Religie transhumanistyczne?
Zanim spróbuję odpowiedzieć na kończące poprzedni rozdział pytania postawione przez Rus-sella Blackforda, raz jeszcze oddam głos samym transhumanistom – choć o nieco odmiennej prowe-niencji niż dotychczas cytowani. Równolegle bowiem do intelektualnych dyskusji toczonych na ła-mach „Journal of Evolution…”, co bardziej praktycznie zorientowani transhumaniści już od kilkuna-stu lat tworzą rozmaite organizacje i społeczności, które łączy jawne oparcie na religijno-transhuma-nistycznym fundamencie, różni natomiast charakter syntezy tych dwóch dziedzin. Miał więc rację Steinhart, który pisząc o Teilhardzie de Chardinie, przewidywał powstawanie tego typu inicjatyw oraz nawiązanie dialogu pomiędzy transhumanizmem i liberalnym chrześcijaństwem. Mieli również rację Huxley i Sorgner, którzy wraz z Steinhartem wskazali na kluczową dla transhumanizmu rolę Darwina, Nietzschego i Teilharda, postaci, które – jak pokazują przedstawione poniżej przykłady re-ligii transhumanistycznych – nie tylko przyczyniły się do powstania i ukształtowania transhumani-zmu, ale stały się swoistymi „świętymi” ruchu . 350
Rosyjski kosmizm
Pierwszą świadomą próbą stworzenia religii transhumanistycznej był prawdopodobnie rosyjski kosmizm – ruch religijno-polityczno-kulturowy zapoczątkowany przez Nikołaja Fiodorowa na prze-łomie XIX i XX wieku. Charakteryzował się on eklektyzmem (cechą znamienną dla wszystkich późniejszych inicjatyw łączących transhumanizm z duchowością) i czerpał zarówno z nowych od-kryć naukowych, przede wszystkim z teorii ewolucji i genetyki, jak również z filozofii Wschodu i Zachodu oraz obrzędowości Kościoła prawosławnego. Za główne cele stawiał sobie stworzenie ziemskiej utopii, naukowo-religijne doskonalenie człowieka, a także eksplorację kosmosu. Fiodorow uważał, że ludzie powinni kierować własną ewolucją, by w końcu wykształcić w sobie nadludzkie zdolności. Rozróżniał przy tym uwarunkowany technicznie protetyczny wymiar ewolucji człowieka, który podlega już częściowej sterowalności, i uwarunkowaną biologicznie ewolucję organiczną,
Nie wszystkie zjawiska, które pokrótce tu omawiam, są wyrazistymi ruchami spełniającymi kryteria bycia religią,
350
wyznaniem bądź Kościołem. Niektóre mogą wydać się niepoważnymi i niestabilnymi marginaliami życia publicznego.
Nie są wszakże – te, które tu wybrałem – przygodnymi efemerydami, przynajmniej w deklarowanych założeniach. A razem wzięte – tworzą fenomen wart namysłu.
rą ludzkość musi jeszcze opanować. Twierdził także, że śmiertelność ludzi jest główną przyczyną zła na świecie. Dlatego też osiągnięcie ziemskiej nieśmiertelności (jako dopełnienie nieśmiertelnej już duszy), a w dalszej kolejności wskrzeszenie zmarłych, uznawał za najważniejsze zadania stojące przed człowiekiem . Liczące już sobie ponad sto lat, idee rosyjskiego kosmizmu wciąż są żywe i 351 (tak jak ezoteryczne, parapsychologiczne czy związane z mistycyzmem wschodnim nurty i grupy filozoficzne bądź artystyczne) znajdują licznych wyznawców wśród mniej lub bardziej świadomych tych źródeł współczesnych transhumanistów . 352
Euvolution.com i prometeizm
Przykładem transhumanistyczno-duchowej fuzji jest strona internetowa euvolution.com – „Fu-turystyczny Mega Portal & Społeczność poświęcone uwolnieniu najwyższego potencjału ludzkiego poprzez syntezę Nauki, Duchowości i Filozofii” . Euvolution.com faktycznie jest megaportalem, 353 swego rodzaju nadstroną, poświęconą kilku projektom określanym wspólnym mianem kosmoteizmu (ang. Cosmotheism). Jak można wyczytać na stronie głównej,
kosmoteizm jest religią, która uznaje, że w życiu i kosmosie istnieje wewnętrzny cel oraz że istnieje zasadnicza jedność albo świadomość, która wiąże wszystkie istoty żywe i nieorganiczną część kosmosu w jedno. Naszą prawdziwą ludzką tożsamością jest to, że jesteśmy kosmosem, który poprzez ewolucję stał się samoświadomy. Naszym prawdziwym ludz-kim celem jest poznanie i urzeczywistnienie siebie jako świadomych indywidualności i samoświadomego gatunku, a tym samym współewoluowanie z kosmosem w kierunku całkowitej i powszechnej świadomości, a także ku coraz wyższej doskonałości świadomości i bytu . 354
