"Uty"
Nazwa miejscowości Czapielsk niekiedy występuje razem z dopiskiem "Uta" (Huta) w różnych odmianach (np. Uta Gorna Czapielska). Nazw miejscowości zawierających fragment "Huta" lub "Uta" z dopiskiem lokalizacyjnym jest na Kaszubach dużo. Problem z przypisaniem do obecnej nazwy miejscowości występuje wtedy, gdy nie ma dopisku lokalizacyjnego lub są dwie Huty. Poniżej w Tablicy 2.5. podano wykaz znalezionych takich wersji Ut bez dopisku lokalizacyjnego:
Tablica 2.5. Wykaz znalezionych nazw miejscowości z wersją Ut bez dopisku lokalizacyjnego LP Nazwa
miejscowości Dotyczy statusu osoby z zapisu metrykalnego, liczba wystąpień
Razem Źródła metrykalne dziecko świadek pan młody panna młoda drużba
1. Gorna Uta 1 1 B408,
2. Uta 1 1 2 A1654, A1598,
3. Uta Dolna 1 1 A2074,
4. Uta Gorna 1 1 A2065,
5. Uty 3 1 4 A1571, A1624, A1644,
B336,
6. Uty Dolne 1 1 A1976,
7. Uty Gorne 1 1 A1765,
8. z Uty 1 1 B315,
9. de Uty 2 2 A1533, A1654,
Andrzej Januszajtis podaje, że "po 1772 r. klucz Czapielsko o rozmiarach 1 na ½ mili miał oprócz folwarku 12
"nieurodzajnych karczunków" i 53 mieszkańców - w tym 6 w Rybiej (Górnej) Hucie.".[17]. Huta Górna (Oberhütte), mapa [15], Huta Dolne (Nieder-Hütte), mapa [18], obie Huty znajdują się koło Ząbrska, w odległości 6 km od Czapielska. Poniżej, w Tablicy 2.6. zebrano dane (wyciąg z bazy danych ograniczony do A2100) dotyczące chrztów dziecka (kolumna "dziecko"), czyli rodziny, które są istotnie związane z miejscem zamieszkania i urodzin dziecka.
Następnym etapem analizy jest próba zestawienia pełnych rodzin, wymienionych w powyższej tablicy, i odnotowanie miejsc urodzin. Być może zostaną znalezione odpowiedniki nazw miejscowości zamieszkania tych samych rodzin wymienionych w powyższej tablicy.
Tablica 2.7. Rodzina Jerzego Wyganta i Reginy Ojciec Matka Dziecko Rodzina
mieszka Źródło Świadkowie Gdzie mieszkają Rok Georgij Wygant Christianae Catharina Czapielskie
Uty A1243 Jacobus Wygant
1698 Constantia Wygantowna
Georgij Wygant Reginae Joannem Uty
Czapielskie A1394 Cristianus Wygant
1701 Elizabetha Wygantowa
Georgij Wygant Reginae Nicolaum Uty
Czapielskie A1518
Albertus Wilczek
1702 Michäel Wygant
Catharina Enlowa Georgio Wygant Regina Cristina Uta A1654 Joannes Wygant
1704 Constantia Wygantowna de Uty
Georgio Wygant Regina Anna Uty
Czapielskie A1764 Michäel Wygant
1706 Helena Wygantowna
Tablica 2.8. Rodzina Marcina Barlaka i Katarzyny Ojciec Matka Dziecko Rodzina
mieszka Źródło Świadkowie Gdzie mieszkają Rok Martino
Barlauka Catharina Anna Marszewy A1644 Martinus Korn
1704
Regina Kunsze Uty
Martino Barlok Catharina Joannes Uty Gorne A1765 Ludovicus Wygant
1706 Catharina Lublowsze
Martino
Barlauka Catharina Cristina Uty Gorne A2108 Martinus Kum
1711 Helena Wygantowna
Tablica 2.9. Rodzina Pawła Muzala i Marianny Ojciec Matka Dziecko Rodzina
mieszka Źródło Świadkowie Gdzie mieszkają Rok Pauli Muzal Mariannae Michäelem Uty
Czapielskie A1488
Michäel Wygant
1702 Joannes Kum
Marianna Calanska Paulo Muzal Marianna Euphrosina Uty
Czapielskie A1659 Georgius Wygant
1704 Euphrosina Eglerse
Paulo Muzal Marianna Catharinam Uty Dolne A1976 Martinus Cum
1709 Catharina Kuszewska
Tablica 2.10. Rodzina Jakuba Marienaka
Ojciec Matka Dziecko Rodzina
mieszka Źródło Świadkowie Gdzie
mieszkają Rok Jacobo Marienak Elizabetha Reginam Uta Gorna A2065 Nicolaus Wygant
1711 Anna Troianowa
Tablica 2.6. Wyciąg z bazy danych zawierający rodziny (obecne dziecko) ze źródeł podanych w Tablicy 2.5.
