1. Badaniami objęto teren o powierzchni 60 ha zlokalizowany na wschód od Huty Arcelor Mittal. Wybór terenu determinował fakt istnienia silnej długotrwałej antropopresji. Głównymi zanieczyszczeniami emitowanymi ze strony huty stanowiącymi przedmiot badań były związki siarki oraz metale ciężkie. Strefa aeracji wraz z warstwa glebową stanowi tu naturalną barierę chroniącą zbiornik wód podziemnych GZWP 450 przed zanieczyszczeniem. Budujące ją utwory lessowe stanowią nadkład wielu zbiorników wód podziemnych w południowej części Polski, co pozwala szerzej wykorzystać uzyskane w pracy rezultaty. 2. Celem badań było rozpoznanie roli warstwy glebowej oraz utworów strefy aeracji
w procesach samooczyszczania się środowiska wód podziemnych GZWP 450 Dolina rzeki Wisły w rejonie zdegradowanym przez emisje przemysłowe ze strony Huty Arcelor Mittal. 3. Prowadzono badania migracji siarczanów (z imisji SO2) oraz metali ciężkich przenoszonych
drogą powietrzną z emisjami przemysłowymi Huty Arcelor Mittal. Badania strefy aeracji wykazały silne zanieczyszczenie siarczanami oraz istotną rolę ochronną gleby i strefy aeracji w stosunku do metali ciężkich.
4. Niezwykle istotna jest świadomość tzw. „skali czasowej” migracji zanieczyszczeń. Proces ich dotarcia do wód podziemnych z powierzchni ziemi może na obszarze badań trwać od kilku do nawet 20-30 lat. Jest to czas, w którym skażenie jest obecne w systemie. Półprzepuszczalny charakter lessowej strefy aeracji oraz jej znaczna miąższość (średnio kilkunastometrowa) wpływają na stosunkowo długie czasy wymiany wód w tym profilu. Tym samym generują znaczne opóźnienie reakcji wód eksploatowanych z położonego głębiej zbiornika wód podziemnych na zanieczyszczenie pochodzące z powierzchni terenu. Strefa aeracji stanowi swoisty typ pasywnej bariery generującej długie czasy obecności zanieczyszczeń.
5. Wynikiem znacznych czasów migracji zanieczyszczeń przez miąższą strefę aeracji jest obecność w jej profilu zanieczyszczeń pochodzących z wielolecia. Strefa ta stanowi więc także typ bazy informacji o wielkości immisji zanieczyszczeń w przeszłości. Zmiany stopnia emisji (głównie ze strony Huty Arcelor Mittal) znajdują swoje odzwierciedlenie w zmianie chemizmu wód w strefie aeracji po znacznym upływie czasu od zmian imisji zanieczyszczeń na powierzchni ziemi. Półprzepuszczalny charakter lessowej strefy aeracji generuje znaczne opóźnienia nie tylko w procesie migracji wód infiltracyjnych ale także w procesach samooczyszczania się środowiska.
6. Warunki hydrogeologiczne obszaru badań pozwalały na dogodną obserwację pionowej migracji wód infiltrujących z powierzchni do głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 450.
Charakter strefy aeracji pozwolił na założenie jej jednorodnego charakteru, co znacznie uprościło rozpoznanie mechanizmów infiltracji wód atmosferycznych oraz migracji przenoszonych tą drogą zanieczyszczeń.
7. Zlokalizowany w obszarze badań szybik badawczy A1 umożliwił uzyskanie obszernej zarówno ilościowo, jak i czasowo, bazy składu chemicznego wód porowych strefy aeracji do głębokości 8 metrów. Informacje o składzie chemicznym wód porowych strefy aeracji pozyskano także w drugim profilu obszaru badań w miejscu wiercenia studni S-11A sięgającym do zwierciadła wód podziemnych zbiornika GZWP 450 (11.5 m ppt).
8. Wykonano szereg analiz wód porowych strefy aeracji obejmujących oznaczenia: pH, Eh, PEW 25, składu fizykochemicznego, stężenia trytu, izotopów stabilnych.
