Wzrost popularności metod e-learningowych obserwo-wany jest również w Polsce [42, 43]. Upowszechnienie narzędzi informatycznych, swoboda dostępu do Internetu oraz świadomość korzyści wiążących się z wdrażaniem opisanych rozwiązań sprawiają, że polskie uczelnie wyższe coraz częściej wykorzystują je w przebiegu zajęć [44]. Pra-ce autorstwa polskich badaczy są również źródłem danych potwierdzających wyższą efektywność nauczania przy użyciu metod e-learningowych w porównaniu z metodami tradycyjnymi [43, 45]. Z badań przeprowadzonych na Uni-wersytecie Medycznym w Białymstoku [46, 47], podczas których efektywność kształcenia mierzona była ocenami uzyskanymi przez studentów na egzaminach końcowych wynika, że na kierunkach medycznych nauczanie metodą e-learningową przynosi porównywalne rezultaty co wy-korzystanie metod tradycyjnych. Co więcej, zgromadzone dane wskazują, iż studenci uczący się z wykorzystaniem nowoczesnych metod osiągnęli lepsze średnie ocen, acz-kolwiek różnica ta nie była istotna statystycznie.
Doświadczenie polskich studentów w zakresie korzy-stania z e-learningu jest jednak ograniczone. Z analiz prze-prowadzonych przez Podwińską i wsp. wśród studentów Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu [44] wynika, że tylko co czwarty badany student uczestniczył w kursach lub szkoleniach prowadzonych z wykorzystaniem metod
kształcenia na odległość. Warto jednak zaznaczyć, że choć większość respondentów (51%) preferowała tradycyjny model kształcenia, to kolejne 40% stanowią zwolennicy wykorzystania metod hybrydowych [44]. Zainteresowanie blended-learningiem widoczne jest również wśród pol-skich studentów reprezentujących inne obszary wiedzy [48, 49].
Wydaje się, że również w realiach polskiego systemu szkol-nictwa wyższego wprowadzenie metod e-learningowych do nauczania na uczelniach medycznych nie tylko nie spo-woduje obniżenia jakości osiąganych efektów kształcenia i poziomu wiedzy studentów, ale pozwoli na uatrakcyjnie-nie i ułatwieuatrakcyjnie-nie procesu zdobywania wiedzy przez studen-tów. Jednoznaczne potwierdzenie tej hipotezy wymaga jednak dalszych badań.
Podsumowanie
E-learningowe wykłady stają się coraz popularniejszą for-mą przekazywania wiedzy. Jak wskazują Holmes i Gard-ner [50], ich najważniejszą zaletą jest skoncentrowanie procesu nauczania-uczenia się na studentach i ich po-trzebach edukacyjnych, przy jednoczesnym wzmocnieniu doświadczeń wynikających z różnorodności kulturowej i globalizacji. W czasach intensywnego rozwoju technolo-gicznego, umożliwiającego przełamywanie licznych barier można przypuszczać, że w niedalekiej przyszłości staną się one podstawową formą służącą wykształcaniu kwa-lifi kacji studentów w obszarze wiedzy. Pomimo swoich niedoskonałości e-learningowe metody nauczania mogą znaleźć zastosowanie również w procesie kształcenia na kierunkach medycznych. Badania dowodzą, że ich wy-korzystanie pozwala osiągnąć co najmniej taką samą, a nawet wyższą efektywność w porównaniu z naucza-niem tradycyjnym [11, 51].
O ile nowoczesne formy zajęć nie zastąpią tych odby-wających się przy łóżku chorego, o tyle mogą pozwolić na zoptymalizowanie wykorzystania potencjału kadrowego uczelni, a przez to na zwiększenie liczby nauczycieli akade-mickich zaangażowanych w nauczanie umiejętności prak-tycznych. Ponadto zastosowanie metod e-learningowych wydaje się być atrakcyjną i efektywną formą zdobywania wiedzy niezbędnej do późniejszego udziału w zajęciach praktycznych.
