Rok po opublikowaniu Kants Begründung der Ethik Cohen wydał tekst poświęcony Platonowi, który znacząco odbiega od interpretacji jego filozofii przedstawionej w pierwszej publika-cji Cohena, a jednocześnie pozostaje w ścisłym związku z do-konującą się ewolucją jego poglądów dotyczących doświad-czenia. Zamierza teraz wykazać, że „dopiero wraz z Platonem rozpoczyna się dojrzałość idealistycznego filozofowania”64 Tezę tę można uznać za kolejny ważny krok na drodze kształto-wania metody filozofii Cohena, co on sam potwierdza, pisząc:
„Idealizm łączy dwa motywy, w których przenikaniu toczy się jego historia. Zawiera:
– moment s c e p t y c y z m u, kiedy akcentuje błahość (Nich-tigkeit) tego, co realne, spostrzeżenia zmysłowego,
– moment s p i r i t u a l i z m u, kiedy uczy o realności tego, co bytujące w myśleniu (im Denken Seienden), tego, co duchowe”65
Oprócz idealizmu rozumianego w duchu idealizmu teorio-poznawczego, który powoli staje się idealizmem krytycznym, Cohen odwołuje się do pojęcia hypothesis, również zyskują-cego na znaczeniu, kiedy pisze: „S a m a i d e a z o s t a j e p o m y ś l a n a j a k o h y p o t h e s i s”66. Przywołuje tu kilku myślicieli, spośród których oczywiście na pierwszym miejscu wspomina Immanuela Kanta, przy czym do Kanta odwołuje się już w poprzednim dziele, kiedy jeden jedyny raz używa pojęcia hypothesis. Kant mianowicie w Przedmowie do Krytyki praktycznego rozumu stwierdza: „Ale najbardziej jeszcze mógł spowodować błędne rozumienie wyraz »postulat« czystego rozumu praktycznego, jeśli mieszało się z nim to znaczenie, jakie mają postulaty czystej matematyki, posiadające pew-ność apodyktyczną. […] albowiem ta pewpew-ność postulowanej możliwości wcale nie jest teoretyczna, a tym samym też nie apodyktyczna, […] a zatem jest konieczną jedynie hipotezą”67 Ponieważ zaś, jak pisze Cohen: „Jak wiadomo, Platon jako charakterystyczne dla myślenia matematycznego określa w y
-64 TIP, 420.
65 TIP, 425.
66 TIP, 439.
67 I. K a n t: Krytyka praktycznego rozumu. Tłum. J. G a ł e c k i. War-szawa 1984, s. 18–19. Por. KBE A, 316.
c h o d z e n i e o d h y p o t h e s i s68 – to zasługa Platona jest tym większa, że w jego koncepcji matematyka zyskuje na znaczeniu. Wprawdzie Cohen przywołuje tu tezę, którą póź-niej powtórzy wypromowany przezeń doktor [Carl Heinrich]
Martin Altenburg (1879–?), że wprawdzie to Platon wynalazł metodę analityczną, ale można się tu odwołać nawet do Hipo-kratesa69. Cohen wszakże dodaje komentarz, którego autorem jest matematyk Hermann Hankel (1839–1873), pisząc: „Jednak-że zasługa Platona polegała na tym, „Jednak-że uświadomił tę drogę geometrów, udowodnił ją jako właściwie naukową i musiał rozwinąć w jednoznaczną metodę, która do tego stopnia jest metodą istotową i genetyczną, że z upływem czasu dała nazwę największej i najobszerniejszej dyscyplinie samej matematyki.
Greccy geometrzy, jakkolwiek również oni obierali często przy rozwiązaniu problemów drogę analityczną, w końcu pozostali przy syntezie. Platon nie uzyskał potężnego wpływu na nich przez swoją szkołę. J e d n a k ż e d z i ę k i u s t a n o w i e -n i u a -n a l i z y m e t o d ą -n a u k o w ą P l a t o -n d o k o -n a ł w ł a ś n i e t e g o, c o w y p a d a f i l o z o f o w i”70. Zatem to matematyka jest narzędziem filozofii, co w przekonaniu Cohena łączy dwóch myślicieli, których dotychczas w filozofii raczej nie łączono, a mianowicie Platona i Kanta.
