Mieszkańcy parafii Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku. Część 1. Źródła

(1)

Tadeusz Wilczewski

Mieszkańcy

parafii Pręgowo

w drugiej połowie XVII wieku

Część 1. Źródła

(2)

Tadeusz Wilczewski

Mieszkańcy parafii Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku

Część 1.

Źródła

Gdańsk 2012

.

(3)

(4)

Spis treści

Str.

Wstęp ……….……… 5

Rozdział 1. Baza źródłowa ………... 7

1.1. Najstarsze zachowane księgi metrykalne parafii Pręgowo-podstawowa baza źródłowa ………... 7

1.2. Osoby duchowne udzielające posługi duszpasterskiej w parafii Pręgowo ……….. 8

Tablica 1.1. Pełny wykaz nazwisk osób duchownych w księgach D-269 i D-270 w porządku chronologicznym ………. 8

Tablica 1.2. Wykaz kapłanów kierujących lub wizytujących parafię Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku ………... 12

Tablica 1.3. Uzupełnienie informacji o osobach duchownych, którzy przebywali w parafii Pręgowo… .. 13

1.3. Ogólna charakterystyka bazy danych ……….. 13

Rozdział 2. Nazwy miejscowości ………... 18

2.1. Umiejscowienie obszaru parafii Pręgowo na terenie Pomorza w XVII wieku ……… 18

Tablica 2.1. Parafie należące do dekanatu gdańskiego ………... 18

2.2. Ustalenie nazw miejscowości powiązanych z parafiią Pręgowo ………. 18

Tablica 2.2. Miejscowości powiązane z parafią Pręgowo ……….. 18

Rys. 2.1. Terytorium parafii Pręgowo w II poł. XVII wieku ……….. 20

2.3. Nazwy miejscowości znalezione w zapisach metrykalnych parafii Pręgowo ………. 21

Tablica 2.3. Opracowania archiwalne nazw zaginionych miejscowości oraz przypisanych do istniejących obecnie. ………... 21

Tablica 2.4. Wykaz odmian nazw historycznych miejscowości znalezionych w zapisach metrykalnych.. 24

2.4. Próba obecnej lokalizacji dla miejscowości historycznych określanych jako "Uty" ………... 27

Tablica 2.5. Wykaz znalezionych nazw miejscowości z wersją Ut bez dopisku lokalizacyjnego …..…... 27

Tablica 2.6. Wyciąg z bazy danych zawierający rodziny (obecne dziecko) ze źródeł podanych w Tablicy 2.5. ………... 28

Tablica 2.7. Rodzina Jerzego Wyganta i Reginy ……… 28

Tablica 2.8. Rodzina Marcina Barlaka i Katarzyny ……… 28

Tablica 2.9. Rodzina Pawła Muzala i Marianny ………... 28

Tablica 2.10. Rodzina Jakuba Marienaka ………... 28

Tablica 2.11. Rodzina Andrzeja Drewinka i Reginy ………... 29

Rozdział 3. Trudności w odczytach metrykalnych ……….... 30

3.1. Nałożenie się dat wpisów ………... 30

3.2. Pozostawienie niewypełnionego fragmentu zapisu w księdze ……… 30

3.3. Brak wpisu imienia dziecka ………. 31

3.4. Naniesienie rzetelnej korekty zapisu ……… 31

3.5. Antydatowanie zapisów ………... 32

3.6. Powtórzenie tego samego zapisu bez wykreślenia błędnego ………... 33

3.7. Powtórzenie tego samego zapisu i wykreślenie błędnego ………... 34

3.8. Uzupełnianie zapisów w księdze przez wklejenie dodatkowej karteczki ……… 35

Dodatek 1. Podstawowa baza danych ……… 36

Tablica D1.1 Źródłowa baza danych osób ……….. 36

Dodatek 2. Chrzty ……….. 150

Dodatek 3. Śluby ………... 225

Dodatek 4. Pogrzeby ……….. 242

Dodatek 5. Donacje i inne notatki ………. 246

Dodatek 6. Opis pól w bazie Excel i Access ………. 247

Tablica D6.1. Opis pól w bazie Excel i Access ………... 247

Tablica D6.2. Wykaz polskich odpowiedników zawodów lub stanowisk ……….. 251

Dodatek 7. Podręczny słowniczek łacińsko-polski ………... 253

Dodatek 8. Polskie imiona ………. 255

Dodatek 8.1. Polskie imiona - odpowiedniki łacińskich ………. 255

Tablica D8.1. Polskie imiona ……….. 255

Dodatek 8.2. Możliwości omyłek przy określaniu statusu kobiety na podstawie nazwiska ……….. 257

Dodatek 8.3. Wybór polskiego odpowiednika imienia Bartholomaeus ……….. 257

Dodatek 8.4. Wybór polskiego odpowiednika imienia Laurentius ………. 258

Dodatek 8.5. Wybór polskiego odpowiednika imienia Albertus ……… 258

Dodatek 9. Przelicznik dat numerycznych ……… 259

Dodatek 10. Alfabetyczny wykaz nazwisk osób z parafii Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku ………. 261

