Rynek pracy i pojawienie się nowych zawodów

48. J. Rifkin, Koniec pracy. Schyłek siły roboczej na świecie i początek ery postrynkowej, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2001, s. 11-13

49. U. Beck, Społeczeństwo ryzyka…, s. 138

50. Por. B. Wojtasik, Rozterki i niepokoje polskiego doradcy w realiach ponowoczesnego świata, [w:] Doradca – pro-fesja, pasja, powołanie, red. B. Wojtasik, A. Kargulowa, Warszawa, Wyd. Perspektywy 2003

51. Z. Bauman, Wieczność w opałach… s. 20-21 52. Termin zaczerpnięty od Z. Melosika, T. Szkudlarka

Podstawy poradnictwa kariery | Teoretyczne podstawy poradnictwa kariery dla młodzieży

U. Beck twierdzi, że model współczesnego ryn-ku zakłada społeczeństwo bez rodzin i bez mał-żeństw. Podmiotem na rynku jest ostatecznie samotna jednostka „nieskrępowana” związkiem małżeńskim, rodzinnym czy posiadaniem dzie-ci. Coraz większa rzesza ludzi postawiona przed dylematem: rodzina albo jej brak – wybiera

„pluralistyczną nieciągłą trajektorię biografii”⁵³. Wymagania rynku pracy nie uwzględniają po-siadania rodziny, małżeństwa, rodzicielstwa, partnerstwa, itp. Rozluźniają się więzi między-ludzkie, człowiek czuje się pozostawiony sam sobie. W ponowoczesności ścierają się dwie sprzeczne tendencje – masowość i poczucie osamotnienia⁵⁴

Pojawiła się, jak pisze U. Beck, stacja widmo – wykształcenie bez zatrudnienia. Ale jedno-cześnie większe szanse na nowym rynku pracy mają wykształceni. W związku z nadmierną po-dażą wykształcenia i zmniejszeniem się liczby miejsc pracy dochodzi – jak zauważa U. Beck – do paradoksalnej dewaluacji i rewaluacji dy-plomów. Bez dyplomu szanse na rynku pracy są bliskie zera, nie dają gwarancji zatrudnienia.

Z drugiej strony są niezbędne, aby w ogóle brać udział w walce o miejsce pracy⁵⁵.

Żyjemy w okresie wielkich przemian, zatem nie-które zawody, w nowych warunkach, są mniej potrzebne, inne w ogóle zanikają, powstają również zupełnie nowe, a w starych, wydawało-by się dobrze znanych, pojawiają się inne treści.

W związku z przejściem od jednej formacji społeczno-politycznej do drugiej zmienia się

gospodarka. Poszukiwanymi przedstawicielami zawodów w związku z tym są m.in. prawnicy, szczególnie z zakresu prawa gospodarczego i fi-nansowego, ekonomiści i księgowi znający języki obce i obsługę komputera oraz badacze rynku.

Chociaż zawód badacza rynku⁵⁶ jest dość rzadki, zapotrzebowanie na pracowników tej specjal-ności będzie prawdopodobnie wzrastało. Pra-cują oni w agencjach badania rynku, agencjach reklamowych, w różnych firmach, które stać na własne komórki badania rynku. Badaczami rynku są socjolodzy, psycholodzy, ekonomiści. Osoby, które wykonują ten zawód, powinny być wnikli-wymi konsumentami, lubić reklamy, przeglądać towar, pamiętać nazwy produktów. Muszą umieć pracować w zespole, znać języki obce, m.in. dla-tego, że literatury fachowej w języku polskim jest niewiele. Poza tym powinni być przygotowani do prowadzenia badań, stosowania statystyki, opra-cowania wyników sondaży.

Do poszukiwanych należy także zawód me-nedżera, czyli osoby kierującej dużym przed-siębiorstwem. Kształcą ich głównie akademie ekonomiczne, ale także wydziały zarządzania na uniwersytetach. Specjalista z dziedziny zarządza-nia i marketingu, jeżeli zna języki obce, szczegól-nie angielski, szczegól-nie będzie narzekał na brak pracy.

Może znaleźć zatrudnienie np. w administracji go-spodarczej, samorządowej i państwowej, w sferze usług publicznych. Albo założyć własną firmę.

