POLSKIEGO INSTYTUTU PRZECIWGRUŹLICZEGO ZA ROK 194t>

S T A N I S Ł A W H O R N U N G

I. PRACE ORGANIZACYJNE

Rok 1949 był pierwszym pełnym rokiem pracy Instytutu. Charakteryzowała go usilna praca nad wypracowywaniem podstaw organizacyjnych oraz budowaniem programu działalności.

Pierwszą pracą nad uzyskaniem podstaw prawno-organizacyjnych było opraco­

wanie projektu statutu. Projekt statutu wielokrotnie dyskutowany i przepracowy­

wany nie uzyskał w ciągu ubiegłego roku akceptacji co z natury rzeczy wpływało hamująco na podstawowe prace organizacyjne.

Mimo to zarysowane w nim cele Instytutu stanowiły wytyczne pracy całorocznej.

Na podstawie tych ogólnych założeń wypracowano strukturę organizacyjną Insty­

tutu przewidując trzy zasadnicze działy badań naukowych a mianowicie — dział badań społecznych, dział badań klinicznych i dział badań teoretycznych (laborato­

ryjnych).

Prace badawcze zamierzono prowadzić w szeregu ośrodków naukowych w całej Polsce w tym celu powołano w pierwszym roku pracy 4 filie Instytutu — w Kra­

kowie, Łodzi, Lublinie i Gdańsku, planując równocześnie uruchomienie w dalszych latach następnych filii (Poznań — Wrocław).

W centrali oraz wymienionych 4 filiach w miarę uzyskiwania terenu pracy oraz zgody na współpracę specjalistów naukowców uruchamiano placówki pracy nauko­

wej w ramach zakreślonego planu.

Przyjęto ogólną zasadę oparcia się w pracy na istniejących już zakładach szpital­

nych i pracowniach naukowych. Zasada ta pozwala na natychmiastowe przy­

stąpienie do pracy i była jednocześnie najekonomiczniejsza. Wybrane szpitale i pracownie na podstawie uzyskanej od instytucji prowadzących je zgody oddały do- dyspozycji Instytutu określoną liczbę łóżek, aparatów itp.

Lekarze zaangażowani przez Instytut przyjmowali zobowiązania opracowania pe­

wnych określonych zagadnień. Instytut ze swej strony deklarował pomoc przez dostarczenie sprzętu lekarskiego i materiału potrzebnego do badań. Podobne umowy zaistniały z kilkoma pracowniami, na terenie których zaangażowani pracownicy naukowi podjęli prace badawcze w ramach pracy Instytutu. Instytut ze swej strony dostarczył środków niezbędnych na prowadzenie zaplanowanych prac.

Taka metoda organizowania pracy w pierwszym okresie istnienia Instytutu wy­

dawała się jedynie słuszną gdy się zważy, że uzyskanie własnego wszechstronnego.

warsztatu pracy możliwe będzie nie wcześniej jak dopiero po wybudowaniu kom­

pleksu gmachów Polskiego Instytutu Przeciwgruźliczego względnie przydzieleniu budynku co ma nastąpić w planie 6-letnim.

Pracując wymienioną powyżej metodą uruchomiono do końca r. 1949 następujące placówki:

W z a k r e s i e d z i a ł u b a d a ń k l i n i c z n y c h :

1. Oddział Gruźłicy Płuc w Szpitalu Wolskim w Warszawie, Chocimska 5 — 2. Oddział Gruźłicy Płuc w Szpitalu Miejskim w Warszawie, Chocimska 5 —

w dyspozycji 40 łóżek.

3. Oddział Gruźlicy Dziecięcej. Sanatorium Polsko-Szwedzkie w Otwocku — w dy­

spozycji 128 łóżek.

4. Prewentorium B. C. G. w Otwocku — w dyspozycji 30 łóżek

5. Prewentorium dla pracowników zakładów przeciwgruźliczych w Zakopanem (42 miejsca dla dorosłych).

6. Oddział Gruźlicy Płuc w Szpitału Miejskim w Łodzi — w dyspozycji 120 łóżek.

7. Oddział Gruźlicy Płuc w Klinice Wewnętrznej w Gdańsku — w dyspozycji 60 łóżek.

8. Oddział Gruźlicy Płuc w Szpitalu Miejskim w Lublinie — w dyspozycji 30 łóżek.

9. Oddział Gruźlicy Płuc w Szpitalu Miejskim w Krakowie — w dyspozycji 150 łóżek.

10. Oddział Chirurgii Klatki Piersiowej w Szpitaiu Miejskim w Krakowie — w dy­

spozycji 40 łóżek.