Ojciec Matka Dziecko Rodzina
mieszka Źródło Świadkowie Rok
Georgio Wygant Regina Cristina Uta A1654 Joannes Wygant, Constantia Wygantowna, 1704 Martino Barlok Catharina Joannes Uty Gorne A1765 Ludovicus Wygant, Catharina Lublowsze, 1706 Paulo Muzal Marianna Catharinam Uty Dolne A1976 Martinus Cum, Catharina Kuszewska, 1709 Jacobo Marienak Elizabetha Reginam Uta Gorna A2065 Nicolaus Wygant, Anna Troianowa, 1711 Andrea Drewink Regina Michäelem Uta Dolna A2074 Michael Wygant, Hedvigi Ƶielenska, 1711
Tablica 2.11. Rodzina Andrzeja Drewinka i Reginy Ojciec Matka Dziecko Rodzina
mieszka Źródło Świadkowie Gdzie mieszkają Rok Andrea Drewol Regina Marianna Uty
Czapielskie A1533 Joannes Kom
1703 Constantia Wygantowna de Uty
Andrea Drewig Regina Catharina Uty
Czapielskie A1665 Joannes Wygant
1704 Helena Wygantowna
Andrea Drewincz Regina Martinus Uta Gorna
Czapielska A1818 Martinus Kurn
1707 Cristina Barlonsze
Andrea Drewink Regina Michäelem Uta Dolna A2074 Michael Wygant
1711 Hedvigi Ƶielenska
Z powyższych zestawień wynika, że nazwa miejscowości zamieszkania rodzin wpisywana przez księdza podczas ceremonii chrztu bywała zmienna, prawdopodobnie zależna od poglądu duchownego, jak należy znaną mu miejscowość w tym czasie nazwać. Otrzymano potwierdzenie, że powstałe w tym czasie nazwy miejscowości (które należy uznać za nowe, powstałe w końcu XVII wieku) należą do Czapielska. Stąd ich nazwa i przynależność, oczywista dla ówcześnie żyjących mieszkańców, pozwalała na skrótowy wpis nazwy miejscowości do księgi metrykalnej. Na współczesnej mapie Pomorza znajdują się miejscowości Huta Dolna i Huta Górna, odpowiadające historycznym nazwom miejscowości Ut, wymienionymi w powyższych Tablicach. Obecne Huty (wieś) znajdują się w gminie wiejskiej Przywidz, powiat gdański, województwo pomorskie, zgodnie z danymi systemu GUS - TERYT. Po zakończeniu całościowych analiz rodzin będzie można prawdopodobnie dla wielu przypadków wpisać współczesną nazwę miejscowości: Huta Dolna lub Huta Górna zamiast obecnie ogólnej nazwy Czapielsk.
Zgrupowanie danych metrykalnych w rodziny pozwala dokonać oceny wiarygodności zapisów form nazwisk ojca, imienia matki, miejsca zamieszkania i urodzin dziecka, które powinny być identyczne. Zwykle otrzymuje się przybliżoną zgodność nazwiska ojca, imię matki i nazwa miejscowości może być identyczna lub różna.
Jeśli imię matki powtarza się w kolejnych zapisach chrztów przy podobieństwach nazwisk ojca i nazw miejscowości, to przyjęcie hipotezy, że zapisy dotyczą tej samej rodziny jest całkowicie uzasadnione. Jeśli nazwy miejscowości są różne, to można wnosić o przemieszczaniu się całej rodziny, nawet do innej parafii (np. do sąsiedniej parafii żukowskiej). Jeśli imię matki w jednym przypadku jest inne, to może to być spowodowane omyłką popełnionym przez księdza przy zapisie, albo też kobieta posiadała dwa imiona i podała te drugie, lub też dowodzić może, że chodzi o zupełnie inną osobę (drugi ożenek ojca dziecka). Rozstrzygnięcie tych wątpliwości, pomimo wnikliwej analizy posiadanej bazy danych, w sposób oczywisty nie zawsze jest możliwe.
Zgrupowanie danych z zapisów metrykalnych w rodziny jest jedynym sposobem na zweryfikowanie (przypisanie) osoby, czyli przypisanie jej różnych form nazwisk lub innych określeń zawodowych i uznanie, że zapisy dotyczą tej samej osoby. W powyższych przykładach analizy danych można stwiedzić, że Martinus Korn=Martinus Kurn=Martinus Cum=Martinus Kum to ta sama osoba, podobnie Joannes Kum=Joannes Kom, i mogą pochodzić z jednej rodziny (bracia) nazywającej się prawdopodobnie Korn. Dla wyjaśnienia, w piśmie odręcznym niekiedy trudno jest roztrzygnąć, czy m=rn, o=u, a pierwsza litera nazwiska Korn może być pisana jako C lub wymową zbliżona do tej rzeczywistej pierwszej litery nazwiska, jak np.
nazwisko Wygant spotkano zapisane jako Figant. Oznacza to, że porządkowanie alfabetyczne bazy danych nazwisk według pierwszej litery jest niewystarczające. Podanie najbardziej prawdopodobnej formy nazwiska zweryfikowanego wymaga pogłębionej analizy zapisów metrykalnych, biorąc pod uwagę wszystkie formy, niektóre bardzo różniące się, miejscowości, określenia wykonywanych zawodów, rodziny, czy daty zapisu metrykalnego. Wyniki będą przedstawione w drugim tomie przygotowywanego opracowania.