9. Na podstawie analiz znaczników sztucznych (jony bromkowe, siarczanowe) i środowiskowych (izotopy stabilne oraz tryt) w wodach infiltracyjnych wyznaczono średnią rzeczywistą prędkość migracji wód infiltracyjnych przez strefę aeracji na 0.81 m/rok, co oznacza przynajmniej 10-letnie czasy migracji zanieczyszczeń konserwatywnych z powierzchni do zbiornika GZWP 450. Autorka oparła się ostatecznie na wynikach uznanych za bardziej wiarygodne pochodzących wyłącznie z badań jonów bromkowych oraz siarczanowych. Średnia wartość prędkości przesączania się wód infiltracyjnych uzyskana na podstawie interpretacji przemieszczania się tych znaczników w profilu strefy aeracji wyniosła 0.53 m/rok.
10. W wyniku przeprowadzonych badań terenowych i laboratoryjnych autorka dysponowała szeroką bazą różnorodnych danych charakteryzujących migrację substancji zanieczyszczających poprzez glebę i strefę aeracji do zbiornika wód podziemnych. Uzyskane dane charakteryzowały dwa odmienne schematy migracji: migrację zanieczyszczeń konserwatywnych (jonów siarczanowych) oraz zanieczyszczeń o znacznym opóźnieniu (metale ciężkie).
11. Zaskakujące jest, że zawartości metali ciężkich w glebach oznaczone w ramach wykonanych przez autorkę badań mieszczą się w granicach zawartości naturalnych wg klasyfikacji IUNG, chociaż w bezpośrednim otoczeniu Huty Arcelor Mittal odnotowano wzrost stężeń Zn, Pb, Cu, Cd, Fe, Mn i Cr.
12. Opróbowanie gleb terenu badań pozwoliło na sformułowanie wniosków porównawczych ze stanem środowiska w aspekcie skażenia metalami ciężkimi opisanym 12 lat wcześniej (Witczak i in., 1994). Porównanie wyników w odstępach czasowych wymaga zastosowania ściśle jednolitej metodyki. W tym celu na potrzeby niniejszej pracy doktorskiej autorka skorzystała z pomocy Pracowników Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, którzy wykonywali badania w poprzednim cyklu badawczym.
13. Zawartości metali ciężkich w glebach, oznaczone w ramach wykonanych przez autorkę badań, mieściły się w przeważającej części terenu badań w granicach zawartości naturalnych według klasyfikacji IUNG, pomimo ich dość wysokiego wieloletniego poziomu emisji ze strony kombinatu. Generalnie w aspekcie zawartości wybranych metali ciężkich (tj. Cd, Cr, Cu, Ni, Fe, Mn, Pb, Zn) nie można mówić o skażeniu gleb obszaru badań metalami ciężkimi. Najwyższe stężenia, mieszczące się jednak w granicach zawartości podwyższonych, obserwowane były w bezpośrednio bliskim otoczeniu emitora. Dla Zn, Fe i Ni obserwowano również wzbogacenie gleb w te pierwiastki w rejonie Igołomii mieszczące się jednak w granicach zawartości naturalnych. Wpływ istnienia Huty Arcelor Mittal jest widoczny szczególnie wyraźnie w przypadku skażenia gleb cynkiem.
14. Stężenia metali w warstwie ornej gleb uległy w ciągu 12 lat wyraźnemu obniżeniu w przypadku Cd, Cr, Mn, Ni i Zn. Nie uległa zmianie zawartość Pb, a dla pozostałych metali tendencje nie są wyraźne. Spadek zawartości metali może się łączyć z ich wynoszeniem z gleb przez roślinność w warunkach wielokrotnie niższej emisji ze strony huty w badanym okresie w porównaniu do lat 80-tych i starszych. Oczyszczanie środowiska glebowego przez roślinność nie była przedmiotem niniejszej pracy, warto jednak problem ten rozwinąć w badaniach przyszłych.
