Poszerzona oferta czasopism

Wysoką pozycję „Ruchu Biblijnego i Liturgicznego” potwierdza fakt, że w tym roku minister nauki i szkolnictwa wyższego przyznał ponownie 6 punktów za publikację na jego łamach (w ostatnich latach pismo otrzymy-wało 3 punkty). Utrzymanie tej pozycji nie będzie jednak łatwe, ponieważ „Ruch Biblijny i Liturgiczny” przestał być na dobre jedynym czasopismem o tematyce biblijnej i liturgicznej w Polsce. Pojawiły się bowiem nowe pe-riodyki specjalistyczne z tych dziedzin. Zróbmy krótki ich przegląd.

Z zakresu biblistyki mamy pięć nowych czasopism w języku pol-skim, z których dwa są bardziej praktyczne i popularyzatorskie. „Scrip-tura Sacra. Studia biblijne Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opol-skiego”, rocznik wychodzący od 1997 roku, ma – według słów biskupa opolskiego Alfonsa Nossola z Przedmowy do numeru pierwszego – pre-zentować „wyniki badań i studiów z zakresu Starego i Nowego Testa-mentu, recenzje i bibliografi e biblijne”, służyć „pogłębianiu i propago-waniu współczesnej myśli biblijnej” oraz pomagać „przenosić wyniki refl eksji teologicznej na płaszczyznę egzystencji współczesnego człowie-ka”. „Jest to przedsięwzięcie trudne i odważne, ale jednocześnie bar-dzo potrzebne, gdyż Biblia – Słowo Boże – zajmuje centralne miejsce w teologii, w nauczaniu i w życiu Kościoła”6. Czasopismo zawiera arty-kuły, recenzje i sprawozdania oraz polską bibliografi ę biblijną z bieżą-cych lat podzieloną według kategorii. Większość artykułów stanowią so-lidne prace teoretyczne, ale spotykamy też teksty o charakterze bardziej praktycznym (np. dotyczące lectio divina czy sytuacji biblistyki w jakimś kraju) i historyczno-biografi cznym (np. na temat zmarłego w 2002 roku Rudolfa Schnackenburga czy żyjącego w XIX wieku ks. Waleriana Ser-watowskiego). Artykuły mają streszczenia w języku obcym, głównie nie-mieckim, a sporadyczne teksty w języku obcym są streszczone po polsku. W spisie treści tytuły są podawane w dwóch językach. Autorzy wywodzą

5 Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym, nr 21, [w:] Sobór Watykański II,

Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski, Nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 359.

się najczęściej z ośrodków śląskich: Opole, Wrocław, Katowice, ale nie brak też biblistów z innych ośrodków polskich i rzadziej zagranicznych: Czechy, Słowacja, Austria, Węgry. Wśród recenzentów i konsultantów naukowych dominują osoby spoza Opola. Sprawozdania dotyczą głów-nie inicjatyw podejmowanych na Śląsku.

„Verbum vitae. Półrocznik biblijno-teologiczny” wydawany przez In-stytut Teologii Biblijnej Verbum w Kielcach od roku 2002 „ma charak-ter pisma ogólnopolskiego i międzynarodowego. W skład redakcji i ra-dy naukowej wchodzą bibliści, patrologowie i teologowie reprezentujący niemal wszystkie ośrodki uniwersyteckie i akademickie w Polsce, z In-stytutem Nauk Biblijnych KUL na czele”7, a także uczeni polscy pracu-jący w Rzymie i profesor Papieskiego Instytutu Biblijnego o. Jean-Noël Aletti SJ. Pismo wzoruje się na włoskim półroczniku „Parola, Spirito e Vita” i pragnie łączyć Biblię z teologią i życiem chrześcijańskim w du-chu ekumenizmu i otwartości na inne religie. Jest adresowane do bibli-stów, teologów, studentów i wiernych, którym chce przybliżyć orędzie Biblii w świetle najnowszych badań i pomóc je zaktualizować, tak by sta-ło się Ssta-łowem życia. Wysoki walor naukowy łączy się więc z nachyleniem duszpasterskim. Każdy numer poświęcony jest konkretnemu tematowi ujętemu w formie pytania, np. Kto będzie zbawiony? – nr 1 (2002) czy

Kościół w świecie – po co i jak? – nr 10 (2006). W tekście

wprowadzają-cym redaktor naczelny prezentuje problem, który autorzy naświetlają z perspektywy Starego i Nowego Testamentu oraz Ojców i życia Kościo-ła. Zwykle numer kończą aktualia i recenzje dobrych książek polskich i zagranicznych8. Artykuły są pisane po polsku i mają streszczenia w ję-zykach obcych. Spis treści jest podany w języku polskim i angielskim.

„Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia Biblistów Polskich”, rocznik wy-dawany w Warszawie od 2004 roku, w części pierwszej podaje informa-cje dotyczące Stowarzyszenia: statut, regulaminy, sprawozdania z wal-nych zebrań i listę członków. W części drugiej natomiast zamieszczane są artykuły problemowe koncentrujące się na aktualnych kwestiach i per-spektywach biblistyki polskiej. Nie brak też opracowań historycznych przybliżających inicjatywy i dokonania różnych ośrodków oraz sylwet-ki zasłużonych biblistów z przeszłości i współczesnych. Zamieszczane są także materiały z sympozjów biblijnych i sprawozdania z różnych spot-kań biblijnych. Redaktorzy i autorzy reprezentują wszystkie środowiska

7 H. Witczyk, Od wydawcy: Słowo życia – Słowo zbawienia, „Verbum vitae” 1 (2002), s. 18. 8 Por. tamże, s. 5-12.

teologiczne w Polsce. Wydaje sie, że „Zeszyty” mają największe szanse, by stać się czasopismem ogólnopolskim, którego w tej chwili nie ma9.

„Krąg Biblijny. Materiały dla duszpasterzy, animatorów i wszyst-kich, którzy pragną czytać Pismo Święte. Zeszyt spotkań” jest czasopis-mem ukazującym się od roku 2006 pod patronatem Dzieła Biblijnego im. Jana Pawła II, erygowanego przez Konferencję Episkopatu Polski w roku 2005. Jak sama nazwa informuje, ma ono charakter praktycz-ny, co nie wyklucza dużego profesjonalizmu. Docelowo periodyk jest pomyślany jako kwartalnik i ma służyć przede wszystkim prowadzącym kręgi biblijne oraz różnego rodzaju grupy do wspólnotowego czytania Pisma Świętego. Może też być wykorzystany w kaznodziejstwie i kate-chezie przez księży i świeckich. W części pierwszej (Spotkania z Biblią) zawiera bowiem omówienie perykop ewangelijnych wykorzystywanych w liturgii niedzielnej, a w drugiej prezentuje przystępnie zagadnienia ze wstępu do Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu. Do wyjaśnień natury fi lologicznej, historycznej i teologicznej autorzy dołączają pyta-nia, które pomagają zrozumieć tekst biblijny i zaktualizować go w życiu. Czasopismo jest związane głównie z Katolickim Uniwersytetem Lubel-skim, ale zaprasza do współpracy biblistów z całej Polski.

„Bliżej Biblii. Kwartalnik Kurii Biskupiej Warszawsko-Praskiej” jest również pismem popularyzatorskim wychodzącym od 2002 roku, które przynosi różnoraki materiał odnoszący się do Pisma Świętego: wypowie-dzi papieży, artykuły, felietony, pogadanki, myśli, wiersze, kwizy, konkur-sy, informacje o wydarzeniach, kursach, spotkaniach w Warszawie i poza nią. Każdy numer zawiera liczne zdjęcia i rysunki. Przystępna forma idzie w parze z rzetelnością, gdyż wśród autorów są także znani bibliści.

Do wymienionych periodyków biblijnych powstałych w ostatnim czasie trzeba dodać jeszcze dwa w języku angielskim, które wychodzą w Krakowie z inicjatywy Zdzisława Kapery związanego z Instytutem Fi-lologii Orientalnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pierwszym jest „The Qumran Chronicle” ukazujący się od roku 1990, najpierw trzy razy

9 „Zbyt mała jest też specjalizacja czasopism teologicznych. Nie wyłoniło się cen-tralne czasopismo biblijne. «Zeszyty Naukowe SBP» dopiero startują i skupiają się na materiałach z działalności stowarzyszenia. Sugerowałbym temu pismu przyjęcie bardziej wyrazistego tytułu, np. «Biblion». Czasopisma wydawane w Opolu i Poznaniu mają za-sięg bardziej wydziałowy, «Ruch Biblijny i Liturgiczny» jest biblijny w połowie, «Rocz-niki Teologiczne» w jednym zeszycie. Dzięki redaktorom kwestie biblijne należycie uwzględniają m.in. «Collectanea Theologica» i «Studia Theologica Varsaviensia»”; M. Wojciechowski, O biblistyce w Polsce, „Zeszyty Naukowe Stowarzyszenia Biblistów Pol-skich” 4 (2007), s. 260.

w roku, a od roku 1993 jako kwartalnik. Stanowi on kronikę badań nad spuścizną literacką i archeologiczną z rejonu Morza Martwego. Auto-rzy zagraniczni i polscy publikują w nim artykuły, sprawozdania, recen-zje w różnych językach obcych, przeważnie angielskim.

