Streszczenie: Obecnie w województwie warmińsko-mazurskim aż trzynaście miast spośród czter-dziestu dziewięciu w swoim herbie przywołuje świętych, postacie biblijne lub atrybuty i symbole z nimi związane. Wizerunek Matki Bożej widnieje na tarczy herbowej trzech warmińsko-mazur-skich miast: Iławy, Fromborka i Pasymia. Jan Chrzciciel patronuje miastu Pisz. W miejwarmińsko-mazur-skich her-bach na terenie Warmii i Mazur swoje miejsce znaleźli także apostołowie: św. Jakub (Olsztyn), święci Piotr i Paweł (Olsztynek, Pieniężno) oraz św. Jan (Zalewo, Kisielice). W omawianym regio-nie w herbach miast znajdują się regio-nie tylko postacie biblijne, ale rówregio-nież i postacie świętych, tj.
św. Katarzyna patronuje miastu Działdowo, św. Rozalia miastu Susz, zaś św. Jerzy identyfikowany jest z miastem Ostróda.
Słowa kluczowe: herby, święci, postacie biblijne, Warmia i Mazury, miasto, symbol religijny.
Symbole religijne w miejskiej heraldyce to stosunkowo częsty motyw nie tylko w Polsce, ale i na świecie, zaś ogólnie pojęta symbolika religijna, zda-niem niektórych badaczy, jest na drugim miejscu pod względem częstotliwości ich występowania w herbach miast1. Prowadząc badania w tym zakresie nale-ży pamiętać, że dzieje Polski od wieków są ściśle związane z Kościołem.
Związek ten ujawnia się chociażby w herbach miast, w których godła wpisują się symbole religijne. Analizując polską heraldykę miejską w odniesieniu do tych symboli, można wyróżnić m.in. herby przedstawiające sceny biblijne, po-stacie biblijne, osoby świętych i błogosławionych wraz z ich atrybutami lub symbolami.
Wydaje się, że badania prowadzone w kierunku symboliki religijnej w kon-tekście ujętym w temacie, dotąd nie zostały odrębnie szczegółowo opracowane, choć na temat występowania tejże symboliki w polskiej heraldyce, często
Adres/Address: dr Maria Piechocka-Kłos, Wydział Teologii UWM w Olsztynie, e-mail: mayphi@wp.pl 1 P. Gołdyn, Wprowadzenie, w: idem, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, Warszawa 2008, s. 7.
w odniesieniu do konkretnego terenu geograficznego, powstało już co najmniej kilka godnych uwagi publikacji2.
Celem niniejszego opracowania, w ramach sformułowanego tematu, jest zatem przeanalizowanie herbów miast leżących w granicach województwa warmińsko-mazurskiego, które w polu herbowym przywołują osoby świętych, postacie biblijne lub atrybuty i symbole z nimi związane.
Mając na uwadze genezę i rozwój heraldyki miejskiej na terenach ziem polskich, idąc śladem większości heraldyków, w obszarze których zaintereso-wań leżą polskie miejskie herby i ich historia, często należy za pierwowzór te-goż herbu uznać pieczęć danego miasta, z których najstarsze datujemy nawet na XIII w. Począwszy od XVI w. znajdujące się na pieczęciach wyobrażenia pod-dane procesowi heraldyzacji zaczęły stawać się oficjalnymi miejskimi herbami.
Mniej więcej z tego samego okresu pochodzą także dokumenty potwierdzające nadanie herbów miastom w Polsce3. Tak więc z chwilą lokacji miasto nabierało charakteru jednostki prawnej, co w oczywisty sposób należy powiązać z potrze-bą posiadania i wytworzenia miejskiej pieczęci, którą zaczęto opatrywać ważne dokumenty, a z czasem także i herbu dającego większe poczucie jedności pod względem lokalnej tożsamości.