Pozostaje wierzyć, że postępująca informatyzacja oraz przychylność polskich decydentów i studentów względem metod kształcenia na odległość pozwoli w niedalekiej przyszłości jeszcze pełniej wykorzystać szanse, jakie daje e-edukacja.
Wykorzystanie metod kształcenia na odległość w procesie edukacji na kierunkach medycznych
505
Oświadczenia
Oświadczenie dotyczące konfliktu interesów Autorzy deklarują brak konfl iktu interesów.
Źródła finansowania
Autorzy deklarują brak źródeł fi nansowania.
Piśmiennictwo
Fyrenius A, Bergdahl B, Silén C. Lectures in problem-ba-1.
sed learning-why, when and how? An example of interacti-ve lecturing that stimulates meaningful learning. Med Teach.
2005;27(1):61–65.
Mustafa T, Farooq Z, Asad Z, Amjad R, Badar I, Chaudhry AM, 2.
Khan MA, Rafi que F. Lectures in medical educaton: what stu-dents think? J Ayub Med Coll Abbottabad. 2014;26(1):21–25.
Bligh DA. What’s the use of lectures? 1st ed. San Francisco:
3.
Jossey-Bass; 2000.
McLaughlin K, Mandin H. A schematic approach to diagnosing 4.
and resolving lecturalgia. Med Educ. 2001;35(12):1135–1142.
Ramsden P. Learning to teach in higher education.2 nd ed.
5.
London: Routledge Falmer; 2003.
Brown G, Manogue M. AMEE Medical Education Guide No.
6.
22: Refreshing lecturing: a guide for lecturers. Med Teach.
2001;23(3):231–244.
Manzoor I, Mumtaz A, Habib M, Tariq S, Elahee M, Javaid I.
7.
Lectures in medical education: students’ views. J Ayub Med Coll Abbottabad. 2011;23(4):118–121.
Petty G. Teaching today: a practical guide. 3rd ed. Chelten-8.
ham: Nelson Thornes; 2004.
Lochne
9. r L, Wieser H, Waldboth S, Mischo-Kelling M. Com-bining traditional anatomy lectures with e-learning activi-ties: how do students perceive their learning experience? Int J Med Educ. 2016;7: 69–74.
Back D
10. A, Behringer F, Haberstroh N, Ehlers JP, Sostmann K, Peters H. Learning management system and e-learning tools:
an experience of medical students' usage and expectations.
Int J Med Educ. 2016;7:267–273.
Georg
11. e PP, Papachristou N, Belisario JM, Wang W, Wark PA, Cotic Z, Rasmussen K, Sluiter R, Riboli-Sasco E, Tudor Car L, Musulanov EM, Molina JA, Heng BH, Zhang Y, Wheeler EL, Al Shorbaji N, Majeed A, Car J. Online eLearning for undergra-duates in health professions: A systematic review of the im-pact on knowledge, skills, attitudes and satisfaction. J Glob Health. 2014; 4(1):010406.
Ellis R, Goodyear P. Students' experiences of e–learning in hi-12.
gher education. 1st ed. Oxford: Routledge. 2010.
Masi
13. c I. E-Learning as New Method of Medical Education.
Acta Inform Med. 2008;16(2):102–117.
Marc JR. Book review: e-learning strategies for delivering 14.
knowledge in the digital age. Internet and Higher Education.
2002; 5:185–188.
Masters K, Ellaway R. e–Learning in medical education Guide 15.
32 Part 2: Technology, management and design. Med Teach.
2008;30:474–489.
Smedley JK. Modelling the impact of knowledge manage-16.
ment using technology. OR Insight. 2010;23:233–250.
Arkorful V, Abaidoo N. The role of e-learning, the advantages 17.
and disadvantages of its adoption in Higher Education. Interna-tional Journal of Education and Research. 2014;2(12):397–410.
