Grzegorz Sosna
Katalog świątyń i duchowieństwa
prawosławnej diecezji
warszawsko-bielskiej
Elpis 2/3, 7-431
KS. G RZEG O RZ SOSNA
KATALOG ŚWIĄTYŃ
I DUCHOWIEŃSTWA
PRAWOSŁAWNEJ DIECEZJI
WARSZAWSKO-BIELSKIEJ
S\w M ęczen n ik G rzegorz A rchim andiyta (Peradze)
Jego Eminencja, Wielce Błogosławiony SAWA, Prawosławny Metropolita Warszawski i Całej Polski.
Jego Ekscelencja, Najprzewielebniejszy M IRO N , Biskup Hajnowski, Prawosławny Ordynariusz Wojska Polskiego.
Patron diecezji warszawsko-bielskiej
r
Sw. Hiob Poczajowski
D ecy zją Jego E m inencji M etropolity Sawy patronem archidiecezji m etropolitalnej ustanow iony został św ięty z Poczajow a, który w ciągu dziejó w był zw iązany z K ościołem P raw osław nym w R zeczypospolitej O b o jg a Narodów.
Ł aw ra Poczajow ska (obecnie na terenie Republiki U kraińskiej) to sanktuarium Matki Bożej. W ciągu dziejów dwukrotnie M atka Boża uświę ciła je Swymi O bjaw ieniam i. Pierw szy raz w 1340 r., kiedy M atka Boża została ujrzana w słupie ognistym i w ycisnęła na skale ślad swojej stopy, z którego wytrysnął zdrój czystej wody. Znajduje się on w odległości kilku kilom etrów od m onasteru na terenie B ożoj H ori (obecnie rezerw at przy rody). Niestety, śladu stopy B ogurodzicy ju ż nie ma, gdyż zniszczyła go barbarzyńska ręka. Po raz drugi w 1675 r., podczas najazdu Turków „M atka B oża objaw iła Sw oje w staw iennictw o” . W m onasterze znajduje się cu dow na ikona M atki Bożej.
G órka Poczajow ska to m iejsce uświęcone m odlitw ą gorliwego czci ciela M atki Bożej, żarliwego ascety i niezłomnego obrońcy wiary praw o sławnej Sw. Hioba. Jego święte relikwie są złożone w szklanym relikwiarzu w dolnej cerkwi m onasteru. W dniu 28 sierpnia (Zaśnięcie Bogurodzicy) i 10 w rześnia (Sw. Hioba) do Poczajowa przybyw ają tłum y pielgrzymów, by uroczyście czcić Matkę B ożą i Św. Hioba.
Św ięty Hiob urodził się około 1551 r. w granicach Rusi Halickiej. Św ieckie im ię m iał Iwan Żalizo. Życie m nisze rozpoczął w m onasterze na Pokuciu, przyjm ując im ię Hiob. K onstanty Ostrogski pow ierzył mu zorganizow anie m onasteru Świętego K rzyża w Dubnie. W Poczajow ie Św. Hiob znalazł się około 1604 r. i na prośbę braci zakonnej objął stano w isko ihum ena. W m iejscu objaw ienia się Matki Bożej zbudow ał sobór pod w ezw aniem Świętej Trójcy. Obecnie na tym miejscu wznosi się cer kiew Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, a na Górze zbudowano studnię.
Po śm ierci kolatorki m onasteru, A nny Hojskiej, dobra m onasterskie przeszły w ręce jej wnuka, luteranina Jędrzeja Firleja, który niesam ow i cie ograbił m onaster wraz z cudow ną ikoną. Dużo w ysiłków w łożył Św. Hiob, by utrzym ać własność m onasterską, szukając sprawiedliwości przed
Trybunałem K oronnym w Lublinie. W życiu m onastycznym zapisał się Św. Hiob jako prom otor drukarstw a i oświaty, a zarazem gorliw y obrońca wiary prawosławnej i nieustępliw y krzew iciel w artości duchow ych. Jed nocześnie wyróżniał się nadzw yczajną cierpliw ością, łagodnością i do brocią, nieustannie pow tarzając m odlitw ę Panie Jezusie Chrystusie, Synu
Boży, bądź M iłościw y m nie grzesznem u. Zasnął Św ięty w Panu 28 paź
dziernika 1651 r., przeżyw szy 100 lat.
W latach 1721-1831 Ław ra Poczajow ska znalazła się we władaniu unitów, ale pom im o tego kult Św. H ioba był kontynuowany. N iezliczone łaski, jakich doznawali pielgrzym i odw iedzający Ł aw rę Poczajow ską, um acniały dalej Lud Boży w trw aniu i przyezw yciężeniu wszelkich trud ności. Jego święte relikw ie przetrw ały burze dziejow e, których los nie szczędził K ościołow i Praw osław nem u.
W okresie m iędzyw ojennym w ielkim czcicielem Św. Hioba był M e tropolita W arszawski Dionizy, jedno cześnie spraw ujący godność Archi- m adryty Ław ry Poczajowskiej. Mimo, że po II wojnie światowej Poczajów pozostał poza granicam i R zeczypospolitej Polskiej, kult Św. Hioba w śród w iernych Praw osław ia w Polsce je st bardzo rozpow szechniony, czego dow odem są liczne pielgrzym ki organizow ane do m onasteru.
Dzieje Kościoła Praw osławnego
na terenie diecezji w arszawsko-bielskiej
K ościół Praw osław ny w Polsce posiada w ielow iekow ą historię. Jego początki sięgają okresu kształtowania się państwa polskiego. Opanowanie przez Państwo W ielkom oraw skie ziem plem iennych Wiślan, spow odo wało chrystianizację M ałopolski ju ż w końcu IX w ieku przez uczniów Świętych C yryla i M etodego. O brządek m etodiański był więc szeroko rozpowszechniony na ziemiach polskich na długo przed przyjęciem chrze ścijaństw a przez M ieszka I w 966 roku.O brządek słowiański zagościł w M ałopolsce, W ielkopolsce i na M a zow szu przed oficjalnym przyjęciem chrześcijaństw a zachodniego. Za panow ania M ieszka III (w iem y obrządku słow iańskiego) doszło do tzw.
kopolski chronili się na M azowszu. Gall Anonim „nazyw a M azow szan”
fa ls i christianae” - fałszyw ym i chrześcijanami. Kronikarz stosuje określe
nie praw dziw i chrześcijanie do łacinników w odróżnieniu do fałszyw ych
chrześcijan, w iernych obrządku słowiańskiego. W 1047 r. podczas bitwy
z K azim ierzem ginie M ieszko III (O strów M azow iecki), oskarżany w hi storii o bunt pogański.
Sytuacja wewnętrzna kraju i względy polityczne sprawiły, że obrządek wschodni zmuszony był początkowo podzielić się miejscem z wyznaniem zachodnim , by następnie całkow icie odstąpić mu panow anie w Polsce. Kościół w Polsce ostatecznie się zlatynizował, lecz mocno zakorzeniony na terenach polskich obrządek wschodni pozostaw ił swoje ślady. Spadko b ierc ą tradycji m etodiańskiej w Polsce stał się K ościół Praw osław ny. Przyjął on liturgię w zrozumiałym wówczas języku cerkiewnosłowiańskim, obrzędowość i wartości wschodniego chrześcijaństwa, upowszechnianego w śród Słowian przez Świętych Cyryla i M etodego.
Przyjęcie chrztu przez Ruś w 988 r. spow odow ało chrystianizację ziem w schodnich. Znajdując się pod w ładzą książąt kijow skich, a następ nie halickich, ziemie te stwarzały wszelkie pomyślne warunki dla rozwoju Praw osław ia. Po w łączeniu zaś tych ziem do pow stałego w XV wieku państw a Polsko-Litew skiego, sytuacja Kościoła Praw osław nego na tych ziem iach radykalnie się zm ieniła. W ielkie w strząsy przeżyw ało tu Pra w osław ie zw łaszcza po w prow adzeniu i rozpow szechnieniu unii w XVI- X V III wiekach.
Po utworzeniu w 1815 r. Królestwa Polskiego w iększa część ziem Chełm sko-Podlaskich weszła w jego skład. Na ziem iach tych przy Prawo sławiu wytrwały jedynie klasztory w Drohiczynie i Jabłecznej, a na Podla siu — w Bielsku i Zabłudowie - pozostałe zaś pochłonęły unia i katolicyzm. W połowie XVIII wieku przybyw ają do Polski greccy kupcy, przyczy niając się do odrodzenia Prawosławia. Powstają cerkwie w Warszawie, Lubli nie, Radomiu, Piotrkowie, Kaliszu, Opatowie i innych miastach. Do 1825 r. w W arszawie były ponadto cerkwie wojskowe: w Zam ku, Szpitalu Uja zdowskim , Cytadeli i koszarach. Zależały one od władz słucko - litewskich lub bukowińskich, podlegających patriarsze konstantynopolitańskiemu.
D ecyzją cesarską z 24.02/8.03.1825 r. duchowieństwo wyznania grec- ko-rosyjskiego w K rólestw ie Polskim oddano pod zw ierzchnictw o Św. Synodu i pod w ładzę biskupa m ińskiego. Postanow ieniem Synodu 3)
15.11.1827 r. cerkw ie i klasztory Praw osław ne w K rólestw ie Polskim w łączono do praw osław nej diecezji w ołyńskiej. 30.11.1834 r. zostaje erygow ana katedra biskupia w W arszaw ie i jed n o cz eśn ie utw orzony wikariat biskupa żytomiersko-wołyńskiego jako Warszawski Prawosławny Zarząd Duchowny. Pierw szym biskupem został archim andryta z Pocza- jo w a, A ntoni (R afalski). P ow stają cerkw ie przy tw ierdzach W arszawy, M o d lin a i Z am o ścia , a w W arszaw ie na W oli u rz ą d z o n o cm en tarz praw osław ny.
D ziałalność w ik ariatu zak o ń czy ła się z otw arciem 17.09.1839 r. Sem inarium D uchow nego. Dnia 5/17.10.1840 r. w ikariat przekształcono w diecezję, Zarząd D uchow ny Praw osław ny w K onsystorz Diecezjalny, a biskupa m ianow ano A rcybiskupem W arszaw sko-N ow ogeorgiew skim (M odlińskim ).