Analizując tarcze herbowe miast województwa warmińsko-mazurskiego pod kątem wpisanych w nie postaci biblijnych, uwagę zwracają przede wszyst-kim herby przywołujące postać Najświętszej Maryi Panny4. Prowadząc badania nad przedstawianym w heraldyce wizerunkiem Maryi, której kult sięga począt-ków chrześcijaństwa, konieczne jest odniesienie się do przedstawień ikonogra-ficznych Matki Bożej5.
Obecnie w Polsce aż jedenaście miast w swoich herbach przywołuje wy-obrażenie Maryi, z tego trzy w województwie warmińsko-mazurskim.
Utrwalenie wizerunku Matki Bożej w godłach herbowych miast tego woje-wództwa, leżącego w północno-wschodniej części Polski, często należy wiązać
2 Na przykład: K. Głowacki, Heraldyka historycznych miast regionu sandomiersko-kieleckiego XII–XX w., Kielce 2001; W. Strzyżewski, Treści symboliczne herbów miejskich na Śląsku, Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, Zielona Góra 1999; P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, Warszawa 2008; B. Możejko, B. Śliwiński, Herby miast, gmin i powiatów województwa pomorskiego, t. 1, Gdańsk 2000, t. 2, Malbork 2004;
M. Adamczewski, Heraldyka miast wielkopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2000; H. Seroka, Herby miast małopolskich XIV–XVIII, Warszawa 2002; W. Strzyżewski, Symbolika religijna w herbach miast nadodrzańskich do końca XVIII w., „Rocznik Lubuski” 1997, nr 23, cz.1, s. 125–149; P. Gołdyn, Maryja w herbach miast polskich, „Salvatoris Mater” 2000, nr 2, s. 247–265; P. Gołdyn, Święty Wojciech w polskiej heraldyce samorządowej, „Studia Gnesnensia” 2002, t. 16, s. 243–251.
3 P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 16.
4 Zob. Maryja, w: P.C. Bosak, Kobiety w Biblii. Słownik-konkordancja, Poznań 1995, s. 132–139.
5 Biorąc pod uwagę wyobrażenia Najświętszej Maryi Panny w ikonografii maryjnej możemy dokonać podziału tych przedstawień na cztery główne typy, tj.: Platytera, Hodegetria, Nikopoja, Eleusa. Za: P. Goł-dyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 43.
z Krzyżakami, którzy byli albo właścicielami wielu grodów na ziemiach pru-skich albo mieli znaczący udział w ich powstaniu. Należy jednak pamiętać, że choć Najświętsza Maryja Panna była patronką zakonu, jej kult u Krzyżaków miał wydźwięk w większym stopniu polityczny niż duchowy6. Działania zako-nu na ziemiach pruskich potwierdzają, że w zamierzeniach Krzyżaków bardziej było dążenie do uznania i postrzegania zakonu jako pana terytorialnego niż zgromadzenia o charakterze duchowym7. Już pod koniec XIII w. w ideologii zakonnej słychać hasła, że Prusy to kraj Panny Maryi. Zakonnicy, aby wzmoc-nić na tych ziemiach swój autorytet oraz zapewwzmoc-nić sobie silną pozycję politycz-ną i oddanie podanych, wykorzystywali kult maryjny w celu zintegrowania mieszczan z zakonem8. W założeniu, Najświętsza Maryja Panna jako wspólna patronka, miała pomóc w scaleniu tak zróżnicowanych środowisk. Działania te są m.in. widoczne w heraldyce miejskiej dwóch warmińsko-mazurskich miast:
Iławy i Pasymia, które były lokowane w XIV w. przez Krzyżaków.
Właśnie Matka Boża jako patronka miasta Iławy, które prawa miejskie otrzymało w 1305 r., znana jest z najstarszej datowanej na XIV w. pieczęci miejskiej9. Przywołanie wizerunku Maryi na pieczęci miasta należy wiązać z iławskim kościołem pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, którego po-czątek budowy zbiega się z lokacją miasta. Wizerunek Maryi nieprzerwanie patronuje miastu niemal od początku XIV w. aż do dnia dzisiejszego10. Współczesny herb miasta przedstawia Matkę Bożą siedzącą na złotym tronie w złotej bramie miasta w błękitnym polu tarczy herbowej11. Maryja ubrana jest w długą niebieską suknię przykrytą czerwonym płaszczem spiętym pod szyją.
Z lewej strony, na kolanach trzyma nagie srebrne Dzieciątko Jezus, które obej-muje lewą ręką, w prawej zaś trzyma złote berło. Głowę ma lekko przechyloną w lewą stronę, którą wieńczy złota korona. Głowa Matki Bożej i Dzieciątka otoczona jest dodatkowo złotym nimbem12.
6 Por. R. Czaja, Z.H. Nowak, Państwo zakonu Krzyżackiego w Prusach – próba charakterystyki, w: Zakon krzyżacki…, red. R. Czaja, A. Radzimiński, Toruń 2013, s. 13.
7 Ibidem, s. 11–27.
8 Zob. M. Dygo, O kulcie maryjnym w Prusach Krzyżackich w XIV–XV wieku, „Zapiski Historyczne”
1987, t. 52, z. 2, s. 5–38; P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 44.
9 Historia miasta, w: K.J. Kaufmann, Dzieje Miasta Iławy, tłum. J. Skrobot, W. Skrobot, Iława 2010, s. 193.
10 Na temat historii iławskiej pieczęci: M. Gumowski, Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku, Toruń 1960, s. 95–96; P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 45.
11 Herb miasta Iławy został znowelizowany Uchwałą Nr XL/378/98 Rady Miejskiej w Iławie z dnia 28 maja 1998 r., w sprawie herbu miasta Iławy.
12 Biuletyn Informacji Publicznej. Urząd Miasta Iławy [online], dostęp: 5.11.2016, <http://bip.
umilawa.pl/system/obj/3002_XVII-171-11.pdf>.
Kolejnym miastem przywołującym w swoim herbie Maryję jest miasto Pasym. Miasto zostało założone przez Krzyżaków na cześć komtura elbląskie-go Zygfryda von Passenheima. Prawa miejskie otrzymało w 1386 r.13 Za naj-starszą i jednocześnie jedyną znaną miejską pieczęć tego miasta, datowaną na XV w., uważa się pieczęć przedstawiającą postać Matki Bożej z Dzieciątkiem na ręku, stojącą pod gotyckim baldachimem14. Są powody, aby przypuszczać, że pieczęć z wizerunkiem Maryi była używana już w XIV w. Współczesny herb miasta przedstawia Matkę Bożą w postawie stojącej na zielonej murawie w środku czerwonej bramy miejskiej, którą zdobią cztery baszty. Maryja jest ubrana w niebieską szatę. W lewej ręce okrytej suknią trzyma nagie złote Dzieciątko Jezus, zaś w opuszczonej prawej ręce trzyma wzniesione ku górze złote berło. Głowę Maryi, otoczoną złotą aureolą, zdobi złota korona. Złoty nimb otacza również głowę Dzieciątka Jezus. Pole tarczy herbowej jest srebrne15.
Wzorując się na Krzyżakach, opiekę Maryi w celach politycznych wyko-rzystali także biskupi warmińscy, którzy umieścili wizerunek Matki Bożej w herbie miasta Frombork. Dzięki temu posunięciu kult maryjny stał się gwa-rantem suwerenności miasta, kapituły i biskupstwa16. Prawa miejskie Frombork otrzymał 8 lipca 1310 r.17 Na ten sam okres datuje się również najstarszą miej-ską pieczęć18, która przestawia postać Maryi z Dzieciątkiem Jezus na ręku w aureoli gwiazd, pomiędzy dwoma wieżami obronnego zamku19. W później-szym okresie, głównie pod wpływem prądów reformacyjnych, wizerunek Madonny został usunięty20. Jednak we współczesnym herbie miasta ponownie możemy zobaczyć postać Matki Bożej, której wyobrażenie nawiązuje do XIV-wiecznej miejskiej pieczęci Fromborka.