15. Modelowanie geochemiczne z zastosowaniem programu PHREEQC Interactive umożliwiło rozpoznanie głównych procesów, jakie mają miejsce w strefie aeracji. W warunkach naturalnych przed istnieniem Huty Arcelor Mittal dominującymi procesami były reakcje rozpuszczania i wytracania węglanów. Obecnie na skutek wnoszenia do środowiska znacznych ilości siarczanów pochodzących z emisji ze strony kombinatu obserwuje się znaczną modyfikację składu chemicznego wód. Głównymi specjacjami w wodach infiltracyjnych są specjacje siarczanowe.
16. Na podstawie przeprowadzonych badań znacznikowych oceniono, że przesączanie wód infiltracyjnych przez strefę aeracji odbywa się z prędkością równą średnio 0.53 m/rok. Jest to wartość większa niż podawana w dotychczasowych badaniach poprzedzających niniejsze opracowanie (równych ok. 0.3 m/rok, Bury,1994). Krótszy czas wymiany wody w systemie oznacza jednocześnie krótszy okres obecności zanieczyszczeń konserwatywnych w systemie. Tym samym można oczekiwać, że procesy samooczyszczania się środowiska wodno-gruntowego z przyjętych zanieczyszczeń przebiegną szybciej, niż oczekiwano.
17. Niniejsza rozprawa doktorska zawiera szeroki opis metodyki wykonanych badań, uzyskanych wyników oraz sposobu ich interpretacji. Według autorki przeprowadzone działania osiągnęły zamierzony cel oraz mogą stanowić bardzo dobry materiał do prowadzenia dalszych bardziej szczegółowych rozważań zmierzających do potwierdzenia postawionych w pracy tez.
1. Mapa dokumentacyjna w skali 1: 25 000 [nośnik]
2. Położenie obszaru badań na tle regionów fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego i A. Richlinga (J. Kondracki, 1998), skala 1: 1 500 000
3. Mapa geologiczna (zakryta) rejonu Nowa Huta – Igołomia wg Szczegółowej Mapy Geologicznej, skala 1: 30 000
4. Zestawienie wyników badań glebowych wykonanych w roku 1992 (Witczak i in., 1994) [nośnik] 5. Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej
ochrony w skali 1: 500 000 (wg A.S. Kleczkowski, red.1990) – fragment okolic Krakowa 6. Zestawienie otworów studziennych ujęcia "Pas D"
7. Szczegółowy bilans emisji zanieczyszczeń do powietrza z poszczególnych zakładów Huty Arcelor Mittal w latach 1997-2003 [nośnik]
8. Wyniki analiz fizykochemicznych studni "Pasa D" za lata 1991-2004 [nośnik]
9. Zestawienie wyników analiz wód porowych odzyskanych z profilu szybika A1 [nośnik]
10. Wyniki analiz z laboratoryjnego przepłukiwania wodą redestylowaną próbników do poboru wody porowej [nośnik]
11. Zbiorcze zestawienie wyników wiercenia studni S-11A wraz z głębokością poboru prób 12. Opróbowanie strefy aeracji studni S-11A wierconej na potrzeby Huty Arcelor Mittal [nośnik] 13. Mapa rozkładu czasów migracji w rejonie pasa D (Szklarczyk, 1997)
14. Wyniki analiz przeprowadzonych w IUNG w Puławach na próbach pobranych w 2004 roku [nośnik] 15. Wyniki oznaczeń metali ciężkich [nośnik]
1. Powierzchnie typów i podtypów gleb w obszarze badań (wg Witczak i in., 1994) 2. Graniczne zawartości metali ciężkich w 0 – 20 cm warstwie gleb (Terelak i in., 2008)
(klasyfikacja IUNG) dla gleb grupy „c”
3. Metody oceny podatności wód podziemnych na zanieczyszczenie (Graf, 2007)
4. Zestawienie wartości współczynników wzbogacenia gleb miejskich miasta Krakowa (Pasieczna, 2003)
5. Charakterystyka liczbowa procesu wirowania
6. Zestawienie wyników analiz izotopowych wód porowych odzyskanych metodą destylacji próżniowej
7. Zestawienie wyników analiz izotopowych wód porowych odzyskanych metodą wirowania 8. Średni czas przesiąkania wyznaczony na podstawie krzywych zmienności zawartości izotopów
