Były m onaster i cerkiew Św. M ikołaja w Bielsku Podlaskim
M onaster Św. M ikołaja był jednym z najstarszych ośrodków praw o sławnych na terenie Bielska. W skazuje na to jego lokalizacja w pobliżu G óry Zam kowej i Starego M iasta. Według niektórych historyków, jego fundatorką była księżna H elena, i data pow stania określana je st na ko niec XV w. Z 1527 r. pochodzi pierw sza wzmianka o ihumenie m onasteru bielskiego, Cyrylu, który uczestniczył w nabożeństwie w Jabłecznej. Dodat kowo cerkiew Św. M ikołaja spełniała funkcję świątyni parafialnej i utrzy m yw ała duchownego. R ejestr pom iary włócznej z 1563 r. inform uje, że cerkiew Św. M ikołaja znajdow ała się przy ulicy Wielkiej idąc o d Rynku
ku Zamkowi. C erkiew posiadała ... tu p la c na którym cerkiew ś. M ikuły przeciw stayniom Kro. J. M ści którego placu prętów wolnych 4 oraz 5 p la
ców w m ie śc ie ... Przywilej króla Zygm unta A ugusta z 16 grudnia 1560 r.
uposaża cerkiew w 2 włóki gruntu we wsi M łodzianow o i je d n ą w Wido-
wie. W II poł. XVI w. przy m onasterze został założony szpital i szkoła
parafialna. Znaczenie m onasteru wzrosło po przyjęciu unii przez klasztor w Supraślu. 14 m arca 1633 r. król potw ierdził przynależność m onasteru do Cerkwi Dyzunickiej. Trw ały spory m iędzy m nicham i i duchow ień stwem unickim o praw a społeczności praw osław nej.
Po zajęciu przez unitów cerkw i B ogojaw leńskiej w Bielsku, aktem królew skim z 30 m arca 1639 r. bractw o zostało zachow ane, a działalność jeg o skupiła się przy m onasterze. Przywilej Jana K azim ierza z 15 m arca 1653 r. reaktywował bractwo cerkiewne przy cerkwi Św. Mikołaja. Prawa i przywileje zostały poszerzone przez M ichała Korybuta W iśniowieckiego w 1673 r., co daw ało m ożność ludności praw osław nej Bielska sw obod nego odpraw iania nabożeństw , urządzania procesji oraz wolny dostęp do urzędów m iejskich, szpital dla ubogich oraz szkołę. Były podejm ow ane próby odebrania m onasteru. M nisi składali interw encję u królów p ol skich w latach 1633, 1636, 1644, 1673, 168li 1699. W 1676 r. cerkiew klasztorna została zniszczona przez pożar i była odbudow yw ana przez kilka lat. Członkowie bractwa byli inicjatoram i budowy cerkwi po pożarze i wspierali m aterialnie odbudow ę. W 1700 r. przyw ileje dla bractw a p o twierdził August II Sas, z prawem założenia szpitala i szkoły. Prowadzona na wysokim poziomie szkoła przyciągała rzesze dzieci nie tylko praw o
sławnych, co pow odow ało zatargi z duchow nym i unickim i. W 1759 r. uzyskano błogosław ieństw o na budow ę cerkw i trapieznoj (refektarza), a w 1797 r. w z n ie sio n o n o w ą d zw onnicę. W ielo letnia w alka m n ichów o praw osław ny charakter m onasteru i zubożenie w yznaw ców spow odo w ało w II poł. XVIII w. trudną sytuację materialną. Pod koniec XVIII w. podjęto wysiłki odrem ontow ania i przebudow y cerkwi M ikołajew skoj, którą pośw ięcono 1806 r. W edług opisu parafii m onasterskiej z 1808 r., liczba w yznaw ców w ynosiła 748 osób zam ieszkałych w Bielsku i sze ściu w siach m iejskich. Przekształcenie monasteru bielskiego w parafię na stąpiło w 1825 r. W 1843 r. cerkiew M ikołajew ską podniesiono do rangi