W herbie miasta Frombork widnieje złoty mur zamku, który w górnej czę-ści zdobią dwie złote wieże z czarnymi oknami. W jego dolnej częczę-ści widać
13 J. Kwiatek, T. Lijewski, Leksykon miast polskich, Warszawa 1998, s. 619. Na temat podniesienia Pasymia do rangi miasta: Z. i M. Stopa, Pasym i okolice, Olsztyn, 1970, s. 48–49.
14 M. Gumowski, Kartoteka pieczęci i herbów miejskich u układzie alfabetycznym zawierająca szkic pieczęci, jej opis oraz różne notatki, MNKR, sygn. 1489; por. P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 45. Zob. także: Z. i M. Stopa, Pasym i okolice, s. 48–49.
15 Biuletyn Informacji Publicznej. Urząd Miasta i Gminy w Pasymiu [online], dostęp: 18.12.2016,
<http://pasym.bip.visacom.pl/component/phocadownload/category/1461-statut-gminy-pasym.html?
download=1900:statut-gminy-pasym>; P. Gołdyn, Maryja w herbach miast polskich, s. 257; idem, Symbo-lika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 46.
16 M. Dygo, O kulcie maryjnym w Prusach Krzyżackich w XIV–XV wieku, s. 21–22; P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 47.
17 Treść dokumentu lokacyjnego w języku łacińskim znajduje się w Codex Diplomaticus Warmiensis, nr 154, s. 266–270; zob. E. Kurowski, Dzieje Fromborka. Historia miasta do 1998 roku, Frombork 2000, s. 26–28.
18 Zob. E. Kurowski, Dzieje Fromborka. Historia miasta do 1998 roku, s. 35–36.
19 M. Gumowski, Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku, s. 72–73.
20 P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 47.
zamkniętą brązową bramę. Postać Maryi na czerwonym tle tarczy umieszczona jest w górnej części herbu pomiędzy wieżami. Matka Boża trzyma na lewym ręku nagie Dzieciątko Jezus, którego głowa, otoczona aureolą, jest lekko prze-chylona w prawą stronę. Z kolei Maryja głowę pochyła w przeciwnym kierunku.
Matka Boża ubrana jest w niebieską suknię, którą przykrywa również niebieski płaszcz. Zgiętą prawą ręką skierowaną ku górze trzyma dłoń Dzieciątka. W prze-ciwieństwie do wizerunku Maryi umieszczonego na herbie miasta Iława i Pasymia, głowy Marki Bożej nie zdobi korona, tylko wieńczy sama aureola21. Kolejną postacią biblijną, której sylwetka pojawia się w heraldyce miej-skiej miast województwa warmińsko-mazurskiego jest Jan Chrzciciel22. Narodziny Jana dla jego rodziców Elżbiety – krewnej Maryi (Łk 1,5-36) i ka-płana Zachariasza, będących już w podeszłym wieku, były prawdziwą nagrodą i dowodem na akt zmiłowania Boga nad nimi (zob. Łk 1,5-25; 57-80). Postać Jana Chrzciciela jest często przywoływana przez Ewangelistów, którzy na jego temat piszą stosunkowo dużo, głównie w kontekście ostatniego proroka Starego Przymierza, mającego wypełnić misję przygotowania ludzi na nadejście Mesjasza23. Ogromne zainteresowanie ludzi wzbudzała nie tylko jego nauka, ale także jego wygląd i tryb życia jaki prowadził, bowiem żył zgodnie z tradycją nazirejczyków24. Według Józefa Flawiusza, Jan został uwięziony z rozkazu Heroda Antypasa, który prawdopodobnie bał się popularności proroka. Król Herod uważał także, że nauka, którą głosi Jan może zagrozić ustalonemu po-rządkowi i obowiązującemu prawu25. Ponadto Jan otwarcie krytykował Heroda za związek z Herodiadą, zakazany w świetle żydowskiego prawa. Jan został ścięty w twierdzy Macheront na życzenie córki Herodiady, Salome (por. Mt 14, 6-11; Mk 6, 16, 21-28)26.
W Polsce postać św. Jana Chrzciciela lub tylko jego ściętej głowy w miej-skiej heraldyce pojawia się dość często. Wybór tej postaci i umieszczenie jej w herbie miasta często wiąże się z patronowaniem Świętego miejscowemu ko-ściołowi, biskupstwu, miastu albo kapitule. Jego pełna postać została przywoła-na w dawnym herbie Bobolic i Nysy, w herbie Kamienia Pomorskiego oraz w herbie Puchaczowa. Jednak najbardziej popularne w polskiej miejskiej heral-dyce staje się ikonograficzne przedstawienie Jana, a raczej tylko jego ściętej głowy położonej na misie, która w symboliczny i jednocześnie ścisły sposób
21 Biuletyn Informacji Publicznej. Urząd Miasta i Gminy we Fromborku [online], dostęp: 5.11.2016,
<http://frombork.samorzady.pl/art/id/87>.
22 Jan Chrzciciel, w: P.C. Bosak, Postacie Biblii. Słownik-Konkordancja, t. 4, Pelplin 2007, s. 403 i n.
23 P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 80–81.
24 Jan Chrzciciel, w: M. Bocian, Leksykon postaci biblijnych, przekł. J. Zychowicz, Kraków 1996, s. 214–215.
25 Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela XVIII 5, 2, 116–119.
26 Por. Jan Chrzciciel, w: M. Bocian, Leksykon postaci biblijnych, s. 215.
nawiązuje do jego śmierci. Głowa św. Jana Chrzciciela pojawia się w dawnej i współczesnej miejskiej heraldyce blisko dwadzieścia razy. Widzimy ją w her-bie m.in. dawnego Bielska, herher-bie Brzozowa, gminy Cegłów, Dobczyc, Kiszkowa, dawnym herbie Koszalina, Proszkowic, Radziejowa Kujawskiego czy Wrocławia27.
Na terenie województwa warmińsko–mazurskiego herb przedstawiający leżącą na misie głowę św. Jana Chrzciciela posiada tylko miasto Pisz. Godło z takim wizerunkiem, wraz z prawami miejskimi nadał miastu w 1645 r.
Fryderyk Wilhelm Hohenzollern28. Współczesny herb miasta posiada trójdziel-ne pole herbowe. Dolna cześć tarczy herbowej jest koloru czerwotrójdziel-nego, zaś gór-na podzielogór-na gór-na dwie części – prawą białą i lewą czargór-na – gór-nawiązuje do barw herbowych Fryderyka Wilhelma Hohenzollerna. Środek pola tarczy herbowej wypełnia, skierowana w lewą stronę, leżąca na złotym półmisku ścięta głowa Jana Chrzciciela29.
Kolejnymi postaciami biblijnymi, których wizerunki przywołują polskie miasta w swoich herbach są apostołowie. W województwie warmińsko-mazur-skim, w miejskich herbach aż czterech z nich zostało przedstawionych w pełnej postaci albo poprzez atrybuty lub symbole. Są to: Jakub, Jan, Paweł i Piotr.
Św. Jakub zwany Starszym lub Większym30 widnieje w herbie miasta Olsztyna31, będącego siedzibą województwa warmińsko-mazurskiego. Jakub był starszym bratem św. Jana Apostoła (Mt 4,21; Mk 1,19-20; Łk 5,10). Prawdopodobnie mieszkał w Betsaidzie lub w Kafarnaum (Mt 4,18-20; M 1,16-18; Łk 5,4-8). Był rybakiem i wspólnikiem Piotra. Został powołany razem z bratem do kolegium Dwunastu (Mt 10,2-4; Dz 1,13). Wiadomo, że był biskupem Jerozolimy32 i jako pierwszy z apostołów poniósł śmierć męczeńską (Dz 12,1-2), kiedy to przed Świętem Paschy w 44 lub 43 r. (Dz 12,1-3; por. Mk 10,35-40). Herod Agryppa I, chcąc przypodobać się Żydom, skazał go na ścięcie. Św. Jakub patronuje Olsztynowi od początku istnienia tego miasta. Wizerunek Apostoła przedsta-wiają najstarsze znane nam, a datowane na XIV w., miejskie pieczęcie, na któ-rych ukazany jest jako pielgrzym z laską i muszlą w dłoniach33. Mniej więcej w takiej formie, z wyjątkiem niewielkich modyfikacji, wyobrażenie to przetrwało niemalże do końca XVIII w.34. Czas reformacji i sekularyzacji Prus przyniosły