Cohen odwołuje się do Platona, który w Fedonie przedsta-wia dyskusję między Sokratesem a Kebesem na temat teorii idei71. Cohen stwierdza: „Kiedy bowiem Sokrates zrozumiał, że mechanistyczne wyjaśnienie przyrody jest niewystarczające w odniesieniu do problemów moralnych, wtedy zdecydo-wał się na podjęcie ucieczki od rzeczy (pr£gmata) do pod-staw rozumowych (lÒgoi), aby w nich badać prawdę rzeczy (Ônta)”72. A dalej: „Tutaj zatem w bardzo wyraźnych słowach idea została określona jako hypothesis. W jeszcze bardziej demonstracyjnym i drastycznym wywodzie teoria idei zostaje nazwana »pewną hypothesis« (sichere hypothesis)”73. W świetle
68 TIP, 438.
69 TIP, 438. Por. M. A l t e n b u r g: Die Methode der Hypothesis bei Platon, Aristoteles und Proklus. Marburg 1905, s. 27.
70 H. H a n k e l: Zur Geschichte der Mathematik in Alterthum und Mit-telalter. Leipzig 1874, s. 149. Por. TIP, 438–439.
71 Zob. P l a t o n: Fedon. W: I d e m: Dialogi. T. 1. Tłum. W. W i -t w i c k i. Kę-ty 1999, s. 689–690 (100 A–B).
72 TIP, 439.
73 TIP, 439–440.
pojęcia hypothesis obronę Cohena podejmuje Geert Edel, który twierdzi, że nie mają racji Helmut Holzhey i Peter Schul-thess, uznający źródło takiej koncepcji w doktrynie Eduarda Zellera oraz Hermanna Lotzego74. Władysław Tatarkiewicz, polski marburczyk, tak prezentuje stanowisko Cohena: „Ideę w takim znaczeniu nazywa Platon: ØpÒqesij. Nie znaczy to:
hypoteza, założenie, lecz przeciwnie: największa pewność.
Polskie słowo p o d s t a w a jest najdokładniejszym tłumacze-niem greckiego »ØpÒqesij«; jest w nim ta sama aktywność i ma to samo ściśle znaczenie: podstawowy, czyli najpewniejszy”75
Zainteresowanie Platonem w szkole marburskiej zaowo-cowało bodaj najbardziej kontrowersyjną książką poświęconą Platonowi, jaką jest opublikowane w roku 1903 dzieło Paula Natorpa76. Już w Przedmowie Natorp podkreśla znaczenie filozofii Cohena dla badań prowadzonych w szkole marbur-skiej i pisze: „Nie zawaham się Hermanna Cohena nazwać tym, który otworzył nam oczy zarówno na Kanta, jak i na Platona”77. Platona postrzega jednak Natorp przez pryzmat pojęcia Ursprung, które stanowi punkt centralny Logik der rei-nen Erkenntnis, a w rezultacie okazuje się jedynie „protoplastą”
szkoły marburskiej78. Tego radykalizmu nie złagodziło nawet zamieszczenie Metakrytycznego dodatku w wydaniu drugim79, obejmującego prawie sześćdziesiąt stron80
74 Zob. G. E d e l: Von der Vernunftkritik zur Erkenntnislogik…, s. 216–
217.75 W. Ta t a r k i e w i c z: Spór o Platona. „Przegląd Filozoficzny” 1911, z. 3, s. 351. Władysław Tatarkiewicz (1886–1980) swoje związki z Marbur-giem tłumaczy w Przedmowie do polskiego wydania pracy doktorskiej, obronionej tam w roku 1910. Zob. W. Ta t a r k i e w i c z: Układ pojęć w filozofii Arystotelesa. Tłum. I. D ą m b s k a. Warszawa 1978, s. 5–14.
76 P. N a t o r p: Platos Ideenlehre. Eine Einführung in den Idealismus Leipzig 1903.
77 Ibidem, s. VI–VII.
78 Na ten temat pisze szczególnie Karl-Heinz Lembeck w drugiej części pracy zatytułowanej Natorps Platon und sein Idealismus, zawartej w: K.-H. L e m b e c k: Platon in Marburg. Platonrezeption und Philosophie-geschichtsphilosophie bei Cohen und Natorp. Würzburg 1994, s. 167–338.
79 P. N a t o r p: Platos Ideenlehre. Eine Einführung in den Idealismus Zweite, durchgesehene und um einen metakritischen Anhang vermehrte Ausgabe. Leipzig 1921.
80 P. N a t o r p: Metakritischer Anhang (1920). Logos – Psyche – Eros. In:
P. N a t o r p: Platos Ideenlehre. Eine Einführung in den Idealismus. [Zweite Ausgabe]…, s. 457–513.