W d z i a ł e b a d a ń t e o r e t y c z n y c h

11. Pracownia Chemiczna przy Katedrze Technologii Organicznej Politechniki Warszawskiej.

12. Pracownia Mikrobiologii Prątka w Instytucie Medycyny Morskiej w Gdańsku.

13. Pracownia Laboratoryjna w Sanatorium P. C. K. w Zakopanem.

14. Współpraca z Zakładem Bakteriologii U. J. w Krakowie W d z i a l e b a d a ń s p o ł e c z n y c h :

15. Biuro Szczepień B. C. G. w Warszawie.

16. Ośrodek badań Społecznych przy Centr. Wojew. Poradni P/gr. w Krakowie.

17. Ośrodek Badań Społecznych przy Centr. Poradni P/gr. w Gdańsku.

18. Ośrodek Badań Społecznych przy Centr. Poradni P/gr. w Łodzi.

19. Poradnia Przeciwgruźlicza w Zakopanem.

II. PRACA NAUKOWA

Polski Instytut Przeciwgruźliczy chcąc w pierwszym rzędzie zorientować się w zainteresowaniach naukowych i możliwościach pracy naukowej na odcinku ftizjo- logii w Polsce, zwrócił się do wszystkich swoich płacówek, z chwiłą gdy zaczęła się ich organizacja oraz do innych zakładów jak kłiniki i zakłady wydziałów lekarskich, sanatoria i poradnie z zapytaniem, czy pracownicy tych zakładów mają zamiar i możność prowadzenia prac naukowych. Otrzymano szereg pozytywnych odpowiedzi.

Ponad to Dyrekcja Instytutu opracowała plan prac zespołowych, prowadzonych przez kilka placówek, z których każda była szczególnie przygotowana i powołana do wykonania pewnego fragmentu wspólnej pracy dzięki szczególnym kwalifikacjom kierownika i odpowiedniego wyposażenia. Wzięto pod uwagę również takie placówki, dla których pomoc w wyposażeniu i materialna ze strony Instytutu byłaby na tyłe reałną, że umożłiwiłaby jej wykonanie określonego zadania.

N r 1

97

wego w krótkim czasie i usuwa na dalszy plan błędy wynikające z podmiotowego charakteru osądzania wartości danej metody leczniczej przez jedną osobę.

Na podstawie tych materiałów opracowanych według wyżej wymienionych trzech zasad tymczasowa Rada Naukowa Instytutu na posiedzeniu ustaliła plan prac nau­

kowych, prowadzonych w r. 1949. Ogółem zgłoszono i przyjęto 214 prac, których ter­

min wykończenia był przewidziany częściowo w r. 1949, a częściowo w dalszych latach.

Według danych zebranych przede wszystkim z własnych placówek oraz uzyska­

nych i sprawdzonych z niemal wszystkich zakładów w Polsce mogących prowadzić prace naukowe w zakresie gruźlicy, na podstawie zapytań i odpowiedzi uzyskanych do czasu zestawienia niniejszego sprawozdania — wykończono do końca 1949 r.

otrzymywały pomocy ze strony Instytutu.

Odpowiedzi wyjawiły z drugiej stronj^ ukończenia szeregu prac nie objętych pierwotnym planem. W końcowym efekcie według danych zebranych w pierwszych miesiącach r. 1950 — na odcinku fizjologii ukończono w r. 1949 172 prace, z tej liczby było objętych planem 67 a o częściowo zmienionej względnie nieobjętej planem tematyce 105. W stosunku do zaprojektowanych 146 prac wykonane 172 prace stanowią 122%. Niezadawalające wykonanie jednak zaplanowanych prac przez szereg pracowników wymaga w przyszłości bardziej skrupulatnego podejścia z ich strony do osądzenia swych możliwości, a z drugiej strony roztoczenia przez Polski Instytut Przeciwgruźliczy, z chwilą ukończenia organizacji wewnętrznej, ściślejszej kontroli i nawiązanie stałej łączności naukowej ze wszystkimi placówkami prowadzącymi pracę naukową w zakresie gruźlicy.

Z zagadnień opracowanych w r. 1949 należy wymienić w dziale patogenezy gruź­

licy badania prof. Syma i jego współpracowników nad biochemią prątka gruźliczego i wpływem streptomycyny na metabolizm prątka.

Prof. Groer wraz z współpracownikami przeprowadził dalsze badania nad alergią gruzhczą a w szczególności nad wyjaśnieniem zjawiska pleoestezji. Doc. Czeżowska i Garnuszewski wykazali istnienie wpływu głodowania na występowanie alergii gruźliczej u świnek morskich.