stabilnych
9. Charakterystyka modeli realizowanych przez program CXTFiT (wg Parkera i van Genuchtena, 1984)
10. Zestawienie parametrów identyfikowanych przez program CXTFiT (modele 1 – 8) (wg Parkera i van Genuchtena, 1984)
11. Zestawienie parametrów migracji jonów bromkowych poprzez lessową strefę aeracji szybika badawczego A1 (CXTFIT, model 1)
12. Parametry statystyczne dla serii opadów atmosferycznych (lata 1992-2001) 13. Zestawienie wyników badań znacznikowych
14. Współrzędne geograficzne miejsc poboru prób glebowych (numery „a” – próby dublowane) 15. Porównanie wyników analiz granulometrycznych z 1992 i 2004 roku
16. Porównanie wyników analiz odczynu pH próbek gruntów pobranych w 1992 i 2004 roku 17. Porównanie wyników zawartości próchnicy w próbkach gruntów pobranych w 1992 i 2004 roku 18. Stężenia metali ciężkich w glebach terenu badań
19. Średni skład mineralny lessów
1. Uproszczony przekrój przez teren badań (wg Witczak i in., 1994 - zmodyfikowany)
2. Mapa hydroizohips w rejonie ujęcia wody pitnej dla huty Arcelor Mittal, zajmującego południowo-zachodnią część obszaru badań (wg Zuber i in., 1985 -zmodyfikowany)
3. Dynamika zmian emisji zanieczyszczeń podstawowych ze strony Huty Arcelor Mittal w latach 1978-2005
4. Dynamika zmian gospodarki odpadami w Hucie Arcelor Mittal w latach 1980-2005
5. Pobór wody z rzeki Wisły i Dłubni oraz zrzut ścieków z Huty im. Tadeusza Sendzimira w latach 1980 – 2005
6. Lokalizacja studni ujęcia w pasie "D" huty Arcelor Mittal skala 1: 10 000
7. Wykres linii trendu suchej pozostałości notowanej w latach 1964 - 2004 w studniach ujęciowych Pasa D (wg danych archiwalnych (Dzięgiel, 1991) oraz wyników analiz huty) 8. Wykres linii trendu suchej pozostałości notowanej w latach 1964 - 2004 w studniach
barierowych Pasa D (wg danych archiwalnych (Dzięgiel, 1991) oraz wyników analiz huty) 9. Model konceptualny warunków hydrogeologicznych oraz głównych kierunków dostawy
zanieczyszczeń
10. Wykres trendu stężeń jonów siarczanowych notowanych w latach 1964-2004 w studniach ujęciowych Pasa D (wg danych archiwalnych (Dzięgiel, 1991) oraz wyników analiz huty)
11. Wykres trendu stężeń jonów siarczanowych notowanych w latach 1964-2004 w studniach barierowych Pasa D (wg danych archiwalnych (Dzięgiel, 1991) oraz wyników analiz huty)
12. Rozkład stężeń Zn w glebach rejonu Krakowa na podstawie bazy danych „Atlasu geochemicznego Krakowa i okolic” (Lis J., Pasieczna A., 1995)
13. Rozkład stężeń Pb w glebach rejonu Krakowa na podstawie bazy danych „Atlasu geochemicznego Krakowa i okolic” (Lis J., Pasieczna A., 1995)
14. Rozkład stężeń Cu w glebach rejonu Krakowa na podstawie bazy danych „Atlasu geochemicznego Krakowa i okolic” (Lis J., Pasieczna A., 1995)
15. Schemat budowy szybika badawczego A1 (widok z góry)
16. Przewodność elektrolityczna właściwa w roztworach pochodzących z przepłukiwania próbników: PC1, PC2, PCS – z końcówką ceramiczną, PT – z końcówką teflonowo-kwarcową 17. Stężenia wanadu w roztworach pochodzących z przepłukiwania próbników ceramicznych 18. Stężenia wolframu w roztworach pochodzących z przepłukiwania próbników ceramicznych 19. Schemat szybika badawczego A1 z zainstalowanymi próbnikami poboru wody porowej
(lizymetrami)
20. Porównanie wartości wilgotności naturalnej i odzysku wody porowej metodą destylacji w próbach pobranych ze strefy aeracji
21. Wyniki analiz zawartości izotopów stabilnych w wodach porowych odzyskanych metodą destylacji i metodą wirowania
2 – w profilu strefy aeracji ujęcia wody w rejonie hałdy (Bury, 1994)