W 1843 r. było ju ż 18 św iątyń i kilkanaście tysięcy w iernych. W tym roku nastąpiło połączenie diecezji w arszaw skiej i wołyńskiej w jedną. Do Praw osław ia przyłączone zostały też parafie starobrzędowców. Pow stały now e Praw osław ne parafie, praktycznie na całym obszarze diecezji w ar szawskiej. W 1875 r. nastąpiło przyjęcie duchow ieństw a i w iernych byłej chełm skiej diecezji grekokatolickiej do diecezji w arszaw skiej, tw orząc d iece zję w arszaw sk o -ch ełm sk ą. P o w rót unitó w do K o ścio ła P ra w o sław nego w ielokrotnie pom nożył ilość w iernych, duchow ieństw a i p ara fian. W schodnie tereny K rólestw a Polskiego podzielono na dw anaście dekanatów : biłgorajski, w łodaw ski, tom aszow ski, sokołow ski, bialski, radzyński, krasnostaw ski, zam ojski, chełm ski, augustow ski, hrubieszow ski i konstantynow ski, natom iast w guberniach zachodnich K rólestw a istniały cztery dekanaty, obejm ujące pięćdziesiąt trzy parafie.
W 1898 r. diecezja chełm sko-w arszawska liczyła ogółem 331 parafii i była podzielona na 25 dekanatów. W 1905 r. decyzją Synodu K ościoła R osyjskiego nastąpił podział diecezji chełm sko-w arszaw skiej na dwie diecezje: chełm sko-lubelską z siedzibą w C hełm ie z 283 parafiam i i war- szaw sko-nadw iślańską z 51 parafiam i. Ta ostatnia w 1912 r. otrzym ała sufragana, biskupa now ogieorgijew skiego.
K ościół Praw osław ny na ziem iach Polskich po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w roku 1918, stanowił integralną część Rosyjskiego K ościoła Prawosławnego. I w ojna św iatow a kończy okres organizacyj nych i kanonicznych struktur polskiego praw osław ia w ram ach K ościoła
Rosyjskiego. Po wojnie stopniowo kształtuje się odm ienny status kano niczny diecezji warszawskiej, w wyniku czego otrzymuje ona rangę archi diecezji powstającego autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Polsce, a jej ordynariusze są jednocześnie zw ierzchnikam i Polskiego Kościoła Prawosławnego.
W granicach odrodzonego państw a polskiego w 1918 r. znalazły się duże obszary ziem białoruskich i ukraińskich, na których m ieszkało oko ło 5 milionów prawosławnych. U tworzono 5 diecezji: warszawsko-chełm - ską, wołyńską, grodzieńską, w ileńską i poleską. D ziałały dwa sem inaria, w Wilnie i Krzemieńcu, z 500 studentami, W ydział Teologii Prawosławnej w W arszawie ze 150 studentam i, 1624 parafii i 16 klasztorów.
Patriarcha M oskiewski i W szechrosyjski Tichon nadał Kościołowi Praw osław nem u w Polsce status Autonom icznego K ościoła Praw osław nego i m ianow ał byłego arcybiskupa M ińskiego i Turow skiego Jerzego (Jaroszew skiego) w 1921 r. ordynariuszem archidiecezji W arszaw skiej i E gzarchą- M etropolitą Kościoła Prawosławnego w Polsce. Po jego śmierci w 1923 r. stanowisko to objął arcybiskup W ołyński D ionizy (W aledyń- ski) z tytułem arcybiskupa W arszawskiego i W ołyńskiego - M etropolity K ościoła Praw osław nego w Polsce. Po zabiegach w ładz państwowych, patriarcha Konstantynopola Grzegorz VII nadał 13 listopada 1924 r. auto- kefalię Kościołowi Prawosławnem u w Polsce.
Niestety, w okresie m iędzyw ojennym Polski K ościół Prawosławny, w tym diecezja warszawska, przeżywała szczególnie ciężkie chwile. W przede dniu II w ojny światowej zam knięto lub zburzono ok. 200 świątyń praw o sławnych na Chełmszczyźnie i Lubelszczyźnie (1938 r.), przeprowadzono akcję „rewindykacji dusz”, przygotowano nawet plany totalnej likwidacji Prawosławia. Zostało zlikwidowanych ogółem 451 cerkwi i kaplic prawo sławnych w międzywojennej Polsce.
W okresie okupacji niem ieckiej utw orzono na terenie G eneralnej G uberni 3 diecezje praw osław ne: w arszaw ską, chełm ską i krakow ską. Natom iast pozostałe, wołyńska, grodzieńska, wileńska i poleska, znalazły się w Zw iązku Radzieckim.
W ciągu w ieków inne koleje losu przechodził K ościół Prawosławny na Białostocczyźnie, który m iał tutaj w ielow iekow ą tradycję. Początki chrześcijaństw a na Białostocczyźnie w iążą się ściśle z Kościołem Praw o sławnym , który pojaw ił się na terenie Podlasia ju ż w XI wieku, kiedy
tereny m iędzy Bugiem i N arw ią znalazły się w granicach księstw ruskich. Prawosławie od czasów chrystianizacji tych terenów stało się integralnym elem entem m ieszkającej tu ludności. Pierw sze św iątynie były budowane z drewna, dlatego też nie pozostały po nich żadne zauw ażalne ślady, nato m iast pozostały ślady w zróżnicow aniu narodow ościow ym i religijno- wyznaniowym ludności Podlasia, które utrzymywało się przez kilka stuleci i pozostaje do dnia dzisiejszego.
Historia przyniosła Kościołowi Prawosławnemu wiele cierpień i upoko rzeń. Dzieje Białostocczyzny wykazują, że pom imo dążeń do likwidacji Praw osław ia przetrw ało ono do dnia dzisiejszego, a now e, w ciąż po wstające cerkw ie, św iadczą o ogrom nym przyw iązaniu ludności B iało stocczyzny do w iary P raw osław nej.
Literatura:
Verdmon, Krótka monografia wszystkich miast, miasteczek i osad w Królewstwie Pol skim. Warszawa 1902; E. Sakowicz, Kościół Prawosławny w epoce Sejmu Wielkiego 1788-1792. Warszawa 1935; A. A-ij, Mitropolit Georgij. Varśava 1933; R. Kozlovskij, Ućreżdenie Varśavskoj pravoslavnoj eparchii i ee pervyj episkop. Cer. Vest. 1963 nr 2 s. 13-14, nr 3 s. 15-24; R. Kozłowski, Warszawska diecezja prawosławna. Wiad. PAKP 1971 [nr 2] s. 23-37; J. Godlewska, Centralne władze wyznania prawosławnego [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych. Przewodnik po zespole. T. II. Epoka porozbiorowa. Warszawa 1998 s. 205-214.
Historia diecezji warszawsko-bielskiej
Po II wojnie światowej Kościół Praw osław ny w skutek strat w ojen nych i zmiany granicy wschodniej, utracił prawie 90% swojego przedw o jennego posiadania. Po odejściu ziem w schodnich II R zeczypospolitej, daw na d iecezja w arszaw ska skupiała niew iele parafii na w schód od Warszawy. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej dekanat bielski został w łączony do diecezji w arszaw skiej. Być m oże to było zw iastunem now ych wyzwań dla prawosławia. Działania wojenne zniweczyły struktu ry administracji kościelnej. Rozpoczyna się organizacja Kościoła Prawo sławnego w nowych warunkach ustrojowych i terytorialnych. Przesunięcie granic wschodnich i migracje ludności oraz przesiedlenia personalne spo wodowały, iż Kościół Prawosławny stanął przed ogromnymi trudnościami. Sytuację pogarszała spraw a autokefalii, czyli kanonicznego ustanow ie nia niezależnego, Polskiego Prawosławia.Po zakończeniu w alk z okupantem hitlero w sk im , w ojew ó dztw o b iało sto ck ie znalazło się na krótki okres pod zarządem arcyb isk upa M ińskiego. Pod n aciskiem w ładz p aństw ow y ch u stąp ił ze stan ow iska m etro p o lita D ionizy. Do życia zostało pow o łane 26 k w ietnia 1948 r. Tym czasow e K olegium R ządzące P olskiego A utokefalicznego K ościo ła P raw osław nego. R ozpoczęto norm alizację stosunków w ew nętrznych oraz d o prow adzenie do kanonicznego upo rząd k o w an ia spraw zw ią za nych z autokefalią.
A ktem z 22 czerw ca 1948 r. Praw osław ny Kościół Rosyjski wyraził zgodę na autokefalię Polskiego K ościoła Praw osław nego. W ten sposób ostatecznie została zakończona sprawa kanonicznego usam odzielnienia się K ościoła Praw osław nego w Polsce.
Polski Kościół Praw osław ny obejm ow ał w 1949 roku 121 czynnych parafii i został podzielony na 3 diecezje: w arszaw ską, białostocko-gdań- ską i łódzko-w rocław ską. Z astępcą m etropolity W arszaw skiego został arcybiskup Białostocki, który rów nocześnie był ordynariuszem diecezji warszaw skiej. Na prośbę Soboru Biskupów Polskiego K ościoła Praw o sław nego skierow any został do Polski przez Kościół Rosyjski arcybiskup Lwowa i Tarnopola M akary (Oksijuk), który przybył do Polski w 1951 r. i został wybrany M etropolitą W arszawskim i Całej Polski.
U chw ałą z 1951 r. Sobór B iskupów podzielił W arszaw ską M etropo lię Praw osław ną na diecezje:
1. D iecezja W arszaw sko-B ielska w granicach: a) woj. w arszaw skiego - 8 parafii, b) woj. lubelskie - 9 parafii i klasztor męski Jabłeczna oraz c) pow iat B ielsk P odlaski w oj. białostockiego (z w yjątkiem 3 parafii: Puchły, Ryboły i Trześcianka) - 42 para fie i klasztor żeński w G rabarce.