soboru, i w 1863 r. do parafii należało 1171 osób. D ecyzją w ładz du
chownych, soborną cerkw ią miasta Bielska zostaje świątynia pw. Świętej
Trójcy, zaadoptow ana z kościoła karmelitów, natom iast dotychczasow a
cerkiew Św. M ikołaja zostaje fili^przysoborową. W latach 70-tych XIX w. m ieszkańcy w si Augustowa zakupili refektarz na urządzenie cerkwi w swojej miejscowości. W II R zeczypospolitej cerkiew Świętej Trójcy została rew in d y k o w an a, a daw na cerkiew m o n astersk a Św. M ik ołaja stała się w 1924 r. nieetatow ą filią parafii Narodzenia Matki Bożej w Bielsku Podla skim. W latach 1930-31 przeprowadzono jej kapitalny remont. Przy cerkwi Św. M ikołaja w 1938 r. było skupionych 1516 osób. Podczas II w ojny światowej, 23 czerw ca 1941 r., w czasie bom bardow ania m iasta, cerkiew doszczętnie spłonęła. Po pożarze cerkiew nie zo stała o dbudow ana. Po II wojnie światowej, w zmienionej sytuacji politycznej, teren pocerkiewny zajęły w ładze państwowe. W latach 60-tych władze szkolne otrzym ały plac pocerkiewny i została tu w zniesiona szkoła podstaw ow a i Liceum O gólnokształcące z białoruskim języ k iem nauczania.
Dla upam iętnienia m iejsca, uśw ięconego m odlitw ą m nichów i po chówkam i w yznaw ców praw osław ia, Rada Bractw a M łodzieży Praw o sławnej diecezji W arszawsko-Bielskiej pod przew odnictw em Doroteusza Fionika w 1993 r., otrzym ała błogosław ieństw o M etropolity Bazylego na w ybudow anie kaplicy. W 1998 r. w zniesiona została stylow a kaplica na wzór dawnej dzwonnicy przy cerkwi i konsekrowana pw. Św. Mikołaja.
Kaplica Św. Jan a Chrzciciela na G órze Zam kowej
Dnia 29 sierpnia 1865 r. została konsekrow ana kaplica, która praw dopodobnie została wzniesiona opodal byłego m iejsca cerkwi Narodzenia
N ajśw iętszej M arii Panny. K aplicę zbudow ano w k ształcie czw orokąta z czterem a kolum nam i na w ęgłach z czw orokątną kopułą. Zbudowane schody prow adziły na G órę do kaplicy. Podnóże góry zostało zagospo darow ane, utw orzono alejki i zasadzono drzew ka. K aplica należała do soboru Świętej Trójcy. W latach 30-tych XX w. została rozebrana.
Literatura:
LEV 1869 s. 44-46; 1877 s. 294; Akty izdavaemye Vilenskoju kommissieju Vysocajse ućreżdennoju dlja razbora drevniich aktov, t. 33. Vil’na 1908; P. Orlovskij, Materiały dla istorii byvśego v predelach Pol’śći blagocestivago Bel’skogo Nikolaevskago mona- styrja (1765-1767). Ch-VEV 1891 s. 142-144; N. Pen’kevic, Bel’skij Sv.-Nikolaevskij monastyr. LEV 1899; Odb. Vil’na 1899 ss. 34; Voskr. Ćt. 1925 s. 8, 12; Sabba (Palmow- ski) ihumen (monasteru końca XVIII w.). Dwutygodnik Prawosławny 1939 nr 5 s. 6; A. Chilimoniuk, Kult Św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim. Po 50 latach przerwy. Tyg. Podl. 1991 nr 5 s. 6; M. Sacharewicz, Dać świadectwo historii. [Upamiętnienie miejsca cerkwi Św. Mikołaja], Tyg. Podl. 1994 nr 4/5 s. 6; - Czasopis 1993 nr 10 s. 12-14, 1994 nr 3 s. 21-22;
BIELSK PODLASKI
Parafia N arodzenia N ajśw iętszej M arii Panny
17-100 Bielsk Podlaski
ul. Jagiellońska 6 tel./fax (0-85) 730-21-86
Pow stanie cerkw i N arodzenia N ajśw iętszej M arii Panny (P reczy-
stej) w B ielsku P odlaskim m ożna odnieść do początku istnienia grodu.