Dodatek 11. Wykaz cytowanej literatury ……… 312

Dodatek 12. Opinia doc. dra inż. Andrzeja Januszajtisa ………. 314

(5)

Wstęp

Część 1. "Źródła" jest początkiem pracy nad przedstawieniem rodzin mieszkających na terenie parafii Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku. Opracowanie niniejsze (Źródła) zawiera omówienie źródeł archiwalnych z lat 1658-1710, którymi są dwie zachowane najstarsze księgi metrykalne parafii Pręgowo oznaczone jako D-269 i D-270. Celem dalszej pracy po opracowaniu bazy danych jest połączenie osób zapisanych w metrykach w rodziny. Nie jest to łatwe, gdyż nazwiska tej samej osoby były zapisywane przez księdza w metryce nie zawsze tak samo, rozbieżności mogą być znaczne. Nazwiska są bardzo zróżnicowane, od typowo soczyście polskich jak Dzięcioł, Wilk, Strąk i podobnie, nazwiska będące przezwiskami (tak Kaszubi kiedyś określali nazwiska) jak Moczychleb, Niebojsię, Skoczwpole, PolnyKwiat i podobnie, do typowo niemieckich jak Sommergott, Singer i podobnie, lecz pisane w bardzo odmienny sposób, nawet jako dźwiękowe tłumaczenie a więc Zemergot, Śpiewak i podobnie. Mając już określoną rodzinę można badać ich dalszą historię. Na pewno ci ludzie kiedyś mieszkali w parafii Pręgowo, a ich potomkowie w części dalej tam mieszkają, mimo licznych zawieruch dziejowych.

Uważny i zaciekawiony Czytelnik z pewnością zechce już teraz połączyć szereg nazwisk osób w interesujące go rodziny, korzystając z Dodatku 10, zanim zrobi to Autor. Tym dociekaniom nad historią rodzin w parafii Pręgowo końca nigdy nie będzie.

Szczególnie serdeczne podziękowania kieruję do Księdza Kanonika dra Macieja Kwietnia, Dyrektora Archiwum Archidiecezjalnego w Oliwie, dzięki którego pomocy mogłem zająć się w sposób efektywny pasjonującą mnie pracą.

Autor

(6)

Rozdział 1. Baza źródłowa

Stan na dzień 6 sierpnia 2012 r.

1.1. Najstarsze zachowane księgi metrykalne parafii Pręgowo - podstawowa baza źródłowa

Podstawowym źródłem danych były dwie księgi metrykalne D-269 i D-270, znajdujące się w Archiwum Archidiecezjalnym w Oliwie. Najstarszą księgą z parafii Pręgowo jest „LIBER Baptisatorum Copulatorum et Mortuorum Ecclesiae Parochialis Prangoviens Ab Anno Domini 1657”, sygnatura D-269, obejmująca zapisy chrztów, ślubów i pogrzebów. Księga D-270 zawiera zapisy chrztów i ślubów.

W zapisach chrztów w księdze D-269 zachowała się jedna najstarsza karta z zapisami chrztów, bez numerów, z roku 1658, (6 zapisów od 10 stycznia do 25 lipca), następnie prowadzone są z przerwami zapisy chrztów, numerowane od [1] do [833], zaczynają się od 30 sierpnia 1665 r., kończą się 26 grudnia 1688 r. Zauważono szereg przerw lub powtórzenia w ciągłości zapisów chrztów. W roku 1678 znajdują się dwa różne zapisy z 16 i 23 stycznia opatrzone tym samym numerem [541]. Na jednej karcie, poprzedzonej pustą kartą, znajdują się sporządzone jedną ręką, trzy wpisy chrztów dzieci urodzonych w Dworze Bielkowskim, z 19 kwietnia 1683 r., z 28 stycznia 1682 r., oraz z 12 stycznia 1681 r. Charakter wpisów i odwrócenie kolejności chronologicznej sugeruje późniejsze uzupełnienie księgi z lat 1681-1682 r., prawdopodobnie ocalały tylko notatki chrztów dzieci z Dworu Bielkowskiego, których rodzicami byli Honestus Georgius Wencel i Anna. Dwa początkowe chrzty udzielił ks. Sebastianus Rogala, trzeci chrzest ks. Franciscus Korzeniewski. Liczba chrzestnych (Patrini, Patrina) zwykle nie była mniejsza niż dwa, lecz spotykano się i z 10 chrzestnymi. Od roku 1684 ks. Stanislaus Nogawski kilkakrotnie nie wypisywał wszystkich uczestników uroczystości, lecz ograniczał się do podania nazwisk kilku osób, dodając następnie uwagę: et multi aly et Multorum alious, et multi alyi..., et Multi aly.., Po roku 1690 regułą jest umieszczanie w zapisie dwóch chrzestnych, choć zdarzało się wpisać tylko jednego chrzestnego, np. Casimirus Pławinski cum ….. i pozostawić wolne miejsce w księdze na drugi wpis.

W zapisie chrztu podawano datę chrztu, pierwsze pewne wystąpienie daty urodzin zanotowano 28 stycznia 1703 r.