Drugim czasopismem jest „The Polish Journal of Biblical Research”, wychodzące od 2000 roku najpierw jako rocznik, a od roku 2003 jako półrocznik, i „pomyślane jako forum przedstawiania dorobku biblisty-ki polsbiblisty-kiej w językach obcych, a zatem na użytek biblistów zagranicz-nych”10. Periodyk zawiera artykuły, sprawozdania, recenzje autorów polskich, czasem i zagranicznych, piszących najczęściej po angielsku. Artykuły mają streszczenia polskie.

Nie można też zapominać o wymienianych już „Rocznikach Teolo-gicznych” Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, których pierwsze ze-szyty poświęcone są zawsze Pismu Świętemu i stanowią właściwie ko-lejny, ósmy periodyk biblijny. Publikowane są w nim artykuły, recenzje oraz materiały i sprawozdania. W ostatnim dziale pojawia się też polska bieżąca bibliografi a biblijna. Pismo ma charakter ściśle naukowy, teore-tyczny. Artykuły są pisane przeważnie po polsku i zaopatrzone w stresz-czenia w obcym języku, zwykle angielskim, w słowa-klucze w języku pol-skim i angielpol-skim oraz w bibliografi ę. Gdy streszczenie nie jest w języku angielskim, słowa-klucze są podane także w języku streszczenia. Spo-tykamy też czasem artykuły pisane w języku obcym, przede wszystkim angielskim, z dołączonym streszczeniem w języku polskim. Tytuły ar-tykułów mają w spisie treści również wersję polską i obcą. Autorzy są związani przede wszystkim ze środowiskiem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, ale nie tylko. W gronie recenzentów i w radzie naukowej przeważają zdecydowanie bibliści spoza Lublina. Zamieszczane infor-macje dotyczą głównie działalności Instytutu Nauk Biblijnych Katoli-ckiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Istnieją również dwa nowe specjalistyczne czasopisma liturgiczne. „Liturgia Sacra. Liturgia – Musica – Ars”, najpierw kwartalnik, a po dwóch latach półrocznik wydawany przez Wydział Teologiczny Uniwer-sytetu Opolskiego od 1995 roku, „pragnie służyć szeroko pojętej forma-cji liturgicznej. Po etapie wprowadzania posoborowych ksiąg liturgicz-nych, pogłębiona formacja warunkuje dalszą skuteczność i owocność

zamierzonej reformy i odnowy Kościoła”11. Każdy numer jest zaprezen-towany przez redakcję, artykuły zaś są podzielone na trzy działy i doty-czą liturgii, muzyki i sztuki. Pismo zamieszcza też dokumenty, konkret-ne materiały (komentarze, śpiewy, teksty nabożeństw...), sprawozdania z sympozjów i spotkań, recenzje książek i przegląd czasopism, nekrolo-gi ludzi zasłużonych dla liturnekrolo-gii, a nawet dodatek nutowy. Autorami są głównie pracownicy Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, ale także z innych ośrodków polskich, podobnie jak zespół recenzentów. Artykuły mają streszczenia w językach obcych, a jeśli są pisane w obcym języku, głównie niemieckim, kończą się streszczeniem polskim. Tytuły artykułów w spisie treści są po polsku i w języku streszczenia, pozosta-łe informacje w języku polskim i niemieckim.

„Anamnesis. Biuletyn Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakra-mentów Episkopatu Polski”, kwartalnik wydawany w Sandomierzu od 1996 roku prezentuje bardzo wszechstronnie problemy związane z litur-gią. Każdy z czterech zeszytów jest poświęcony jednemu aspektowi tajem-nicy chrześcijańskiej: I – Misterium Wcielenia, II – Misterium Paschy, III – Misterium Zesłania Ducha Świętego, IV – Misterium Kościoła. Teks-ty są uporządkowane według autorów i tematów: nauczanie Ojca Świę-tego, dokumenty Stolicy Apostolskiej (głównie kongregacji), nauczanie biskupów (polskich i zagranicznych), formacja i duszpasterstwo liturgicz-ne, informacje na temat sympozjów, spotkań w Polsce i poza nią, nomina-cji, statystyk, wydawnictw. Mamy więc w piśmie dokumenty, komunikaty, wypowiedzi, artykuły dotyczące różnych wymiarów liturgii, śpiewu, muzy-ki i sztumuzy-ki sakralnej, propozycje nabożeństw, materiały, recenzje, odpo-wiedzi na pytania czytelników. Czasopismo ma charakter ogólnokościel-ny i ogólnopolski, jest adresowane do biskupów, duszpasterzy, wydziałów duszpasterstwa i komisji liturgicznych, wydziałów teologicznych i semina-riów duchownych, zgromadzeń zakonnych, ruchów religijnych, wydaw-nictw i mediów katolickich. Spis treści jest po polsku i po angielsku.

