Pierwsze e–zakupy (inicjacja) i zmiana intensywności e-zakupów

Zarówno w przypadku dziewcząt, jak i chłopców pierwsze zakupy mają miejsce pod koniec szkoły podstawowej, na początku gimnazjum. Jednak biorąc pod uwagę aktualne deklaracje licealistów i uczniów techników można odnieść wrażenie, że ich wejście w świat e-zakupów nastąpiło później niż aktualnych gimnazjalistów. Analizy ujawniły odmienne schematy inicjacji wśród dziewczynek i chłopców (tabela 40.).

Dziewczęta

• W przypadku dziewcząt dominował zwyczaj robienia e-zakupów kilka razy w miesiącu.

• Zakupy dotyczyły ubrań, butów, biżuterii i kosmetyków, rzadziej płyt, książek, czy produktów związanych z hobby (np. fotografią).

• W ich przypadku „jedne zakupy” trwają około 1-2h, ale przyznają też, że jeśli szukają czegoś konkretnego potrafią to robić niemal bez przerwy przez kilka dni.

• Gimnazjalistki i licealistki deklarują wydawanie miesięcznie średnio około 130 PLN, dziewczynki z technikum - około 200 PLN, a rekordzistki mają wydatki rzędu 400-500 PLN miesięcznie.

Kilka razy w miesiącu, w zależności od potrzeb, zasobu portfela, ceny rzeczy, na której mi zależy. (DZ/eZ/L)

• Strony z rzeczami do kupienia przeglądane są minimum kilka razy w tygodniu – żeby sprawdzić co nowego się pojawiło, mieć poczucie bycia na bieżąco.

To rodzaj oglądania wystaw sklepowych, dzięki któremu przez cały czas utrzymuje się stan

podekscytowania, planuje się kolejne wydatki i zabija nudę.

Zdarza się 3-4 razy w tygodniu to sprawdzanie czy są jakieś ciekawe oferty. (DZ/eZ/G)

Ja niestety bardzo często przeglądam takie strony, ponieważ moje zainteresowania kręcą się wokół tego.

(DZ/eZ/L)

Chłopcy

• Chłopcy twierdzili, że robią e-zakupy raz w miesiącu, raz na 2-3 miesiące. Często też mówili o mniejszej regularności zakupów.

• Chłopcy kupowali gry, akcesoria do gier i

komputerów, buty, sprzęt rtv oraz rzeczy związane z hobby (np. militaria). Rzadziej kupowali płyty, kosmetyki, sprzęt sportowy czy ubrania. Często wspominano, że są to rzeczy trudnodostępne w sklepach stacjonarnych.

• Bez względu na wiek wśród chłopców deklarowane kwoty miesięcznych wydatków oscylują w granicach około 100 PLN.

Raz na 2-5 miesięcy, bo przesyłka kosztuje więc raz a porządnie. (CH/eZ/G)

• Chłopcy rzadziej też oglądają strony. Przy pytaniu o częstość używają określeń typu „zdarza się”, „w razie potrzeby”, a nie „często”, „bardzo często” jak dziewczęta.

Dość często, zależnie od potrzeb. Oglądamy czytam opinie. (CH/eZ/G)

Ja zaglądam chociaż z ciekawości, co aktualnie oferują. (CH/eZ/L)

Tabela 40. Pierwsze e–zakupy wśród dziewcząt i chłopców.

3.2.4.5. Rola rodziców

Udział rodziców w e–zakupach wydaje się być bardzo ograniczony. W ocenie młodzieży większy poziom kontroli mają rodzice badanych gimnazjalistów (choć też nie wszystkich) ze względu na większe zaangażowanie finansowe rodziców (rysunek 1.). Wiedzą oni zazwyczaj, że dziecko coś kupuje, czasem przeglądają strony, aby sprawdzić ich wiarygodność, odbierają przesyłki, dokonują płatności. Jednak im starsze dzieci i im większa ich niezależność, tym mniejsza kontrola rodziców nad e-zakupami. Co więcej, młodzież dąży do niezależności w tym względzie i nie opowiada rodzicom o każdym zakupie.

Ja wybieram, rodzice kupują, jeśli mogą. (DZ/eZ/G) Robię zakupy sam, ale mama płaci. (CH/eZ/G)

Zawsze jak chciałam coś kupić, to musiałam prosić mamę, żeby obejrzała tą stronę, a teraz robię to sama. (DZ/eZ/G)

Robię takie zakupy sama. Mam swoje konto w banku i paypala. (DZ/eZ/L)

Szukam interesującej mnie rzeczy, a gdy ją znajdę dokonuję zakupu. Sam zamawiam, przesyłam kasę i mam. (CH/eZ/T)

Dziewczęta

• Wspomnienia dotyczące pierwszych zakupów sugerują cztery różne schematy inicjacji. Pierwsze dwa były częstsze niż 3. i 4.

1. Poszukiwanie rzeczy na wyjątkową okazję, specjalnej sukienki, czegoś wyjątkowego na wakacje lub ulubionego komiksu, którego nie można kupić w sklepie. Nie ma jednak reguły dotyczącej tego, że takie zakupy odbywają się zwykle samodzielnie vs w towarzystwie bardziej doświadczonej osoby.

