Słowa kluczowe: wideoblog, youtuber, Internet, sława, vlog, vloger Key words: video blog, YouTuber, Internet, fame, vlog, vlogger
Chwal mnie za to, że jestem wyjątkowy, ale też dlatego, że moja wyjątkowość
jest bardziej zintensyfikowaną i upublicznioną wersją twojej własnej.
Leo Braudy1
Specyfikę współczesnej kultury zachodniej można byłoby określić jako zdomi-nowanie jej przez obraz – generowany za pomocą telewizji, Internetu, fotografii, przekazów reklamowych, w tym w formie plakatów i billboardów. Rozpoczęty pod koniec XIX i trwający w XX wieku ogromny postęp technologiczny (obja-wiający się choćby w rozwoju przemysłu filmowego, wprowadzeniu na rynek konsumencki radia, telewizji, komputera i telefonu komórkowego) sprawił, że owe wynalazki wypełniły życie człowieka nie tylko poprzez dosłowne otoczenie go, ale i permanentne ich wykorzystanie, stając się przez to podstawowym narzędziem poznania rzeczywistości i komunikacji międzyludzkiej. Doszło do decentralizacji słowa i druku, które do tej pory służyły za podstawowy środek wyrażania i przekazywania informacji, na rzecz nadania znaczenia nowym zdobyczom techniki. Był to proces rozciągnięty w czasie, wymagający od spo-łeczeństwa między innymi nabycia umiejętności posługiwania się nowymi mediami, zrozumienia mechanizmu ich działania oraz prawidłowego odczy-tania przekazu przez nie generowanego. W świecie współczesnym, w którym dominują już elektroniczne gadżety, doskonale „zaadaptował się” wideoblog (pod względem technicznym – nagranie wideo). Zainteresowania, jakim cieszy się ów tekst kultury, nie można jednak tłumaczyć jedynie jego dostosowaniem do swoistości współczesnej cywilizacji, między innymi epatowaniem obrazem,
1 Zacytowane słowa amerykańskiego badacza zostały przytoczone w kontekście rozważań o sławie przez Michała Janczewskiego w książce CeWEBryci – sława w sieci. Zob. M. Janczewski, CeWEBryci – sława w sieci, Kraków 2011, s. 23.
68 Urszula Sawicka
łatwością i powszechnością dostępu2. Zrozumienie przyczyn popularności tego tworu wymaga uprzedniego poznania specyfiki oraz mechanizmu działania ser-wisów internetowych takich jak YouTube, na którym wideoblogi są najczęściej umieszczane. Serwis ten powstał w 2005 roku z inicjatywy byłych pracowników amerykańskiego przedsiębiorstwa PayPal – Chada Hurley’a, Steve’a Chena oraz Jaweda Karima. W 2006 roku witryna ta została wykupiona i przeszła w posiadanie firmy Google. Ideą twórców YouTube’a jest umieszczanie na nim plików wideo, które mogą być następnie odtwarzane, komentowane i oceniane przez użytkowników witryny. Dzienną liczbę odwiedzających serwis szacuje się na około pięć miliardów internautów3, co plasuje go w czołówce najchętniej odwiedzanych stron WWW4.
Intencją autorki niniejszego tekstu jest zdefiniowanie pojęcia „wideoblog”
(ang. video blog, w skrócie vlog) z uwzględnieniem pozycji jego twórcy bądź twórców (tak zwanych vlogerów lub youtuberów). Wywód ma również na celu sprecyzowanie czynników, za pomocą których można próbować wyjaśnić, dla-czego niektóre nagrania cieszą się dużą sympatią widzów, a inne nie. Tę samą regułę wykorzystano w procesie badania motywów, którymi kierują się twórcy decydujący się na nagranie wideobloga i późniejsze zamieszczenie go w Sieci.
Jako metodę badawczą przyjęto analizę treści. Wybór takiego sposobu badania podyktowała specyfika obranego obszaru analizy, który stanowią gotowe mate-riały (nagrania wideo). Zastosowanie wskazanej metody nie wymaga bowiem bezpośredniego kontaktu badacza z przedmiotem badań5 – w tym wypadku z twórcą bądź twórcami danego wideobloga. Samo badanie nie mogło jednak przybrać wyłącznie charakteru interpretacji przekazu, gdyż takie ograniczenie analizy nie wykazałoby tak ważnych związków z rzeczywistością pozainter-netową, w której można poszukiwać wyjaśnienia specyfiki vlogów6. Kontekst dla poniższych rozważań stanowi współczesna kultura Zachodu – stąd wybór spełniających to kryterium sylwetek youtuberów, reprezentujących w wypadku prezentowanego tekstu Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię. Celem zacho-wania obiektywizmu całości dywagacji niezbędne było również uwzględnienie stanowisk innych badaczy zgłębiających temat wideoblogów.
Zważywszy na to, że serwis YouTube stanowi prawdziwe uniwersum pod względem różnorodności zamieszczanych tam treści – nawet jeśli podejmujemy
2 Krzysztof Czykier wymienia wygodę dostępu oraz atrakcyjność przekazu jako motywy sięgania po medialne środki transmisji. Cechy te można także przypisać wideoblogom. Por.