Klein D, Ware M. E-learning: new opportunities in con-18.
tinuing professional development. Learned publishing.
2003;16(1):34–46.
Zhang D, Zhou L, Briggs R, Nunamaker J. Instructional vi-19.
deo in e-learning: Assessing the impact of interactive
vi-deo on learning effectiveness. Information & Management.
2006;43(1):15–27.
Hemsley C. Jones International University's focus on quality 20.
eLearning opens doors for students worldwide. Business Me-dia. 2002; 39(9):26–29.
Kinfu H, Dal Poz MR, Mercer H, Evans DB. The health worker 21.
shortage in Africa: are enough physicians and nurses being trained? B World Health Organ. 2009;87:225–230.
Sadler-Smith E. "Modern" learning methods: rhetoric and re-22.
ality. Personnel Review. 2000; 29(4): 474–490.
Brown D, Cromby J, Standen P. The effective use of virtu-23.
al environments in the education and rehabilitation of stu-dents with intellectual disabilities. British Journal of Educatio-nal Technology. 2001;32(3):289–299.
Hameed S, Badii A, Cullen AJ. Effective e-learning integra-24.
tion with traditional learning in a blended learning environ-ment. European and Mediterranean conference on infor-mation system. [w:] European and Mediterranean conferen-ce on information systems. 2008; Al Bostan Rotana, Dubai, UAE.2008:25–26.
Collins J, Hammond M, Wellington J. Teaching and Learning 25.
with Multimedia.6th ed. London: Routledge; 1997.
Almosa A. Use of Computer in Education. 2nd ed. Riyadh: Fu-26.
ture Education Library; 2002.
Akkoyunlu B, Soylu MY. A study on student
27. ᾽s views on
blen-ded learning environment. Turkish Online Journal of Distance Education. 2006; 7(3):43–56.
Lewis NJ. The Five Attributes of Innovative E-Learning. Tra-28.
ining and Development. 2000; Vol. 54, No. 6: 47-51.
Dowling C, Godfrey J M, Gyles N. Do Hybrid Flexible Delive-29.
ry Teaching Methods Improve Accounting Students’ Learning Outcomes. Accounting Education: An International Journal.
2003;12(4):373–391.
Young JR. Rethinking the Role of the Professor in an Age of 30.
High-Tech Tools. The Chronicle of Higher Education. 1997; 44 (6): pA26–A28.
Burdman P. Cyber U. Anaheim (California) Orange County 31.
Register. 1998;1: 9.
Lochner L, Gijselaers WH. Improving lecture skills: a timeeffi -32.
cient 10-step pedagogical consultation method for medical te-achers in healthcare professions. Med Teach. 2011;33:131–136.
Duque G, Demontiero O, Whereat S, Gunawardene P, Leung 33.
O, Webster P, Sardinha L, Boersma D, Sharma A.Evaluation of a blended learning model in geriatric medicine: A successful learning experience for medical students. Australas J Ageing.
2013;32:103–109.
Makhdoom N, Khoshhal KI, Algaidi S, Heissam K, Zolaly MA.
34.
‘Blended learning’ as an effective teaching and learning stra-tegy in clinical medicine: a comparative cross–sectional uni-versity–based study. Journal of Taibah University Medical Sciences. 2013;8:12–17.
Nartker AJ, Stevens L, Shumays A, Kalowela M, Kisimbo D, 35.
Potter K. Increasing health worker capacity through distance learning: a comprehensive review of programmes in Tanza-nia. Hum Resour Health. 2010;8:30.
Rowe M, Frantz J, Bozalek V. The role of blended learning in 36.
the clinical education of healthcare students: a systematic re-view. Med Teach. 2012;34:e216–221.
Zolfaghari M, Negarandeh R, Eybpoosh S. Developing a blen-37.
ded learning program for nursing and midwifery students in Iran: Process and preliminary outcomes. Iran J Nurs Midwife-ry Res. 2013;18:20–26.