2. Kupowanie prezentu dla kolegi/koleżanki lub osoby z rodziny. Zakup taki zwykle jest konsultowany i dokonywany w towarzystwie osób trzecich, w tym rodziców.

3. Poszukiwanie rzeczy, która widziało się u koleżanki i samemu chciałoby się taką posiadać (zazdrość).

4. Zakup rzeczy związanych z nauką – książek, pianina do szkoły itp. Zakup taki zwykle dokonywany jest wspólnie z rodzicami.

•Dziewczęta ujawniły trzy główne niewykluczające sie motywy pierwszych zakupów:

- gwiazdorski (chęć wyróżnienia się),

- dowodzący dorosłości (radość, że "jestem taka dorosła")

- naśladowczy (koleżanki czegoś posiadają, moda na zakupy przez Internet).

Miałam 15 lat, zamówiłam plecak :D. Cieszyłam się z tego, że jestem "taka dorosła" i robię zakupy przez Internet, co stawało się modne :D. (DZ/eZ/T) Jak miałam 17 przyjaciółka miała rzeczy które i ja chciałam ale nie było już w sklepie ona zdobyła online tak sie zaczęło. (DZ/eZ/T)

Chłopcy

•Wspomnienia dotyczące pierwszych zakupów u chłopców są zdecydowanie bardziej skąpe. Poza wiekiem i kupionym przedmiotem rzadko wspominają oni spontanicznie o samej sytuacji , w jakiej taki zakup miał miejsce. Podobnie jak u dziewczynek mówiono o także o zakupach na prezent oraz poszukiwaniu rzeczy, które są niedostępne w tradycyjnych sklepach.

Dawno temu jak szukałem butów a w sklepach nie mogłem znaleźć danych kolorów danego modelu :).

(CH/eZ/L)

Zacząłem dostawać pieniądze do ręki, to i zacząłem szukać produktów. (CH/eZ/L)

Stwierdziłem że przedmiot którym szukałem nie jest dostępny tam gdzie mieszkam, więc... (CH/eZ/L)

„Rodzice nie uczestniczą, tylko wtedy jak chcą, żebym coś dla nich wybrał.” (CH/eZ/T)

Rysunek 1. Schematy finansowania i poziom zaangażowania rodziców w e–zakupy.

Sporadycznie i tylko dziewczynki radziły się swoich matek (tabela 41.).

Tabela 41. Konsultacje z rodzicami wśród dziewcząt i chłopców.

Wypowiedzi młodzieży sugerują, że rodzice akceptują sposób kupowania, ale nie zawsze wspierają ją w e-zakupach. Z jednej strony mówiono o wsparciu rodziców, docenianiu gospodarności lub o obojętności i traktowaniu e–zakupów jako normalnych (rodzice też to robią). Z drugiej strony pojawiały się głosy o braku wsparcia i wyśmiewaniu gustu.

Skłonność do ujawniania/ukrywania zakupów przed rodzicami pod względem ich zainteresowania i relacji z dzieckiem okazał się różny w poszczególnych typach szkół (tabela 42.).

3.2.4.6. Rola grupy rówieśniczej

Choć same e-zakupy nie są czynnością towarzyską, to według młodzieży sam fakt dokonywania zakupów w Internecie jest w grupie rówieśniczej traktowany jako normalny i zwyczajny, a e–zakupów dokonuje zdecydowana większość rówieśników. Nie jest to zatem temat, którego należy się wstydzić lub go ukrywać. Rozmowy na ten temat pojawiają się raczej wśród dziewcząt niż chłopców (tabela 43.).

To jest normalne wszyscy wiedzą. Rodzice, przyjaciółka, chłopak . :). (DZ/eZ/G) Znajomi wiedzą i robią to samo. (CH/eZ/T)

Dziewczęta

•Dziewczęta – sporadycznie – deklarowały wspólne zakupy z matkami, bo „mama zawsze dobrze doradzi”.

Chłopcy

• W przypadku chłopców deklaracja o doradzaniu przez rodziców nie padła ani razu.

• Wśród chłopców powtarzały sie opinie, że są proszeni przez rodziców, aby wyszukali i kupili dla nich jakiś produkt w sieci, w sytuacji, gdy rodzice mniej sprawnie posługują się komputerem.

Z deklaracji gimnazjalistów wynika, że najczęściej to rodzice płacą za zakup (schemat, w którym rodzice płacą, a dziecko oddaje im pieniądze ze swoich oszczędności wydaje się być znacznie rzadszy). Zdarza się, że formalności finansowe załatwia starsze rodzeństwo.

Starsza młodzież ma własne konta (w banku, na paypal), więc same dokonują przelewów, znacznie częściej też korzystają z opcji płatności przy odbiorze. Sporadycznie płatnosci dokonują rodzice.

Rosnący wiek młodzieży

Malejące zaangażowanie rodziców w e-zakupy

Tabela 42. Stopień jawności e–zakupów w relacji z rodzicami w zależności od typu szkoły.

Tabela 43. Rozmowy o e–zakupach wśród dziewcząt i chłopców.