27 P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 81–95.
28 Ibidem, s. 86.
29 Pisz. Portal Miejski [online], dostęp: 8.12.2016, <http://www.pisz.pl/nasze-miasto/o-piszu/symbole -miasta/>.
30 Jakub, syn Zebedeusza, w: P.C. Bosak, Postacie Biblii. Słownik-konkordancja, t. 4, Pelplin 2007, s. 369–376.
31 Zob. Olsztyn 1353–2003, red. S. Achremczyk, W. Ogrodziński, Olsztyn 2003, s. 651.
32 W. Zalewski, Święci na każdy dzień, Warszawa 1996, s. 420–422.
33 Zob. Olsztyn 1353–2003, s. 55–56.
34 Zob. M. Gumowski, Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku, s. 165.
kolejne zmiany. Na olsztyńskiej pieczęci u schyłku XVIII w. oraz na pieczę-ciach XIX-wiecznych pojawił się motyw samych atrybutów św. Jakuba, tj.
muszla leżąca na dwóch skrzyżowanych laskach pod kapeluszem35. W końcu także i komunizm spowodował stopniową ateizację tego herbu36. Pod koniec XX w., udało się jednak przywrócić miastu pierwotne wyobrażenie herbu, przedstawiające postać Apostoła.
We współczesnym herbie Olsztyna ukazana jest biała postać św. Jakuba wpisana w niebieskie tło tarczy herbowej. Apostoł ubrany jest w długą białą szatę zaznaczoną szarą kreską. W lewej ręce – zwróconej ku górze – trzyma muszlę, w prawej zaś opartą o podłoże laskę. Zarówno laska, jak i muszla są złote. Św. Jakub ma na głowie kapelusz. Głowa Świętego otoczona jest nimbem37.
W tym miejscu należy wspomnieć herb miasta Morąga38, który w polu herbowym przedstawia młodzieńca odzianego w czarną suknię, trzymającego w lewej ręce muszlę, zaś na prawym ramieniu opierającego laskę, na której końcu umieszczony jest przedmiot przypominający bukłak39. Na gruncie pol-skiej heraldyki ów młodzieniec identyfikowany jest z pielgrzymem40. Z kolei niemieccy heraldycy w postaci tej dopatrują się wyobrażenia św. Jakuba41. Niemniej jednak widniejąca w herbie Morąga postać trzyma przedmioty, które są przypisywane św. Jakubowi i są uważane za jego atrybuty. Wydaje się więc, że stanowisko niemieckich heraldyków można uznać przynajmniej za godne rozważenia42.
Św. Piotr również znalazł swoje miejsce w miejskiej heraldyce wojewódz-twa warmińsko-mazurskiego. Apostoł żył w Kafarnaum nad jeziorem Genezaret.
Jego bratem był Andrzej. Razem z bratem i ojcem zajmował się rybactwem. Na podstawie Ewangelii według św. Łukasza (Łk 5,1-11) możemy wyciągnąć wniosek, że Piotr był zamożnym człowiekiem, posiadał wspólników oraz wła-sne przedsiębiorstwo rybackie, które prowadził razem z nimi. Spośród
aposto-35 Taką wersję herbu dla Olsztyna przyjął m.in. niemiecki heraldyk O. Hupp. Zob. O. Hupp, Die Wappen und Siegel der dutschen Städte, Flecken und Dörfer, Königreich Preussen, Bd. 1, H. 1, Ostpreussen, Westpreussen und Branderburg, Bd. 1, H. 2, Pommeren, Posen und Schlesien, Frankfurt a. M. 1896–1998, s. 6.