Euvolution.com stanowi rodzaj bazy danych, którą tworzą teksty napisane przez twórców stro-ny, a także (w znacznie większym stopniu) odsyłacze do tysięcy artykułów i publikacji. Na przykład w zakładce poświęconej Teilhardowi znajduje się piętnaście jego książek w wersji PDF oraz okołu stu związanych z nim artykułów opublikowanych w różnych miejscach internetu. Wśród zalecanych lektur oprócz twórczości Teilharda jest też Fryderyk Nietzsche, szczególnie Tako rzecze Zaratustra, oraz książki na temat rasy, genetyki i polityki, także z pola naukowego rasizmu, a szczególnie
O. Drenda, Spotkanie z Aubrey de Greyem, op. cit.; Russian cosmism [na:] „Wikipedia, The Free Encyclopedia”,
351
https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Russian_cosmism&oldid=787896037, dostęp 9 sierpnia 2017.
L. Sykulski, Rosja i postczłowiek. Rosyjski transhumanizm i idea nieśmiertelności, 2013 [na:] „Geopolityka.net”,
352
http://geopolityka.net/rosja-i-postczlowiek-rosyjski-transhumanizm-i-idea-niesmiertelnosci/, dostęp 22 grudnia 2017.
„The Futurist Mega Portal & Community, dedicated to achieving the liberation of Humanities highest potential thro
353
-ugh the Unification of Science, Spirituality and Philosophy”. The Transhuman Cosmic Conscious Evolution Website [na:]
http://www.euvolution.com/, dostęp 11 sierpnia 2017.
„Cosmotheism is a religion which positively asserts that there is a internal purpose in life and in cosmos, and there is
354
an essential unity, or consciousness that binds all living beings and all of the inorganic cosmos, as one. What is our true human identity is we are the cosmos made self-aware and self-conscious by evolution. Our true human purpose is to know and to complete ourselves as conscious Individuals and also as a self-aware species and thereby to co-evolve with the cosmos towards total and universal awareness, and towards the ever higher perfection of consciousness and being”.
Ibidem.
semityzmu. Przestrzeń portalu współtworzą trzy inne strony: Neo-Eugenics, Transtopia oraz Prome-theism. Wszystkie trzy projekty wpisują się w Kosmoteizm, ale akcentują różne kwestie i promują inne drogi realizacji założonych celów.
Najbardziej religijny charakter ma prometeizm, który określany jest zarówno jako naród, jak i religia, funkcjonująca w diasporze. (Założenia tej „religii” uderzająco przypominają, notabene, daw-ny, postoświeceniowy model ruchu masońskiego). Prometeiści chcieliby stworzyć pierwsze niepod-ległe, transhumanistyczne, libertyńskie, (nie teokratyczne) państwo religijne, w którym mogliby re-alizować własną politykę i wdrażać technologie, które mogłyby być źle widziane w innych krajach.
Wyodrębnienie terytorialno-geograficzne potrzebne jest również ze względu na jeden z głównych celów prometeizmu, którym jest genetyczne oddzielenie wyznawców od reszty ludzi i wyewoluowa-nie w kierunku innej, lepszej, postludzkiej rasy. Pomimo ambitnych założeń, wejście w poczet człon-ków wspólnoty nie jest (przynajmniej obecnie) trudne. Wystarczy wypowiedzieć prostą Przysięgę prometeizmu. W opisie początków tej inicjatywy można przeczytać, że „prometeizm został wymy-ślony i założony pod koniec lata 2000 roku, kiedy stało się jasne, że ludzkość potrzebuje nowej reli-gii, która nie byłaby oparta na micie, egalitaryzmie i zabobonach, ale na faktach, nauce, rozumie, obiektywizmie, duchowości i empiryzmie” . Może się wydawać osobliwe, że prometeizm, który 355 określa się jako „poświęcony Prometeuszowi”, równocześnie odrzuca mit, a duchowość sytuuje po-między obiektywizmem i empiryzmem . W rzeczy samej, portale skupiające się wokół Euvolutio356 -n.com często sprawiają wrażenie chaotycznych czy wręcz niepoważnych. Trudno zrozumieć struktu-rę siatki stron i zależności pomiędzy prezentowanymi ideami. Co się w czym zawiera? Gdzie się łą-czą, a czym różnią? Nie są to może jednak najważniejsze pytania, zważywszy że wszystkie prezen-towane w ramach tego megaportalu koncepcje nastawione są raczej na przyjazne współistnienie.