Buszkowy Gorne. Die 28 eiusdem baptizavi Filiam die 19. Praesentis natam ex Casimiro Pławinski et Elizabetha Coniugibus ltmis cui impositus est Nomen Marianna, Patrini fuerunt Adamus Plavski Organarius Prangoviensis et Teressia Pnievska de Prągowo. [680], A1525.

Zapisy ślubów w księdze D-269, numerowane od [1] do [124], nie są umieszczone chronologicznie, zaczynają się od 16 listopada 1669 r., kończą się 8 maja 1689 r., z numerem [107]. W roku 1676 umieszczono tylko jeden wpis z 12 września, numer [44], który kończy 5-letnią działalność księdza Michała Karbowskiego. Brak lat 1681, 1682 i 1687. Dla roku 1687 istnieją tylko dwa praktycznie identyczne wpisy (w częściach księgi dotyczących chrztów i ślubów) z wizytacji z dnia 24 marca, podpisany przez Andreas Albinowski. Osobno oprawiono jedną kartę z 5 zapisami ślubów T([108]-[112]) z 1683 r.

Końcowe numery zapisów [120]-[124] dotyczą 1685 r. Zauważono przestawione karty z numerami zapisów [64]-[86] (rok 1679 i 1686). Spotkano jeden, najstarszy, nienumerowany zapis ślubu udzielonego przez Wojciecha Nieżuchowskiego z dnia 28 czerwca 1665 r. Zapis pod numerem [101] z roku 1688 jest zapisem chrztu, identycznym z numerem [825]. Napotkano inny zapis ślubu oznaczony [T1] z 1668 r. (bez dokładnej daty) umieszczony pomiędzy zapisami chrztów o numerach [80]- [81]. Ostatni zapis chrztu jest opatrzony sentencją: "Religua in alio Libro quare", podobnie, jak koniec zapisów ślubów:

"Religua quare in alio libro".

Ślub z reguły odbywał się w parafii zamieszkania panny młodej, czyli w kościele w Pręgowie lub w kościele filialnym w Czapielsku. Spotkano jednak wyjątek, Tomasz Brzezinski z parafii Pręgowo i Anna Heinsz z przedmieścia Gdańska (ex Suburbio Ged:), biorą ślub 9 lutego 1671 r. w parafii pana młodego w Pręgowie. W zapisie aktu ślubu nie podano stanu Anny Heinsz (brak wpisu filia – panna młoda). Wcześniej, tenże Tomasz Brzezinski 23 listopada 1669 r., ożenił się z panną młodą Barbarą Godzikowną z parafii Pręgowo. Prawdopodobnie pierwsza żona zmarła przed 1671 r., lub z innych powodów był możliwy drugi ożenek Tomasza Brzezinskiego.

Zapisy pogrzebów w księdze D-269 pochodzą z lat 1688-1711, 1714-1724 (brak jest wpisów pogrzebów z lat 1712-1713).

Opłaty pogrzebowe były pobierane w latach 1688-1723. Początek kart jest opatrzony inskrypcją: Percepta Anni 1688 eam a Sepultura quam a Campanis. Opłaty pobierane w latach 1688-1695 są podawane w florenach i groszach (1 floren = 30 groszy), bez wymieniania nazwisk, następnie niektóre zapisy do 1724 r. zawierają nazwiska osób i nazwy miejscowości.

Jako wyjątek należy przytoczyć wystąpienie w 1665 r. po raz pierwszy imienia Maria: Maria Larbik(65). W katolickich kościelnych zapisach metrykalnych wpisywano w XVII wieku jedynie imię Marianna, uważając wpis imienia Maria za bluźnierstwo, [2], str. 197.

Od 1671 r. z nazwiskiem Michała Karbowskiego i od 1696 r., z nazwiskiem Michäela Franciscusa Strzyburczewskiego, wikariusza z Pręgowa, wiąże się wyraźna tendencja do nadawania imienia Maria na chrzcie i powrót echa języka niemieckiego w zapisach. W zapisie metrykalnym chrztu A1169 rodzicami dziecka byli David Slowi(8164) i jego żona Maria, która była wcześniej zapisana jako Marianna Szyprowna(7136), (A1009, B183), ich córka otrzymała na chrzcie również imię Maria. Obserwowana jest skłonność do zastępowania imienia Marianna → Maria.

Podobnie, w 1695 r., rodzice na chrzcie syna Bogusława występują w zapisie A1112 jako Boguslaus Lis(7796) i Marianna(7797). 5 lat później, w 1700 r., ta sama rodzina Lisów w zapisie chrztu syna Karola, imię ojca zostaje zapisane jako Godefridus Lis(9190), matki jako Maria(9191). Stąd uzasadnienie proponowanego tłumaczenia na język niemiecki polskiego imienia Bogusław = Boguslaus → Godefridus, odrzucając drugi możliwy polski odpowiednik imienia Godefridus → Gotfryd. Należy jednak zaznaczyć, że być może wikariusz Strzyburczewski na chrzcie usłyszał własnie

(7)

takie brzmienie imion od rodziców dziecka i to tylko zapisał w księdze. Po roku 1700 imię Maria występuje często w zapisach metrykalnych.