24. Krzywe sezonowych zmienności względnych wartości izotopów stabilnych uzyskanych metodą wirowania i destylacji
25. Obszar iniekcji jonów bromkowych na tle systemu monitoringującego skład wód strefy aeracji 26. Badania migracji sztucznego znacznika (jony bromkowe) z wykorzystaniem programu
CXTFIT
27. A - przypuszczalne stężenie anionu SO42- w wodach infiltrujących w lessy w okresie 1973-1993;
B - suma rocznych opadów w tym okresie w Krakowie (wg Roczników Statystycznych) (Witczak i in., 1998)
28. A - szacunkowa roczna imisja SO42- wyliczona z ich zawartości w wodach porowych oraz: 1– wg pomiarów Fiszera i in., 1983, 1986,
2 – wg Turzańskiwgo i Wertza, 1995;
B - średnioroczne stężenia SO2 w Krakowie i jego dzielnicy Nowa Huta w latach 1985-1994 (Witczak i in., 1998)
29. Rozkład stężenia siarczanów w profilu strefy aeracji
30. Profil hydrogeochemiczny wód porowych lessów (stan na październik 2002)
31. Emisja zanieczyszczeń ze strony huty Arcelor Mittal w latach 1975 – 2000 (wg Curzydło i in., 2001)
32. Rozkład głębokościowy stężeń siarczanów w profilu studni S-11A na tle emisji związków siarki ze strony huty Arcelor Mittal w latach 1968 – 2002
33. Wykres częstości skumulowanej udziału procentowego frakcji < 0.02 mm oznaczonej w próbach gleb w roku 1992 i 2004
34. Wykres częstości skumulowanej udziału procentowego frakcji 0.02-0.1 mm oznaczonej w próbach gleb w roku 1992 i 2004
35. Wykres częstości skumulowanej udziału procentowego frakcji 0.1-1 mm oznaczonej w próbach gleb w roku 1992 i 2004
36. Wykres częstości skumulowanej udziału procentowego pH (1n KCl) oznaczonego w próbach gleb w roku 1992 i 2004
37. Wykres częstości skumulowanej udziału procentowego próchnicy oznaczonej w próbach gleb w roku 1992 i 2004
38a. Wykres częstości skumulowanej zawartości "Mn" oznaczonej różnymi metodami w próbach glebowych pobranych w roku 2004
38b. Wykres częstości skumulowanej zawartości "Pb" oznaczonej różnymi metodami w próbach glebowych pobranych w roku 2004
38c. Wykres częstości skumulowanej zawartości "Cr" oznaczonej różnymi metodami w próbach glebowych pobranych w roku 2004
38d. Wykres częstości skumulowanej zawartości "Zn" oznaczonej różnymi metodami w próbach glebowych pobranych w roku 2004
38e. Wykres częstości skumulowanej zawartości "Fe" oznaczonej różnymi metodami w próbach glebowych pobranych w roku 2004
38g. Wykres częstości skumulowanej zawartości "Cu" oznaczonej różnymi metodami w próbach glebowych pobranych w roku 2004
38h. Wykres częstości skumulowanej zawartości "Cd" oznaczonej różnymi metodami w próbach glebowych pobranych w roku 2004
39. Graficzne przedstawienie precyzji oznaczeń wykonanych w próbach gleb oraz próbach dublowanych
40a. Precyzja oznaczeń ołowiu (na podstawie Thompson, Howarth, 1976) 40b. Precyzja oznaczeń cynku (na podstawie Thompson, Howarth, 1976) 40c. Precyzja oznaczeń miedzi (na podstawie Thompson, Howarth, 1976) 40d. Precyzja oznaczeń niklu (na podstawie Thompson, Howarth, 1976) 40e. Precyzja oznaczeń żelaza (na podstawie Thompson, Howarth, 1976) 40f. Precyzja oznaczeń manganu (na podstawie Thompson, Howarth, 1976) 40g. Precyzja oznaczeń chromu (na podstawie Thompson, Howarth, 1976)
41. Rozkład przestrzenny zawartości Zn w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 42. Rozkład przestrzenny zawartości Zn w glebie w roku 2004
43. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Zn” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 44. Rozkład przestrzenny zawartości Pb w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 45. Rozkład przestrzenny zawartości Pb w glebie w roku 2004
46. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Pb” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 47. Rozkład przestrzenny zawartości Cu w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 48. Rozkład przestrzenny zawartości Cu w glebie w 2004 roku
49. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Cu” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 50. Rozkład przestrzenny zawartości Cd w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 51. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Cd” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 52. Rozkład przestrzenny zawartości Fe w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 53. Rozkład przestrzenny zawartości Fe w glebie w 2004 roku
54. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Fe” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 55. Rozkład przestrzenny zawartości Mn w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 56. Rozkład przestrzenny zawartości Mn w glebie w 2004 roku
57. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Mn” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 58. Rozkład przestrzenny zawartości Ni w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 59. Rozkład przestrzenny zawartości Ni w glebie w 2004 roku
60. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Ni” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 61. Rozkład przestrzenny zawartości Cr w glebie w roku 1992 (Witczak i in., 1994) 62. Rozkład przestrzenny zawartości Cr w glebie w 2004 roku
63. Wykres częstości skumulowanej zawartości „Cr” w próbach gleb w roku 1992 i 2004 64. Schemat postępowania w modelowaniu hydrogeochemicznym (Karlikowska, 2003)
66. Schemat modelowania hydrogeochemicznego odwrotnego wg Kalin (1996), zmodyfikowany wg Karlikowska (2003)
67. Rozkład głębokościowy stężeń metali
68. Związanie metali ciężkich z różnymi fazami gleb w profilu Wadów wg Witczak i in., 1994. 69a. Rzeczywiste i teoretyczne (modelowanie hydrogeochemiczne) stężenia Cd w profilu strefy
aeracji GZWP 450.
69b. Rzeczywiste i teoretyczne (modelowanie hydrogeochemiczne) stężenia Ni w profilu strefy aeracji GZWP 450.
69c. Rzeczywiste i teoretyczne (modelowanie hydrogeochemiczne) stężenia Zn w profilu strefy aeracji GZWP 450.
69d. Rzeczywiste i teoretyczne (modelowanie hydrogeochemiczne) stężenia Pb w profilu strefy aeracji GZWP 450.
69d. Rzeczywiste i teoretyczne (modelowanie hydrogeochemiczne) stężenia Cu w profilu strefy aeracji GZWP 450.
1. Szybik badawczy A1 z zainstalowanymi próbnikami wody porowej 2. Próbniki do poboru roztworu glebowego wraz z akcesoriami:
2.1) z kubeczkiem ceramicznym 2.2) z końcówką teflonowo-kwarcową
3.1. Instalacja próbników do poboru roztworu gruntowego w szybiku badawczym A-1 Przygotowywanie masy instalacyjnej
3.2. Instalacja próbników do poboru roztworu gruntowego w szybiku badawczym A-1 Wytwarzanie podciśnienia
3.3. Instalacja próbników do poboru roztworu gruntowego w szybiku badawczym A1 Zanurzanie próbnika w próbniku z końcówką ceramiczną w papce instalacyjnej 4. Schemat układu do destylacji wody porowej
5. Butle z odzyskanym destylatem
6. Chłodziarka z zestawem cel elektrolitycznych
7. Moździerz agatowy oraz próby gruntowe( po prawej roztarte) 8. Oznaczenia pH w próbkach glebowych
9a. Próbki glebowe zalane chromianką 9b. Ogrzewanie roztworów na płycie grzejnej 9c. Miareczkowanie solą Mohra
10a. Prażenie próbek w piecu (spopielenie) 10b. Odparowywanie roztworów
10c. Pozostałość po odparowaniu 10d. Przesączanie roztworów
Adriano D. C., 1992 – Biogeochemistry of trace metals. Lewis Publish.