Umieszczone tam teksty są obficie wzbogacane przeróżnymi cytatami, tak z Biblii, jak i z książek science fiction; tak wypowiedziami światowej sławy myślicieli, jak i nikomu nieznanych pseudonaukowców czy bohaterów filmowych. Krótka lektura tej twórczości, zarówno kilkunastoz-daniowych odezw, jak i kilkusetstronicowych książek, pozwala dostrzec jej pokrewieństwo z New Age, ezoteryką popularną i teoriami spiskowymi. Również stylistyka i oprawa graficzna stron sku-piających się wokół Euvolution.com – pstrokata i pełna kolorowych obrazków i GIFów w stylu ta-niego science fiction – sprawia podobne wrażenie i przywołuje na myśl koniec lat dziewięćdziesiąty-ch. Rzeczywiście, kilkukrotne kliknięcie w odpowiednie linki przenosi gościa na strony poświęcone wellness, jodze, doświadczeniom psychodelicznym czy UFO. Z drugiej strony, ilość informacji i
„Prometheism was conceived and founded during the late summer of 2000 when it became clear that the people of the
355
world needed a new religion, one not founded in myth, egalitarianism and superstition, but instead, fact, science, reason, objectivism, spirituality and empiricism”. Transhuman Prometheans United For Prometheism, the 21st Century Post Human Cult of Prometheus [na:] http://www.prometheism.net/, dostęp 11 sierpnia 2017.
„This religion is dedicated to Prometheus”. Ibidem.
356
nośników umieszczonych na portalu jest naprawdę duża, co zdradza ambicję formowania solennej koncepcji i struktury religijnej. Widać też, że baza danych dotycząca prawie stu zagadnień jest regu-larnie uaktualniana i codziennie pojawiają się skróty opublikowanych w sieci artykułów.
Terasem movement
Inicjatywą o innym charakterze i większej skali jest Terasem Movement – ruch oparty na 357 fikcyjnej religii Eartseed, głoszącej, że Bóg to Zmiana, i opisanej w książkach science fiction autor-stwa Octavii Butler. Na Terasem Movement składają się trzy istniejące w rzeczywistości organizacje, które realizują zadania ruchu na polach nauki, edukacji i religii. Głównym jego celem jest promowa-nie i wdrażapromowa-nie etycznych technologii transhumanistycznych, szczególpromowa-nie tych mających zbliżać do cyfrowej nieśmiertelności, na przykład dzięki transferowi umysłu. W tym celu ruch podejmuje szereg działań: organizuje wykłady i warsztaty (z których wiele odbywa się w wirtualnym świecie gry Se-cond Life), produkuje materiały wideo, a także zarządza platformą internetową, na której użytkowni-cy tworzą swoje użytkowni-cyfrowe tożsamości (ang. mindfile account), które mają w przyszłości posłużyć do stworzenia replik ich świadomości, czyli de facto ich zmartwychwstania – możliwość, z której sko-rzystało do tej pory prawie czterdzieści tysięcy osób. Cyfrowe tożsamości mogą zawierać zdjęcia i wideo, informacje biograficzne, a od pewnego czasu również informację genetyczną . Terasem 358 Movement współpracował między innymi z Marvinem Minskym (kognitywistą, filozofem, pionie-rem i autorytetem w zakresie badań nad sztuczną inteligencją) i Rayem Kurzweilem, z którym zreali-zował film pełnometrażowy Singularity is Near . Cztery podstawowe zasady wiary Terasem mó359 -wią, że „życie posiada cel, śmierć jest dobrowolna, Bóg jest technologiczny, miłość jest niezbędna” . Poza tymi czterema dogmatami, religia Terasem może być łączona z dowolnymi in360 -nymi religiami i przekonaniami, dlatego też wyznawcy określają ją czasem jako transreligię (ang.