2. D iecezja B iałostocko-G dańska 3. D iecezja Łódzko-Poznańska 4. D iecezja W rocław sko-Szczecińska
Sobór Biskupów w dniu 30 kw ietnia 1958 r. zadecydow ał o przy łączeniu z diecezji Białostocko-G dańskiej do diecezji Warszaw- sko-B ielskiej trzech parafii (Puchły, Ryboły i Trześcianka). D ecyzją Soboru B iskupów z 1983 r. postanow iono erygować d iece zję P rze m y sk o -N o w o sąd e ck ą, a w ro k u 1989 diecezję L u b elsko-C hełm ską.
O becnie diecezja W arszaw sko-B ielska, skupiona w 6 dekanatach, obejmuje 66 parafii i 1 klasztor żeński oraz 3 Dom y Opieki, a mianowicie:
1. D ekanat W arszawski - 6 parafii i 1 dom opieki 2. D ekanat Bielsk Podlaski - 15 parafii
3. D ekanat H ajnow ski - 13 parafii i 1 dom opieki 4. D ekanat K leszczelow ski - 11 parafii
5. D ekanat N arew ski - 6 parafii i 1 dom opieki
6. Dekanat Siemiatycki - 14 parafii, 1 klasztor żeński oraz dom opieki
O rdynariusze diecezji:
Jerzy (Jaroszew ski) m etrop. (16.IX.1921 - + 8.II.1923), Dionizy (Wale-
dyński) metrop. (8.II. 1923 -17.IV. 1947), Tymoteusz (Szretter) (17.IX. 1947 - 7.V III.1951), M ak ary (O ksijuk) m etrop. (7 .VII. 1951 - 8.X II.1959),
Tym oteusz (Szretter) m etrop. (5.V.1961 - + 20.V.1962), Jerzy (Koreni-
stow) (24.V.1962 - 25.V.1965), Stefan (R udyk) m etrop. (25.05.1962 - + 2 6 .0 3 .1 9 6 9 ), Je rz y (K o re n isto w ) (2 6 .I I I .1969 - 1.I I I . 1970), B a zyli (D oroszkiew icz) m etrop. (24.1.1970 - + 20.1.1998), Saw a (H rycuniak) m etrop. (31.V .1998 - )
W diecezji działają komisje:
G o sp o d arczo -F in an so w a - P rzew o d n iczący Ks. M itrat M ikołaj K ieł- b aszew sk i,
Kontroli Świec - P rzew odniczący Ks. prot. M ikołaj M ielniczuk, K om isja W eryfikacyjna - Przew odniczący Ks. prot. Jerzy Tofiluk, K om isja K w alifikacyjna dyrygentów i psalm istów - Przew odniczący dr W łodzim ierz Wołosiuk.
Działają cztery Dekanalne Instytuty Kultury Prawosławnej powołane
do życia dekretami Jego Eminencji, Wielce Błogosławionego Sawy, Prawo sławnego Meropolity Warszawskiego i całej Polski z dnia 1. VII. 1999 roku:
1. Hajnów ka - K ierow nik Ks. prot. Sław om ir Chwojko - inauguracja działalności - 16.V II.1999
2. Bielsk Podlaski - K ierow nik Ks. M itrat Jerzy Tokarewski - inaugura cja - 16. VII. 1999
3. S iem iatycze - K ierow nik Ks. prot. A ndrzej Jakim iuk - inau gu racja - 16.VII.1999
4. Krzywiec - Ks. m gr A leksy Kulik - inauguracja - 21 .VII.2000
Działają następujace szkoły:
1. C hrześcijańska A kadem ia Teologiczna w W arszawie - patrz s. 28 2. Katedra Teologii Prawosławnej Uniwersytetu w Białymstoku - patrz s. 32 3. Praw osław ne Sem inarium D uchow ne w W arszawie - patrz s. 32 4. Szkoła Psalm istów w H ajnów ce - patrz s. 196
5. Szkoła Ikonograficzna w Bielsku Podlaskim - patrz s. 91
Działają kapelani Drużyn H arcerskich i Zuchowych:
- Hufiec nadbużański - Ks. diakon Tomasz Cyrkun, - Hufce w gm inie Drohiczyn i G rodzisk - Ks. Jan Gacuta, - Hufiec gm iny N arew - Ks. Paweł Sterlingow,
- Hufiec gm iny Kleszczele - Ks. Paweł Nikitiuk, - Hufiec pow iatu hajnow skiego - Ks. M arek Jakimiuk.
CHRZEŚCIJAŃSKA AKADEMIA TEOLOGICZNA
w WARSZAWIE
00-246 W arszawa
ul. M iodow a 21 C
tel. (0-22) 831-95-97 fax (0-22) 635-95-44
Chrześcijańska Akadem ia Teologiczna jest państwową, ekum eniczną w yższą szkołą teologiczną. U czelnia kształci studentów w zakresie nauk teologicznych i pedagogicznych, przygotow ując pracow ników duchow nych i świeckich dla K ościołów chrześcijańskich w Polsce, a także dla adm inistracji państwowej i samorządowej oraz innych instytucji, w szcze gólności ośw iatow ych i opiekuńczych. ChAT prow adzi rów nież d zia łalność naukow o-badaw czą oraz przygotow uje kandydatów do tego typu pracy. A kadem ia je s t je d y n ą w Europie u cz eln ią teologiczną, która sku pia studentów z wielu różnych Kościołów. Ekum eniczny charakter ChAT decyduje o tym , że uczelnia realizuje sw oje zadania w oparciu o zasad ę ró w n o u p ra w n ie n ia , p o sz a n o w a n ia w a rto ści d u ch o w y ch w sz y stk ic h w y z n a ń , kultur i tradycji oraz w poczuciu odpow iedzialności ch rześci jań sk iej i obyw atelskiej.
A kadem ia jest kontynuatorką W ydziału Teologii Ewangelickiej i Stu dium Teologii Praw osław nej, utw orzonych po I wojnie światowej w U ni w ersytecie W arszawskim.
W okresie m iędzyw ojennym w latach 1925-1939 działało S tudium Teologii Praw osław nej przy U niw ersytecie W arszawskim . Z apisało one c h lu b n ą kartę w historii K ościoła P raw osław nego, a absolw enci p ia sto w ali w yso kie stanow iska k ościelne w k raju i zagranicą. W yższe stu dia teo lo g iczn e ukończyło 318 studentów , studium d ostarczyło K o śc io ło wi P raw o sław n em u w ykształco n y ch kad r duch ow ieństw a i św ieck ich działaczy.
W ybuch II w ojny światowej unieruchom ił w szystkie uczelnie i na długi okres sparaliżow ał proces studiów. Studium Teologii Praw osław nej nie otrzym ało zezw olenia na w znow ienie działalności po roku 1945, natom iast Wydział Teologii Ew angelickiej został w yodrębniony z U ni w ersytetu W arszawskiego w 1954 r. i przekształcony - przy w spółudziale K ościołów Starokatolickich - w C hrześcijańską A kadem ię Teologiczną.
W ładze Kościoła Prawosławnego do 1951 roku wielokrotnie wysuwały postulat pod adresem w ładz państw ow ych i uniw ersyteckich o restytu ow anie Studium dla przyszłych duchow nych, jed nak nie doczekały się żadnej odpow iedzi. P róbą rozw iązania tego problem u było uruchom ienie Praw osław nego Sem inarium D uchow nego w 1951 r., które nie m iało upraw nień szkoły w yższej, lecz było pryw atnym zakładem kształcącym . N atom iast m ożliw ość reaktyw ow ania Studium - w zm odyfikow anym kształcie - zaistniała w Chrześcijańskiej A kadem ii Teologicznej.
U chw ałą Prezydium Rządu z 26.10.1954 r. pow ołano Ch.A.T., która m ieściła się w budynkach K ościoła Ew angelicko-A ugsburskiego w Chy- licach koło Warszawy. Początkow o studia odbyw ały się w dwu sekcjach, teologii ew angelickiej i teologii starokatolickiej, a od 1 grudnia 1957 r. rów nież teologii praw osław nej, która znalazła siedzibę w gm achu Sem i narium Praw osław nego przy ul Paryskiej 27. Tutaj odbyw ały się w y kła dy i znajdow ały się m ieszkania dla studentów. Po w ybudow aniu now ego gm achu na posesji K ościoła Luterańskiego, przy ul. M iodowej 21C , od roku 1968 w ykłady odbyw ają się w nowym budynku uczelni.
Pierw szym kierow nikiem Sekcji Teologii Prawosławnej był M etro polita M akary (Oksijuk).
W latach 1958-1964 uruchomiono przy sekcji prawosławnej Studium P rzygotow aw cze dla duchow nych, którzy w charakterze w olnych słucha czy m ogli pogłębiać kw alifikacje teologiczne. P rorektorem A kadem ii 21 m arca 1967 r. m ianow any został duchow ny praw osław ny ks. Jerzy Klinger. Od roku 1968 istnieją studia zaoczne, które um ożliw iają uzyska nie tytułu m agistra teologii praw osław nej. Od 1973 r. funkcjonuje dw u letni kurs szkolenia duchow nych prawosławnych.
Ch.A.T. jest uczelnią o charakterze ekum enicznym , m iędzyw yzna niową. Przejaw ia się to w płaszczyźnie naukow ej, dydaktycznej i w ycho w aw czej. Studenci w szystkich sekcji uczęszczają na w spólne wykłady, natom iast przedm ioty dotyczące charakteru konfesyjnego prow adzone są oddzielnie dla poszczególnych sekcji. Liczba studentów w 1976-77 r. w ynosiła 122 osób w tym na sekcji ewangelickiej - 74, prawosławnej - 34 i starokatolickiej - 14. Na studium zaocznym 37 słuchaczy.
W latach 80-tych p ro rek to rem A kadem ii b y ł arcy b isk u p S aw a (H ry cu n iak ), obecny m etropolita W arszawski i całej Polski, później zaś prof. M arian B endza.
W wyniku przem ian ustrojow ych po roku 1989, uczelnia teologicz na m ogła również poszerzyć zakres autonom ii i sam odzielności.