W X I-X II w. w Rusi K ijow skiej szeroko rozpow szechniony był kult M atki B ożej. P ow staw ały cerkw ie i m o n astery pw. P reczystej, m .in. w M ielniku, D rohiczynie i w innych grodach. W czasie najazdu tatar skiego w 1240 r. pierw sza cerkiew bielska, stojąca w obrębie grodu, została praw dopodobnie zniszczona. P rzed 1289 r. książę W łodzim ier ski W ołodim ir W asilkow icz dla odbudow anej ju ż cerkwi przekazał swój dar w postaci ksiąg i ikon, a latopisiec H alicko-W ołyński odnotow ał:
p o stro ił cerkov ikonam i i knigam i. N astęp n a w zm ianka o cerkw i Pre- czystien skiej pochodzi z II poł. XV w., gdy M ichał Sem enow icz książę
cerk iew zam kow ą. O pis cerkw i z 1637 r. R ożdestva P resviatoj Vlady-
c z y c i ... fu n d o v a n o j n e k h d y k n ia zie m M ic h a iło m S e m e n o w ic z e m ... i kniahineju Vassoju iako napis otpevaet na tablice za obrazami trema na- m iestnym i ukraszenymi zlotom ... Nowa fundacja świątyni m iała m iejsce
p rz e d 1484 r., gdyż tego roku k siężna W assa zm arła. C iało fu nd ato rk i z w ie lk ą czcią zostało pogrzeban e pod p rezbiterium zam kow ej cerkw i. N a p ro śb ę duchow nego, O. C harłam ija, przeniesiono cerkiew z zam ku na u licę Starom iejską. W 1506 r. król A leksan der Jagielloń czy k w y sto sow ał list do wójta Bielska, w którym czytam y: tuju cerkow M atki Bożijoj
R ożdestw a j e j s toho zam ku piereniest ’ na mesto hodnoje s nadanija kn ia hini Wassy M ichajiow oj babki naszoje sozdana j e s t ’ hdież i tie lo p o ło - żen o p o d B ohorodiceju, kotoroje s B ohom oliem piereniesti. D ecyzja
k ró lew sk a z 1506 r. o p rz en iesien iu cerkw i zo stała w y k o n an a do piero w 1562 r. Po śm ierci m ęża króla A leksandra, B ielsk o trzym ała k siężna H elena. W edług tradycji królow a H elena była fu nd atork ą ikony B ogu ro d zicy H od eg etrii, k tóra w sław iła się licznym i cudam i. W cerkw i znajdow ały się rów nież dw a krzyże ołtarzowe, jed en z cząstką relikw ii K rzyża Pańskiego, drugi - z relikw iam i Sw. M ęcz. Justyna i Sw. M ęcz. A ndrzeja z Krety.
Po przeniesieniu cerkiew straciła godność sobom ej św iątyni. Za p a now ania Zygm unta I cerkiew Preczystieńska posiadała 4 w łóki gruntu w e w si A ugustow o, a Zygm unt A ugust w 1560 r. dodatkow o nadzielił j ą jeszc ze 2 w łókam i we wsi Stryki. Parafia posiadała ogółem 50,3 prętów placów siedliskow ych i ogrodow ych w m ieście. Po unii brzeskiej cer k iew p rz eszła we w ład an ie unitów . W izyta sp o rz ąd zo n a w 1637 r. stwierdza:cerA7ew opadłaja, w ym aga kapitalnego remontu. Ojciec Teodor Jakubow icz m iał cerkiew restaw rowati hodnie na co parafia zgrom adziła czteredzieści trzy sztuki drzewa. W 1637 r. do parafii należały wsie Szasta ły, Stryki, Jagusztow o (Augustowo), 14 dom ów Grabowiec, Orechwicze (O rzechow icze), Ploski, Deniski, pół sieła Woskresieńskich H ołody oraz 76 dom ów w m ieście Bielsku. W II poł. X V II w. z pow odu w ojen i epide mii, cerkiew nie była rem ontow ana, o czym św iadczy wizyta z 1727 r . ...
cerkiew drew niana struktury w ielkiey lat iu żp o d eszła p o d D achem gąto- wym iuż przeciekających z kopułą iedną y z krzyżem żelaznym . C m ętarz niecały oparkaniony, ale dwu części. D zw onica osobno od cerkw i na ko lum nach tarcicam i obita ieszcze niew kolo ...
