Poradnictwo kariery w resorcie oświaty

Zgodnie z nowym Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie zasad udzielania i organiza-cji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i pla-cówkach:

„Zajęcia związane z wyborem kierunku kształ-cenia i zawodu oraz planowaniem kształkształ-cenia i kariery zawodowej organizuje się w celu wspomagania uczniów gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, przy wykorzysta-niu aktywnych metod pracy. Zajęcia prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowaw-czych i specjaliści”.

„Porady i konsultacje dla uczniów oraz porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia dla rodziców uczniów i nauczycieli prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjali-ści”.

Rozporządzenie stanowi dalej o tym, ze dzia-łania pedagogiczne mające na celu doradztwo edukacyjno-zawodowe prowadzą również na-uczyciele w szkole.

Planowanie i koordynowanie udzielania po-mocy psychologiczno-pedagogicznej jest zadaniem zespołu, który tworzony jest przez dyrektora, a w skład którego wchodzą nauczy-ciele, wychowawcy oraz specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem. Do zadań tego zespołu

na-119. G. Osicka, R. Ponczek, Poradnictwo zawodowe w re-sorcie edukacji, [w:] Edukacja dla rynku pracy, red.

S. M. Kwiatkowski i Z. Sirojć, Warszawa 2006, s. 143 120. Tamże, s. 145

Podstawy poradnictwa kariery | Poradnictwo kariery dla młodzieży w resorcie oświaty

leży m.in. „zaplanowanie działań z zakresu do-radztwa edukacyjno-zawodowego i sposobu ich realizacji – w przypadku ucznia gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej”.

Analizując te i inne paragrafy ww. Rozporządze-nia widać wyraźnie, że w szkole powinien dalej funkcjonować Wewnątrzszkolny System Do-radztwa (WSD) „w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształ-cenia. System powinien określać: rolę i zadania nauczycieli w ramach rocznego planu działań, czas i miejsce realizacji zadań, oczekiwane efek-ty, metody pracy”¹²¹.

Zadaniem każdej szkoły gimnazjalnej i ponad-gimnazjalnej będzie zatem opracowanie we-wnątrzszkolnego systemu doradztwa. Każda szkoła gimnazjalna i ponadgimnazjalna będzie też opracowywała organizację współdziałania szkoły z poradniami psychologiczno-pedago-gicznymi¹²².

Nauczyciele-doradcy mogą posłużyć się celami programu WSD opracowanymi przez Urszulę Fiałę:

1. „Aktywizowanie i podnoszenie kompeten-cji nauczycieli do prowadzenia orientakompeten-cji i doradztwa zawodowego w gimnazjum.

2. Rozwijanie aktywności poznawczej uczniów w kierunku właściwej samooceny swoich możliwości psychofizycznych.

3. Poznawanie przez młodzież własnej oso-bowości w określaniu przydatności zawo-dowej.

4. Przygotowanie uczniów do konstruowania realistycznych planów Kariery Edukacyjno-Zawodowej (oraz IPD).

5. Kształtowanie świadomych decyzji w wy-borze zawodu i szkoły.

6. Aktywizowanie uczniów do poznawania różnych grup zawodowych.

7. Inspirowanie młodzieży do poznawania kierunków kształcenia i wymagań eduka-cyjnych w szkołach ponadgimnazjalnych.

8. Rozwijanie umiejętności pracy zespołowej, przełamywanie barier środowiskowych (miasto – wieś) oraz kształtowanie właści-wych relacji społecznych.

9. Poznawanie rynku pracy oraz zjawisk re-orientacji, mobilności zawodowej i bezro-bocia.

10. Poznawanie zawodów przyszłości w kraju i w Unii Europejskiej.

11. Zapoznawanie rodziców z problematyką rozwoju zawodowego dziecka.

12. Angażowanie rodziców w proces wycho-wawczy dziecka dotyczący wyboru zawo-du i właściwej szkoły ponadgimnazjalnej.

13. Włączanie placówek, instytucji i zakładów pracy w proces orientacji i doradztwa za-wodowego w szkole.

14. Prowadzenie indywidualnego i grupowego doradztwa zawodowego na terenie gimna-zjum.

15. Prowadzenie diagnozy środowiska szkół ponadgimnazjalnych (ranking) i dosto-sowanie ofert edukacyjnych do potrzeb uczniów oraz do zmian na rynku pracy.

16. Zorganizowanie SzOK-u dla społeczności gimnazjalnej”.

121. A. Łukaszewicz, Informacja, orientacja i poradnictwo zawodowe w szkole [w:] Edukacja dla rynku pracy.

Problemy poradnictwa zawodowego, red. S. M. Kwiat-kowski, Z. Sirojć, Warszawa 2006, s. 149

122 G. Osicka, R. Ponczek, Poradnictwo zawodowe w re-sorcie edukacji [w:] Edukacja dla rynku pracy. Proble-my poradnictwa zawodowego, red. S. M. Kwiatkowski, Z. Sirojć, Warszawa 2006, s. 145

65

Z celów programu wynikają takie zadania, jak:

utworzenie harmonogramu:

MODUŁ I – klasa I – „Uczeń poznaje różne zawody”.

MODUŁ II – klasa II – „Uczeń poznaje siebie”.

MODUŁ III – klasa III – „Kim będę? – Uczeń po-znaje ścieżki kształcenia ponadgimnazjalnego i rynek pracy” ¹²³.