W dziale obejmującym diagnostykę należy wymienić opracowanie przez dr Perys- kiego i Kułakowskiego prostej metody oznaczania odporności prątków gruźlicy wobec streptomycyny. Wiele prac poświęcono tak aktualnemu problemowi jak che­

moterapia gruźlicy.

G ruźlica — 7

Pracownia pod kierunkiem prof. Urbańskiego przeprowadziła syntezę szeregu pre­

paratów — połączeń chemicznych dotychczas nie opisanych w piśmiennictwie nauko­

wym. Kilka z nich zostało przebadanych następnie co do swych właściwości farma­

kologicznych oraz wpływu na prątki gruźlicze „in vitro“ i „in vivo “.

Doc. Slopek przeprowadził porównawcze badania nad działaniem nowopodanego kwasu salicylohydroksamowego, kwasu para-amino-salicylowego, kwasu salicylo­

wego, kwasu para-amino-będźwinowego, nitrogranulogenu, tiosemikarbazonu oraz.

streptomycyny na prątki gruźlicze w hodowli oraz w gruźlicy doświadczalnej bia­

łych myszy, wykazując przy tym dodatni wpływ, oprócz najsilniej działającej stre­

ptomycyny, kwasu para-amino-salicylowego, kwasu salicylohydroksamowego i tio­

semikarbazonu.

Pierwsze obszerniejsze doświadczenia kliniczne nad wartością leczniczą PAS-u w gruźlicy płuc u ludzi przeprowadzili Hornung i Gebauerowa. Badania wpływu po­

dawania PAS-u w gruźliczych ropniakach opłucnej zostało zorganizowane przez.

Instytut w szeregu ośrodków szpitalnych i sanatoryjnych według ustalonego sche­

matu. Wynikiem tych prac było ustalenie wytycznych dla stosowania leku od nie­

dawna wprowadzonego do lecznictwa gruźlicy.

Wiele uwagi poświęcono streptomycynie jako dziś najpewniej działającemu anty­

biotykowi gruźlicy. Kuryłow icz i Slopek wykończyli monografię pod tyt. — Stre­

ptomycyna — jej własności i zastosowanie. Kliniczne badania były przeprowadzone przede wszystkim pod kierunkiem doc. Misiewicz na oddziale PIP w Szpitalu Wols­

kim w Warszawie, gdzie wykończono również szereg prac doświadczalnych nad stre­

ptomycyną. Ośrodki dziecięce leczenia streptomycyną, zorganizowane przy Klinikach Dziecięcych, przeprowadziły również prace naukowe.

IX. Zjazd Przeciwgruźliczy w Łodzi, który odbył się we wrześniu 1949 r. zajął się zagadnieniem streptomycyny. Referentami tego tematu byli — doc. Kuryłowicz, doc.

Misiewicz, prof. Jonscher i dr Chodkowska.

Z dziedziny epidemiologii i statystyki gruźlicy zostały opracowane zakażenie gruź­

licze w województwie gdańskim i krakowskim, zachorowania na gruźlicę wśród nauczycieli, pracowników przemysłu maszynowego i chemicznego w Krakowie, wśród studentów Łodzi i Krakowa.

Analizę zgonów na gruźlicę przeprowadzono w Łodzi. Stosunki mieszkaniowe chorych na otwartą gruźlicę opracowano w trzech ośrodkach, a to w miastach Kra­

kowie, Łodzi i Warszawie. Z wymienionych powyżej prac badawczych należy wyciąg­

nąć wniosek, iź zbyt mało uwagi poświęca się zagadnieniu gruźlicy starczej, która występuje często i jest szczególnie niebezpieczną ze stanowiska epidemiologicznego.

W związku z szeroką akcją szczepień przeciwgruźliczych przeprowadzonych w Polsce w r. 1949 wiele uwagi poświęcono temu zagadnieniu na odcinku naukowym.

Instytut opracował ankietę dotyczącą powikłań i występowania zachorowań na gruź­

licę u dzieci zaszczepionych BCG, którą winien wypełnić każdy lekarz z chwilą stwierdzenia takiego przypadku. Zajęto się w szczególności zagadnieniem występo­

wania gruźliczego zapalenia opon mózgowych u zaszczepionych. Zebrano większy materiał wszelkiego rodzaju schorzeń gruźliczych u dzieci zaszczepionych z terenu krakowskiego. Zagadnienie szczepień było omawiane również na IX Zjeździe Przeciwgruźliczym w Łodzi. Referentami byli prof. Groer i dr Belke.

Kilku pracowników Instytutu wzięło czynny udział w konferencji naukowe.f i organizacyjnej w sprawie szczepień BCG zwołanej we wrześniu 1949 r. w Kopen­

hadze przez Międzynarodową Akcję Przeciwgruźlicza.

I*:--Nr 1

99