwość spojrzenia na siebie jako osobę, która się rozwija, nie stoi w miej-scu, lecz robi coś nowego,
• przełamanie dotychczasowych schematów, np. podjęcie odrzucanych dotąd aktywności,
• dostrzeżenie, że choroba psychiczna nie musi być barierą w budowaniu obu-stronnie satysfakcjonujących relacji z ludźmi zdrowymi, a także, że można się z ich strony spotkać nie tylko z odrzuceniem, ale również z akceptacją i przychylnością,
• możliwość nawiązania nowych kontaktów społecznych, nabrania śmiałości w relacji z obcymi osobami oraz wyjście poza środowisko osób chorujących psychicznie,
• poprawę życzliwą i empatycznym wobec otoczenia,
• możliwość oswojenia się z obcymi ludźmi na neutralnym gruncie,
• wzrost zaangażowania i aktywności na polu codziennych zajęć,
• poprawę stanu zdrowia związaną z przeniesieniem punktu koncentracji uwagi – ze skupienia się na chorobie na aktywności wewnętrzne,
• wzrost odczuwanego poziomu energii,
• satysfakcję wynikającą z podołania postawionym zadaniom,
Praktyczne wskazówki wolontariatu / Wolontariat przyjazny osobom ...
• wzrost samodyscypliny, która korzystnie wpływa na inne niż wolontariat aspekty życia.
„Bycie potrzebnym” ułatwia przełamywanie barier i nadaje nowy wymiar relacjom osób chorych i zdrowych, stawiając te pierwsze w atrakcyjnej i znamiennej dla nich roli „dawców”, a nie tylko „biorców” i odbiorców – biernych partnerów interakcji, w które wchodzą w ramach współpracy z instytucjami wsparcia.
„Przede wszystkim to jest dawanie pomocy, sami sobie możemy coś dać – że jesteśmy coś warci mimo, że jesteśmy chorzy. A zdrowi coraz bar-dziej chcą się czegoś dowiedzieć o chorych” – wypowiedź beneficjenta projektu.
Powyższe aspekty znajdują odzwierciedlenie w stosunku do możliwości podjęcia zatrudnienia, co określone zostało w kilku wymiarach jako:
• zmiana nastawienia do podjęcia pracy – wzrost gotowości do podjęcia za-trudnienia w zakresie działań objętych wolontariatem,
• dostrzeżenie, że zajęcia dotychczas traktowane jako hobby mogą być wyko-nywane w ramach obowiązków zawodowych,
• lepsza samoocena – postrzeganie siebie jako osoby przydatnej, która może coś zaofiarować innym ludziom, wykonać przydatne prace/zajęcia,
• dostrzeżenie pozytywnego wpływu dyscypliny zajęć dnia codziennego na ogólne samopoczucie i funkcjonowanie.
Dla badanych wolontariuszy ważniejsza była kwestia zyskania poczucia bycia potrzebnym, motywacji i celu do działania, niż nabycia kompetencji lub umiejętności, istotnych z punktu widzenia pracownika.
Angażując osobę chorującą w wolontariat, pamiętaj, że ważniejszy jest dla niej fakt zyskania poczucia bycia potrzebnym i użytecznym, niż ko-rzyści dotyczące budowania pozycji na rynku pracy takie, jak doświad-czenie zawodowe, czy atrakcyjny wpis do CV.
„Wolontariat pozwala na to, żeby wyjść z domu, do ludzi, nie patrzeć tylko w cztery ściany, telewizor, krzyżówkę i zajmować się sobą dla siebie.
I okazuje się, że oni są normalnymi ludźmi”, wypowiedź rodzica beneficjanta projektu.