Podział na klasy bonitacyjne jest odzwierciedleniem wartości rolniczej gleb. Podstawą zaliczenia gleb do danej klasy bonitacyjnej są przede wszystkim ich właściwości i warunki przyrodnicze terenu, wpływające zasadniczo na ich urodzajność. Klasy bonitacyjne ustalane są oddzielnie dla gruntów ornych i użytków zielonych.
Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl
63
W obrębie gleb gruntów ornych wydzielono 9 klas bonitacyjnych z podziałem na 3 grupy:
Klasa I Gleby orne najlepsze
Najlepsze grunty orne i użytki zielone klas I do III Klasa II Gleby orne bardzo dobre
Klasa III a Gleby orne dobre Klasa III b Gleby średnio dobre
Średniej jakości grunty orne i użytki zielone klasy IV
Klasa IV a Gleby orne średniej jakości Klasa IV b Gleby orne średniej jakości
(gorsze)
Klasa V Gleby orne słabe
Najsłabsze grunty orne i użytki zielone klas V do VI rz
Klasa VI Gleby najsłabsze Klasa VI rz Gleby pod zalesienia
Gleby występujące na obszarze gminy w większości zaklasyfikowane zostały do gleb ornych słabszych i najsłabszych. Szczegółową klasyfikację gleb gminy, pod względem jakości bonitacyjnej przedstawiono w poniższej tabeli.
Tab. 10 Klasy bonitacyjne gruntów ornych i użytków zielonych na terenie Gminy Osiek Mały Klasy bonitacyjne gruntów ornych [%]
I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VI RZ
0 0 4 11 23 4 24 29 5
Źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004
Grunty występujące na obszarze Gminy Osiek Mały, charakteryzują się niską przydatnością rolniczą.
Dominują gleby IV, V i VI klasy bonitacyjnej. Grunty w klasie I i II nie występują wcale. Pomimo mało atrakcyjnych warunków glebowych gmina najsilniej rozwinięta jest w kierunku rolniczym.
Szczegółową charakterystykę kompleksów rolnych, o różnej przydatności rolniczej, przedstawiono w poniższej tabeli.
Tab. 11 Charakterystyka kompleksów rolnych, o różnej przydatności rolniczej w Gminie Osiek Mały Grunty orne w % powierzchni
Źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004
Badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004 objęły również ustalenie zawartości metali ciężkich, odczyny gleb, zawartości magnezu, potasu i fosforu. Wyniki tych badań zostają zamieszczone w poniższych tabelach.
Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl
64
Tab. 12 Całkowita zawartość metali ciężkich oraz siarki siarczanowej w glebach Gminy Osiek Mały wg badań w latach 2000 – 2004
Pierwiastek Cu Zn Cd Pb Ni Cr Mn Fe As
S-SO4
mg/100g gleby Zawartość całkowita
w mg/kg 3,3 16,0 0,107 8,9 3,93 5,00 205 4100 1,500 0,3 Stopień
zanieczyszczenia gleb I* 0* 0* 0* 0* - - - - I**
*Stopień 0 − gleby nie zanieczyszczone o naturalnych zawartościach metali śladowych. Gleby te mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego
wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej.
Stopień I − obejmuje gleby o podwyższonej zawartości metali. Gleby te mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe, z ograniczeniem produkcji warzyw przeznaczonych dla dzieci.
**Stopnie I i II określają naturalną zawartość siarki w glebach (niską – I, średnią – II).
Źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004
W glebach na terenie Gminy, stopień zanieczyszczenia kadmem, niklem, cynkiem i ołowiem, kształtuje się na poziomie zawartości naturalnej tych pierwiastków w glebie. Występuje natomiast I stopień zanieczyszczenia miedzią wskazujący na podwyższoną jej zawartość.
Przyczyny zanieczyszczeń gleb gruntów ornych:
− zanieczyszczenia pierwiastkami chemicznymi – ograniczenie upraw na tym terenie, szczególnie warzyw na przetwory przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji dla dzieci,
− niewłaściwa mechanizacja rolnictwa – stosowanie ciężkich ciągników i odpróchnicowanie się gleby,
− wadliwa chemizacja gleby – zbytnia intensyfikacja nawożenia mineralnego, nie dostosowanie dawek do optymalnych potrzeb, stosowanie pestycydów,
− zanieczyszczenia przemysłowe gleb – substancje szkodliwe emitowane do atmosfery, skąd przenikają do gleby w postaci gazów, płynów lub pyłów.6
Siarka siarczanowa (S-SO4) jest składnikiem pokarmowym, ale jej nadmiar świadczy o antropogenicznym zanieczyszczeniu środowiska glebowego. Zawartość siarki w glebach oznaczana jest na postawie liczb granicznych opracowanych przez IUNG w Puławach. Na terenie Gminy stwierdzono naturalny poziom zawartości siarki w glebach.
Jednym z podstawowych wskaźników oceny gleb jest odczyn. Zależy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na życie roślin, mikroorganizmów i fauny glebowej.
Decyduje tym samym o aktywności biologicznej gleby. Kwaśne odczyny gleb, powodują obniżanie plonowania roślin oraz ułatwiają przyswajanie przez rośliny metali ciężkich. Od odczynu gleb
6 Agrochemiczne badania gleb Wielkopolski w latach 2000 – 2004, WIOŚ 2005
Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl
65
uzależniona jest potrzeba ich wapnowania. Wapniowanie jest zabiegiem agrotechnicznym poprawiającym właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb.
Tab. 13 Odczyn gleb występujących na terenie Gminy Osiek Mały wg badań w latach 2000 – 2004
Powierzchnia przebadanych
użytków rolnych w ha
Liczba prób
% przebadanego areału
Odczyn gleb Potrzeby wapnowania
bardzo kwaśne kwaśne lekko kwaśne obojętne zasadowe konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne
874 642 29,1 39,7 26,2 4,8 0,2 29,9 22,6 19,2 14,8 13,6 Źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004
Na terenie Gminy występuje najwięcej gleb bardzo kwaśnych (38,9) i kwaśnych (39,2). Wapniowanie jest konieczne w przypadku 40,5% gleb na terenie Gminy oraz potrzebne dla 20,8%.
Zawartość w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest ważnym wskaźnikiem pozwalającym ustalić poziom racjonalnego nawożenia. Większość gleb (ponad 1/3) na terenie Gminy posiada średnią zawartość fosforu i magnezu. Pod względem zawartości potasu przeważają gleby (ponad 1/2) o niskiej zawartości tego pierwiastka.
Tab. 14 Zawartość fosforu, potasu i magnezu w glebach Gminy Osiek Mały wg badań w latach 2000 – 2004 Zawartość
pierwiastka w % Bardzo niska Niska Średnia Wysoka Bardzo wysoka
Fosfor 2,2 29,5 37,1 20,6 10,6
Potas 23,9 52,1 20,0 3,3 0,7
Magnez 23,7 20,6 34,9 15,1 5,7
Źródło: Agrochemiczne badania gleb w województwie wielkopolskim w latach 2000 – 2004