W roku akadem ickim 1991-92 rozpoczął działalność Ekum eniczny Instytut Pedagogiczno-K atechetyczny, polegający na przygotow yw aniu katechetów . W czerw cu 1995 roku pierw si absolw enci tego Instytutu uzyskali dyplom y m agistra teologii w zakresie pedagogiki religijnej.
Po kilku latach doświadczeń w yłoniła się konieczność restrukturyzacji Instytutu poprzez p rzekształcenie go w E kum eniczny Instytut P edag o giczny. Polegała ona na uruchom ieniu trzyletnich licencjackich W yższych Studiów Zawodowych w zakresie dwóch specjalności: pedagogika szkolna i korekcyjna oraz praca socjalna. A bsolw enci będą m ogli kontynuow ać naukę na uzupełniających dw uletnich studiach m agisterskich.
W 1996 r. na rektora A kadem ii został pow ołany długoletni w ykła dowca arcybiskup Jerem iasz (Anchim iuk), ordynariusz diecezji W rocław sko-Szczecińskiej .
W roku akademickim 1998-99 liczba studiujących w Ch.A.T. wynosi 873 osoby, w tym na studiach dziennych 398, na studiach zaocznych 402, na studiach doktoranckich 73 osoby; w porównaniu z rokiem akademickim 1989-90 oznacza to pięciokrotny w zrost liczby studentów. Kobiety sta now ią około 50% ogółu studentów.
Ekumeniczny charakter Ch.A.T. znajduje odzwierciedlenie w strukturze studentów pod względem wyznaniowym . W roku akadem ickim 1998-99 uczelnia kształci na studiach dziennych m agisterskich 53 studentów p ra wosław nych, 17 starokatolików oraz 80 ewangelików.
Akademia zatrudnia 76 nauczycieli akademickich, w tym 9 profesorów zwyczajnych, 10 profesorów ze stopniem naukowym doktora habilitowanego, 16 adiunktów ze stopniem naukowym doktora, 11 wykładowców i starszych wykładowców oraz 30 asystentów. W porównaniu z rokiem akademickim
1989/90 liczba nauczycieli akademickich wzrosła dwa i pół razy.
Obecnie Sekcja Prawosławna ChAT posiada sześć następujących katedr: 1. K atedra Pism a Św iętego Starego Testamentu - p. o. kierow nik arcybi
skup prof. dr hab. Jerem iasz (A nchim iuk).
2. K atedra P ism a Św iętego N ow ego Testamentu - kierow nik abp prof. dr hab. Jerem iasz (A nchim iuk).
3. K atedra P raw osław nej Teologii D ogm atycznej i M oralnej - kierow nik m etropolita prof. dr hab. Sawa (H rycuniak).
4. K atedra H istorii K ościoła Pow szechnego i Autokefalicznych K ościo
łów Praw osław nych - ks. prof, dr hab. M arian Bendza.
5. K atedra Patrologii - p.o. m etropolita prof, dr hab. Sawa (Hrycuniak) 6. K a ted ra P ra w o sła w n e j Teologii P ra ktyc zn ej - kierow nik ks. prof,
dr hab. Rościsław Kozłowski.
Na Sekcji Prawosławnej pracuje obecnie 17 pracowników naukowo- dydaktycznych. W systemie dziennym Teologię studiują 53 osoby prawo sławne, w zaocznym - 115 osób, natom iast na kierunku pedagogicznym o specjalności praca socjalna oraz pedagogika szkolna i korekcyjna - w sys tem ie dziennym 25 osób, w zaocznym - 11 studentów prawosławnych.
R ektor: Ks. Arcybiskup prof, dr hab. Jerem iasz (Anchim iuk) Rektorzy
C hrześcijańskiej Akadem ii Teologicznej w W arszawie
ks. prof. W iktor N iem czyk, luteranin (1954-1965), ks. prof. W aldem ar Gastpary, luteranin (1965-1981), ks. prof. Jan B ogusław N iem czyk, luteranin (1981-1987), ks. prof. Jerzy Gryniakow, luteranin (1987-1990),
biskup prof. W iktor W ysoczański, starokatolik (1990-1996), arcybiskup prof. Jerem iasz Jan A nchim iuk, praw osław ny (1996 - )
Literatura:
Zakończenie roku na sekcji prawosławnej Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w War szawie. Cer. Vest. 1961 nr 7 s. 9-11; W. Niemczyk, Dziesięć lat istnienia [ChAT oraz wykaz prac magisterskich], Rocz. Teolog. 1965 t. 7 s. 7-110; W. Gastpary, J. Klinger, Z działalności Chrześcijańskiej Akademii w Warszawie z siedzibą w Chylicach za rok akademicki 1966/67. Rocz. Teolog. 1968 z. 1 s. 264-282; W. Gastpary, Chrześcijańska Aka demia Teologiczna w drugim dziesięcioleciu swego istnienia 1964-1974. Rocz. Teo log. 1974 z. 1/2 s. 127-166; - Dwadzieścia pięć lat ChAT w Warszawie 1954-1979. Rocz. Teolog. 1979 z. 2 s. 3-72; J. Narzyński, Bibliografia publikacji pracowników ChAT w Warszawie za lata 1954-1974. Rocz. Teolog. 1974 z. 1/2 s. 183-255; M. Sudenis, 20-lecie Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Rodzina 1974 nr 49 s. 8-9; (rs): Jubile usz Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Życie i Myśl 1975 nr 1 s. 108-110; K. Urban, Z historii działalności Chrześcijańskiej Akdemii Teologicznej w Warszawie. Życie Szkoły Wyższej 1981 nr 12 s. 21-35; A. Grześkowiak, Chrześcijańska Akademia Teologiczna
w Warszawie - uczelnią ekumeniczną. Studia i Dokumenty Ekumeniczne 1984 nr 2 s. 29-37; Z. Łyko, Wykaz publikacji nauczycieli akademickich ChAT w latach 1979 1989. Rocz. Teolog. 1989 z. 1/2 s. 83-92; J. Gryniakow, Chrześcijańska Akademia Teolo giczna w latach 1984-1989. Rocz. Teolog. 1989 z. 1/2 s. 5-16; J. Machaj, Informacje o działalności ChAT w latach 1990-1994. Rocz. Teolog. 1995 z. 1 s. 313-329;
KATEDRA TEOLOGII PRAWOSŁAWNEJ
UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU
15-420 Białystok
ul. Sw. M ikołaja 5
tel. (0-85) 744-36-46
Katedra Teologii Prawosławnej została pow ołana U chw ałą Senatu Uniwersytetu w Białymstoku z dnia 14 października 1998 roku i uroczyście otw arta 5 m arca 1999 roku. K atedra zatrudnia 5 pracow ników nauko wych (Ks. Metropolita prof. drhab. Sawa, Ks. prof. drhab. Marian, Ks. dr Jerzy Tofiluk, Ks. dr Henryk Paprocki, Ks. m gr Doroteusz Sawicki). W roku akadem ickim 1999/2000 K atedra prow adziła kurs teologiczno-duszpa- sterski, który ukończyły 154 osoby. W roku akademickim 2000/2001 roz poczęło działalność studium podyplomowe, w zajęciach którego uczestniczy 34 studentów. Katedra organizuje corocznie m iędzynarodow e sesje na ukowe oraz wydaje czasopism o teologiczne „Elpis” .
K ierow nik Katedry: Ks. M etropolita prof. dr hab. Sawa (H rycuniak)
PRAWOSŁAWNE
SEMINARIUM DUCHOWNE
03-945 W arszawa
ul. Paryska 27
tel. (022) 617-83-48, (022) 616-03-71
W o k resie m ięd zy w o jen n y m istn ia ły szkoły teo lo g iczn e , k tóre przygotow ywały kandydatów do stanu duchownego. Mimo niezbyt sprzy jających warunków, dość prężnie działało Studium Teologii Prawosławnej
Budynek Prawosławnego Seminarium Duchownego
na Uniwersytecie Warszawskim w Warszawie, istniało Liceum Teologiczne, Sem inaria Duchow ne w W ilnie i K rzem ieńcu oraz szkoła dla psalm istów przy klasztorze w Jabłecznej.
W ybuch w ojny unieruchom ił w szystkie te instytucje. W ładze nie m ieckie zezwoliły jedynie na działalność dwóch seminariów duchownych w Warszawie (1942-44) oraz w Chełmie (1943-44).
W krótce po zakończeniu działań wojennych, ju ż w listopadzie 1945 r., w ładze duchow ne w ystosow ały „M em orandum ” do w ładz państw ow ych o w znow ienie działalności Studium. Jednak ta prośba, ja k i wiele następ nych kierow anych do różnych m inisterstw i sam ego prem iera, nie zostały uwzględnione przez ówczesne władze. W tej sytuacji M etropolita Dionizy powołał „Prywatne Studium Teologii Prawosławnej przy Katedrze M e tropolitalnej w W arszawie” . Studium to praktycznie nigdy nie zaistniało w zw iązku z osadzeniem m etropolity Dionizego w areszcie dom owym (2 5 .0 2 .1 9 4 8 ), a n a stę p n ie o d su n ięcie m od z a rz ą d z a n ia K ościołem (17.04.1948) i internowaniem .
Brak pozytywnej odpowiedzi na starania metropolity Dionizego o utwo rzenie szkoły teologicznej kontynuow ał arcybiskup Tymoteusz. Poczynił on starania o otwarcie Prawosławnego Liceum Teologicznego w Warszawie. Ostatecznie starania te zakończyły się sukcesem. Została przyznana sub wencja na remont budynku przy ul. Paryskiej 27, z przeznaczeniem na szkołę i internat.
