Pamiętając, że programy rozrywkowe dają odbiorcom wskazówki, co jest cenio-ne w społeczeństwie i jak należy postępować, a zatem są formami wychowania i uświadamiania ideologicznego53, trzeba jasno określić, co wpaja widzom „Su-perniania”. Innymi słowy, jaki byłby dorosły, któremu w dzieciństwie skutecznie zaszczepiono „nianiowe supersztuczki”.
Po pierwsze, w swym zachowaniu będzie kierował się chęcią zdobycia nagród i unikania kar. Rzecz w tym, że błędność tego podejścia wykazał już w 1803 roku Immanuel Kant w pracy Über Pädagogik. Przestrzegał on przed karaniem dziecka za bycie niegrzecznym i nagradzaniem za bycie dobrym, gdyż wtedy będzie robi-ło dobre rzeczy głównie z myślą o nagrodzie. Kiedy pójdzie w świat i zobaczy, że dobre rzeczy nie zawsze są nagradzane, a nikczemne nie zawsze są karane, stanie się człowiekiem, który będzie myślał tylko o tym, jak najwięcej dostać od tego świata. Będzie postępował dobrze lub źle w zależności od tego, która opcja bę-dzie mu służyć54. W tym kontekście slogan reklamowy „Supernanny”, „Jak otrzy-mać od twoich dzieci najwięcej”, wiele wyjaśnia.
50 D. Zawadzka, I ty możesz mieć superdziecko – radzi Dorota Zawadzka, Warszawa 2006, s. 10.
51 N. Duerden, Jo Frost: Nanny state, „The Independent”, 8 September 2007, h p://www. independent.co.uk/news/people/profi les/jo-frost-nanny-state-401460.html (1.01.2011).
52 D. Aitkenhead, op. cit.
53 H.I. Schiller, op. cit, s. 137.
54 I. Kant, Educa on, Ann Arbor, MI 1960, s. 84, cyt. za: A. Kohn, Adventures in Ethics versus Behavior Control: A Reply to My Cri cs, „The Phi Delta Kappan” 1998, t. 79, nr 6, s. 456.
Po wtóre, posłuszeństwo wobec dorosłych domowników przeniesie na sto-sunki zewnętrzne – hołdując uległości wobec przełożonych i różnych form władzy społecznej, w tym pieniędzy i aparatu przymusu. Będzie reprezentantem „mil-czącej większości”, zwolennikiem ideologii ładu i porządku, traktującym rodzinę jako oazę spokoju w niestabilnym świecie. Kłopot w tym, że nie każdy porządek (od domowego przez państwowy po globalny) jest sprawiedliwy, a bezwarunko-we podporządkowanie się sile – niekoniecznie, a nabezwarunko-wet nie przede wszystkim, fi zycznej – nieraz prowadzi do katastrofy, a nawet zbrodni. Rozwój wspólnot, po-dobnie jak i rozwój poszczególnych jednostek, wymaga sceptycyzmu, niezgody na społecznie uwarunkowaną niesprawiedliwość i ludzką niedolę, której można uniknąć.
Po trzecie, będzie wiedział, czego chce, a także potrafi ł skutecznie, systema-tycznie do tego dążyć. Nie będzie jednak wiedział, czy warto tego chcieć: rozum instrumentalny weźmie w nim górę nad rozumem krytycznym. Może być dobrym konsumentem i pracownikiem, ale nigdy nie będzie dobrym obywatelem, gdyż ten ostatni potrafi powściągnąć swój egoizm.
W wychowaniu dobrych obywateli, dobrych ludzi w ogóle, lepiej kierować się zatem etyką opiekuna spolegliwego (tego, na którym można polegać) Tadeusza Kotarbińskiego czy też głęboko humanistycznymi radami Janusza Korczaka, na-wet gdyby Superniania wysłałaby ich na karnego jeża.
Bibliografia
Adorno T.W. , Sztuka i sztuki. Wybór esejów, przeł. K. Krzemień-Ojak, Warszawa 1990. Aitkenhead D., You’ve been very, very naughty, „The Guardian”, 22 July 2006, h p://
www.guardian.co.uk/society/2006/jul/22/childrensservices.familyandrela onship-s?INTCMP=SRCH (1.01.2011).
Barnouw E., Television as a Medium, The Network Project, „Performance” 1972, t. 3, July–August.
Bauman Z., Żyjąc w pożyczonym czasie. Rozmowy z Citlali Rovirosą-Madrazo, przeł. T. Kunz, Kraków 2010.
Bauman Z., Tester K., O pożytkach z wątpliwości. Rozmowy z Zygmuntem Baumanem, przeł. E. Krasińska, Warszawa 2003.
Cohen N., One Woman’s Success is Another’s Exploita on, „The Observer”, 20 Septem-ber 2009.
Curran J., Sparks C., Press and Popular Culture. „Media, Culture & Society” 1991, t. 13 (2).