W Dodatku 8. Polskie imiona, przyjęto łacińskie odpowiedniki imienia Bogusław → Boguslaus, Godefridus,

Przebijanie się języka niemieckiego w łacińskich zapisach metrykalnych jest zauważane wielokrotnie. Na przykład w zapisie chrztu z dnia 13 marca 1672 r. Michała Karbowskiego, gdzie w tekście łacińskim litera "r" w imieniu ojca Andreas jest pisana zgodnie z oczekiwaniem, ale dalej, w nazwisku tej samej osoby Bahr ma wygląd inny, taki jak w odręcznym piśmie niemieckim Kurrentschrift.

W zapisach chrzów Jana Janseniusa, prowadzonych od 1678 r., zauważono dość ciekawe zjawisko podkreślenia niemieckiego pochodzenia szeregu osób poprzez notowanie ich imion i nazwisk w odręcznym piśmie niemieckim Kurrentschrift, przy jednoczesnym podawaniu polskiego brzmienia imion i nazwisk osób, których przynależnośc do polskiej nacji była dla Janseniusa oczywista lub też takie było życzenie tych osób. Pozostała część takiego zapisu metrykalnego była przedstawiona w łacinie. Porównując płynny, wyrobiony zapis tekstów w odręcznym piśmie niemieckim z niezgrabnym (szereg osobnych liter, itp.) tekstem polskim czy łacińskim, można wnosić, że Jan Jansenius władał biegle językiem niemieckim.

W najstarszych zapisach metrykalnych chrztów nie podawano nazwiska żony (matki dziecka). Pierwsze wystąpienia pełnego zapisu imienia i nazwiska żony (matki), niezwykle rzadkie, dotyczyło rodziców stanu szlacheckiego (Nobilis) i pochodzi z 1670 r., i zdarzało się (rzadko) w zapisie ślubu, jeszcze rzadziej w zapisie chrztu, lub też chrztu dziecka nieślubnego. Po roku 1677 w zapisie ślubu zdarzało się już częściej, że było podawane nazwisko panny młodej.

Jeśli kobieta zamężna występowała samodzielnie w zapisie jako świadek, zwykle po imieniu proboszcz wpisywał nazwisko wywodzące się od nazwiska męża (najczęściej) lub od imienia męża, np. Catharina Bartholomeiowa(2238) lub Elisabetha Thomassowa(2244). Uważa się, że w zapisie nazwiska kobiety niezamężnej (panny) powinna występować końcówka

„owna”, np. Dorothea Wachowna(3464) Virgo. Lecz dość często w księdze D-269 spotykano sytuację odwrotną, np. zapis:

Zuzanna Bodeyczykowa(3449) Virgo de Sztengwałd, i następnie: Zuzanna Odoyczykowa(3535) Virgine de Stengwałd. Oba zapisy dotyczą tej samej osoby panny Zuzanny z Sztengwałdu o nazwisku: Bodejczyk lub Odojczyk. Gdyby nie było łacińskiego objaśnienia: „Panna z Jodłowna”, można by przypisać: „Zuzanna, żona Bodejczyka (Odojczyka)”, a jest

„Zuzanna z domu Bodejczyk (Odojczyk)”. Spotkano określenie stanu wpisane nawet po polsku: Panna Zophia Dąbrowska(4220) i Eufrosina Borkmanowa(4221). Podając następną osobę chrzestną napisano polskie „i” zamiast łacińskiego „et”.

1.2. Osoby duchowne udzielające posługi duszpasterskiej w parafii Pręgowo

Ważnymi osobami w parafii Pręgowo byli księża udzielający sakramentów. Poniżej podano chronologicznie wszystkie spotkane w zapisach metrykalnych nazwiska kapłanów udzielających sakramentów, cytując daty numeryczne ich wystąpienia, podając w oryginalnym brzmieniu imiona, nazwiska, tytulaturę oraz odwołania do źródła. W jednym przypadku podano kapłana będącego świadkiem ceremonii chrztu - Michał Rogaczewski, proboszcz z Kłodawy (A1821).

Tablica 1.1. Pełny wykaz nazwisk osób duchownych w księgach D-269 i D-270 w porządku chronologicznym

Imię Nazwisko Tytuły Data num Źródło Ceremonia Status

Adamus Joannes Trąbczynski Commendarius pragoviensis 1657,027 A1 chrzest dziecko Albertus Niezuchowski Ord: Fr Carmelitanorum 1664,574 B1 ślub pan młody

Joannes

Felicianus Rudzki

Anno Millesimo Sexcentesimo hexagesimo quinto. Die vero decima Juny qua introductus Sum.. et

….vestionem Accepti in Ecclesia Parochiali Prągoviensi; Notave Segntia 28 Julÿ Albertus Niezuchowski Ord: Fr Carmelitanorum Confirmavit

matrimonium Inter Mathiam Hans et Dorotheam Rovinska ex interiori Buszkowo. Testes Mathias Koscielni et Georgius filius Smieszkow dietus,

