Pierwsze informacje odnoszące się do Polaków przebywających na terenie Wielkiej Brytanii sięgają już XIV wieku. Jak można przeczytać w publikacji Polacy w Anglii i o Anglii7, właśnie w tym okresie na studiach w Oksfordzie przebywał niejaki Tomasz z Krakowa8. Aż do momentu wybuchu powstania listopadowego Polacy emigrowali na Wyspy Brytyjskie, w szczególności do Anglii, przede wszystkim ze względu na chęć poznania tego państwa i jego kultury.
O zmianie typu emigracji Polaków – z emigracji czasowej na emigrację stałą – mogą świadczyć pierwsze doniesienia o powstawaniu polskich stowarzyszeń w Anglii po 1830 roku9.
Zdecydowany wzrost liczby polskich obywateli wyjeżdżających do Wielkiej Brytanii odnotowano w okresie II wojny światowej, a także tuż po jej zakoń-czeniu. Na początku lat czterdziestych XX wieku przebywało w tym kraju w przybliżeniu 33 tysiące Polaków, pośród których znaczną grupę tworzyli poli-tycy, działacze kulturalni i społeczni. Pod koniec wojny liczba ta zwiększyła się blisko trzykrotnie. Wówczas w Wielkiej Brytanii przebywało około 95 tysięcy Polaków10. W ciągu kolejnych dwóch lat populacja polskich emigrantów cały czas rosła i w 1947 roku osiągnęła liczbę 250 tysięcy11. Warto podkreślić, że polscy obywatele przebywający w tym kraju stanowili wówczas najliczniejsze i najlepiej zorganizowane skupisko polonijne12, o czym mogą świadczyć liczne polskie stowarzyszenia, instytucje naukowe, teatry czy związki zawodowe13.
7 J. Dąbrowski, Polacy w Anglii i o Anglii, Kraków 1962.
8 Tamże, s. 16.
9 Wówczas utworzono dwie polskie organizacje: Gromady Ludu Polskiego na Wyspie Jersey oraz Towarzystwo Literackie Przyjaciół Polski w Londynie. Informacje dotyczące Gromady Ludu Polskiego na Wyspie Jersey zob. tamże, s. 15; dane odnoszące się do Towarzystwa Literackiego Przyjaciół Polski w Londynie zob. tamże, s. 33.
10 Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport o sytuacji Polonii i Polaków za granicą, War-szawa 2013, s. 265.
11 W. Sobisiak, Kultura rodzima Polonii zachodnioeuropejskiej, Poznań 1983, s. 26.
12 E. Boniecka, Polonia brytyjska, w: Problemy dziejów Polonii, red. M.M. Drozdowski, War-szawa 1979, s. 169.
13 Tuż po wojnie w samym Londynie działały między innymi takie polskie organizacje, jak:
Polskie Stowarzyszenie Byłych Sowieckich Więźniów Politycznych, Biblioteka Polska, Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, Instytut Józefa Piłsudskiego,
86 Ita Głowacka
Przez kolejne dziesięciolecia, w wyniku splotu wielu czynników, a w szcze-gólności wskutek sytuacji politycznej w kraju, Polacy ze zmienną częstotliwością wyjeżdżali do Wielkiej Brytanii. Jednakże liczebność polskiej emigracji aż do początków XXI wieku nie była tak duża, jak pod koniec II wojny światowej.
Dopiero w wyniku wstąpienia Polski do Unii Europejskiej Polacy ponownie zaczęli masowo wyjeżdżać w kierunku Wysp Brytyjskich. Zgodnie z danymi znajdującymi się na stronie Worker Registration Scheme14 liczba polskich obywateli zarejestrowanych na terenie Wielkiej Brytanii w okresie od 2004 do 2006 roku wyniosła 264 tysiące. Dodatkową grupę, której nie uwzględnio-no w badaniu, stauwzględnio-nowili Polacy, którzy podjęli pracę na emigracji na zasa-dzie samozatrudnienia. Dlatego też uzasadnione wydają się przypuszczenia, że wówczas liczba Polaków, którzy podjęli legalną pracę, wyniosła blisko 600 tysięcy osób15. W ciągu niemal dziesięciu lat liczba ta wzrosła do blisko miliona polskich obywateli mieszkających w Wielkiej Brytanii, o czym świad-czą dane opublikowane w sierpniu 2016 roku w biuletynie Office for National Statistics. Zgodnie z danymi pochodzącymi z końca 2015 roku liczba Polaków mieszkających w tym kraju wyniosła 916 tysięcy osób16.
