Justyna Światowiec-Szczepańska
3. Pomiar i analiza powiązań sieciowych
Szeroka perspektywa sieci oraz zastosowanie technik z zakresu SNA może dostarczyć wniosków na temat struktury sieci i wynikającego z niej potencjału sieci, pozycji przedsiębiorstwa w sieci i jej wpływu na osiągane wyniki, w tym ich zmienność oraz możliwe kierunki poprawy pozycji poprzez rozwój określo-nych zasobów relacyjokreślo-nych. Optymalizacja pozycji w sieci odnosi się zatem do szerokiego kontekstu sieci, a nie tylko części sieci obserwowalnej przez dane przedsiębiorstwo. Przyjęte podejście wprowadza ważną zmienną strategiczną, jaką jest pozycja w sieci wyznaczona na podstawie analizy struktury sieci utworzonej przez zasoby relacyjne poszczególnych uczestników.
Analiza powiązań sieciowych obejmuje badania zasobów relacyjnych spółek definiowanych jako rozwinięte przez przedsiębiorstwo relacje ekonomiczne i społeczne z innymi uczestnikami sieci. Potencjalne relacje można podzielić na powiązania ciągłe i nieciągłe (schemat 1). Te pierwsze dotyczą głównie podobieństw i określonych relacji społecznych. Więzi nieciągłe dotyczą zdarzeń i interakcji, które można zliczyć. Będą to także różnego typu przepływy. W
ana-lizie strukturalnej sieci uwaga jest zwrócona na obiektywne elementy powiązań, w tym zwłaszcza na powiązania ciągłe. Za takie uznać można wspomniane wyżej członkostwo w stowarzyszeniach i organizacjach, powiązania osobowe oraz kapitałowe. Celem jest „zsumowanie” zidentyfikowanych ze względu na dane kryterium sieci.
Schemat 1. Klasyfikacja powiązań przedsiębiorstw
Źródło: opracowanie własne.
Analiza strukturalna sieci spółek giełdowych obejmuje zarówno powiązania pracowników poszczególnych przedsiębiorstw, zwłaszcza kierownictwa, jak rów-nież powiązania instytucjonalne, w których rolę jednostki pełni przedsiębiorstwo (tabela 2).
Tabela 2. Typy więzi spółek giełdowych ze względu na jednostkę w sieci powiązań
Przedsiębiorstwo jak jednostka Osoba jako jednostka Podobieństwa Członkostwo w związkach
branżowych itp. Wzajemne pełnienie stanowisk w zarządach, Członkostwa członków zarządu itp. Relacje JV, alians, umowy dystrybucyjne,
posiadane udziały Relacje przyjaźni Interakcje Sprzedaż produktów,
konkurencyjne ruchy Pracownicy firmy A chodzą na kręgle z pracownikami firmy B Przepływy Transfery technologiczne,
Przepływ gotówki Pracownicy firmy A przekazują informacje pracownikom firmy B Źródło: opracowanie własne.
Ze względu na specyfikę poszczególnych sektorów badania spółek giełdowych należy prowadzić na różnych poziomach i w różnych przekrojach. Podstawowy jest podział według sektorów. Podejście takie powinno w dalszej kolejności pozwolić na standaryzację mierników sieci i porównanie uzyskanych wyników także między sektorami.
43
Strukturalne powiązania sieciowe spółek giełdowych
Badania strukturalne sieci spółek giełdowych mogą być prowadzone równo-legle na trzech poziomach:
1) analiza całej sieci (poziom makro analizy) – w jej ramach może zostać dokonana ocena sieci wszystkich spółek giełdowych jako całości, ichgęstości i centralności (ocena stabilności sieci), oraz analogiczna ocena sieci w sektorach, 2) analiza zbiorów węzłów (poziom mezo analizy) – w tym ocena stopnia spójności sieci oparta na wyodrębnieniu podgrup węzłów,
3) analiza wybranych węzłów (poziom mikro analizy) – w tym ocena węzłów i układów ich relacji w kontekście zajmowanej pozycji w sieci i roli w sieci.
Przedmiotem poszukiwań w analizie SNA są przede wszystkim tzw. dziury strukturalne (według modelu kapitału społecznego Burta) oraz gęstość sieci (według modelu kapitału społecznego Colemana). Parametry te, a także inne mierniki stosowane w SNA wyznaczają pozycje spółek giełdowych w sieci. Konfrontacja zidentyfikowanej pozycji spółek w sieci z ryzykiem strategicznym oraz wynikami poszczególnych podmiotów może wskazywać na strategiczne znaczenie pozycji danej spółki. Ocenie podlegać mogą także struktury sieci, zwłaszcza udział kapitału pomostowego w stosunku do wiążącego określający stopień optymalizacji zakorzenienia i autonomii w sieci.