Zawód szczególnie poszukiwany przez pra-codawców to akwizytor. Zajmuje się on pozy-skiwaniem nabywców, zbieraniem zamówień i sprzedażą określonych artykułów.

53. U. Beck, Społeczeństwo ryzyka… s. 177-179 54. Tamże, s. 139

55. Tamże, s. 131 56. P. Wujec, Show i statystyka, „Gazeta Wyborcza” – dodatek

Gazeta Dolnośląska o pracy 12, 1994

31

W Polsce brakuje również profesjonalnych sprzedawców, którzy zwani są salesmanami⁵⁷. Popyt na takich specjalistów od sprzedaży stale wzrasta. Przedstawicielem handlowym może być każdy, zarówno lekarz jak i księgowa, liczą się tylko efekty jego pracy. Na szeroką skalę rozwija się także sprzedaż przez Internet. No-wym zawodem jest również logistyk, zajmuje się organizacją transportu, przepływem dóbr i informacji.

Zawód, który odrodził się w Polsce po 1989 r. to syndyk, czyli zarządzający przedsiębiorstwem, które sąd postawił w stan upadłości. Zawód ten nie jest jeszcze prawnie uregulowany. Za swoje decyzje dotyczące majątku przedsiębiorstwa syndyk odpowiada własnym majątkiem. Nie ma formalnych wymogów, które musi spełniać kandydat do tego zawodu. Wiadomo tylko, że nie może być karany i powinien mieć wyższe wykształcenie⁵⁸

Zupełnie nowe wymagania stawia się kandy-datkom na sekretarki. Pełnią one teraz częściej funkcję asystentek dyrektora, muszą znać języ-ki obce, umieć obsługiwać komputer, niejęzy-kiedy przy wykonywaniu tego zawodu wymagane są wyższe studia.

Rozwój gospodarki i przemysłu spowodował zapotrzebowanie na reklamę⁵⁹ rozmaitych produktów. Na Zachodzie są specjalne szkoły i kursy uczące kreatywnego myślenia. Na nich

kształcą się tekściarze, tj. specjaliści od wymy-ślania sloganów (copywriter). Polscy specjaliści od reklamy muszą na razie liczyć na własną wy-obraźnię. Są nimi absolwenci np. filozofii, socjo-logii, psychosocjo-logii, poloniści.

W reklamie można zostać dyrektorem artystycz-nym (art director), tekściarzem albo specjalistą od kontaktów z oferentami⁶⁰ (client service ac-count).

Pojawienie się w Polsce giełdy papierów warto-ściowych pociągnęło za sobą zapotrzebowanie na maklerów giełdowych, którzy trudnią się pośrednictwem w sprawach kupna i sprzedaży akcji, oczywiście za określoną prowizję. Zakłada się, że wykształcenie powinni mieć co najmniej średnie, ukończyć kurs maklerski i zdać egza-min przed Komisją Papierów Wartościowych.

Olbrzymi wprost rozwój komputeryzacji spo-wodował powstanie popularnych i poszuki-wanych zawodów informatyka, programisty czy grafika komputerowego. Firmy zatrudniać będą osoby specjalizujące się w wyszukiwaniu informacji, wyłania się więc nowa profesja, od-powiednik zachodniego menedżera informacji.

Popularnym zawodem jest także twórca stron internetowych tzw. webmaster. Poza tymi spe-cjalistami we wszystkich niemal dziedzinach życia potrzebne są osoby, które potrafią posłu-giwać się w swojej pracy komputerem.

57. J. Sołdan, Warmus Marketing, „Gazeta Wyborcza” – doda-tek Gazeta Dolnośląska o pracy 32, 1994

58. H. Nowakowska, Syndyk – grabarz czy zbawca, „Gazeta Wy-borcza” 32, 1994

59. J. Podgórska, M. Pęczak, Reklama: dobrze płatne zajęcie dla entuzjastów, „Polityka” 46, 1994

60. W tym miejscu ciśnie się pytanie, czy musimy zachły-stywać się angielszczyzną, przyjmując z obcego języka nazwy większej części nowych zawodów. Niektórzy tłumaczą, że pewne zwroty i nazwy są nieprzetłuma-czalne, a inne po angielsku brzmią krócej. Sądzę jed-nak, że powinniśmy szukać polskich nazw dla nowych zawodów

Podstawy poradnictwa kariery | Teoretyczne podstawy poradnictwa kariery dla młodzieży

Obecnie istnieje stałe zapotrzebowanie na die-tetyków, rehabilitantów, fizjoterapeutów, ko-smetyczki i stylistów. Rośnie na menedżerów kultury, osoby zajmujące się organizacja czasu wolnego, opiekunów ludzi starszych. Poszuki-wani są też filolodzy, angliści, lekarze niektó-rych specjalności, farmaceuci czy inżynierowie znający języki obce.