(dopiski na tekście) Sicat intrusus furisi.i sic turpiter eiectus es, Rudzki,

1664,664 A7 chrzest dziecko

Albertus Niezuchowsky Frater 1665,394 A17 chrzest dziecko

Albertus Niezuchowski Frater 1665,454 A21 chrzest dziecko

Albertum Niezuchowsky Rndm Pater 1665,495 A22 chrzest dziecko

Albertus Niezuchowsky Frater, C:P 1665,508 A23 chrzest dziecko

Albertus □□□□□ Frater, Ord: Carmel: professus 1665,527 A25 chrzest dziecko Albertus Niezuchowsky Frater, ord: Car: Professus 1665,609 A26 chrzest dziecko Albertus Nieżuchowsky Frater, Com: Prag: 1665,623 A27 chrzest dziecko

(8)

Albertus Niezuchowsky Frater, Com: Prągoviensis 1665,986 A45 chrzest dziecko

Albertus □□□□□ Frater 1666,199 A54 chrzest dziecko

Albertus Niezuchowsky Pater 1666,339 A61 chrzest dziecko

Albertus Nieżuchowsky Frater 1666,525 A68 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowsky Frater 1666,697 A72 chrzest dziecko

Albertus Nieżuchowsky Frater, ord: Carmes Comd:

prągoviensis 1667,137 A84 chrzest dziecko

Albertus Nieżuchowsky Frater, ord: Carmel professus: 1667,137 A86 chrzest dziecko

Albertus Niezuchowsky Frater, ord: Carmel. 1667,194 A90 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowsky Frater, Com: prang 1667,352 A95 chrzest dziecko Albertus Niezuchowsky Frater, ord: Carmel. Professus 1667,358 A96 chrzest dziecko

Albertum Niezuchowsky per me Fratrem 1667,388 A99 chrzest dziecko

Albertus Niezuchowsky Frater Pater 1667,538 A109 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowsky Pater 1667,557 A110 chrzest dziecko

Adalbertum Niezuchowsky per me Patrem, protune Commendarius

prangowensem 1667,577 A113 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowsky Pater, ord: Carm: professus 1667,615 A115 chrzest dziecko Adalbertus Niezuchowsky Pater, ord: Carmel professus 1667,615 A118 chrzest dziecko

Joannes Hennig Pater Rector Societatis Jesu 1667,653 A119 chrzest dziecko

(9)

Albertus Niezuchowsky Pater, ord: Carmel professus Com:

prągoviensis 1668,172 A152 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowsky Frater, Com: pragoviensis 1668,369 A161 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowsky Frater, comp: 1668,388 A165 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowsky Frater, Com: prangoviensis 1668,536 A167 chrzest dziecko Adalbertus Niezuchowsky Pater, Com pragoviensis 1668,574 A169 chrzest dziecko Adalbertus Niezuchowsky Frater, Com: prag. 1668,593 A170 chrzest dziecko Adalbertus Niezuchowsky Frater, Com pragoviensis 1668,593 A171 chrzest dziecko

Adalbertus □□□□□ Frater, Com: pragoviensis 1668,724 A178 chrzest dziecko

Adalbertus Niezuchowski Pater 1668,784 A182 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Frater, Ord: BMV d Monte Carm: Psbr 1668,877 B3 ślub pan młody

Nicolaus Stubenius Frater 1668,896 B4 ślub pan młody

Nicolaus Stubenius Frater 1668,899 A185 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr, Ord: BMV. et Mont: Carm. 1669,003 A193 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr 1669,027 A194 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr 1669,052 A195 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr. 1669,109 A201 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr:, Carm. 1669,128 B5 ślub pan młody

Nicolaus Stubenius Fr, Ord BMV at Mont Carm: 1669,273 A209 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr:, Carm: 1669,609 A218 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr, Carm: 1669,609 B7 ślub pan młody

Nicolaus Stubenius Fr. 1669,694 B8 ślub pan młody

Nicolaus Stubenius Frater, Ord: Carm Fsbr 1669,850 A227 chrzest dziecko Nicolaus Stubenius Fr., Ord. BMV. et Monte Carm: 1669,858 B10 ślub pan młody Nicolaus Stubenius Fr., Ord: BMV. et Monte Carm. Fsbr 1670,030 A231 chrzest dziecko Nicolaus Stubenius Fr., Ord: BMV. et AL. Carm: Fbr.

Com: Prang. 1670,077 B11 ślub pan młody

Nicolaus Stubenius Fr, Carm. 1670,109 B14 ślub pan młody

Nicolaus Stubenius Fr., Ord: Carm 1670,519 A248 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr 1670,530 B17 ślub pan młody

Michäel Karbowski Bmi D. Nri Alumnus, et Comendarius

Prangov. 1670,617 A256 chrzest dziecko

Nicolaus Stubenius Fr., Ord: BMV. et Monte Carm Fsbr

Com: Prang: 1671,142 B21 ślub pan młody

Michäel Karbowski Commendarius Prangoviensis 1671,486 A300 chrzest dziecko Michael Karbowski Ssni Dni …. Alumnus ….