Od 29 czerwca do 1 lipca 2016 roku Instytut Badań Rynkowych i Społecznych (IBRiS) przeprowadził sondaż na próbie 2562 polskich emigrantów mieszkają-cych w Wielkiej Brytanii. Według wyników wspomnianego badania zmieniająca się sytuacja polityczna i międzynarodowa Wielkiej Brytanii, wychodzenie tego państwa ze struktur Unii Europejskiej, a także nasilające się w nim nastroje ksenofobiczne przyczyniły się do tego, że blisko 74% respondentów obawiało się negatywnych postaw wobec imigrantów, a 12% stwierdziło, że w ciągu kil-ku dni po przegłosowaniu Brexitu doświadczyło nieprzyjemności związanych ze swoim pochodzeniem. Co istotne, w blisko 90 procentach przypadków owe nieprzyjemności przyjmowały postać obelg, negatywnych komentarzy oraz słownych prowokacji. Pomimo to znaczna większość polskich emigrantów, bo aż 79%, wciąż deklarowała chęć mieszkania w Wielkiej Brytanii17.
Rosnąca liczebność polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii, a także Brexit i związane z nim zjawiska dyskryminacji przyczyniły się do tego, że w ciągu
Instytut Polski i Muzeum gen. Sikorskiego, Związek Ziem Południowo-Wschodnich, Związek Ziem Pół-nocno-Wschodnich, Związek Polskich Ziem Zachodnich, Ognisko Polskie, Polish University College, Klub Orła Białego, Teatr Polski ZASP. Zob. E. Boniecka, dz. cyt., s. 169; Ministerstwo Spraw Zagra-nicznych, dz. cyt., s. 276; R. Habielski, Życie społeczne i kulturalne emigracji, Warszawa 1999, s. 95.
14 Za: J. Wiśniewski, M. Duszczyk, Migracja zarobkowa Polaków po 1 maja 2004 roku, w: Emigrować i wracać. Migracje zarobkowe Polaków a polityka państwa, red. L. Kolarska-Bo-bińska, Warszawa 2007, s. 16.
15 Tamże.
16 Office for National Statistics, Population of the UK by Country of Birth and Nationality:
2015, s. 8, [online] <http://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandimigra- tion/internationalimigration/bulletins/ukpopulationbycountryofbirthandnationality/august2016#po- land-is-the-most-common-non-uk-country-of-birth-and-polish-is-the-most-common-non-birth-na-tionality>, dostęp: 28.12.2016.
17 Sondaż po Brexicie: ponad 40 proc. Polaków spróbuje za wszelką cenę pozostać na Wyspach, [online] <http://www.pap.pl/aktualnosci/news,570520,sondaz-po-brexicie-ponad-40-proc-polakow--sprobuje-za-wszelka-cene-pozostac-na-wyspach.html>, dostęp: 28.12.2016.
minionego roku wzrosło zainteresowanie tematem Polaków żyjących w tym państwie. O skali tego zjawiska może świadczyć między innymi liczba wyszu-kiwań zagadnień związanych z polskimi emigrantami na Wyspach Brytyjskich, śmiertelnym pobiciem polskiego emigranta, a także dalszymi atakami na pol-skich obywateli mieszkających w Wielkiej Brytanii. Autorka przeanalizowała częstotliwość wyszukiwania takich haseł, jak: „Polacy w Anglii” oraz „Atak na Polaków”, na podstawie danych uzyskanych dzięki zastosowaniu narzędzia ba-dawczego Google Trends, dostępnego w serwisie Google (podaje ono informacje dotyczące liczby, czasu i głównych regionów pochodzenia zapytań kierowanych do wyszukiwarki Google18).