O tw arcie P raw osław nego L iceum Teologicznego nastąpiło 20 m ar ca 1951 r. z trzyletnim program em nauczania. We w rześniu tegoż roku dekretem M etropolity M akarego, Liceum zostało przekształcone w Se m inarium D uchow ne z nauką przedłużoną do czterech lat oraz zm odyfi kow ano program nauczania. R ów nocześnie przystąpiono do popraw y w aru n k ó w socjalno-bytow ych i lokalow ych. W roku 1956 dla potrzeb internatu nadbudow ano piętro m ieszkalne. O d 1958 r. zorganizow ano naukę na poziom ie Liceum O gólnokształcącego, by alum ni mogli uzu pełnić św ieckie w ykształcenie średnie. U czniow ie S em inarium podej m ują naukę w Liceum O gólnokształcącym dla Pracujących nr 5, aby n a stępnie m óc podjąć studia w C h rześcijań sk iej A kadem ii Teologicznej na Sekcji P raw osław nej, k tóra zo stała u tw o rzo n a 1957 r. i m ieściła się w gm achu Sem inarium .
W roku 1960 opracowano nowy statut szkoły i opracowano regulamin Internatu M etropolitalnego. Pod koniec lat 60-tych rozpoczęto starania 0 uruchom ienie filii Liceum O gólnokształcącego przy Sem inarium , co zostało zakończone pow odzeniem w roku 1970.
Z początkiem nowego roku szkolnego 1970-71 decyzją m etropolity Bazylego w ydłużono czas nauki w Sem inarium do lat 6-ciu. W 1974 r. klasy teologiczne Seminarium (V i VI) przeniesiono do klasztoru męskiego Św. Onufrego w Jabłecznej i utworzono filię Prawosławnego Seminarium Duchownego. Po roku te klasy przekształcono w W yższe Praw osław ne Seminarium Duchowne. Kierownikiem zostaje nam iestnik klasztoru archi- mandryta Sawa (H rycuniak). W roku 1991 w ładze szkolne podejm ują decyzję o likwidacji filii Liceum Ogólnokształcącego przy Prawosławnym Sem inarium D uchow nym w W arszawie. W zw iązku z tą decyzją do S e m inarium zaczęto przyjm ow ać kandydatów posiadających świadectwo dojrzałości.
Wyższe Sem inarium Duchowne przetrw ało do roku szkolnego 1992/3 1 zostało ponow nie przeniesiono do W arszawy. W w yniku reorganizacji
skrócono cykl nauczania do trzech lat. W 1992 r. Sobór Biskupów podjął decyzję o likw idacji W yższego S em inarium D uchow nego w W arszawie z sied zib ą w Jabłecznej. Tego roku w m aju Praw osław ne Sem inarium Duchow ne odnotow ało 40-lecie sw ego istnienia.
W maju 1998 r. Sem inarium otrzym ało prawo nadaw ania tytułu li cencjata teologii praw osław nej.
W latach 1951-1998 Sem inarium ukończyło ponad 430 absolwentów, z których 2/3 przyjęło święcenia kapłańskie. Na dzień 31.12.1998 r. w Prawo sławnym Seminarium Duchownym w Warszawie pracuje 19 wykładowców. W roku szkolnym 1998/99 w Sem inarium kształciło się 43 alumnów.
Rektor: ks. prot. dr Jerzy Tofiluk
Z astępca rektora: ks. ihum. m gr W arsonfiusz (D oroszkiew icz) R ektorzy
W yższego Praw osław nego Sem inarium Duchownego w W arszawie z siedzibą w Jabłecznej
ks. archim . dr Sawa (H rycuniak) (1974-1981) ks. m gr Jan Sezonow (1979-1984)
ks. m gr Bazyli R oszczenko (1984-1992) biskup Abel (Popław ski) (1989-1900)
o. ihum en m gr W arsonofiusz (D oroszkiew icz) (1990-1991) biskup Abel (Popław ski) (1991-1992)
R ektorzy
Praw osław nego Sem inarium D uchow nego w W arszawie
ks. m gr A leksander K alinow icz (1951) ks. dr Serafin Żeleźniakow icz (1951 -1970) ks. m gr W iaczesław Rafalski (1970-1974) ks. dr R ościsław Kozłow ski (1974-1977) ks. m gr Jan Sezonow (1977-1987) ks. dr Jerzy Tofiluk (1987 - )
C erkiew Ofiarow ania N ajśw iętszej M a rii Panny w Praw osław nym Sem inarium Duchow nym
K aplica w Warszawskim Seminarium, służy sem inarzystom jako miej sce porannych i w ieczornych modlitw, a w niedziele i św ięta spraw ow ana je st tu św ięta Eucharystia.
W 1935 r. m etropolita D ionizy konsekrując tę św iątynię w ypow ie dział prorocze słowa, że ta cerkiew stanie się dziwną Winnicą Pańską,
gdzie m łodzież będzie poznaw ała piękno nabożeństw a praw osław nego.
K aplica spełnia też szerszą rolę, gdyż w każdą niedzielę oprócz sem ina rzystów byw a tu kilkanaście osób, najczęściej m ieszkańców Saskiej Kępy.
L iteratura:
M. Hrycuniak, R. Kozłowski, Zjazd absolwentów Prawosławnego Seminarium Duchow nego w Warszawie. Cer. Vest. 1965 nr 2 s. 14-19; Seminarium w klasztorze Św. Onufrego w Jabłecznej. Wiad. PAKP 1975 nr 1/2 s. 132-136; WaAn, Wyższe Seminarium Prawo sławne w klasztorze Św. Onufrego w Jabłecznej. Wiad. PAKP 1976 nr 1/2 s. 185-186, il.; R. Kozłowski, Srebrny jubileusz Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warsza wie (1951-1976). Wiad. PAKP 1976 nr 3/4 s. 80-101; J. Kasprzycki, Prawosławie na Saskiej Kępie. Życie Warszawy 1986 nr 56 s. 14, il.; K. Urban, Prawosławne Seminarium Duchowne w Warszawie (przyczynek do historii jego utworzenia). Wiad. PAKP 1991 nr 2 s. 26-36; A. Kuźma, Święto w Prawosławnym Wyższym Seminarium Duchownym. Wiad. PAKP 1998 nr 6/110/ s. 7, il.
Nauczyciele Prawosławnego Seminarium
Duchownego w Warszawie
Ks. dr Jerzy Tofiluk, rektor
Prof. dr hab. Antoni Mironowicz
Ks.Ihumen mgr Warsonowiusz (Doroszkiewicz), prorektor
Ks. Prot. Prof. dr hab. Marian Bendza
Ks. Protodiakon mgr Włodzimierz Trusiewicz
Ks. dr Henryk Paprocki
mgr Mikołaj Kozłowski
Ks. Prot. mgr Anatol Szymaniuk dr Jan Zieniuk dr Włodzimierz Wołosiuk
dr Włodzimierz Platajs
mgr Andrzej Kuzma
PRAWOSŁAWNY ORDYNARIAT
WOJSKA POLSKIEGO
03-402 W arszaw a Al. Solidarności 52
tel. (0-22) 68-73-744, tel/fax (0-22) 68-73-745
Pierwszą historyczną wzmiankę na temat instytucji kapelanów znaj dujemy w ustawie sejmu piotrkowskiego z około 1602 r., która wspomina 0 duszpasterstwie wojskowym. Następnym etapem było w XVII w. ustano wienie instytucji hetmańskiej, kiedy to hetmani przyjęli z rąk króla władzę nad wojskiem. Wówczas hetman Jan Tarnowski wydaje przepisy, w któ rych jest mowa o duszpasterstwie wojskowym. Powstają pierwsze etaty. Każda chorągiew konna i piesza ma swojego kapelana. Następnie na pod stawie Komisji Sejmowej z 1690 r. ustanowiono stałych kapelanów dla wojska i z tych czasów mamy pierwszą wzmiankę o kapelanach prawo sławnych (jeden kapelan prawosławny). Po upadku powstania stycznio wego znika w Wojsku Polskim służba kapelańska. Natomiast kapelani prawosławni pozostawali w Armii Rosyjskiej do października 1917 roku.
Po I wojnie światowej i utworzeniu Państwa Polskiego w 1918 r. powołany został Urząd Naczelnego Kapelaństwa, a 5 lutego 1919 r. utwo rzono Rzymskokatolickie Biskupstwo Polowe. W tymże roku pojawia się także kapelaństwo prawosławne i innych wyznań.
Prawosławne duszpasterstwo wojskowe uważane było za integralną cześć armii II Rzeczypospolitej. Zapewniało nie tylko opiekę duchow ą 1 religijną, ale było także ważnym elementem pracy wychowawczej, kształtowało postawy patriotyczne i obywatelskie żołnierzy.
Duszpasterstwo prawosławne kontynuowało swą pracę w okresie II wojny światowej. Na jego czele stał biskup połowy gen. Sawa Sowie- tow, który wraz z arm ią gen. Andersa przeszedł jej cały szlak bojowy. Biskup Sawa miał do pomocy biskupa pomocniczego M ateusza Sie maszko i 12 kapelanów.
W okresie Polski Ludowej nie uzyskano zgody na wznow ienie prawosławnej działalności duszpasterskiej w Wojsku Polskim. Działało tylko duszpasterstwo rzymskokatolickie. Dopiero ustawa o stosunku Pań stwa do Kościoła Prawosławnego z lipca 1991 r. pozwoliła na wznowienie
Prawosławnego Duszpasterstwa Wojskowego. Na mocy tej ustawy z 30 grud nia 1993 r. pow ołany został Praw osław ny Ordynariat WP, na czele którego stanął arcybiskup Sawa (Hrycuniak) w stopniu generała brygady, obecny M etropolita. D nia 15 sierpnia 1998 r. obow iązki Praw osław nego O rdyna riusza W ojska Polskiego przejął biskup M iron (C hodakow ski), generał brygady.
L iteratura:
Duszpasterstwo wojskowe wyznań niekatolickich w II Rzeczypospolitej Polskiej. Wojsko wy Przegląd Historyczny 1993 nr 4, przedruk: Polski Żołnierz Prawosławny 1995 nr 2, 3; Prawosławny Ordynariat rozpoczął pracę. Polski Żołnierz Prawosławny 1994 nr 1 s. 4-7; Sawa abp, Kapelani w Wojsku Polskim. Ref. Polski Żołnierz Prawosławny 1995 nr 1 s. 12-14; Nazwiska żołnierzy wyznania prawosławnego, których groby znajdują się na cmentarzu Monte Cassino. Polski Żołnierz Prawosławny 1995 nr 2 s. 13-14; J. Charkie- wicz, Duchowieństwo prawosławne w dorewolucyjnej Armii Rosyjskiej. Polski Żołnierz Prawosławny 1997 nr 4 s. 17-18; Arcybiskup Generał Brygady Sawa (Jerzy Sowietow). Oprać. K. Filipow i A. Suchctiz. Białystok 1998; Nominacja generalska dla J.E. Biskupa Mirona. Polski Żołnierz Prawosławny 1998 nr 4 s. 3.