transreligion) . Zasada trzecia nie musi być rozumiana zupełnie dosłownie. Jak tłumaczy jedna z 361 założycielek Terasem Movement, Martine Rothblatt, „Bóg powstaje we wspólnych wysiłkach, aby uczynić technologię coraz bardziej wszechobecną, wszechmocną i etyczną. Kiedy będziemy mogli radośnie doświadczać techno-nieśmiertelności, Bóg będzie ukończony” . 362
Nazwa pochodzi z połączenia greckich słów ziarno i ziemia.
357
LifeNaut [na:] „LifeNaut”, https://www.lifenaut.com/, dostęp 25 sierpnia 2017; Terasem Movement Foundation: We
358
-lcome to the TMF, Inc [na:] http://www.terasemmovementfoundation.com/, dostęp 10 sierpnia 2017.
Terasem Motion Infoculture Film Projects [na:] http://www.teraseminfoculture.com/, dostęp 10 sierpnia 2017.
359
„Life is Purposeful, Death is Optional, God is Technological, Love is Essential”. Beliefs | Terasem [na:] http://terasem
360
-faith.net/beliefs/, dostęp 10 sierpnia 2017.
Terasem [na:] http://terasemfaith.net/, dostęp 10 sierpnia 2017.
361
„For us God is in-the-making by our collective efforts to make technology ever more omnipresent, omnipotent and
362
ethical. When we can joyfully all experience techno immortality, then God is complete”. J. Roy, The Rapture of the Nerds, 2014 [na:] „Time”, http://time.com/66536/terasem-trascendence-religion-technology/, dostęp 3 maja 2017.
Zero State
Zero State to organizacja i skupiona wokół niej społeczność, która chciałaby widzieć transhu-manizm jako szerszy prąd kulturowy, nie zamykający się na sztukę, religię czy politykę, ale świado-mie je współtworzący. Zero State dąży także do tego, aby osiągnąć prawny status wirtualnego pań-stwa i stać się otwartą masonerią nowego tysiąclecia. Organizacja związana jest z lewicującą partią brytyjskich transhumanistów – UK Transhumanist Party, afiliowaną przy Humanity+ . 363
Turing Church
Spośród wszystkich omawianych inicjatyw i organizacji łączących transhumanizm z religią, najbardziej otwarty charakter ma prawdopodobnie Turing Church – „wspólnota poszukiwaczy 364 punktów przecięcia nauki i religii, duchowości i technologii, inżynierii i science fiction, umysłu i cia-ła, którą łączą kosmiczne wizje. (...) Jest to minimalistyczna, otwarta, elastyczna, kosmiczna religia transhumanistyczna 2.0” . Jakie są to wizje? Między innymi: eksploracja kosmosu, osiągnięcie nie365 -śmiertelności i wskrzeszenie umarłych, wiara we wszechmocnego Boga, który główną siłą we wszechświecie i procesie ewolucji uczynił miłość, czy też osiągnięcie boskości przez człowieka lub jego wytwory. Turing Church jest jednak po prostu stroną internetową skupiającą ludzi o podobnych zainteresowaniach i przekonaniach, a nie Kościołem w ścisłym tego słowa znaczeniu . 366
Church of Perpetual Life
Prawdziwym Kościołem jest za to założony w 2013 roku w Hollywood na Florydzie Church of Perpetual Life. Kościół Wiecznego Życia skupia się wokół idei wydłużania ludzkiego życia, a przede wszystkim wokół nieśmiertelności, dlatego też jego członkowie określają się mianem immor-talistów. Główna prawda wiary The Church of Perpetual Life wywodzi się z pism Nikołaja Fiodoro-wa (który dla wyznawców Kościoła jest swego rodzaju prorokiem) i głosi, że nieskończone i zdrowe życie jest nie tylko pożądane i osiągalne, ale stanowi przeznaczenie ludzkości . Większość człon367 -ków Kościoła nie wyznaje innych religii i deklaruje ateizm, ale są wśród nich także praktykujący chrześcijanie, żydzi i buddyści. Wyznawców Church of Perpetual Life było w 2014 roku około
A. Twyman, ISF/ZS – Transhumanist Party [na:] https://transhumanistparty.wordpress.com/category/isfzs/, dostęp 11
363
sierpnia 2017.