Aller L., Bennett T., Lehr J.H., Petty R.J., 1985 - DRASTIC: A Standardized System for Evaluation Groundwater Pollution Potential Using Hydrogeologic Settings. USEPA 600/2 - 85/0108. USEPA, Robert S. Kerr Environmental Research Laboratory. Oklahoma.
Alloway B.J. i in., 1995 – Heavy metals in soils. Blackie Acad., Londyn.
Apello C.A.J., Postma D., 2005 – Geochemistry, Groundwater and Pollution, 2nd edition. A.A. Balkema Publishers.
Badora A., 1999 – Mobilne formy wybranych metali w glebach oraz niektóre aspekty ich immobilizacji. Wyd. AR w Lublinie. Rozpór. Nauk. nr 225.
Baran S., Turski R., 1996 – Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb. Wyd. AR w Lublinie.
Bielec B., 2002 – Projekt prac geologicznych na wykonanie dwóch studni zastępczych S-5A i S-11A na terenie ujęcia wód podziemnych z utworów czwartorzędowych w pasie "D" dla potrzeb Huty im. Tadeusza Sendzimira S.A. w Krakowie wraz z projektem likwidacji studni S-5' i S-11. Przedsiębiorstwo Badań Geologicznych „Geoprofil” Sp. z o.o., Kraków.
Bielec B., 2002 – Dodatek do dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia wód podziemnych z utworów czwartorzędowych w pasie "D" w związku z wykonaniem studni zastępczych S-5A i S-11A (na terenie Huty im. Tadeusza Sendzimira S.A. w Krakowie) wraz ze sprawozdaniem z likwidacji studni S-5' i S-11. Przedsiębiorstwo Badań Geologicznych „Geoprofil” Sp. z o.o., Kraków.
Bury W., 1994 – Metodyka wykorzystania znaczników naturalnych i sztucznych do prognozowania migracji zanieczyszczeń przez naturalne bariery strefy aeracji. Praca doktorska AGH, Kraków. Cameron J. F., Payne B. R., 1966 – Apparatus for concentration and measurement of low tritium
activites. Proc. Sixth Int. Conf. Radiocarbon and Tritium Dating.
Cegła J., 1972 - Sedymentacja lessów Polski. Acta Universitatis Wratislaviensis 168, Studia Geograficzne, s. 17.
Chełmicki W., 1997 – Degradacja i ochrona wód, cz. I – jakość. Inst. Geogr. UJ, Kraków.
Clothier B.E., Green S.R., Mills T., Vogeler I., 2005 - Modelling nitrate and bromide leaching from sewage sludge. Soil and Tillage Research, Volume 89, Issue 2, September 2006, s.177-184.
Curzydło J., 1986 – Akumulacja metali ciężkich w roślinach uprawianych w rejonie strefy ochronnej kombinatu Huty im. Lenina. Zeszyty Nauk. AGH 1031, Sozologia i Sozotechnika 21, s. 141-154. Curzydło J., 1988 – Zawartość metali ciężkich w glebach i roślinach uprawianych w rejonie
Kombinatu Metalurgicznego Huta im. Lenina. Acta Agr. Et Silv., ser. Agr. XXVII, s. 119-131. Curzydło J., 1990 – Wpływ kombinatu metalurgicznego Huta im. Lenina na zanieczyszczenie gleby
i roślin metalami ciężkimi oraz plan zagospodarowania terenów skażonych. [w:] Gumińska M. I., Delorme A. [red.] – Klęska Ekologiczna Krakowa, s. 177-185, Kraków.
Curzydło J., Nagawiecka H., Pacułt M., 1991 - Wpływ Huty im. T. Sendzimira na zanieczyszczenie gleby i roślin metalami ciężkimi. Biul. Region. ZUP AR w Krakowie, nr 295, s. 51-65.