Commendarius Prangoviensis 1671,830 B24 ślub pan młody Albertus

Sÿlvester Borzęcki Vicarius Prangoviensis 1675,986 A512 chrzest dziecko Albertus Borzęcki Vicarius Prangoviensis 1676,016 A513 chrzest dziecko

(10)

Sÿlvester Albertus

Sÿlvester Borzęcki Vicarius Prangoviensis

1676,027 B47 ślub pan młody Clemens Budzewsky Pater, Soc. Jesu Presbyter 1676,959 A547 chrzest dziecko

Joannes Jansenius 1677,044 A548 chrzest dziecko

Joannes Jansenius Pater 1677,063 A549 chrzest dziecko

Clemente Budzewski RP.., S.J. Presbytero, Sub Reverendi

Patre Joanne Jansenio 1677,082 B58 ślub pan młody Sigismundus Lubieniecki Frater, Ord. Praedicatorum 1679,342 A647 chrzest dziecko Sebastianus Rogalli Catharina AR Fabiani Sebastianus

Rogalli pro t.. Commendarius Soror 1679,497 A651 chrzest dziecko

Sebestianus Rogala 1679,669 A653 chrzest dziecko

Franciscus Korzynski 1679,689 A654 chrzest dziecko

Gregorius □□□□□ Frater, Ordinis S: Francisci 1680,016 A655 chrzest dziecko

Franciscus Korzeniewski 1680,033 A657 chrzest dziecko

Sebastianus Rogala 1681,077 A658 chrzest dziecko

Sebastianus Rogala 1682,301 A659 chrzest dziecko

Matthiae Smolandi Die 13 Julÿ. Incipit Commendariatus

Roti D., In Prangovia. 1682,574 A660 chrzest dziecko Matthias Smolandi Commendarius in Prangovia 1682,574 A661 chrzest dziecko Matthias Smolandi Commend: ad Ecclesiae Prangoviens 1682,661 A665 chrzest dziecko

Matthias Smolandi Commend: Prangoviensis 1682,721 B78 ślub pan młody

Matthias Smolandi Com Prang Ecclesiae … festis 1683,068 B86 ślub pan młody Stanislaus Nogawski

Anno 1684 Die 23 Martÿ Ego Fr, Ord.

S.P.P.E. Suscepi Commendam Ecclesiae Prangoviensis

1683,227 D10 donacja donator

Stanislaus Nogawski

Anno 1684 Ego Fr. Pr., Ord. Sancti Pauli Primi Eremitae Exul ex Ungaria tempore belli Tuscici: Suscepi Commendam Ecclesiae Prągoviensis

1683,257 A689 chrzest dziecko

Stanislaus Nogawski Fr., Ord: S.P.P.E. profuni Commd.

Ecclesiae Prang. 1683,522 B93 ślub pan młody

Franciscus Markiewicz Suscepi Commendam Ecclesiae

Prangoviensis 1684,404 A725 chrzest dziecko

Franciscus Markiewicz Suscepi Commendam Ecclesiae

Prangoviensis 1684,426 B100 ślub pan młody

Joannes

Franciscus Markiewicz V.P. 1688,005 A845 chrzest dziecko

Joannes

Franciscus Markiewicz Commendarius Pragoviensis 1688,697 B125 ślub pan młody Andreas Langer Fr, Sacerdos Brigittanus 1689,388 A912 chrzest dziecko Andreas Langer Fr, Sacerdos Brigittanus 1689,445 A913 chrzest dziecko

Franciscus Markiewicz 1689,445 A914 chrzest dziecko

Justus Ferman Pater, Ordinis Ba.dicatorum 1695,156 A1132 chrzest dziecko Michäel

Franciscus Srzyburczewski Vicarius Prągoviensis 1695,730 A1167 chrzest dziecko Joannes

Franciscus Markiewicz Vicarius Prangoviensis 1695,844 B216 ślub pan młody Joannes

Franciscus Markiewicz Vicarius Prangoviensis 1695,861 A1173 chrzest dziecko Joannes Jąnowicz Mns Dominus, Decanus Par.

Gedanensis et Prangoviensis 1699,418 B267 ślub pan młody Alexander Jertmanowski Dn Rndus, Soc Jesu 1700,850 B288 ślub pan młody

Joannes J Markiewicz 1702,019 A1519 chrzest dziecko

Albertus Bastendoski Ada Rndus, Parochus de Giemlice 1702,060 A1521 chrzest dziecko

Franciscus Markiewicz 1702,063 A1524 chrzest dziecko

Franciscus Markiewicz Vicarius Parochiae Prangoviensis 1702,115 B308 ślub pan młody Jacobus Krolau Adm Rndus, Parochus Jabłoviensis 1703,628 B328 ślub pan młody Martinus Gliniecki Pr, Ord Pra.. lon Gedanensis 1703,992 A1671 chrzest dziecko Augustinus Markusz Pater, Ord. S. Salvatoris professus 1704,825 A1725 chrzest dziecko Joannes