Włoscy naukowcy futurolodzy przedstawili dziesięć nowych zawodów. Uważają oni, że człowiek XXI wieku, który będzie je wykonywał, musi mieć szeroką wiedzę w rozmaitych dzie-dzinach. Nowe zawody, których jeszcze nie ma, ale prawdopodobnie powstaną, to np.:

— biotechnolog, zajmujący się inżynierią ge-netyczną stosowaną w hodowli roślin i bak-terii,

— odkażacz, który usuwa skutki katastrof, li-kwiduje hałas, neutralizuje dymy fabryk, czyści skażone wody,

— biorolnik, przekształcający rolnictwo che-miczne w naturalne,

— neuroprogramator, zajmujący się budową

„sztucznych mózgów”,

— osoba, który umożliwia zwiedzanie graficz-nych przestrzeni przy pomocy programów komputerowych.

Osoby wykonujące w przyszłości te zawody będą musiały dysponować interdyscyplinarną wiedzą, ponieważ ich praca będzie polegała na umiejętności poruszania się w różnych polach kompetencyjnych⁶¹.

Świat zmienia się tak szybko, że giełda pracy ju-tra może wyglądać inaczej niż obecnie. Ale na pewno ten, kto będzie miał wyższe wykształce-nie, opanowane języki obce i obsługę kompute-ra, zdobędzie większe możliwości zatrudnienia.

Prognozowanie przyszłego rynku pracy, nowych stanowisk i zawodów jest niesłychanie trudne.

Mając jednak w perspektywie zawody przyszło-ści, można zauważyć, że wzrasta zapotrzebowa-nie na pracowników kreatywnych, mobilnych, elastycznych, gotowych na zmiany, którzy będą stale uczyli się i podnosili swoje kwalifikacje.

60. Podaję za M. Martino, M. L. Rodota, Zawód na trzecie tysiąclecie, „Forum” 30, 1991 (przedruk z „Panoramy”)

33

Aby podjąć trafną decyzję zawodową, nie wy-starczą same informacje o zawodach. Trzeba mieć jeszcze podstawową wiedzę związaną z rodzajami i typami szkół, które przygotowują do wybranego zawodu.

Po ukończeniu gimnazjum uczeń może wybrać na przykład trzyletnie liceum ogólnokształcą-ce. W liceach ogólnokształcących uczeń ma do wyboru klasy o różnym profilu kształcenia:

humanistycznym, biologiczno-chemicznym, matematyczno-fizycznym, lub innym – w za-leżności od wyboru przedmiotów w zakresie rozszerzonym.

Kształcenie zawodowe, w celu zdobycia zawo-du może odbywać się w 4-letnich technikach i 3-letnich zasadniczych szkołach zawodowych.

Nauka w tych typach szkół (podobnie jak w li-ceach ogólnokształcących) będzie powiązana z nauką w gimnazjach - treści tam rozpoczęte kontynuowane są w klasach pierwszych szkół ponadgimnazjalnych. W technikum i zasadni-czej szkole zawodowej uczniowie opanują te same zagadnienia z kształcenia ogólnego co uczniowie w pierwszej klasie liceum. Dzięki temu absolwenci zreformowanych zasadni-czych szkół zawodowych będą mogli kontynu-ować naukę np. w liceach ogólnokształcących dla dorosłych od razu od drugiej klasy.

Zawód w nowym systemie kształcenia składa się z kwalifikacji. Egzaminy na poszczególne kwalifikacje nie będą przeprowadzane po za-kończeniu nauki w szkole, lecz na różnych jej etapach. W przypadku egzaminu przeprowa-dzanego w zakresie jednej kwalifikacji uczeń