BRACTWO MŁODZIEŻY PRAWOSŁAWNEJ
W latach 70-tych z inicjatyw y asystenta C hrześcijańskiej A kad e mii Teologicznej w W arszaw ie Jana A nchim iuka, obecnego arcyb isk u pa w rocław sko-szczecińskiego Jerem iasza, rozpoczęto organizow ać gru py m łodzieży zainteresow anej ożyw ieniem życia cerkiew nego. P ocząt kow o m iejscem spotkań były pom ieszczenia Sem inarium D uchow nego przy ul. Paryskiej 27 w W arszaw ie. Później zostały podjęte próby na w iązania p rzez m łodzież w arszaw ską kontaktów z m ło dzieżą innych parafii, ja k w B iałym stoku, H ajnów ce, D rohiczynie.W 1980 r. utw orzono koło naukow e studentów sekcji prawosławnej w Ch.A.T. Ó w czesny m etropolita B azyli (D oroszkiew icz) pobłogosław ił studenckie projekty i pow ołał do życia Koło Teologów Praw osław nych Sekcji Praw osław nej Ch.A.T. w W arszawie. O piekę pow ierzono B isku powi Sawie (Hrycuniakowi), obecnem u Metropolicie. W tym sam ym roku w m aju odbyła się Pielgrzym ka M łodzieży Prawosławnej na Św. Górę Grabarkę, w której uczestniczyło 70 osób.
W 1982 r. został przyjęty statut B ractw a M łodzieży Praw osław nej, który Sobór Biskupów PAKP zaakceptow ał. Celem bractw a m iała być
pom oc w kształtowaniu św iadom ości praw osław nego chrześcijanina, na śladowcy Jezusa Chrystusa, godnego spadkobiercy tradycji K ościoła P ra wosławnego. Do najważniejszej działalności zaliczono: 1) popularyzacją idei Koła w śród księży i młodzieży, 2) pom oc ośrodkom w ich pracy, 3) organizację centralnych akcji pielgrzym ek na Św. Górę Grabarkę, obozy letnie, kontakty zagraniczne.
W 1983 r. Koło Teologów Praw osław nych zostaje przyjęte do grona członków Syndesm osu - Światowego B ractw a M łodzieży Praw osław nej. W 1987 r. została pow ołana Rada D iecezjalna M łodzieży D iecezji war- szawsko-bielskiej. Bractwo na szczeblu centralnym rozpoczęło wydawanie pism a, początkow o Biuletynu Inform acyjnego (List Inform acyjny), p ó ź niej Wiadomości Bractwa. N atom iast bractw a diecezjalne rów nież rozpo częły rozpow szechniać słowo drukow ane. W 1987 r. B ractw o diecezji warszaw sko-bielskiej zaadoptow ało dom parafialny na Św. G órze G ra barce na Dom M łodego Pielgrzym a.
Z chw ilą uchw alenia przez Sejm Ustawy o stosunku Państw a do P o l
skiego Autokefalicznego Kościoła Praw osław nego z 4 lipca 1991 r., B rac
two M łodzieży Prawosławnej uzyskało status osoby prawnej K ościoła. W latach 1992-94 zainicjow ane zostały now e kierunki aktyw ności Bractwa: działalność sportow a, program ekologiczny, w spółpraca z licz nym i instytucjam i i organizacjam i krajow ym i oraz zagranicznym i. O d rodziły się dzięki m łodym ludziom pielgrzym ki do św iętych m iejsc P ra w osław ia w kraju i zagranicą. Za patrona B ractw a obrano Św. M ęcz. M łodzieńca G abriela.
W 1994 został oddany Ośrodek Szkoleniowo-W ypoczynkowy Bractwa w Białowieży. Ważne znaczenie dla Cerkw i ma pom oc m łodzieży przy budowie świątyń, domów parafialnych, prace porządkowe na cm entarzach. B ezcenną pom ocą w życiu społeczn y m , je s t o rg anizo w anie p o m ocy charytatywnej osobom potrzebującym . N ieodzow ną zasługą bractw a je st również, że czynnie uczestniczy we w szystkich odcinkach życia cerkiew nego i religijnego, i aktywizuje środow iska parafialne.
Literatura:
Statut Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Polsce. Białystok 1992; J. Charkiewicz, Bractwo Młodzieży Prawosławnej w Polsce. Statystyczno-historyczny zarys działalności organizacji w latach 1980-1994. Białystok 1995; G. Sosna, Bibliografia chrześcijaństwa wschodniego. Druki polskojęzyczne okresu współczesnego. Suplement III.„Biuletyn Informacyjny KTP 1983-1992 ", „ListInformacyjny 1984 ", „Biuletyn Informacyjny 1987”, „List Informacyjny 1988-1995”, „Biuletyn Informacyjny 1990-1995”, „ Wiadomości Brac twa 1992-1995 ”, „Ikos 1994-1995 ”. Ryboły 1996; G. Sosna, Bibliografia parafii prawo sławnych na Białostocczyźnie. Część alfabetyczna. Suplement III. Ryboły 1999.
DEKANAT WARSZAWSKI
N iektórzy historycy uw ażają, że n ajstarsza św iątynia praw osław na w W arszaw ie pow stała w XVI wieku. W historycznych granicach Polski zam ieszkiw ała ludność praw osław na. Uważają, że na rogu ulicy Święto- jerskiej i Ciasnej na N ow ym M ieście w W arszawie istniał m onaster pw. Św. Jerzego-Jura (stąd nazwa ulicy). Ihum enem - przeorem - tego klasz toru w końcu XVI w. był archim andryta Jan Lewicki.
C erkiew praw osław na istniała w X V II w. przy rezydencie (cerkiew poselska) rosyjskim . Warto odnotow ać, że kapelanam i rosyjskiego posel stw a w W arszawie byli duchow ni z bielskiego m onasteru, i tak w 1761 r. - hierom nich P iotr Artowski, a w 1768 ihum en Gabriel.
Przed I w o jn ą św iatow ą w W arszaw ie było około 30 św iątyń p ra w osław nych. Oto niektóre z nich: najstarszą św iątynią praw osław ną była cerkiew pw. Św iętej Trójcy, niedaleko zam ku królew skiego przy ulicy Podw ale 5. Z ałożycielam i jej byli greccy. W czasie Pow stania W arszaw skiego (1944), została zburzona i przestała istnieć.
Cerkiew Zaśnięcia Bogurodzicy wybudowano około 1783 r. Po 1918 r. św iątynia przeszła w posiadanie Kurii rzym skokatolickiej. Sobór kate dralny Świętej Trójcy przy ulicy Długiej (kupiony od Ojców Pijarów) róg M iodowej. Tutaj była rezydencja arcybiskupów warszawskich. W 1918 r. w raz z budynkiem i w ystrojem w ew nętrznym przeszła w posiadanie K ościoła rzym skokatolickiego.
W pałacu Staszica przy ulicy N ow y Świat 72, cerkiew pw. Św. Tatiany Rzymianki. Obecnie nad pałacem zachowała się kopuła.
C erkiew Św. M ichała w A lejach U jazdow skich została zburzona. N astępną św iątynią był sobór Św. Aleksandra Newskiego (1894) na Placu Saskim . R ozbiórka nastąpiła w 1927 r. Cenny zabytek sakralny architek tonicznej sztuki neobizantyńskiej przestał istnieć.
C erkiew pw. M atki Bożej „W szystkich Strapionych R adość” w w ię zieniu na M okotow ie.
C erk iew d la żołn ierzy w yznania p raw osław n ego na Pradze przy ulicy R atu szow ej.
Cerkiew Św. Mikołaja na Pradze przy ulicy Cyryla i Metodego, w gm a chu Państwowego Internatu dla studentów Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego.
C erkiew pw. Trzech H ierarchów przy ulicy K opernika 13, przezna czona dla uczniów Liceum Teologicznego, m ieszkających w znajdującym się obok gm achu Internatu M etropolitalnego.
Cerkiew pw M atki Bożej „W szystkich Strapionych R adość” w dom u M etropolii.
Literatura:
A. Grigorovic, Drevnejśij chram v Varśave [sv. Jurija]. Cer. Vest. 1954 nr 10 s. 20-22; P. Paszkiewicz, Sobór na placu Saskim - karta z historii politycznej Warszawy. Kronika Warszawy 1984 nr 4 s. 115-122, il.; J. Kasprzycki, Warszawskie pożegnania. Świątynia przy Czerniakowskiej (dawna cerkiew). Życie Warszawy 1985 nr 298/9 s. 12, il.; M. Len czewski, Prawosławne świątynie Warszawy niegdysiejszych prawosławnych Domów Bo żych. Tygodnik P o lski-T yg o d n ik P o d la sk i 1986 nr 12, 1987 nr 1, 2, 4; A. Fijałkowski, Kościół Garnizonowy. Przewodnik Katolicki 1991 nr 6 s. 14-15; M. Miele- czarska: Świątynie prawosławne ongi i dziś. Gazeta Woli i Bemowa 1997 nr 2(67); Rep. D. Oksytiuk, O warszawskich cerkwiach. Tamże nr 10(75), 17(82).
D ekanat W arszawski Parafie
1 .W arszawa Praga - Sw. M arii M agdaleny 2.W arszawa Wola - Sw. Jana K lim aka 3.Płock - Przem ienienia Pańskiego
4 .Stanisławowo - Sw. M ęczennicy A leksandry 5.W ołomin - Sww. A postołów Piotra i Pawła
WARSZAWA Praga
Katedra M etropolitalna S o b ó r Św. M a r ii M ag d alen y 03-402 W a rsz a w a Al. Solidarności 52 tel. (0 -22)6 19-8 4-67C entralną i głów ną św iątynią Polskiego A utokefalicznego K ościoła Praw osław nego w latach m iędzyw ojennych, ja k rów nież i dzisiaj, je st katedra m etropolitalna Sw. M arii M agdaleny.
