2.05. P rodukcja globalna obejm uje w artość w yrobów i usług będących rezultatem działalności produkcyjnej odbyw ającej się w jednostkach instytucjonalnych.
W system ie rachunków narodow ych przyjm uje się zasadę ew idencjonow ania produkcji globalnej z uw zględnieniem obrotów w ew nętrznych, to je s t w artości produktów w ytw orzonych przez je d n ą jednostkę lo ka lną z przeznaczeniem dla innych je d no stek lokalnych tej sam ej jed no stki instytucjonalnej.
2.06. Do produkcji globalnej zalicza się w yroby i usługi w ytw orzone w badanym okresie, znajdujące się w różnych stadiach procesu produkcji.
W szczególności do produkcji globalnej zalicza się:
• produkcję sp rze da n ą na zew nątrz jednostki z w yjątkiem obrotu tow arow ego,
• produkcję p rzeznaczoną na zaopatrzenie innego zakładu należącego do tego sam ego przedsiębiorstw a,
• m arżę han d lo w ą w obrocie tow arow ym ,
• produkty przeznaczone na spożycie indyw idualne lub pow iększenie stanu środków trw ałych,
• zm iany stanów zapa só w w yro b ów gotow ych i produkcji nie zakończonej.
2.07. Z u życie pośredn ie obejm uje w artość w yrobów i usług zużytych ja ko nakłady w procesie produkcji, z w yjątkiem środków trwałych, których zużycie rejestrow ane je s t ja k o am ortyzacja środków trw ałych. Do tej grupy nakładów zaliczono zużycie m ateriałów , surow ców , paliw i energii, usługi obce, np. w ynajm u, transportu, rem ontow e, koszty podróży służbow ych oraz inne koszty (reklam y, reprezentacji itp.).
2.08. Z godnie z z a s a d ą ew idencjonow ania w artości obrotów w ew nętrznych, do zużycia p ośredniego w liczana je s t rów nież w artość produktów pochodzących z innych je d n o s te k lokalnych tego sam ego przedsiębiorstw a przeznaczonych do dalszego
przetw arzania.
2.09. W poszczególnych rachunkach w ystę p u ją tak zw ane pozycje bilansujące. Każda pozycja bilansująca je st obliczana ja ko różnica pom iędzy w artościam i określonych kategorii w ystępujących po obu stronach danego rachunku. P rzykładow o w a rto ść dodana brutto stanow i różnicę pom iędzy p rodukcją g lo ba ln ą i zużyciem pośrednim . P ozycje bilansujące nie stan o w ią w yłącznie narzędzia służącego bilansow aniu rachunków . P rzedstaw iają one rezultat określonych działań gospodarczych je d n o ste k instytucjonalnych i stan o w ią w ażne m ierniki oceny danego agregatu. P rzykładam i pozycji bilansujących są: w artość dodana brutto, produkt krajowy brutto, nadw yżka o peracyjna brutto.
2.10. W a rto ś ć dodana brutto (W DB) - je st to przyrost w artości w yro b ów i usług będący rezultatem określonego sposobu produkcji. W artość dodana brutto m ierzy w a rto ść now o w ytw o rz o n ą pow sta łą w w yniku działalności produkcyjnej je d n o s te k instytucjonalnych.
2.11. P rodukt krajo w y brutto (PKB) przedstaw ia końcow y rezultat działalności w szystkich p od m io tó w gospodarki narodowej. Stanowi sum ę w artości dodanej brutto w ytw orzonej przez w szystkie krajow e jednostki instytucjonalne, p ow iększo n ą o podatki od pro du któw i pom nie jszo n ą o dotacje do produktów.
2.12. N ad w yżka operacyjna brutto lub d ochód m ieszany brutto je s t cz ę ś c ią w artości dodanej brutto i stanowi dochód podm iotów z tytułu prow adzenia działalności gospodarczej oraz posiadania kapitału. W sektorze g ospodarstw dom ow ych dla osób fizyczn ych prow adzących działalność g osp o da rczą nadw yżka operacyjna brutto ma ch arakte r tak zw anych dochodów m ieszanych. W tych je d no stkach w ła ściciel lub członkow ie je g o gospodarstw a dom ow ego m o g ą nieodpłatnie św iadczyć pracę zam iast w ynajętych pracow ników , zatem ich dochód pochodzi zarów no z zain w esto w a ne g o kapitału (zysk w łaściciela), ja k i ma charakter w ynagrodzenia za pracę. W sektorze instytucji rządow ych i sam orządow ych nadw yżka operacyjna brutto je s t rów na w artości am ortyzacji śro d ków trwałych.
2.13. D och o d y p ierw o tn e brutto w sektorze gosp o d arstw dom ow ych sta n o w ią sum ę nadw yżki operacyjnej brutto, w ynagrodzeń i innych dochodów zw iązanych z p ra cą n a je m n ą oraz dochodów z tytułu własności.
2.14. D och o d y do d yspo zycji brutto w sektorze go sp o d arstw dom ow ych p o w sta ją w w yniku skorygow ania dochodów pierw otnych brutto o podatki od dochodów i m ajątku, św iadczenia z ubezpieczeń społecznych oraz różne transfery bieżące.
2.15. P odatki od pro d u któ w s ą to podatki płacone od jednostki w yrobu lub usługi na etapie produkcji, sprzedaży, przekazyw ania albo rozdysponow ania w innej form ie przez ich producentów . Kategoria ta obejm uje następujące podatki:
• podatek od tow arów i usług V A T (od produktów krajow ych i z im portu),
• podatek akcyzow y (od produktów krajow ych i z im portu),
• cła i pozostałe podatki zw iązane z im portem , np. podatek graniczny,
• podatki od niektórych rodzajów usług (od g ier liczbow ych i loterii, od okazjonalnych przew ozów osób).
2.16. D otacje do pro d u któ w s ą to dotacje otrzym ane przez producenta do je d no stki w yrobu lub usługi. Do kategorii dotacji do produktów zaliczane s ą w praktyce w szystkie dotacje przedm iotow e oraz w ybrane dotacje, określone w ustawie budżetow ej ja ko dotacje podm iotow e (jeśli m a ją odniesienie do w artości w ytw arzanych produktów ).
Do tej kategorii dotacji nie zalicza się dotacji dla p roducentów , to je s t dotacji podm iotow ych, nie m ających odniesienia do w artości w ytw arzanych produktów , takich ja k np. dotacje na restrukturyzację określonych podm iotów (czy grup podm iotów ) gospodarczych, dotacje na pokrycie kosztów rem ontów , usuw anie szkód górniczych itp.
2.17. K oszty zw iązan e z zatrudnieniem to koszty ponoszone przez pracodaw cę na rzecz pracow ników w zam ian za św iadczoną przez nich pracę w danym okresie.
O b e jm u ją one:
• w ynagrodzenia - m iędzy innym i w ynagrodzenia zasadnicze, prem ie i nagrody, dodatki, np. za pracę w w arunkach szkodliw ych dla zdrow ia, za staż pracy, za pełnienie funkcji kierow niczych czy specjalnych,
• ubezpieczenia społeczne, które o b e jm u ją składki na ubezpieczenia społeczne oraz odpisy na Fundusz Pracy, płacone przez pracodaw ców w celu zabezpieczenia p racow nikom upraw nień do świadczeń,
• inne koszty zw iązane z zatrudnieniem , np. diety poselskie i senatorskie, nagrody, stypendia fundow ane oraz prem ie nie zaliczone do w ynagrodzeń.