Hasło „Polacy w Anglii” było najczęściej poszukiwane w okresie od 26 czerw-ca do 2 lipczerw-ca 2016 roku. Bez wątpienia wynik ten jest związany z faktem, że 23 czerwca 2016 roku na Wyspach Brytyjskich odbyło się referendum, w któ-rym Brytyjczycy zadecydowali o Brexicie. Po raz kolejny zagadnienie to było bardzo często wyszukiwane w okresie od 28 sierpnia do 9 września 2016 roku, co z pewnością wiąże się ze śmiertelnym pobiciem Polaka w Harlow (rys. 1 i 2).
Rys. 1. Częstotliwość wyszukiwania hasła „Polacy w Anglii”
w ciągu dwunastu miesięcy, od grudnia 2015 roku do listopada 2016 roku Źródło: Google Trends, [online] <https://www.google.pl/trends/explore?date=today%20
12-m&q=Polacy%20w%20Anglii>, dostęp: 7.12.2016.
Rys. 2. Częstotliwość wyszukiwania hasła „Polacy w Anglii” w ciągu pięciu lat, od 11 grudnia 2011 roku do 10 grudnia 2016 roku
Źródło: Google Trends, [online] <https://www.google.pl/trends/explore?q=Polacy%20 w%20Anglii>, dostęp: 8.12.2016.
18 Serwis Google nie podaje dokładnej liczby wyświetleń, a jedynie szacuje liczbę wyszukiwań, przypisując wartość 100 okresowi, w którym najczęściej poszukiwano informacji związanych z danym zagadnieniem.
88 Ita Głowacka
Popularność tematu związanego z atakami na Polaków zaprezentowano na rys. 3 i rys. 4. Rysunek 3, podobnie jak w przypadku omówionych już wykresów, dotyczy wyszukiwania hasła „Atak na Polaków” w ciągu dwunastu miesięcy – od grudnia 2015 roku do listopada 2016 roku, z kolei na czwartym wykresie przedstawiono wyniki wyszukiwania tego hasła z pięciu lat – od 11 grudnia 2011 roku do 9 grudnia 2016 roku.
Rys. 3. Wyszukiwanie hasła „Atak na Polaków” w ciągu dwunastu miesięcy, od grudnia 2015 do listopada 2016 roku
Źródło: Google Trends, [online] <https://www.google.pl/trends/explore?date=today%20 12-m&q=atak%20na%20Polaków>, dostęp: 7.12.2016.
Rys. 4. Wyszukiwanie hasła „Atak na Polaków” w ciągu pięciu lat, od 11 grudnia 2011 roku do 9 grudnia 2016 roku
Źródło: Google Trends, [online] <https://www.google.pl/trends/explore?q=atak%20 na%20Polaków>, dostęp: 8.12.2016.
W przypadku wyszukiwania hasła „Atak na Polaków” znaczącą tendencję rosnącą można zauważyć w okresie od 28 sierpnia do 3 września 2016 roku.
Największy wskaźnik poszukiwań przypisano okresowi od 4 do 10 września 2016 roku. Wzmożone poszukiwanie owego zagadnienia można powiązać z dwoma atakami na polskich obywateli – z 29 sierpnia 2016 roku, gdy doszło do, wspomnianego już wielokrotnie, śmiertelnego pobicia 40-letniego Polaka, a także z 4 września 2016 roku, kiedy doszło do kolejnego ksenofobicznego ataku na polskich obywateli19.
19 Kolejny atak na Polaków w Harlow. Dzień po marszu milczenia, „Wprost”, wyd. z 4 września 2016 roku, [online] <https://www.wprost.pl/zycie/10021931/Kolejny-atak-na-Polakow-w-Harlow--Dzien-po-marszu-milczenia.html>, dostęp: 28.12.2016.
Dane zaprezentowane powyżej w postaci czterech wykresów pokazują, że w istotny sposób wzrosło zainteresowanie zagadnieniami związanymi z Pola-kami żyjącymi w Wielkiej Brytanii, w tym z negatywnym zjawiskiem przemocy wobec polskich emigrantów.