Bardzo ważnym zagadnieniem poruszanym w ww. Rozporządzeniu jest poradnictwo kariery dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edu-kacyjnymi¹²⁴. Pomoc psychologiczno-peda-gogiczna udzielana jest uczniowi w rozpozna-waniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych wynikających z:

1) „z niepełnosprawności;

2) z niedostosowania społecznego;

3) z zagrożenia niedostosowaniem społecz-nym;

4) ze szczególnych uzdolnień;

5) ze specyficznych trudności w uczeniu się;

6) z zaburzeń komunikacji językowej;

7) z choroby przewlekłej;

8) z sytuacji kryzysowej lub traumatycznej;

9) z niepowodzeń edukacyjnych;

10) z zaniedbań środowiskowych;

11) z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami międzykulturowymi” ¹²⁵.

Rozporządzenie to określa, w jakiej formie w szkole jest udzielana taka pomoc.

1) „klas terapeutycznych;

2) zajęć rozwijających uzdolnienia;

3) zajęć dydaktyczno-wyrównawczych;

4) zajęć specjalistycznych;

5) zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej – w przy-padku uczniów gimnazjum i szkół ponad-gimnazjalnych;

6) porad i konsultacji” ¹²⁶.

W nowym Rozporządzeniu wyznaczone są przede wszystkim zadania dla nauczycieli związane z pomocą uczniowi i jego rodzicom w konstruowaniu kariery zawodowej. Określo-ne są co prawda również zadania doradcy za-wodowego w szkole, ale istnieje też zapis, który mówi: „W przypadku braku doradcy zawodo-wego w szkole lub placówce dyrektor szkoły lub placówki wyznacza nauczyciela planujące-go i realizująceplanujące-go zadania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego”.

Zatem poradnictwem kariery w szkole będą zo-bowiązani zająć się przede wszystkim nauczy-ciele.

123. U. Fiała, Wewnątrzszkolny system doradztwa zawo-dowego, Edukator szkolny, KOWEZiU, cz. I, Warszawa 2008

124. Szeroko na temat poradnictwa dla uczniów ze spe-cjalnymi potrzebami edukacyjnymi pisze B. Skałbania, Poradnictwo pedagogiczne. Przegląd wybranych za-gadnień, Impuls, Kraków 2009

125 Rozporządzenie MEN z dnia 17.listopada 2010 w spra-wie zasad udzielania i organizacji pomocy

psycholo-giczno- pedagogicznej 126. Tamże

Podstawy poradnictwa kariery | Poradnictwo kariery dla młodzieży w resorcie oświaty

Aby odpowiedzieć na pytania: jakich doradców wybiera młodzież, jaki preferuje model działal-ności i jakie ma oczekiwania wobec doradcy, przeprowadziłam badania empiryczne. Zasto-sowałam metodę sondażu diagnostycznego, a główną techniką był wywiad środowiskowy.

Wyniki badań opisałam szczegółowo w książce

„Wybór doradcy zawodu przez młodzież, rodziców i nauczycieli”, tutaj przytoczę tylko niektóre dane.

Rozpocznę od przedstawienia, jakie cechy mieli doradcy zawodu, do których zwracali się ucznio-wie o pomoc¹²⁷. Otóż z analizy wypowiedzi wynika, że młodzież wybierała doradcę: miłe-go i sympatycznemiłe-go (100 wskazań), życzliwemiłe-go (79), spokojnego (49), dobrego (44), doświad-czonego (41), zaufanego (40), wyrozumiałego (35), mądrego (35), szczerego (34), cierpliwego i opanowanego (29). Uczniowie wiedzieli, że ten doradca: chce (umie) pomóc (60), zna zawody (37), jest dobrze poinformowany (27), nie narzuca swo-jego zdania (24) oraz łatwo nawiązuje kontakt (23).

Jednakże doradca „idealny”, jakiego młodzież chciałaby widzieć, ma nieco inne cechy. Powi-nien być: miły i sympatyczny (150), doświad-czony (78), cierpliwy i opanowany (78), spokoj-ny (70), życzliwy (687), mądry (57), wyrozumiały (55), uczciwy i prawdomówny (55), wykształ-cony (54) oraz budzący zaufanie (50). Doradca

idealny powinien też rozumieć człowieka (105), znać jego zainteresowania i możliwości (98), po-winien chcieć (umieć) pomóc (94), być dobrze poinformowany (90), znać zawody (85).

Doradca „negatywny” zaś, jakiego należałoby unikać, to ktoś nerwowy, agresywny, krzykliwy (153), złośliwy (68), niesympatyczny i niemiły (66), kłamliwy, nieprawdomówny, nieszczery (64), niecierpliwy (51), niekompetentny (44), zły (33), niedoświadczony (32), niewykształco-ny (30) oraz zarozumiały (26). Odrzucaniewykształco-ny jest też taki, któremu: nie zależy na uczniu i jego problemach (87), narzuca zdanie, decyzję (66), doradca niedoinformowany (52), któremu brak wiedzy (41), który nie rozumie młodzieży (39).

Po przeprowadzeniu analizy odpowiedzi mło-dzieży na wszystkie pytania okazuje się, że trudno jest jednoznacznie określić, który model działalności doradcy zawodu jest preferowany przez badanych¹²⁸.

Jeśli w pytaniu nie zostało uściślone, jakich do-radców ma wybierać młodzież: profesjonalnych czy też nieprofesjonalnych, uczniowie opowia-dali się zdecydowanie za doradcą liberalnym, mając przede wszystkim na uwadze doradców nieprofesjonalnych, czyli swoich rodziców. To stanowisko podważa nieco starsza młodzież