W analizie strukturalnej sieci mogą zatem zostać zastosowane mierniki służące do oceny sieci jako całości, do oceny podsieci (we wnętrzu sieci) oraz do oceny pozycji węzłów.
Podsumowanie
Literatura przedmiotu coraz częściej wskazuje na konieczność badania sieci i uwzględnienia tego poziomu analiz w diagnozowaniu pozycji strategicznej przedsiębiorstw i formułowaniu strategii. Jednak istotną słabością podejścia sieciowego w zarządzaniu strategicznym jest słabo wykształcona teoria sieci, nieugruntowane metody badawcze i brak wyników badań empirycznych. Priory-tetem badawczym w zarządzeniu strategicznego jest zatem intensyfikacja badań i rozwój metod badania sieci. W tym artykule zaproponowano strukturalny aspekt badania sieci przedsiębiorstw, który może mieć w przyszłości duże znaczenie jako podstawa diagnozowania pozycji strategicznej przedsiębiorstwa i formułowania strategii przedsiębiorstw.
Badanie sieci przedsiębiorstw wymaga jasno zdefiniowanego podejścia do istoty sieci, perspektywy badawczej oraz metody badań. Przeprowadzona analiza literatury pozwoliła na zdefiniowanie sieci na potrzeby strukturalnych badań sieci przedsiębiorstw. Dojście do niej przedstawiono graficznie na sche-macie 2.
Schemat 2. Definiowanie sieci na potrzeby badań strukturalnych sieci przedsiębiorstw
Źródło: opracowanie własne.
W proponowanym podejściu badawczym przyjęto założenie, że sieć jest systemem dynamicznym, stanowiącym zbiór sieci społecznych koordynowanych przez poszczególne firmy. Przyjmuje się tym samym zachowania aktywne w sieci oznaczające możliwość manipulowania siecią z „wewnątrz”. Podejście to jest zgodne z pracami M. Granovettera i R. Burta. Wprowadza ważną zmienną stra-tegiczną, jaką jest pozycja w sieci wyznaczona na podstawie analizy struktury sieci utworzonej przez zasoby relacyjne poszczególnych uczestników, rozumiane jako rozwinięte przez przedsiębiorstwo relacje ekonomiczne i społeczne z innymi podmiotami. Podejście to jest zgodne z ujęciem strukturalnym kapitału społecz-nego koncentrującym się nad strukturą sieci i powiązań między jednostkami oraz z nurtem teorii sieci społecznych.
Literatura
Achrol R.S., Changes in the Theory of Inter-Organizational Nelations: Toward a Network
Para-digm, „Journal of Academy of Marketing Science” 1997, Vol. 25.
Anderson J.C., Håkansson H., Johanson J., Dyadic Business. Relationships within a Business
Network Context, „Journal of Marketing” 1994, Vol. 58.
Baker W.E., Faulkner R.R., Fisher G.A., Hazards of the Market: The Continuity and Dissolution of
45
Strukturalne powiązania sieciowe spółek giełdowych
Borgatti S.P., Jones C., Everett M.G., Network Measures of Social Capital, „Connections” 1998, Vol. 21(2).
Borgatti S.P., Foster P.C., The Network Paradigm in Organizational Research: A Review and
Typo-logy, „Journal of Management” 2003, Vol. 29.
Burt R., Structural Holes, Harvard University Press, Cambridge 1992.
Coleman J.S., Social Capital in the Creation of Human Capital, „American Journal of Sociology” 1988, Vol. 94 (Supplement).
Czakon W., Sieci w zarządzaniu strategicznym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.
Deth J.W. van, Measuring Social Capital: Orthodoxies and Counting Controversies, „International Journal of Social Research Methodology” 2003, Vol. 6(1).
Dyer J.H., Singh, H., The Relational View: Cooperative Strategy and Sources of Interorganizational
Competitive Advantage, „Academy of Management Review” 1998, Vol. 23.
Dyer J.H., Hatch N., Relational-Specific Capabilities and Barriers to Knowledge Transfers:
Creat-ing Advantage Through Network Relationships, „Strategic Management Journal” 2006, Vol. 27.
Działek J., Kapitał społeczny jako czynnik rozwoju gospodarczego w skali regionalnej i lokalnej
w Polsce, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
Ford D., Gadde L.-E., Håkansson H., Snehota I., Managing Business Relationships, second ed., Wiley, Chichester 2003.