Artykuły na tematy biblijne i liturgiczne ukazują sie ponadto w czaso-pismach teologicznych czy obejmujących swym zakresem wiele dziedzin: fi lozofi ę, teologię, historię, prawo kanoniczne. Ich liczba powiększyła się znacznie w ostatnim czasie, gdyż każdy wydział teologiczny, a często tak-że diecezje oraz seminaria i instytuty naukowe diecezjalne i zakonne po-siadają dziś swoje pismo. Trzeba tu wspomnieć także „Rocznik

Teologicz-11 H. Sobeczko, Od redakcji, „Liturgia Sacra. Liturgia – Musica – Ars” 1 (1995) nr 1-2, s. 7.

ny” wydawany przez Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie od 1959 roku, początkowo raz, a potem dwa razy w roku, w którym pub-likowane są prace teologów protestanckich i prawosławnych12.

To bogactwo ośrodków i czasopism świadczy dobrze o rozwoju pol-skiej teologii, w tym także biblistyki i liturgiki. Możliwości pracy naukowej i prezentowania jej wyników są dzisiaj dużo większe niż jeszcze w nieda-lekiej przeszłości. Sytuacja ta cieszy, choć z drugiej strony stanowi wy-zwanie dla „Ruchu Biblijnego i Liturgicznego”, gdyż trudniej przebić się z nim i pozyskać autorów. Konkurencja jest duża nawet w samym środo-wisku krakowskim, gdzie mamy od 1969 roku interdyscyplinarny rocz-nik „Analecta Cracoviensia”, wydawany obecnie przez Papieską Akade-mię Teologiczną (do 1993 roku przez Polskie Towarzystwo Teologiczne) i wspomniany już półrocznik teologiczny „Polonia Sacra” wydawany przez Wydział Teologiczny tej Akademii. Sekcja w Tarnowie posiada również swoje pismo „Tarnowskie Studia Teologiczne”, które ukazywało się w la-tach 1938-1940 i potem nieprzerwanie od roku 1971. Trzeba by dodać jeszcze periodyki wydawane przez krakowskie ośrodki zakonne i uczel-nie świeckie, które podejmują problematykę teologiczną.

„Ruch Biblijny i Liturgiczny” wydaje się być w nieco gorszej sytuacji niż czasopisma ogólnoteologiczne, ponieważ one mogą zamieszczać ar-tykuły z różnych dziedzin teologii, podczas gdy zakres „Ruchu Biblijne-go i LiturgiczneBiblijne-go” jest ograniczony do dwóch dyscyplin. W porównaniu natomiast z czasopismami biblijnymi czy liturgicznymi istnieje pewna trudność związana z jego dwutorowością: dział biblijny nie zawsze bo-wiem musi interesować liturgistów i odwrotnie, co może prowadzić do kłopotów w zdobywaniu czytelników i prenumeratorów.

12 Wydziały teologiczne istnieją w Polsce w ramach następujących uczelni wyższych: Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie z Sekcją w Tarnowie, Katolickiego Uni-wersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, UniUni-wersytetu Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Ol-sztynie, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Szczecińskiego. Oprócz tego istnieją Papieskie Wydziały Teologiczne w Warszawie z dwoma Sekcjami: św. Andrzeja Boboli – Bobolanum i św. Jana Chrzciciela oraz we Wrocławiu. Z wieloma wydziałami teologicznymi współpracują instytuty teologiczne. Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie jest jednowydziałową uczelnią ekumeniczną. Spośród wielu periodyków związanych z tymi instytucjami wymieńmy dla przykładu dwa, pochodzące z mniejszych ośrodków: „Studia Lovicensia. Łowickie Studia Teologiczne” wydawane przez Wyższe Seminarium Duchowne w Łowiczu i „Przegląd Kalwaryjski” wydawany przez bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej.