Wszyscy Święci według objawień Gertrudy Wielkiej

Według św. Gertrudy Wielkiej³ konkretne wybory ludzkie składają się na drogi, które wiodą człowieka ku Bogu lub które go od Boga oddalają. Narzędziami, które podczas dokonywania wyborów ma człowiek do dyspozycji są rozum i wolna wola⁴. Osąd wydaje sumienie. Przy czym, jak zauważa autorka Zwiastuna, „tylko Bóg rozumie intencję człowieka i na jej podstawie wydaje

1 Na przykład św. Gertruda poświęca dużo miejsca konkretnym świętym, ponieważ wielu z nich w klasztorze w Helfcie odbierało szczególną cześć. W swoim dziele mistyczka rozważała żywoty świętych:

Bernarda, Franciszka i Dominika, Katarzyny i Elżbiety Węgierskiej. Zwiastun, IV, 49, 1-5; IV, 50, 1-10;

IV, 56-57. Podobnie też św. Brygida wspomina m.in. św. Franciszka z Asyżu, Jana Chrzciciela i Marię Magdalenę. Objawienia, IV, 108.

2 Por. Leksykon mistyki, red. P. Dinzelbacher, Warszawa 2002, s. 190–192.

3 Św. Gertruda z Helfty, zwana Wielką, urodziła się na terenie Turyngii prawdopodobnie 6 stycznia 1256 r. Jako pięcioletnie dziecko została oddana na wychowanie do klasztoru w Helfcie, gdzie opiekę nad nią powierzono św. Mechtyldzie von Hackeborn. Gertruda Wielka jest autorką Ćwiczeń oraz dziełka Legatus divinae pietatis, w którym umieściła zapisywane przez siebie od 1289 r. aż do śmierci własne przeżycia mistyczne. Spośród doznanych łask najbardziej ceniła sobie zaślubiny duchowe oraz tzw.

zamianę serc. W pozostawionych pismach zwróciła uwagę na budującą jedność Kościoła wartość Eucharystii, Komunii św. oraz komunii duchowej, a także na dobrodziejstwa płynące z Serca Jezusa.

Zmarła 17 listopada 1301, a najdalej 1302 r., jej wspomnienie przypada 16 listopada. Zob. M. Kowalczyk, Modlitewnik. Matki Kościoła, Poznań 2012, s. 30.

4 Zwiastun, IV, 58, 5.

sąd, zupełnie inaczej niż ludzie, którzy widzą tylko to, co zewnętrzne”⁵. Przez co, czasem to, co z ludzkiej perspektywy „tu i teraz” wydaje się niewłaściwe, w oczach Boga, a z upływem czasu często też ludzi, może wyglądać zupełnie inaczej, gdyż u Pana „Wszystko ma swój czas według wyroków [Jego] Mądrości i Opatrzności”⁶.

Według mistyczki z Helfty ważną rolę w drodze do świętości spełniają do-bre uczynki, które stanowią owoce zamysłów serca⁷. Dla duchowego rozwoju człowieka istotne są według Gertrudy dobre dążenia i pragnienia oraz myśli kierowane ku Bogu, które służą pogłębieniu nadziei, radości, bojaźni i miłości Bożej⁸. Takie cechy charakteryzują tych, którzy dostąpili chwały nieba.

Obrazowo oddaje to opis wizji, której Gertruda doświadczyła w uroczystość Wszystkich Świętych. Wówczas mistyczka ujrzała jak Trójca sama w sobie, bez początku i bez końca, udzielała wszystkim świętym wiecznej radości, chwały i szczęścia. W swoim dziele Święta opisała, jak ci, „którzy w sposób prawy prowadzili dobre życie małżeńskie i w bojaźni Bożej spełniali dobre uczynki, zostali dołączeni do patriarchów; ci zaś, którzy zasłużyli na łaskę poznania ta-jemnic Bożych, zostali zaliczeni do proroków; ci z kolei, którzy poświęcają się głoszeniu słowa i nauczaniu prawd wiary, zostali złączeni z apostołami”⁹. Natomiast „do zastępu świętych męczenników został przyłączony stan zakon-ny, służący Bogu przez posłuszeństwo regule. […] Chociaż bowiem prześla-dowca nie przelał ich krwi, jednak sami starają się poskramiać własną wolę i przez nieustanne wyrzeczenia składają Bogu w pewien sposób codzienną ofia-rę uwielbienia o cudownie słodkiej woni”¹⁰.

W swoich pismach św. Gertruda Wielka podkreślała, że „ilekroć święci, których wzywamy, modlą się za nami, modlitwa ta zaraz znajduje swój odblask w Bogu niby pamiątka udzielonego nam miłosierdzia – przypomina Mu ciągle i skłania Go, by się zmiłował nad nami”¹¹. Interpretacja tego objawienia prze-mawia za skutecznością orędownictwa wybrańców, którzy odeszli do Pana, a których postępowanie już za życia godne było naśladowania.

Św. Gertruda twierdziła, że nawet jeśli zdarzy się, iż człowiek zgrzeszy, łaska Boża wesprze go i pomoże oczyścić się poprzez drogę pokuty¹².Taka al-ternatywa jest jednak, według św. Gertrudy, dostępna tylko dla żyjących − „Po śmierci bowiem ani nie wzrasta już zasługa duszy, ani nie może już nic więcej

5 Zwiastun, III, 30, 38.

6 Zwiastun, V, 26, 1.

7 Zwiastun, V, 27, 12, por. IV, 6, 7.

8 Zwiastun, IV, 5, 5.

9 Zwiastun, IV, 55, 1-2.

10 Zwiastun, IV, 55, 3.

11 Zwiastun, IV, 33; IV, 51, 9.

12 Zwiastun, III, 30, 16.

wycierpieć dla Pana”¹³. Zdaniem mistyczki, „dla potępionych, którym należą się te gorzkie męty sprawiedliwości, nie ma żadnego wybawienia”¹⁴. Dusze czyśćcowe mogą natomiast liczyć na wsparcie i pomoc modlitewną żyjących, gdyż „ilekroć zanoszone są z miłością wspólne modlitwy za dusze czyśćcowe, bardzo duża ich część zostaje uwolniona”¹⁵.

Innym razem w dniu wspomnienia św. Mateusza mistyczka z Helfty modli-ła się, „aby każdy ze świętych ofiarował dla wynagrodzenia za jej zaniedbania pełnej blasku i zawsze spokojnej Trójcy całą swą gorliwość i tę gotowość, z jaką stanął przed obliczem Bożym w dniu, gdy osiągnąwszy doskonałość zo-stał wzięty do nieba, by otrzymać wieczną nagrodę”¹⁶. Licząc na wsparcie, Gertruda ułożyła oryginalną litanię do Wszystkich Świętych, w której zwraca się bezpośrednio, w liczbie pojedynczej, do poszczególnych grup świętych, prosząc o konkretne dla jej rozwoju duchowego łaski¹⁷.

Po odmówieniu tej litanii św. Gertruda zanosiła do swojego Oblubieńca prośbę o przyjęcie i przemianę mistyczną jej serca, aby mogła dołączyć do zastę-pu świętych¹⁸. Sama zaś litania zyskała pod piórem Gertrudy głęboki, trynitarny i chrystocentryczny charakter, ponieważ według niej, zadaniem zarówno świę-tych, jak i aniołów jest niesienie pomocy od narodzin do śmierci, w przybliżaniu jej i każdego człowieka do Boga, a przede wszystkim do Jego Serca. Sama mi-styczka podkreślała wartość, choćby westchnień ku „sekretowi Bóstwa”. Przy czym według niej niejako „ostatnią deską ratunku” są te wypowiadane w godzi-nę śmierci. Wspominała bowiem Święta, jak pewnego razu Pan rzekł do niej:

Kiedy zobaczę w agonii takich, co myśleli o Mnie czasami z czułością albo ta-kich, co dokonali jakiegoś zasługującego czynu dopiero na granicy śmierci, uka-zuję się im wówczas w blasku takiej miłości i dobroci, że z głębi serca zaczynają żałować, iż Mnie kiedyś obrazili i zostają zbawieni dzięki takiemu żalowi.

Zatem chciałbym, aby moi wybrani wysławiali Mnie za moją łaskawość, składa-jąc Mi dzięki także i za to dobrodziejstwo wśród wielu innych¹⁹.

13 Zwiastun, V, 19, 3.

14 Zwiastun, III, 30, 4.

15 Zwiastun, IV, 35, 9.

16 Zwiastun, III, 10, 1.

17 Ćwiczenia, s. 117–120. Zob. też s. 138–144.

18 Modlitwa św. Gertrudy brzmiała: „Jezu, uwieńczony kwiatami Oblubieńcze, jak śmierć przenosi duszę daleko od ciała, tak niech Twoja miłość przeniesie w Ciebie moje serce, abym przez nierozerwalną więź przylgnęła do Ciebie. Przyjmij mnie, mój Jezu, do otchłani swojego miłosierdzia, i obmyj mnie z wszelkiej skazy w głębinach swojej łaskawości. Jezu mój, weź mnie w objęcia Twojego współdziałania, uczyń mnie godną związania się z Tobą przymierzem doskonałego zjednoczenia. Przyjmij mnie, mój Jezu, do najsłodszych zaślubin swojej miłości: tam pozwól mi zaznać pocałunku swoich najsłodszych ust”. Ćwiczenia, s. 121.

19 Zwiastun, III, 30, 29.

Dlatego należy żywić nadzieję, że nawet ci najbardziej zatwardziali zdążą – jak ukrzyżowany obok Jezusa Chrystusa łotr – westchnąć i wyrzec słowo, które będzie na wagę raju, ponieważ jedynie czuła miłość Boga i Jego miłosier-dzie mogą według Gertrudy zapewnić świętość duszy²⁰. Trzeba też mieć świa-domość, że to Bóg daje wzrost świętości w taki sposób, jaki Jemu samemu się najbardziej podoba²¹. W celu pielęgnowania świętości św. Gertruda Wielka za-lecała obchodzenie pamiątki chrztu, by „powracając” w ten sposób do dzieciń-stwa, odnowić duchową świadomość dziecięctwa Bożego²².

Mistyczka z Helfty podkreślała w swoich pismach, że „świętość sprawie-dliwych nie polega na czynieniu cudów, lecz na miłowaniu bliźniego, jak siebie samego”²³. Owocem wynikającym z konsekwentnego realizowania miłości bliźniego jest dla św. Gertrudy właśnie chwała, którą w niebie oddają wszyscy święci Bogu, połączona z orędowaniem u Niego za potrzebującymi, aby i oni w przyszłości mogli dołączyć do wspólnoty nieba.