Stephanus Jąnowicz Adm Rndus, Parochus Gedanensis et

Prangoviensis 1704,932 A1732 chrzest dziecko

Elizeus □□□□□ Fr, Carmelita Con. Gedanensis 1704,989 A1735 chrzest dziecko Franciscus Markiewicz Vicarius Prągoviensis 1705,027 B348 ślub pan młody

(11)

Augustino Markwart R Patre, Ord. Salvatoris 1705,825 A1801 chrzest dziecko Cyrillo □□□□□ R P., Ord. Carmelitanorum 1705,986 A1810 chrzest dziecko Michael Rogaczewski Adm R., Parochus Kłodaviensis 1706,093 A1821 chrzest świadek J. Stephanus Jąnowicz Perillustris Dnus, Canonicus

Vladislaviensis 1709,628 A2034 chrzest dziecko

Joannes Paresim Adm Rndus, Capellanus Przywidzensis 1709,762 A2040 chrzest dziecko J Stephanus Jąnowicz Perillustris D., Canonicus

Vladislaviensis 1709,801 A2043 chrzest dziecko

Joannes S. Jąnowicz Perillustris Dnus, Canonicus

Vladislaviensis 1709,902 B436 ślub pan młody

Joannes Jr. Markiewicz Vicarius Prangoviensis 1710,014 A2051 chrzest dziecko Joannes … Jąnowicz Perillustris Dnus, Can Vlad. Parochus

Ged. Prangoviensis 1710,049 B438 ślub pan młody

Joannes S. Jąnowicz Perillustris Dnus .nus, Canonicus Vlad Decanus Parochus Gedanensis et Prangoviensis

1710,049 A2052 chrzest dziecko Joannes

Stephanus Jąnowicz Perillustris, Canonicus Vladislaviensis

Parochus Gedanensis Prangoviensis 1710,117 A2058 chrzest dziecko Joannis

Stephanus Jąnowicz Perillustris Dnus, Canonicus Wlad et Decanus Parochialis Gedanensis Prangoviensis

1710,224 A2068 chrzest dziecko Joannes Markiewicz Vicarius Prangoviensis 1710,268 A2071 chrzest dziecko Joannes Jąnowicz Perillustris Dnus, Can. Vladislaviensis

et Parochus Gedanensis et Prangoviensis

1710,587 A2080 chrzest dziecko Joannes Jąnowicz Perillustris Dnus, Can. Vlad Parochus

Gedanensis et Prangoviensis 1710,664 A2092 chrzest dziecko Joannes Jąnowicz Perillustris Dnus, Canonicus

Vladislaviensis Parochus Gedanensis et Prangoviensis

1710,724 B447 ślub pan młody

Poniżej przedstawiono wszystkich kapłanów dokonująch wizytacji w parafii, dokonujących wpisow oraz udzielająch sakramentów, ogólnie w porządku chronologicznym (zakres ograniczono do 1700 r.). W nawiasach kwadratowych […]

podano oryginalną numerację zapisów w księdze.

Tablica 1.2. Wykaz kapłanów kierujących lub wizytujących parafię Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku

LP Kapłan Pierwsze wystąpienia w zapisach

1 Adamus Joannes Trąbczyński Od 10 stycznia 1658 r., 2 Joannes Felicianus Rudzki Od 30 sierpnia 1665 r.,

3 Adalbertus Nieżuchowski Od 28 czerwca 1665 r., 23 maja 1666 r. do 1669 24 października, 4 Joannes Hennig Wpis do księgi chrztów D-269, 26 sierpnia 1668 r., [113], Dr Rector

Societatis Jesu 5 Nicolaus Stubenius

Od 16 listopada 1669 r. do 15 maja 1672 r., (ostatnie wpisy dotyczyły ślubów, w tym czasie wpisów chrztów dokonywał jego następca proboszcz Michał Karbowski).

6 Michäel Karbowski

Od 13 sierpnia 1671 r., do 12 września 1676 r., zapis ślubu. Ostatni zapis chrztu (nr [497]), dokonany przez proboszcza Michała Karbowskiego pochodzi z 30 sierpnia 1676 r. W między czasie spotkano 2 zapisy (nr [475] i [476]) z 12 stycznia1676 r., dokonane ręką Albertusa Sylwestra Borzęckiego, który objął zarządzanie parafią Pręgowo od 26 grudnia 1676 r.

7

W okresie od 6 września do 7 października 1676 r., (nr [498]-[504]), wpisów do księgi chrztów D-269 dokonywały prawdopodobnie dwie inne osoby, nie przedstawione w zapisach, wynika to odmiennych cech charakterystycznych pisma, różniącego się od tekstów wychodzącego wcześniej z ręki Michała Karbowskiego i później Albertusa Sylwestra Borzęckiego.