Fukuyama F., Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa – Wrocław 1997.
Granovetter M., Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness, „American Journal of Sociology” 1985, Vol. 78.
Granovetter M., The Strength of Weak Ties, „American Journal of Sociology” 1973, Vol. 78(6). Gulati R., Alliances and Networks, „Strategic Management Journal” 1998, Vol. 19.
Gulati R. Gargiulo M., Where do Interorganizational Networks Come from?, „American Journal of Sociology” 1999, Vol. 104.
Ingram P., Roberts P.W., Friendships among Competitors in the Sydney Hotel Industry, „American Journal of Sociology” 2000, Vol. 106(2).
Kale P., Singh H., Building firm Capabilities Through Learning: The Role of the Alliance Capability
and Firm-Level Alliance Success, „Strategic Management Journal” 2007, Vol. 28.
Kaźmierczak T., Kapitał społeczny a rozwój społeczno-ekonomiczny – przegląd podejść, w: Kapitał
społeczny. Ekonomia społeczna, red. T. Kaźmierczak, M. Rymsza, Instytut Spraw Publicznych,
Warszawa 2007.
Kinra A., Antai I., Emerging Logics of Competition: Paradigm Shift, Fantasy or Reality Check?, „Competitiveness Review: An International Business Journal” 2010, Vol. 20.
Knoke D., Changing Organizations: Business Networks in the New Political Economy, Westview Press, Boulder 2001.
Miles E.R., Snow Ch.C., Causes of Failure in Network Organizations, „California Management Review” 1992, Vol. 34.
Pierścionek Z., Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Powell W.W., Neither Market nor Hierarchy: Network Forms of Organization, „Research in Orga-nizational Behavior” 1990, Vol. 12.
Provan K.G., Fish A., Sydow J., Interorganizational Networks at the Network Level: A Review of the
Empirical Literature on Whole Networks, „Journal of Management” 2007, Vol. 33.
Putnam R.D., Bowling Alone, Simon & Schuster, New York 2000.
Putnam R.D., Turning in, Turning out: The Strange Disappearance of Social Capital in America, „Political Science and Politics” 1995, Vol. 28(4).
Sabatini F., Social Capital as Social Networks. A New Framework for Measurement, Working Paper 2005, No. 83, University of Rome La Sapienza, Department of Public Economics.
Salancik G.R., Wanted: A Good Network Theory of Organization, „Administrative Science Quar-terly” 1995, Vol. 40.
Światowiec-Szczepańska J., Synkretyzm konkurencji i kooperacji w sieciach przedsiębiorstw jako
źródło renty ekonomicznej, w: Wybory strategiczne w przedsiębiorstwach. Rezultaty ekono-miczne, organizacyjne i społeczne, Wyd. UE w Poznaniu, Poznań 2011.
Thompson G.F., Between Hierarchies and Markets. The Logic and Limits of Network Forms of
Organization, Oxford University Press, Oxford 2003.
Uzzi B., The Sources and Consequences of Embeddedness for the Economic Performance of
Orga-nizations: The Network Effect, „American Sociological Review” 1996, Vol. 61.
Uzzi B., Social Structure and Competition in Inter-Firm Networks: The Paradox of Embeddedness, „Administrative Science Quarterly” 1997, Vol. 42.
Uzzi B., Embeddedness in the Making of Financial Capital: How Social Relations and Networks
Benefit Firms Seeking Financing, „American Sociological Review” 1999, Vol. 64.
Uzzi B., Gillespie J.J., Knowledge Spillover in Corporate Financing Networks: Embeddedness and
the Firms Debt Performance, „Strategic Management Journal” 2002, Vol. 23.
Wasserman S., Faust K., Social Network Analysis: Methods and Application, Cambridge University Press, New York 1994.
Watts D.J., Networks, Dynamics, and the Small-World Phenomenon, „American Journal of Socio-logy” 1999, Vol. 105.
Watts D.J., Strogatz S.H., Collective Dynamics of „Small-World” Networks, „Nature” 1998, Vol. 393(6684).
Wellman B., Structural Analysis: From Method and Metaphor to Theory and Substance, w: Social
Structures: A Network Approach, Eds. B. Wellman, S.D. Berkowitz, Cambridge University Press,
Cambridge 1988.
Zaheer A., Bell G.G., Benefiting from Network Position: Firm Capabilities, Structural Holes and
Performance, „Strategic Management Journal” 2005, Vol. 26.