Inicjatorem budow y świątyni był książę W. Berg, w edług projektu inż. P olicyna i architekta Syczewa. W ybrane m iejsce pod budow ę nie było przypadkow e, poniew aż Praga, a szczególnie sąsiedztw o dw orca Kolei W arszaw sko-Petersburskiej, staw ało się w połow ie XIX w. cen trum dynam icznie rozwijającej się dzielnicy, zam ieszkiwanej w ów czas licznie przez praw osław ną ludność, głów nie urzędników, w ojskow ych, pracow ników kolei, kupców i rzem ieślników .
B udow ę św iątyni rozpoczęto w 1867 r., ukończono zaś w końcu 1868 roku. U roczyste pośw ięcenie cerkw i m iało m iejsce 29 czerw ca 1869 r. Patronką świątyni została Sw. M aria M agdalena. Do końca XIX w., cerkiew przyozdabiano i uzupełniano elem enty w nętrza, ołtarze i p o li chrom ię. W 1890 r. po prawej stronie um ieszczono ikonę M atki Bożej P oczajow skiej. Po lewej stronie znajduje się boczny ołtarz Sw. H ioba P oczajow skiego, pośw ięcony w 1892 r.
W roku 1915 w yposażenie św iątyni, w tym ikony, utensylia, szaty liturgiczne w yw ieziono w głąb R osji, skąd ju ż nigdy nie powróciły.
W odrodzonym państwie polskim - począwszy od roku 1921 - świąty nia ta, stała się Katedrą M etropolitalną. W szystkie ważniejsze wydarzenia w życiu K ościoła związane są z tą świątynią. Przyjm ow ała ona dostoj nych gości z całego świata, tu odbyw ają się chirotonie biskupów K ościo ła Praw osław nego w Polsce.
Ś w iąty n ia p rzetrw ała w o jen n e zaw ieruchy, aczkolw iek nie bez uszczerbku. Jesienią 1944 r. podczas Pow stania W arszawskiego, po ko lejnym ostrzeliw aniu Pragi przez N iem ców , uszkodzono głów ną kopułę w zniecając pożar. Po doraźnych napraw ach w 1945 r., zasadniczy rem ont
dokonano w latach 1952-1953, a następnie w końcu lat 60-tych. Kolejny rem ont zew nętrzny przeprow adzono w 1986 r.
W 1999 r. przy katedrze p o w stało B ractw o C erk iew ne Sw. G rze go rza P eradze.
Cerkiew M ęk i P ańskiej (Strastiej Chrystowych).
W 1928 r. w podziem iach soboru Sw. M arii M agdaleny urządzono cerkiew. W 1995 r. rozpoczęto gruntow ny rem ont. Polichrom ię ścian w y konano w edług projektu Lidii i Sotyrysa Pantopulos. W prawej bocznej nawie umieszczono fragmenty m ozaik pozostałych ze zburzonego soboru Św. A leksandra N ew skiego (1926). C erkiew po zakończeniu rem ontu została pośw ięcona przez M etropolitę Saw ę 15.08.1998 r.
Święta parafialne:
Sw. M arii M agdaleny - 22 lipca
Grunta cerkiewne:
Pow. - 1223 m kw. Warszawa, Al. Solidarności 52
Cm entarz:
Warszawa ul. W olska 138/140 - w spólny z parafią na Woli
M iejscow ości należące do parafii:
Ulice lewobrzeżnej Warszawy poczynając od Piaseczna - Puławska num e ry nieparzyste i dalej Al. Niepodległości, Chałubińskiego, Al. Jana Pawła II, Ks. J. Popiełuszki, Słowackiego, M arymoncką, Pułkow ą do końca; ulice znajdujące się w obrębie tych granic do rzeki Wisły oraz cała prawobrzeżna Warszawa i jej okolice usytuowane na wschód.
Katechizacja:
Punkt katechetyczny przy parafii, W arszawa Al. Solidarności 52; N abo żeństwa coniedzielne dla dzieci i młodzieży, szkoła niedzielna. Katecheci: Ks. dr H enryk Paprocki, Dorota Balicka, Irena Sawczuk.
D uszpasterstwo akadem ickie:
Duchowieństwo parafialne:
Prob. Ks. prot. Jan Sezonow, Ks. prot. D oroteusz Sawicki, Ks. M irosław L ew czak (2 9 .0 6 .1 9 9 8 -), Ks. p ro to d ia k . W ło d z im ie rz T ru s ie w ic z (19.02.1966 -), dyryg. Ks. protodiak. Sergiusz Bowtruczuk (26.02.1998 -), II dyryg. H alina D om ańczuk, psal. Igor Paluchow icz (24 .10 .1 980 - ), nadetatow y Ks. prot. Henryk Paprocki (14.06.1981 - ) .
Duchowieństwo:
Ks. M ikołaj Juchnow ski (1869-1876), Ks. Platon Bieniew oleński (1877), Ks. A polinariusz K ow alnicki (1878-1914), Ks. Terencjusz Teodorow icz (1921 - +25.09.1939), Ks. Jan K ow alenko (1940 - +19.04.1950), Ks. W łodzim ierz W ieżański (1949 - + 20.02.1970), Ks. W iaczesław R afalski (2 0 .0 8 .1 9 7 0 - + 1 7 .0 9 .1 9 7 4 ), Ks. A ta n a z y S em ieniuk (1 6 .0 2 .1 9 7 5 - +22.08.1996), Ks. Jan Sezonow (1.10.1996 - )
Dom Metropolitalny
03-402 W arszawa
Al. Solidarności 52
Dom M etropolitalny m ieści się w kom pleksie zabudow ań W arszaw skiej M etropolii Praw osław nej, której n ajstarszą część stanowi pierw otna plebania parafii Sw. M a rii M agdaleny, w ybudow ana w 1871 roku. Z a sadnicza rozbudow a nastąpiła w okresie m iędzyw ojennym . W latach siedem dziesiątych X X w ieku dobudow ano jeszc ze jed n o skrzydło. Po II w ojnie św iatow ej je d e n z budynków (były akadem ik dla studentów Studium Teologii Praw osław nej U niw ersytetu W arszaw skiego) został skonfiskow any przez w ładze państw ow e.
W zabudowaniach Warszawskiej M etropolii Prawosławnej m ieszczą się główne instytucje K ościoła Praw osław nego: Kancelarie M etropolity W arszawskiego i Całej Polski, Diecezji W arszaw sko-B ielskiej, Świętego Soboru Biskupów, Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego, Parafii K atedralnej pw. Sw. M arii M agdaleny, Parafii Wojskowej pw. Św. M iko
Kaplica Metropolitalna
Św. Archanioła Michała
03-402 W arszaw a
Al. Solidarności 52
W kom pleksie zabudow ań W arszawskiej M etropolii Prawosławnej znajduje się kaplica pw. Sw. A rchanioła M ichała, która pow stała z błogo sław ieństw a M etropolity Sawy. Jej konsekracja m iała m iejsce 30 stycz nia 1999 roku. W kaplicy są codziennie rano i w ieczorem odpraw iane nabożeństw a, w których uczestniczą mnisi i m niszki, pracujący w Dom u M etropolitalnym . Kaplica dostępna je s t dla w szystkich wiernych.
Św ięto patronalne:
Sw. A rchanioła M ichała - 8 listopada
K apelan:
Ks. Ihum en Andrzej Borkowski
L itera tu ra :
Rospisanie pravoslavnych prichodov v Varśave i na ejapredm est’i Pragę. Ch-VEV 1891 nr 10; Odezwa Św. Soboru Biskupów (w związku z 100-leciem cerkwi katedralnej w Warszawie i jej remontu). Cer. Vest. 1969 nr 12 s. 9; M. Lenczewski, W cieniu Katedry Metropolitalnej. Wiad. PAKP 1973 nr 1 s. 13-19, il; Remont katedry Św. Marii Mag daleny w Warszawie. Wiad. PAKP 1986 nr 3/4 s. 111-112; P. Paszkiewicz, Cerkiew Św. Marii Magdaleny na Pradze. Kronika Warszawy 1989 nr 2 s. 113-127, il.
WARSZAWA Wola
Parafia Sw. Jana Kłim aka
01-126 W arszawa
ul. W olska 138/140 tel. (0-22) 36-68-16
D zieje parafii Św. Jana K lim aka na warszaw skiej Woli są nieroz- dzielnie zw iązane z zabytkow ym cm entarzem . D ecyzję o jeg o założeniu podjęto w 1834 roku, a uroczyście został pośw ięcony w 1841 w raz z cer kw ią M atki Bożej W łodzim ierskiej (daw ny kościół Św. Stanisława).
W W arszawie na Woli znajduje się cerkiew praw osław na Św. Jana
K lim aka z dolną cerkw ią Bł. H eronim a Strydońskiego i Św. Proroka Elia sza. Fundatorem cerkwi był biskup warszawski Hieronim (Ekzemplarski).
M iała stać się m auzoleum jeg o syna Jana, artysty m alarza.
Dnia 15 października 1905 r. A rcybiskup H ieronim dokonał konse kracji świątyni, a wkrótce, 2 listopada, spoczął w Panu i został pochowany pod ołtarzem w dolnej cerkwi. C erkiew została w zniesiona z osobistych środków arcybiskupa H ieronim a. A utorem projektu, w zorow anego na tw erskich i rostow skich cerkw iach z X V I-X V II stulecia, był W. N. Po- krowski. Zbudow ana na planie podłużnego krzyża, w yposażona została w rzeźbiony dębow y ikonostas - dzieło kijow skiego artysty Muraszki. O rnam enty w okół kopuły zostały w ykonane w staroruskim stylu.