Curzydło J., Gambuś F., Mundała P., Szwalec A., 1997 – Zmiana zawartości metali ciężkich w roślinach uprawianych w rejonie Huty im. Tadeusza Sendzimira w latach 1983-1994. Zeszyty Nauk. AR w Krakowie, 319 Ser. Rolnictwo 34, s. 61-69.
Del Castilho P., 1983 - Ammonium Acetatc Extraction for Soil Heavy Metals Speciation; Model Aided Soil Test Interpretation. Intern. J. Em/iron. Anal. Chem., 51, s. 59-65.
Deutsch W.J., 2000 – Groundwater Geochemistry. Fundamentals and Applications to Contamination. Lewis Publishers.
Dolecki L., 1993 - Regionalne i stratygraficzne zróżnicowanie uziarnienia lessów młodszych w wybranych płatach lessów międzyrzecza Wisły i Bugu. Annales UMCS, sec. B, 48; s. 101 – 114. Dowgiałło J., Kleczkowski A.S., Macioszczyk A., Różkowski A. [red.], 2002 – Słownik
Hydrogeologiczny. PIG, Warszawa.
Duda R., Witczak S., 1987 - Program CXTFIT. Identyfikacja parametrów migracji zanieczyszczeń w wodach podziemnych w warunkach migracji jednoosiowej. ZHiOW. AGH. Kraków.
Duda R., Haładus A., Witczak S., 1997: Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000, Arkusz Kraków (973) z objaśnieniami. PIG Warszawa.
Dudka S., 1995 - Ocena całkowitych zawartości pierwiastków głównych i śladowych w powierzchniowej warstwie gleb Polski. Praca habil. IUNG Puławy.
Dwucet K., 1993 - Charakterystyka stopnia agregatyzacji lessów w Polsce. Geographia. Studia et Dissertationes, 18; s. 30-48.
Dwucet K., 1999 - Litogeneza górnego lessu vistuliańskiego na Wyżynach Polskich i na Kizinie Śląskiej. Prace Naukowe UŚ, Katowice, s. 1792.
Dzięgiel M., 1988 – Zmiany jakości wód podziemnych w czasie eksploatacji ujęcia w pasie “D” Kombinatu Metalurgicznego HiL. Praca dyplomowa AGH, Kraków.
Dzięgiel M., 1991 – Kształtowanie się jakości wód gruntowych wysokiego tarasu Wisły na E od Krakowa w czasie eksploatacji ujęcia wody. Zeszyty Naukowe AGH, t.17, zeszyt 4, Wyd. AGH, Kraków.
Englund E., Sparks A., 1991 - Geostatistical Environmental Assessment Software. User’s Guide. Environmental Monitoring Systems Laboratory. US Environmental Protection Agency. Las Vegas. Fic M., 1999 – Pionowa zmienność chemizmu wód pierwszej warstwy wodonośnej a forma
i intensywność użytkowania powierzchni terenu [w:] Współczesne Problemy Hydrogeologii, Warszawa-Kielce.
Fiszer J., Płaza E., Sarna S., Trela J., 1984 – Ocena stanu czystości wód w rejonie strefy ochronnej –
wpływ Huty im. Lenina na jakość wód powierzchniowych i opadowych
(z wyłączeniem metali ciężkich). Część b – wody opadowe. Politechnika Krakowska, maszynopis, Kraków.
Fiszer J., Płaza E., 1986 – Jakość wód opadowych w rejonie strefy ochronnej Huty im. Lenina. Zeszyty Naukowe AGH, nr 1031, Sozologia i Sozotechnika, z. 21, Kraków.
Florkowski T., Grabczak J., 1973 – Scyntylacyjne pomiary naturalnego trytu w próbkach wody. Raport 36/1. Inst. Techn. Jądrowej AGH, Kraków.
Florkowski T., Grabczak J., 1975 – System for enrichment and liquid scintillation counting of low level tritium in water. Nukleonika, vol. 20, z. 3.
Fritz O., Fontes J.-Ch. (red.), 1980, 1986 — Handbook of Environmental Isotope Geochemistry, Vol. 1, Part A and Vol. 2, Part B, Elsevier, Amsterdam.