Parafię stanow iły w B ielsku ul. Pośw iętna, uliczka K ościelna, wsie Ploski, G rabow iec, O rzechow icze, połow a Hołodów, Studziwody, Deni- ski. Do parafii należy dw ie w łóki we wsi Stryki. C erkiew w ow ym czasie prow adziła szpital (przytułek) dla ludzi ubogich. W II poł. XVIII w. cer kiew rem ontowano, o czym św iadczy wizyta z 1774 r . ... cerkiew drewnia
na brusowana gątam i kryta, kopuła p o szodku ... Podłogę tarciczną okien w ołów wprawnych dziesięć ... Do parafii należały: 43 osoby z Bielska,
wieś H ołody - 91 osoby, A ugustów - 88, Orechowicze - 40, Ploski - 274, Deniski - 227, G rabow iec 188, Szastały - 62, Stryki - 110, Studziw ody - 59, razem 1019 osób. K olejna wizyta z 1784 r. odnotow ała, że p la c na
którym pleb ania zbudow ana zaczyna się o d ulicy a kończy się p o rzekę oraz m org gruntu na p o d za m czu oraz p la c p rzec iw pleb a n ii ma zagonów sześć. P arafię stanow iło 21 dom ów w m ieście, H ołody - 17 domów, Ore
chowicze - 1 1 , Szastały - 24, Grabowiec - 3 1 , Stryki - 29, Augustów - 17, Studziwody - 10, Ploski - 62, Deniski - 43, razem 265 domów. W 1790 r. w cerkw i dobudow ano boczny ołtarz pw. Św. Anny. Przez cały okres unicki w cerkw i P reczystienskiej był zachow any ikonostas. W 1839 r. n astępuje pow rót u nitów do K ościo ła P raw osław nego. L iczba parafian w 1843 r. w ynosiła 1393. Z iem i cerkiew nej było 42 dziesięcin w Stry kach i 12 diesięcin w okolicy m iasta. W edług K nigi Ispovednoj R ospisi
Bel śkoj Prećistenskoj C erkvi z 1851 r. liczba parafian w ynosiła 1439 osób
zam ieszk ały ch 179 dom ach w n astępujących m iejscow ościach: B ielsk 52 dom y, A ugustow o - 19, Stryki - 23, Szastały 16, G rabow iec - 41, O rzechow icze - 18 i S tudziw ody - 10 domów. W II poł. XIX w. stan cerkwi wskazywał na przeprowadzenie kapitalnego remontu zewnętrznego, ja k i w ew nętrznego. W listopadzie 1875 r. pośw ięcono now y ikonostas. W latach 1876-1883 obok cerkw i zostały w zniesione now e dom y para fialne oraz budynki gospodarcze. W roku 1883 na terenie parafii pow sta ły szkoły gram oty w G rabow cu, O rzechow iczach oraz w następnym roku w Strykach. Liczba parafian w zrosła i w 1891 r. w yn osiła 1640 osób, a w roku 1893 ju ż 1775 osób, zam ieszkałych oprócz m iasta we w siach S try ki, O rzechow icze, Studziw ody i G rabow iec z lic z b ą 422 osób. Ziem i cer kiewnej 53 dziesięcin 1856 sążni.
Na początku XX w. liczba parafian w ynosiła 1900 osób. Oprócz para fialn ej ce rk w i, c m e n ta rn a k a p lic a pw. Św. O n u freg o z n a jd o w a ła się w Strykach. N a terenie parafii znajdow ały się 4 szkoły gra m oty z 131
uczniam i, 2 cerkiew no-parafialne szkoły z 90 uczniam i, oraz gorodskoje
ućyliśće, prychodskoje ućyliśće, żenskij pansion i 2 narodnoje ućyliśća.
Ziem i cerkiew nej 56 diesięcin 1148 sążni Z najdow ała się ona w siedm iu m iejscach.
Cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Bielsku Podlaskim
Po I w ojnie światowej sytuacja w życiu parafialnym uległa zm ianie. C erkiew Narodzenia Narodzenia Marii Panny otrzym ała status parafii eta towej i zostały dołączone do niej cerkwie w M aleszach, Rajsku, częściowo Pasynki oraz cerkw ie Św. M ikołaja w B ielsku i A ugustow ie. Po rew in dykacji soboru Świętej Trójcy w Bielsku, parafian przyłączono do parafii N aro dzenia. Z iem i cerkiew nej o trzy m an o 36 ,8637 ha od W ojew ody Białostockiego dn. 25.03.1927 r. nr L.K. W. 844/3. Pola orne przydzielone z ziem i cerkwi Św. M ikołaja 30,7012 ha, a sianokos 6,1625 h a - z cerkwi N arodzenia. W edług K lirovoj Vedomosti z 1934 r. parafia posiadała grun tów w Bielsku 6,691 ha, w Strykach 6,1625 ha i w W idowie 24,0102 ha. Reszta zabrana została przez Urząd W ojew ódzki w Białym stoku i prze
kazana pod Zarząd Dyrekcji Lasów Państwowych w Siedlcach. N a terenie m iasta zostały zabrane place, o które toczył procesy sądow e m ecenas D aniea Łukaszuk, późniejszey opiekun {starosta) cerkwi.
W przededniu w ybuchu w ojny 1939 r. zakończono budow ę ogro d zen ia cerkiew nego. W ojna n iem ieck o -rad z ie ck a 1941 r. zn iszc zy ła doszczętnie cerkiew Sw. M ikołaja. Ziem ia cerkiew na została w całości zabrana pod lotnisko. Parafianie wsi A ugustow o i W idowo zostali dołą czeni do parafii N arodzenia. Podczas okupacji niem ieckiej zdjęto pięć dzw onów cerkiew nych, k tóre szc zęśliw ie p o w ró c iły w lipcu 1944 r. Po w ojnie w B ielsku Podlaskim przy cerkwi N arodzenia N ajśw iętszej Marii Panny usytuował się Zarząd Diecezjalny pod przewodnictwem pełno mocnika arcybiskupa M ińskiego i całej Białorusi. Po 1945 r. przy cerkwi zam ieszkiw ali dziekani jurysdykcji biskupa diecezji B iałostocko-B iel- skiej, a od 1948, cerkiew N arodzenia Bogurodzicy stała się centrum życia diecezjaln eg o i b y ła p o d p o rz ąd k o w an a b ez p o śred n io K o n sy sto rzo w i D uchow nem u w Warszawie. Owe zarządzenie zostało odwołane dopiero w 1951 r. Według K lirovoj Yiedom osti z 1946 r. liczba parafian w ynosiła: Bielsk Podlaski - 217 osób, B iała - 57, G rabow iec - 490, Stryki -3 8 2 , O rzechow icze - 410, Studziw ody - 150, Kotły - 502, O rlanka - 22, A u gustow o - 780, W idowo - 530 i H ryniew icze - 113, razem 3653 osób.
W 1968 r. przystąpiono do kapitalnego rem ontu cerkwi. Przy okazji w ym ieniono stylow ą barokow ą w ieżyczkę na niezbyt okazałą kopułkę. W celu opłacenia rem ontu sprzedano część ziem i cerkiew nej. W 1971 r. na zlecenie K onserw atora W ojew ódzkiego przeprow adzono restaurację ikony Matki Bożej Hodegetrii cennego zabytku świątyni bielskiej. W 1978 r. otrzym ano zezwolenie na budow ę dom u parafialnego z salą katechetycz ną, później w zniesiono drugi dom dla duchow ieństw a. W 1986 r. pow stał chór dziecięco-m łodzieżow y, urządzano spotkania z m łodzieżą, organi zowano pielgrzymki. Liczba wiernych skupionych przy cerkwi Narodzenia stale w zrastała i w końcu 1993 r. decyzją M etropolity Bazylego przy stą piono do organizacji nowej parafii we w schodniej części m iasta. Na ten cel sprzedano część ziem i cerkiew nej, kupując plac pod budow ę cerkwi przy szosie narew skiej. W 1998 r. decyzją Soboru B iskupów przy cerkw i N arodzenia zam ieszkał w ikariusz diecezji w arszaw sko-bielskiej, biskup G rzegorz, który został jej proboszczem .