K. Czykier, Audiowizualne doświadczanie świata. Kontekst międzypokoleniowy, Warszawa 2013, s. 52.
3 K. Kostka, YouTube w liczbach, [online] <http://losvideos.pl/youtube-w-liczbach/>, dostęp:
14.01.2017. Autorka prezentuje statystyki serwisu YouTube za 2016 rok.
4 Tamże.
5 K. Szczepaniak, Zastosowanie analizy treści w badaniach artykułów prasowych – refleksje metodologiczne, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Socjologica” 2012, nr 42, s. 84.
6 Zachowanie wspólnego kontekstu (jedności czasu i kultury) zmniejsza ryzyko subiektywizmu w wynikach badań, zwiększa stopień ich reprezentatywności oraz zwiększa prawdopodobieństwo powtarzalności rezultatów. Oprócz tego, w przypadku podejmowanego tematu, specyfika cywilizacji może nadać znaczenie konkretnym elementom przekazu wideo. Por. tamże, s. 85.
się tylko tematu wideoblogów – konieczne było wyznaczenie dodatkowych (poza wspomnianymi powyżej) kryteriów, pomocnych w doborze materiałów do analizy.
Za taki wyznacznik uznano ich popularność, mierzoną w Sieci między innymi za pomocą liczby wyświetleń danego materiału wideo przez użytkowników.
Liczba wyświetleń stanowi w tym wypadku także punkt wyjścia do rozważań nad kwestią sławy w Sieci i poza nią. W artykule przedstawiono sylwetki vlogerów, których internetowe kanały posiadają od ponad czterech do pięciu milionów subskrypcji, a pojedyncze nagrania wyświetlone zostały nawet sześć milionów razy. Takie liczby, jak pokaże poniższy wywód, mogą uchodzić już za indeks popularności dla twórców vlogów. W badaniach zwrócono również uwagę na konsekwencje, które wiążą się z publikacją autorskich materiałów w Sieci. Przede wszystkim jednak rozpatrzono pozytywne aspekty związane z popularnością konkretnych plików wideo w Internecie.
Wideoblog stanowi połączenie internetowego bloga z plikami filmowymi7. Widz ma zatem do czynienia z nagraniem, którego treść zależy od inwencji twórcy. Jak zaznacza José van Dijck, sama ideologia serwisu YouTube stawia jego użytkowników w dialogu z medium, jakim jest Internet, zwiększając tym samym pole interaktywności8. Użytkownicy wspomnianej witryny mają bowiem możliwość wyboru pliku wideo, który chcą obejrzeć, ocenienia go i skomentowania, przez co ustanawiają pozycję danego materiału w Sieci. Internauci korzystający z tego serwisu mogą również zamieszczać w nim autorskie nagrania – tym samym stać się twórcami i kreatorami przestrzeni YouTube’a.
Warto uczynić niewielką dygresję i powrócić do kwestii oglądalności plików wideo w Sieci. Nawiązanie to stanowić będzie równocześnie wprowadzenie do rozważań nad sławą w sferze Internetu. Jeszcze kilka lat temu, w wydanej w 2011 roku książce CeWEBryci – sława w sieci, Michał Janczewski pisał, że osoba znana w przestrzeni Internetu (tak zwany cewebryta) „[…] nie ma tak dużej obsesji na punkcie liczb”9. W domyśle chodzi o liczbę wspomnianych wyświetleń zamieszczonego materiału wideo. Współcześnie można zaobserwo-wać, jak tendencja ta ulega zmianie. Pozytywne komentarze, tak zwane lajki, czyli znak aprobaty w języku użytkowników Sieci, którego emblematem jest podniesiony kciuk, oraz subskrypcje (rozumiane jako udostępnianie swojego adresu e-mail, na który później wysyłane są oferty handlowe), stały się czymś pożądanym przez większość vlogerów. Sami niejednokrotnie proszą o nie, bądź wręcz stawiają warunek, że ich kolejne wideo pojawi się dopiero wtedy, kiedy aktualne przekroczy wyznaczoną liczbę wspomnianych już subskrypcji. Wiele
7 Warto tę definicję poszerzyć o spostrzeżenia Katarzyny Maciejak i Urszuli Woźniak. Autorki zwracają uwagę na częste definiowanie wideobloga jako rodzaju dziennika. Porównanie do tego gatunku znajduje uzasadnienie głównie w sprawozdawczym charakterze vlogów. Por. K. Maciejak, Autoprezentacja w języku videoblogerów, w: Oblicza internetu. Sieciowe dyskursy. (Roz)poznawanie cyfrowego świata, red. M. Sokołowski, Elbląg 2014, s. 271; U. Woźniak, Tożsamość w narracjach internetowych, „Studia de Cultura” 2016, nr 8, s. 92.
8 J. van Dijck, Web 2.0: YouTube i narodziny nadawania domowego [Homecasting], tłum.
D. Kuźma, w: Zmierzch telewizji? Przemiany medium. Antologia, red. T. Bielak, M. Filiciak, G. Ptaszek, Warszawa 2011, s. 314.
9 M. Janczewski, dz. cyt., s. 9.
70 Urszula Sawicka
jest jednak materiałów, które samą liczbą wyświetleń przekraczają wskaźnik kilku tysięcy.
W przypadku znanych vlogerów mój wybór padł na osobę Camerona Dallasa, spełnia on bowiem kryterium popularności – w chwili pisania artykułu10 profile tego 23-latka obserwuje w Sieci ponad 30 milionów użytkowników, a materiały wideo z jego udziałem mają w sumie ponad 243 miliony odsłon11. Dodatkowo, w jego przypadku, możliwe jest omówienie nie tylko procesu stawania się sławnym w Internecie, ale również poza nim.