36 Zob. Olsztyn 1353–2003, s. 55–56.
37 Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Olsztyna [online], dostęp: 5.11.2016, <http://bip.
olsztyn.eu/bip/plik/330964///&id=330964>.
38 Zob. Morąg z dziejów miasta i powiatu, red. H. Jaworska, M. Lossman, Olsztyn 1973, s. 100.
39 Morąg. Opis herbu Morąga – odniesienie do historii [online], dostęp: 5.11.2016, <http://www.
morag.pl/index.php/pl/historia>.
40 M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960, s. 239.
41 O. Hupp, Die Wappen und Siegel der dutschen Städte, Flecken und Dörfer, Königreich Preussen, s. 10.
42 Por. P. Gołdyn, Symbolika religijna i kościelna w herbach miast polskich do końca XX wieku, s. 59–60.
łów to jego Jezus wyróżnił, bowiem jemu właśnie przekazał władzę nad Kościołem (zob. J 21,1-19). O wyróżnieniu Piotra spośród grona Dwunastu może świadczyć także fakt, że to jemu jako pierwszemu ukazał się Jezus po Zmartwychwstaniu (Łk 24,34; 1 Kor 15,5). Piotr nauczał w Azji Mniejszej, Antiochii i Koryncie. Resztę swojego życia spędził w Rzymie, gdzie poniósł śmierć męczeńską na krzyżu za panowania cesarza Nerona43. Według Euzebiusza z Cezarei razem z Pawłem był założycielem pierwszej rzymskiej gminy chrześcijańskiej44.
Herby przedstawiające św. Piotra możemy podzielić na trzy grupy45, tj.
przedstawiające tylko jego wizerunek, w towarzystwie innego świętego, np.
św. Pawła czy św. Stanisława oraz jego atrybuty. Pełną postać św. Piotra przed-stawia współczesny herb Olsztynka. Przywilej lokacyjny Olsztynkowi wysta-wił w 1359 r. wielki mistrz Zakonu Winrych von Kniprode46. Pieczęć Olsztynka z wizerunkiem św. Piotra, datowana jest dopiero na XVII w. Poprzednie, czter-nastowieczne pieczęcie wyobrażały prawdopodobnie biskupa w szatach ponty-fikalnych, który trzymał w jednej – prawej ręce – podwójny klucz, w drugiej – lewej – proporzec z zaznaczonym krzyżem. Obie postacie widniejące na wspomnianych pieczęciach są do siebie tak podobne, że można podejrzewać błędy w interpretacji. Trudno jednak dociec, w której interpretacji ów błąd wy-stąpił, czy tej z XIV w., czy z XVII w.47
Nie ma wątpliwości, co do identyfikacji postaci widniejącej we współcze-snym herbie tego miasta. Tarcza herbowa przedstawia pełną, stojącą frontalnie postać św. Piotra odzianego w długą niebieską szatę na białym tle. Spod szaty świętego wystają bose stopy. Apostoł w lewej ręce trzyma opartą o murawę złotą laskę, a w prawej złoty klucz z zębem ku górze skierowanym w prawo48. Głowę bez nakrycia św. Piotra zdobi biała aureola. Koloru białego są również
Nie ma wątpliwości, co do identyfikacji postaci widniejącej we współcze-snym herbie tego miasta. Tarcza herbowa przedstawia pełną, stojącą frontalnie postać św. Piotra odzianego w długą niebieską szatę na białym tle. Spod szaty świętego wystają bose stopy. Apostoł w lewej ręce trzyma opartą o murawę złotą laskę, a w prawej złoty klucz z zębem ku górze skierowanym w prawo48. Głowę bez nakrycia św. Piotra zdobi biała aureola. Koloru białego są również