Duerden N., Jo Frost: Nanny State, „The Independent”, 8 September 2007, h p:// www.independent.co.uk/news/people/profiles/jo-frost-nanny-state-401460.html (1.01.2011).
Flyvberg B., Ra onality and Power: Democracy in Power, Chicago 1998.
Górniak K. i in., System edukacji wobec ubóstwa i wykluczenia społecznego, [w:]
Ubó-stwo i wykluczenie społeczne młodzieży, red. E. Tarkowska, Warszawa 2007.
Hay C., Divided by a Common Language: Poli cal Theory and the Concept of Power. „Po-li cs” 1997, t. 17 (1).
Kant I., Educa on, Ann Arbor, MI 1960.
Kohn A., Adventures in Ethics versus Behavior Control: A Reply to My Cri cs. „The Phi Delta Kappan” 1998, t. 79, nr 6.
Lasch Ch., Haven in a Heartless World. The Family Besieged, New York 1995.
Leszczyński A., Paradoks współczucia. Bieda i wykluczenie w oczach dziennikarzy, [w:] Podziały klasowe i nierówności społeczne, red. P. Żuk, Warszawa 2010,
Lu wak E., Turbokapitalizm. Zwycięzcy i przegrani światowej gospodarki, przeł. E. Kania, Wrocław 2000.
Marks K., Osiemnasty Brumaire’a Ludwika Bonaparte, Warszawa 1949.
Ma elart A., Mass Media and the Socialist Revolu on: The Experience of Chile, [w:]
Com-munica ons Technology and Social Policy: Understanding the New „Cultural on”, red. G. Gerbner i in., New York 1973.
Millar F., For the Sake of the Children, „Bri sh Journalism Review” 2007, t. 18, nr 1, www. bjr.org.uk/data/2007/no1_millar (1.01.2001).
Pogroszewska M., Nikt nie wie, jak legalnie zatrudnić nianię, „Rzeczpospolita”, 29 stycz-nia 2010, h p://www.rp.pl/artykul/426346.html (1.01.2011).
Polacy są mistrzami w oglądaniu telewizji, „Dziennik Gazeta Prawna”, 30 grudnia 2010,
h p://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/474995,polacy_sa_mistrzami_w_oglada-niu_telewizji.html (1.01.2011).
Po s K., „Supernanny” Jo Frost Wants to Re re. „TV Squad”, 28 April 2010, h p://www. tvsquad.com/2010/04/28/supernanny-jo-frost-wants-to-re re (1.01.2011).
Postman N., Zabawić się na śmierć. Dyskurs publiczny w epoce show-businessu, przeł. L. Niedzielski, Warszawa 2002.
Senne R., A Flexible City of Strangers, „Le Monde Diploma que – English Edi on”, Fe-bruary 2001, h p://mondediplo.com/2001/02/16ci es (15.09.2009).
Senne R., Elastyczne miasto obcych sobie osób, „Le Monde Diploma que – edycja polska”, kwiecień 2007, h p://monde-diploma que.pl/LMD14/index.php?id=9 (15.09.2009).
Senne R., Korozja charakteru. Osobiste konsekwencje pracy w nowym kapitalizmie, przeł. J. Dzierzgowski, Ł. Mikołajewski, Warszawa 2006.
Senne R., Kultura nowego kapitalizmu, przeł. G. Brzozowski, K. Osłowski, Warszawa 2010.
Schiller H.I., Sternicy świadomości, przeł. U. Szczepańczyk, Kraków 1976. Street J., Mass media, polityka, demokracja, przeł. T.D. Lubański, Kraków 2006.
Umowy na czas określony zniszczą rynek pracy?, Money.pl, 10 sierpnia 2010, h p://msp.
money.pl/wiadomosci/kadry/artykul/umowy;na;czas;okreslony;zniszcza;rynek;pra-cy,33,-1,653089.html (1.01.2011).
UNICEF, Child Poverty in Perspec ve: An Overview of Child Well-Being in Rich Countries, UNICEF: Innocen Research Center 2007.
Webb J., Organiza ons, Self-iden es and the New Economy, „Sociology” 2004, t. 38 (4).
Wilczak J., Bratnia pomoc, „Polityka”, 24 marca 2007, h p://archiwum.polityka.pl/art/ bratnia-pomoc,361557.html (1.01.2011).
Wojtkowska Z., Ozminkowski V., Dorota Zawadzka: Superniania odjechała, „Newsweek Polska”, 2 grudnia 2010, h p://www.newsweek.pl/kobieta/artykuly/spoleczenstwo/ do-rota-zawadzka--superniania-odjechala,68801,3 (1.01.2011).
Wollaston S., Jo Frost: Extreme Parental Guidance and I Hate Mum, „The Guardian”, Fe-bruary 2010, nr 10.
Zawadzka D., I ty możesz mieć superdziecko – radzi Dorota Zawadzka, Warszawa 2006. Zawadzka D., Stanisławska I.A., Moje dziecko. Jak mądrze kochać i dobrze wychowywać,