W języku angielskim nazwę tę cechuje dwuznaczność, odnosi się ona bowiem zarówno do słowa Kościół, jak i do
364
hipotezy Churcha-Turinga, która w skrócie mówi, że każdy problem, dla którego istnieje efektywny algorytm, może zo-stać rozwiązany przez komputer dysponujący nieograniczoną mocą obliczeniową.
„Turing Church is a community of seekers at the intersections of science and religion, spirituality and technology, en
365
-gineering and science fiction, mind and matter, with shared cosmic visions. (...) Turing Church is a minimalist, open, extensible cosmic, transhumanist religion 2.0.”. G. Prisco, About Turing Church – Turing Church, 2016 [na:] „Turing Church”, https://turingchurch.net/about-turing-church-ac6ebf2e97b6, dostęp 10 sierpnia 2017.
Turing Church [na:] „Turing Church”, https://turingchurch.net/, dostęp 10 sierpnia 2017.
366
Church of Perpetual Life [na:] „Church of Perpetual Life”, http://www.churchofperpetuallife.org/, dostęp 4 maja 2017.
367
ciuset, natomiast na Facebooku ma on obecnie (w 2017 roku) 3270 polubień . W jedynej świątyni 368 Kościoła co miesiąc odbywają się kilkugodzinne ceremonie składające się z części artystycznej, dys-kusyjnej, gastronomicznej i wykładowej; podczas tej ostatniej przemawiają zaproszeni naukowcy i propagatorzy transhumanizmu. Gościli tam między innymi Aubrey de Grey oraz znany ze swoich antyreligijnych poglądów Zoltan Istvan, który w 2016 roku kandydował z ramienia Partii Transhu-manistów Amerykańskich na prezydenta USA i który chwali The Church of Perpetual Life za sze-rzenie transhumanistycznych idei wśród osób wierzących oraz za łączenie duchowości i wspólnoty z
„solidnymi badaniami naukowymi” . Członkowie Kościoła podejmują różne wspólne inicjatywy, 369 na przykład coroczne „wspomnienie tych, którzy mogą zmartwychwstać” (ang. Remembrance of the Resurrectables). Odbywa się ono w klinice krionicznej, gdzie ze świeczkami w dłoniach, w nastroju zadumy, wierni wspominają zamrożonych obok pacjentów . 370
Jak pokazuje zrealizowany przez Vice Media krótki film dokumentalny o Church of Perpetual Life, główną wartością, jaką znajdują w Kościele jego członkowie, jest poczucie przynależności do wspólnoty, czego – jak tłumaczy to jeden z wyznawców – często bardzo brakuje ateistom . Kościół 371 ten, jak każdy inny, tradycyjny, daje też swoim wiernym cel w życiu oraz obietnicę ziemskiej nie-śmiertelności, w którą wielu bezgranicznie wierzy, dzięki czemu nie odczuwa strachu przed śmier-cią . W filmie pojawia się również wątek powiązań założyciela organizacji, Williama „Billa” Falo372 -ona, z firmami oferującymi preparaty medyczne (rzekomo) wydłużające życie oraz sugestia jego fi-nansowych motywacji. Odnosząc się do tej kwestii, dziennikarka pyta jednego z członków Kościoła, z wyglądu zwykłego, młodego ojca: „Czy kiedykolwiek poczułeś się zawiedziony albo wprowadzo-ny w błąd przez Billa albo kogokolwiek stamtąd?” „Nie… – odpowiada jej rozmówca – Na pewno nie bardziej, niż w jakimkolwiek innym Kościele, w jakim byłem [śmiech]” . 373
Mormon Transhumanist Association
Jednym z pierwszych i prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalnych przykładów współcze-snej religii transhumanistycznej jest Mormon Transhumanist Association, w skrócie MTA. Stowarzy-szenie Mormońskich Transhumanistów powstało w 2006 roku i posiada obecnie (w 2017 roku) pra-wie 700 członków (głównie w USA), z których większość przynależy do Kościoła Jezusa Chrystusa
G. Volpicelli, The Transhumanist Church That Has Faith in Technology, 2014 [na:] „Motherboard”, https://motherbo
368
-ard.vice.com/en_us/article/jp5bgb/the-transhumanist-church-that-has-faith-in-technology, dostęp 4 maja 2017.