C erkiew cm entarna Ikon y M a tki B ożej K aspirow skiej w W idow ie
Wieś Widowo jest nierozerwalnie związana z Bielskiem. W XVI w. otrzym ała status przedm ieścia, i jeszcze do 1915 r. m ieszkańcy wsi ofi cjaln ie b y li n azyw ani m ieszczan am i. N a p rz estrze n i dziejó w w ieś kilkakrotnie zm ieniała przynależność parafialną. Przed unią brzeską ich św iątynią była cerkiew św. M ikołaja, a unia podzieliła w yznaw ców ze wsi W idow o m iędzy parafię Św. M ichała i Św. M ikołaja. Ten podział trw ał do roku 1866, kiedy to zostali przyłączeni do soboru Świętej Trójcy. Po roku 1921 zostali przyłączeni do parafii N arodzenia, w której pozosta j ą do dziś.
W 1995 r. podjęto decyzję wzniesienia cerkwi na istniejącym tu cm en tarzu grzebalnym . O biekt zaprojektow ał Zachariusz Szachow icz i 4 lipca
1996 r. położono kam ień węgielny, a 6 maja 2000 r. cerkiew poświęcono.
Święta parafialne:
N arodzenia N ajśw iętszej M arii P anny - 21 w rześnia
M iejscow ości stanow iące parafię:
Bielsk Podlaski ul. Jagiellońska, Kazanowskiego, Kazim ierzowska, część M ickiew icza, Ogrodow a, część W idowskiej i ulice od centrum m iasta na zachód oraz wsie G rabow iec, O rzechow icze i Studziwody.
G runta parafialne:
Bielsk Podlaski przy ul. Chmielnej o pow. 1,528 ha, ul. Mleczna - 0,1041 ha oraz działki 0,835 ha i 0,699 ha;
Ul. Jagiellońska - cerkiew 0,1601 ha, siedziba 0,4909 ha
C m entarze:
W B ielsku w spólny dla w szystkich parafii. W idowo - pow. 1,5 ha
K atechizacja:
Zespół Szkół Ekonomicznych: Katecheta: Ks. diak. mgr Aleksy Kuryłowicz; Szkoła Podstaw ow a N r 4: Katecheci: Ks. diak. Andrzej M artyniuk, m gr H elena G odun, m gr Ireneusz Ław reszuk, m gr A nna B arszczew ska Szkoła P odstaw ow a N r 5: K atecheta: Irena C zyżew ska
Przedszkole Sam orządow e N r 7: K atecheta: N ina Dm itruk Przedszkole S am orządow e N r 9: K atecheta: Irena Korowaj
D uchow ieństw o parafialne:
Prob. Jego Ekscelencja, Najprzewielebniejszy GRZEGORZ, biskup bielski, p.o. prob. Ks. prot. A ndrzej Filim oniuk, Ks. prot. m gr Jerzy Bogacew icz, Ks. m gr Piotr Snarski, Ks. diak. psal. Andrzej M artyniuk, Ks. diak. m gr A leksy K uryłow icz
D uchow ieństw o:
Ks. Joakim (1563), Ks. Jan Orestow icz (1637), Ks. Teodor Jakubowicz (1637), Ks. Gabriel Kosowicz ( 1712-), Ks. Bazyli M ieleszkiewicz (1735, 1774), Ks. Leon Snitka ( 1780), Ks. Jan Giżewski ( 1789,1793), Ks. Antoni Giżewski (1814, 1839), Ks. wik. W ładysław Czapkowski (-1825), Ks. Mikołaj Giżewski (15.04.1837-1874), Ks. Aleksander Bułygin (5.07.1874 - +26.04.1894), Ks. A leksander Spaski (4.05.1 89 4-+ 30 .12.1914), Ks. Grzegorz Skorkowski (2.03.1915 -+4.06.1915), Ks. W iaczesław Sabałła- now icz (1918-18.06.1922), Ks. Bazyli K ostycew icz (1922- dziekan - +8.12.1930), Ks. hierom. wik. Alipiusz Fiedoruk (21.03.1923-8.03.19926), Ks. wik. W łodzimierz Garustowicz (2.10.1925-1.02.1926), Ks. wik. Łukasz Plutowicz (18.12.1925-1946), Ks. Szymon Cybruk ( 10.12.1930-1.05.1939), Ks. Mikołaj Żuków (1.05.1939 - dziekan -14.07.1944), Ks. prefekt K on stanty Bajko (1944-1946), Ks. Andrzej Turow ski (11.1944-1.01.1945), Ks. Mikołaj Wincukiewicz (12.1944-20.02.1946), Ks.wik. Bazyli Iwasienko ( - 05.1946), Ks. Anatol M ackiew icz (16.01.1946-7.06.1946), Ks. wik. Łukasz Kuryłowicz (7.06.1946-21.08.1946), Ks. Anatol Kiryk (7.06.1946 7.061952), Ks. wik. Stefan Iwankiewicz (1.08.1946-1.03.1948), Ks. wik. M ikołaj N iesłuchow ski (1 .0 4.194 8-1.04.1950), Ks. wik. W łodzim ierz Cechan (31.08.1949-14.04.1950), Ks. Mikołaj Krukowski (7.06.1952- dzie kan - 17.03.1966), Ks. wik. Aleksander Tokarewski (25.09.1952-8.08.1962), Ks. wik. K onstanty Bajko (10.09.1963-9.10.1963), Ks. wik. G rzegorz M azuruk (11.11.1963-17.03.1966), Ks. Eugeniusz Naum ow (17.03.1966 28.12.1966), Ks. W łodzim ierz B liźniuk (1 966-30.04.1998), Ks. wik. M ikołaj Gołowczyński (30.09.1982 - + 23.12.1991),K s. wik. Jan B ar szc zew sk i (1 9 .0 3 .1 9 9 2 -1 1 .0 3 .1 9 9 8 ), K s. w ik . A n drzej F ilim o n iu k (23.03.1987-11.03.1998 p.o. prob. -), Ks. wik. Piotr Snarski (11.03.1998 -),
biskup G rzegorz (Charkiewicz) (1.05.1998 prob. - ) , Ks. wik. Jerzy Boga- cewicz (2000 - ) .
Literatura:
Revizja roku 1637 otpravovanaja [Prećistenskoj cerkvi], Archeografićeskij sbornik do- kumentov, Vil’na 1867 s. 280; Wizyta 1727 r. AP Lublin sygn. 780 k. 394-5; LEV 1870 s. 64; 1875 s. 434; 1879 s. 387; 1880 s. 415; 1884 s. 409; 1887 s. 256, 328; 1890 s. 3, 390; 1891 s. 134; 1894 s. 377; 1897 s. 218; 1899 s. 152; GEV 1912 s. 80; 1914 s. 4, 35; 1915 s. 26; Oćevidec,Torżestvo v Bel’ske Podljaśskom. Voskr. Ćt. 1928 nr 47 s. 718-719; L. Timinskij, Konćina mitrofomogo protojereja V.A. Kostycevica. Voskr. Ćt. 1931 nr 10 s. 92; M. Litvincuk, Chram Rożdestva Presvjatoj Bogorodicy v Bel’ske. Cer. Vest. 1969 nr 7 s. 18-19; - Den’ Rożdestva Bogorodicy. Cer. Vest. 1978 nr 12 s. 52; A. Miranovic, Kaśtouny dar. Niva 1982 nr 30, 3, foto; D. Stankiewicz, Bielska ikona Bogurodzicy. Nad Buhom i Narvoju 1994 nr 5 s. 20-22, il.; A. Łabanow, Cerkiew zamkowa. Gaz. Współ. Wekend 1996 nr 12 s. 1-2, il.; D. Fionik, W Widowie dzień radosny. Przeg. Prawosł. 1997 nr 1(139) s. 10, il.