W św iątyni zn ajdują się szczególnie czczone ikony M atki Bożej
K azańskiej, Św. M ikołaja oraz zabytkow y obraz Boga Ojca. A rtystycznie
w ykonane rzeźbione ram y z ikonam i św iętych stw arzają h arm onijną ca łość. W 1923 r. w dolnej cerkw i pochow any został także M etropolita Jerzy (Jaroszew ski).
Podczas I w ojny światowej K ościół praw osław ny poniósł znaczne straty materialne. Niemal wszystkie cerkwie i kaplice w Warszawie zostały przejęte, wraz z w yposażeniem , przez duchow ieństw o rzym skokatolic kie. C erkiew na Woli udało się zachow ać. W latach 30. władze m iasta projektow ały likw idację cm entarza, szczęśliw ie projekt ten nie został zrealizow any.
Sam a cerkiew ocalała w czasie P ow stania W arszawskiego. N a m iej scowym cm entarzu rozstrzelano 60 osób i spalono zw łoki 1500 m iesz kańców Woli. Hitlerowcy w ym ordow ali dzieci i personel prawosławnego sierocińca (około 100 osób).
Po wojnie dolna cerkiew została wzbogacona o freski autorstwa Jerzego N ow osielskiego. W latach 70-tych cerkiew górna została od rem o nto w ana, a dolna poszerzona. Ściany zostały ozdobione freskam i w edług projektu A dam a Stalony-D obrzańskiego.
W latach 1978-1982 w ybudow ano no w ą plebanię, która została zlo kalizowana opodal cerkwi, w sąsiedztw ie cmentarza. Poprzednia została w yburzona w zw iązku z p rzeb u d o w ą arterii kom unikacyjnej.
Działający od lat punkt katechetyczny przerodził się w szkołę niedzielną. Podczas zajęć młodzież i ich rodzice m ają spotkanie w rodzaju agapy. Przy
Cerkiew Św. Jana Klimaka w Warszawie
parafii działa Bractwo M łodzieży Prawosławnej wydające pisem ko Artos. Co m iesiąc organizowane są spotkania z seniorami parafii. Wolska parafia znana je st też z wysokiego poziom u śpiewu cerkiewnego.
C m entarz Praw osław ny na Woli
W 1835 r. centralne władze państwowe wydały zarządzenie o utworze niu w W arszaw ie oddzielnego cm entarza praw osław nego o pow. 9 dzie sięcin 1400 sążni. W cztery lata później prace w stępne na cm entarzu zakończono i 1839 r. przekazano władzom duchownym. W cześniej jednak
zostali pochow ani, w zbiorow ych m ogiłach, żołnierze rosyjskiej arm ii, którzy polegli w roku 1831. Z najdujący się kościół Św. S tanisław a, po w ażnie uszkodzony w czasie działań w ojennych i nieczynny od kilku lat, został przekazany na cerkiew cm entarną. D nia 2 listopada 1841 r. cerkiew na Woli została konsekro w ana przez arcybiskupa A ntoniego pw. Ikony M atki Bożej W łodzim ierskiej.
W sierpniu 1857 r. nabyto około 8 diesięcin gruntu na poszerzenie cm entarza. W roku 1903 arcybiskup w arszaw ski Hieronim z w łasnych funduszy nabył działkę przylegającą do cm entarza, by w 1905 r. w znieść na niej cerkiew pw. Św. Jana Klim aka.
W 1919 r. w ładze m iejskie cerkiew Ikony M atki Bożej W łodzim ier skiej przekazały duchow ieństw u rzym skokatolickiem u, a po jej przebu dowie, św iątynia otrzym ała w ezw anie Św. W awrzyńca (zajm ując część pierw szej kw atery cm entarza).
W 1928 r. rozpoczęto budow ę betonow ego ogrodzenia cm entarza. Dochowało się około stu pom ników na pojedynczych i rodzinnych gro bach (z XIX i XX w.), w yróżniających się waloram i artystycznym i i ory ginalnością. C m entarz je st otoczony historycznym wałem.
Na w olskim cm entarzu pochow ani zostali przedstaw iciele różnych narodów. Obok grobów Rosjan, Białorusinów , Ukraińców, znajd u ją się tutaj m ogiły b u łg arsk ie, serbskie, g ru ziń sk ie, cygańskie, o rm iań sk ie, tatarskie i polskie. Spoczyw ają tutaj praw osław ni, katolicy i staroobrzę dowcy. W śród nagrobków m ożna znaleźć wiele upam iętniających ludzi zasłużonych dla życia kulturalnego Warszawy. Znaleźli tu m iejsce w iecz nego spoczynku żołnierze armii radzieckiej i ukraińskiej oraz budow niczo wie Pałacu Kultury. W pobliżu cerkw i znajdują się groby w arszaw skich m etropolitów oraz wielu wybitnych duchownych Warszawy i z różnych m iast całego kraju. W śród grobów m ożna znaleźć nazw iska profesorów U niw ersytetu W arszawskiego. Tutaj też zostali pochow ani znakom ici dy rygenci i śpiew acy a także działacze kościelni, pisarze i poeci różnych epok. Są też groby w ybitnych artystów i śpiew aków scen w arszaw skich.
W olska nekropolia stanowi w ażne św iadectw o historycznej obecno ści Praw osław ia w W arszawie i je s t jed n y m z najciekaw szych cm entarzy w stolicy ze w zględu na zabytkow y charakter znacznej jeg o części, ja k rów nież zróżnicow anie pochow anych tu zm arłych pod w zględem w y zn a niow ym i etnicznym.
Św ięta parafialne:
Św. Jana K lim aka - Pierw sza N iedziela po W ielkanocy Św. H ieronim a - 15 czerw ca
M iejscow ości stanow iące parafię:
Tereny zachodnie lewobrzeżnej W arszawy wzdłuż ulic od Piaseczna ulica mi: P u ław sk a num ery p arzyste, Al. N iep o d leg ło ści, C hałub ińsk ieg o, Al. Jana Paw ła II, Ks. Popiełuszki, Słow ackiego, M arym oncka, Pułkow a do końca, dalej drogą E 77 G dańsk-O lsztyn oraz okolice W arszawy usy tuow ane na zachód od stolicy.
G runta parafialne:
Posesja cerkiew na i cm entarz 15,1038 ha
K atechizacja:
S zkoła n ie d z ie ln a przy parafii; k atech eci: A n ita S acharczuk, Jerzy O stapczuk, B ogdan Kuźm iuk, Jerzy Paw luczuk, Sław om ir Makal
D uszpasterstw o akadem ickie:
dr W siew ołod Konach
D uchow ieństw o parafialne:
Prob. Ks. m itrat A natol S zydłow ski, wik. Ks. prot. M ikołaj L enczew ski, wik. Ks. A dam M isijuk, protodiak. M arek Zyc-Z yckow ski, dyryg. suspendow any Ks. Jerzy Szurbak, psal. B ogdan K uźm iuk, nadetatow y Ks. m itrat M ikołaj L enczew ski (senior)
D uchow ieństw o parafialne w przeszłości:
Ks. Jan K ow alenko (?), Ks. archim . Teofan (P rotasiew icz) ( - +1944), Ks. A leksander Czubuk Podolski (1945-1948), Ks. A leksander Surwiłło (1 9 4 8 -1 9 5 5 ), K s. Je rz y K lin g e r (1 9 5 5 -1 9 6 0 ), K s. A lek sy Z n o sk o (1960-1973), Ks. A natol Szydłow ski (1973 - ) .
Literatura:
A. Grigorovic, K 50-letiju kladbiśćenskoj cerkvi v Varśave na Vole. Cer. Vest. 1955 nr 9-10 s. 42-44, il.; Konsekracja świątyni prawosławnej Św. Jana Klimaka na Woli w Warsza
wie. Wiad. PAKP 1979 nr 4 s. 60-64, il.; H. Faryna, P. Paszkiewicz, Cmentarz prawosławny na Woli i jego historia. Kronika Warszawy 1983 nr 1 s. 83-92; M. Sendulski: Warszawski cmentarz prawosławny na Woli. Tygodnik Podlaski 1988 nr 11(44) s. 1, 8-9; Wspólne nabożeństwo parafii prawosławnej Sw. Jana Klimaka i katolickiej Sw. Wawrzyńca. Tygo dnik Podlaski 1988 nr 3(36) s. 6; P. Paszkiewicz, M. Sandowicz, Wolski cmentarz prawo sławny w Warszawie. Przewodnik. Warszawa 1991.
PŁOCK
Parafia P rzem ienienia Pańskiego
09-400 Płock
ul. Kościuszki 18 tel. (0-24) 262-56-39
Początki parafii praw osław nej datuje się na rok 1815. Pierwsza św ią tynia pełniąca rolę kaplicy zlokalizow ana była w koszarach wojskowych. Z biegiem lat liczba praw osław nych w zrosła do około tysiąca osób i ka plica nie była w stanie pom ieścić m odlących się. W latach 1865-1867 na Placu Floriańskim (obecnie Plac O brońców W arszawy) w zniesiono m o numentalny, m urowany sobór pw. Przem ienienia Pańskiego. Była to świą tynia trzynaw ow a, zbudow ana na planie krzyża, posiadała w osi głównej sm ukłą w ieżę od frontu oraz niską, zw ieńczoną kopułą w części central nej, a ponadto sześć m niejszych w ieżyczek. Kopuły w szystkich w ież były bogato złocone. Jej pierwowzór stanowiła moskiewska cerkiew pw. Św. Kle mensa, wzniesiona około 1770 r. Dnia 18 września 1867 r. sobór w Płocku został uroczyście konsekrowany. Po kilku latach okazało się, iż cerkiew je s t zbyt m ała. W m aju 1893 r. ro z p o częto p rzeb u d o w ę zach o w u jąc jednak form ę budowli i 15 października 1895 poświęcono. Wyposażono w utensylia liturgiczne, w iększość ikon sprow adzono z Petersburga. N a szczególną uw agę zasługiw ały ikony przypisyw ane autorstw u W iktora W asniecowa. Sobór P rzem ienienia P ańskiego pozostaw ał w rękach K o ścioła praw osław nego do 1927 r. W latach 1927-1929 słu ży łjak o kościół garnizonowy, a w 1929 r. został rozebrany.