Ellaway R, Masters K. AMEE Guide 32: e-Learning in medi-38.
cal education Part 1: Learning, teaching and assessment. Med Teach. 2008;30:455–473.
506
Means B, Toyama Y, Murphy R, Bakia M, Jones K. Evaluation 39.
of evidence-based practices in online learning: A meta-ana-lysis and review of online learning studies. Washington, DC:
U.S. Department of Education, Offi ce of Planning, Evaluation, and Policy Development; 2009.
Huynh R. The Role of E-Learning in Medical Education. Aca-40.
demic Medicine. 2017;92(4): 430.
Ruiz J
41. G, Mintzer MJ, Leipzig RM.The impact of E-learning in medical education.Acad Med. 2006;81(3):207–212.
Wodecki A. Po co e-learning na uczelni? W: Dąbrowski M, Za-42.
jąc M (red.), E-learning w kształceniu akademickim, Materiały II Ogólnopolskiej Konferencji Rozwój e-edukacji w ekonomicz-nym szkolnictwie wyższym. Warszawa; 2006:12–13.
Półjanowicz W. Efektywność zdalnej edukacji w aspekcie na-43.
uczania przedmiotów medycznych.[w:] Dąbrowski M, Zając M.
E-edukacja w praktyce– wyzwania i bariery. Warszawa: Funda-cja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych;Decem-ber 2014.89–106.
Podwińska M, Szczeszek K, Wilczak M. E-learning i blended 44.
learning w opinii studentów uczelni medycznej.E-learning and blended learning in the opinion of students of medical univer-sity. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu; 2016:2(47):135–141.
Bzowska–Bakalarz M, Grabowska A. Nauczanie na odległość 45.
na przykładzie przedmiotu „Maszyny rolnicze”. Inżynieria Rol-nicza. 2009;5(114):41–47.
Półjanowicz W, Latosiewicz R, Niewiński A, Milewski R.
46.
E-learning in students education in Medical University of Bia-lystok. Bio-Algorithms and Med-Systems. 2009;7:111–115.
Półjanowicz W, Latosiewicz R, Kulesza-Brończyk B, Pie-47.
kut K, Niewiński A, Terlikowski SJ. Comparative analysis of
e-learning and traditional teaching methods in the fi elds of nursing and physiotherapy in the Medical University of Biały-stok. Progress in Health. 2011;1:96–103.
Badej P. E-learning w organizacji zajęć i opinii studentów – 48.
studium przypadku. E-mentor. 2009;1(28).
Kierzek M, Tyburski M. Badanie potrzeb i oczekiwań studen-49.
tów i pracowników w kontekście rozwoju e-edukacji w Aka-demii Ekonomicznej w Poznaniu. E-mentor. 2005:1(8).
Holmes B, Gardner J. E-Learning: Concepts and Practice, Lon-50.
don: SAGE Publications, 2006.
Hadley
51. J, Kulier R, Zamora J, Coppus SF, Weinbrenner S, Meyer-rose B, Decsi T, Horvath AR, Nagy E, Emparanza JI, Arvanitis TN, Burls A, Cabello JB, Kaczor M, Zanrei G, Pierer K, Kunz R, Wil-kie V, Mol BWJ, Khan KS. Effectiveness of an e-learning co-urse in evidence-based medicine for foundation (internship) training. J R Soc Med. 2010;103(7):288–94.
Zaakceptowano do edycji: 26.11.18 Zaakceptowano do publikacji: 28.12.18
Adres do korespondencji:
Magdalena Cerbin-Koczorowska
Katedra i Zakład Edukacji Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu ul. Dąbrowskiego 79
60-529 Poznań
tel./fax: 618546899/ 618546901 e-mail: mcerbin@ump.edu.pl
Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 4 (57) 2018
507
PRA CA POGL Ą DOW A
© Copyright by Poznan University of Medical Sciences, Poland