Z. Istvan, The Church of Perpetual Life Wants to End Deathism, 2016 [na:] „Motherboard”, https://motherboard.vice.
369
-com/en_us/article/78k8qq/the-church-of-perpetual-life-wants-to-end-deathism-transhumanism, dostęp 4 maja 2017.
G. Volpicelli, The Transhumanist Church That Has Faith in Technology, op. cit.
370
Motherboard, This Church Believes Humans Can Live Forever on Earth, 2016, 20:18 – 20:33 [na:] https://motherbo
371
-ard.vice.com/en_us/article/9a3kwe/the-church-of-perpetual-life, dostęp 4 lipca 2017.
Ibidem. 10:24 – 10:32.
372
„Have you ever felt like you were being misguided or led astray by Bill or anyone else there? No... definitely not any
373
more than any other Church I’ve ever been to”. Ibidem. 21:00 – 21:11.
Świętych w Dniach Ostatnich (Kościoła mormońskiego), chociaż organizacje te nie są ze sobą fmalnie powiązane. Stowarzyszeniu Mormońskich Transhumanistów patronuje za to największa or-ganizacja transhumanistyczna, Humanity+ . Na niektórych wydarzeniach organizowanych przez 374 MTA pojawia się Ray Kurzweil, który bardzo pochlebnie wypowiada się o Stowarzyszeniu . Mor375 -mon Transhumanist Association łączy transhumanizm z wiarą mormońską, ale pozostaje otwarte na ludzi innych wyznań oraz ateistów. Na stronie Stowarzyszenia czytamy:
Transhumanizm mormoński łączy mormońskie przekonanie o tym, że ludzie powinni stać się bogami, z transhumani-styczną ideą etycznego użycia nauki i technologii w celu poprawy ludzkiej kondycji aż do osiągnięcia stanu postludzko-ści; pokazuje także, że te dwa zadania są do siebie bardzo zbliżone, jeśli nie tożsame. Powinniśmy więc w etyczny sposób używać naszych zasobów, w tym religii, nauki i technologii, w celu doskonalenia siebie i świata, aż sami staniemy się Bogami . 376
Mormon Transhumanist Association bardzo aktywnie działa w internecie – posiada profesjo-nalną stronę internetową, a także konta na Facebooku (główny profil zyskał ponad 7000 polubień), Twitterze i YouTubie, gdzie można znaleźć ponad 200 filmów, głównie nagrań z wykładów.
Christian Transhumanist Association
W 2014 roku powstało Christian Transhumanist Association (określane skrótowo „C+”, na zasadzie analogii do „H+”, które oznacza zarówno transhumanistyczną organizację Humanity+, jak i transhumanizm w ogóle). Pod względem charakteru i misji Stowarzyszenie Chrześcijańskich Trans-humanistów nie różni się znacznie od Mormon Transhumanist Association, którym C+ ewidentnie się inspiruje, a także z nim sympatyzuje. Tak jak wcześniej MTA, w 2017 roku Stowarzyszeniu zo-stało przyznane oficjalne członkostwo w ramach Humanity+. W krótkiej historii transhumanizmu opisanej na stronie Stowarzyszenia istotne miejsce przypisuje się Teilhardowi de Chardinowi i Julia-nowi Huxley’owi , a motto organizacji brzmi: „Korzystać z nauki i technologii, aby współuczestni377 -czyć w dziele Boga, pielęgnować życie oraz odnowić stworzenie” . Przewodniczącym zarządu C+ 378 jest pastor i publicysta Christopher Benek, który tłumacząc, czym jest dla niego chrześcijański trans-humanizm, mówi:
Mormon Transhumanist Association [na:] „Mormon Transhumanist Association”, https://transfigurism.org/, dostęp 10
374
sierpnia 2017.
Man will become like God, say Mormons and transhumanists in Salt Lake City, 2013 [na:] http://www.kurzweilai.net/
375
man-will-become-like-god-say-mormons-and-transhumanists-in-salt-lake-city, dostęp 10 sierpnia 2017.
„Mormon Transhumanism takes the Mormon idea that humans should become gods, and the Transhumanist idea that
376
we should use science and technology in ethical ways to improve our condition until we attain posthumanity, and suggests
we should use science and technology in ethical ways to improve our condition until we attain posthumanity, and suggests