BIELSK PODLASKI
Parafia 5 w. A rchanioła M ichała
17-100 B ielsk Podlaski
ul. M ickiew icza 36 tel. (0-85) 730-68-30; 730-35-47
fax (0-85) 730-54-24
Cerkiew powstała z inicjatywy księcia M ichała Semenowicza i księżny W assy w II poł. X V w. Zbudow ano j ą przy ulicy Wielkiej. Ze w zględu na pam ięć fundatora nadano jej i m i A rchanioła M ichała. C erkiew była po łożona nieopodal zam ku i pełniła funkcję św iątyni rycerskiej. Pierw sza udokum entow ana inform acja pochodzi z 1563 r. Jak wynika z akt pom iaru w łócznego, duchow nym był Ks. Gleb. Przy cerkwi istniał szpital. C er kiew w 1582 i 1586 posiadała 3 włóki w A ugustow ie, fundow ane przez królow ą A nnę Jagiellonkę, 2 włóki w Strykach oraz 4 włóki we wsi Hre- delach na szpital. Z czasem pow stała w ioska cerkiew na Szpitale.
W II poł. X V I w. cerkiew M ichajłow ska przejęła od cerkw i Pre-
czystien skiej fu n k c ję św iątyni so b o rn e j na trzy stulecia. Po p o żarze
czym ołtarz głów ny został pośw ięcony Bogojaw leniju (O bjaw ieniu Pań- skiem u-Epifanii), a dw a boczne Św. A rchaniołow i M ichałow i i Śww. Apostołom Piotrowi i Pawłowi. Przy cerkwi istniało bractwo Bogajawleń-
skie (1594 r.). Statut bractw a pobłogosław ił patriarcha K onstantynopola
Jerem iasz. B ractw o prow adziło szkołę oraz szpital-przytułek , założony w 1582 r. P ięcioosobow a delegacja z bractw a brała udział w antyunijnym soborze w B rześciu i zd ecy d o w a n ie w y p o w ie d ziała się p rzeciw unii. K onflikt o cerkiew B ogojaw ieńską m iędzy unitam i a bractw em praw o sław nym trw ał do 1645 r., i zakończyła się odebraniem cerkwi przez uni tów. Wizyta cerkw i z 1728 r. podaje jej opis: C erkiew N ow a buduie się
M achina w ielka de N ow ara dice z kaplicam i z zakrystiam i z ołtarzem przydzielonym z dw om a salkam i z czoła ... Carskie D rzw i podpozłoto opraw ne ... D zw onica osobno w iązane p o d D achem ... C m ętarz słabo og rod zo n y... Do parafii należą: W M ieście Bielsku Sylwester, N ikifor P io trowicz, Stefan Borowski, B azyli Kosowicz, J ó z e f M inkiewicz, 7 ludzi p o spólstw o ... znayduie w M ieście oprocz U lic y p o sw ią tn e y y wieś Szpiczki, wieś P arcew o... Wizyta generalna cerkwi z 1784 r. p o d tytułem Sw. Michała
Archanioła podaje:... cerkiew drewniana brupowana gątami kryta, kopuł bla
chą białą w w ierzchu pobitych z gałkam i m iedzianem i z krzyżam i żela znymi, posadzka ceglana, D ach i sufit iakokolw iek dobry m aiące ... Do
parafii należały: m iasto Bielsk 9 dom ów, Szpiczki - 28, W idowo - 28, Augustow o - 33, razem 98 dom ów zam ieszkałych przez 418 osób. We dług Księgi M etryk z 1756 r. w ym ienione są m ogiłki Spiczkow skie, Wi-
dowskie, Piłikowskie. W 1774 r. po zaw aleniu się cerkwi Świętej Trójcy,
w y p o sażen ie je j zo stało p rzek az an e cerk w i Św. M ichała. L u stracja m iasta z 1779 roku w ym ienia cerkiew sobornow ą Św. M ichała, plebanię i 3 budynki. W 1789 r. rozpoczęto budow ę nowej c e rk w i.... Cerkiew drew
niana w F igurę osm iokątu na podm urku kam iennym i ceglanym z drzew a brusow ego w ybudow ano dachówką kryta ... Zbudowana została z docho