8 Albertus Sylwester Borzęcki Od 26 grudnia 1676 r., do 14 listopada 1677 r., (ostatni wpis chrztu i ślubu).

9 Clemens Budzewski Od 24 listopada 1677 r., (pierwszy wpis ślubu) i od 16 grudnia 1677 r., (pierwszy wpis chrztu).

10 Joannes Jansenius Od 16 stycznia 1678 r., (pierwszy wpis chrztu), 11 Sigismundus Lubieniecki Od 22 kwietnia 1680 r., pierwszy zapis chrztu [638], 12 Sebastianus Rogala Od 1 września 1680 r., pierwszy zapis chrztu [645], 13 Franciscus Korzynski

Franciscus Korzeniewski Od 8 września 1680 r., pierwszy zapis chrztu [646], 14 Fr. Gregory ... Bez daty chrztu, <12 stycznia 1681 r.

15 Matthias Smolandi Od 13 lipca 1683 r.,

(12)

16 Stanislaus Nogawski Od 23 marca 1684 r., 17 Joannes Franciscus Markiewicz Od 15 maja 1685 r.,

18 M….sarus S.lemnia Jeden zapis z dnia 27 października 1686 r.,

19 Andreas Albinowski Wpis do księgi chrztów D-269, Anno Domini 1687. Die 24 Marty [769]

Subtempus Visitationis, …… Arc… Pon.. Cant Prąg..

20 Andreas Langer 21 maja 1689 r., Wpis do księgi chrztów D-270, częściowo przekreślony 21 Joannis Kunig 11 września 1689 r., Wpis do księgi ślubów D-270, Sub cura et Regimine

Perillis Dni Joannis Kunig Cancilar et Offlis Gedans..,

22 Joannis Stephani Janowicz, Joannes Jąnowicz,

Notatka z wizytacji, wpis do księgi chrztów D-270. 5 lipca 1693 r.

Wpis do księgi ślubów D-270, 10 stycznia 1694 r.

Notatka z wizytacji, wpis do księgi ślubów D-270. 17 stycznia 1694 r.

Notatka z wizytacji, wpis do księgi chrztów D-270. 23 września 1696 r.

Wpis do księgi ślubów D-270.

23 Justus Ferman Pierwszy zapis 26 lutego 1696 r., 24 Michäel Franciscus Strzyburczewski Pierwszy zapis 23 września 1696 r.,

25 Alexander Jertmanowski Wpis do księgi ślubów D-270. 6 listopada 1701 r.,

Szereg nazwisk duchownych z powyższej listy (Tablice 1.1. i 1.2.) odnajduje się także w innych źródłach archiwalnych, Tablica 1.3.

Tablica 1.3. Uzupełnienie informacji o osobach duchownych, którzy przebywali w parafii Pręgowo.

LP Imię i nazwisko, podano wszystkie wersje

Zebrane dostępne informacje źródłowe. Źródło pochodzące z niniejszego opracowania podawano w nawiasach kwadratowych […], podając je jako pierwsze 1). w kolejności.

1. Adamus Joannes Trąbczyński Adamus Trąbczynski

1). 1658: Commendarius pragoviensis, zapisy chrztów, A1-A6.

2). 1749: Adamus Trąbczynski, urodzony 1600 r. w diecezji poznańskiej, do Żukowa przybył w 1661 r., zmarł 17 lipca 1677 r., [19], str. 139.

2. Joannes Felicianus Rudzki

1). 1665: Wpis do księgi chrztów D-269, A7.

2). 1666: Dokument …. Rndus Dnus Rudzki ….. Datum in Cartusia. 11. Februarii anno 1666.

3.

Joannis Kunig

Ioannes Georgius Kunigk Jan Jerzy Kunigk

1). 11 września 1689: Wpis do księgi ślubów D-270, Sub cura et Regimine Perillis Dni Joannis Kunig Cancilar et Offlis Gedans.., [B125].

2). 1749: Z życiorysu: Georgius Valentinus Schwengel natus est 5. Februarii 1697 in civitate Mehlsack, dioecesis Varmiensis. Duos dies nato officialis Gedanensis Ioannes Georgius Kunigk baptismi sacramentum contulit. [19], str. V.

3). Jan Jerzy Kunigk, oficjał pomorski i gdański 1685-1691, [41], str. 81-83.

4. Augustino Markwart

□□□□□ Marquart

1). 1706: R Patre Augustino Markwart Ord. Salvatoris, chrzest 28-10-1706, [A1801].

2). 1701: Ksiądz Jakób Fankidejski podaje opis uroczystości przywrócenia kościoła katolikom w Przywidzu. Dalej: Działo się to w niedzielę 3 listopada r. 1701; sam biskup ówczesny Stanisław Szembek, wizytujący właśnie niektóre kościoły na Pomorzu, zboczył zaproszony do Przywidza. …… Mszę świętą sam odprawił, wśród której psalmy i pieśni swoje niemieckie śpiewali luteranie, licznie zwykle przybywający na

nabożeństwo. Kazanie niemieckie powiedział O. Marquart, z zakonu św. Brygity z Gdańska, któremu też biskup kościół zaraz w zarząd oddał., [25], str. 189.

5. Michael Rogaczewski Ignatius Rogaczewski

1). 3 luty 1707: Wpis do księgi chrztów D-270, ….Patrini fuerunt Adm R. Michael Rogaczewski Parochus Kłodaviensis …, świadek na chrzcie, [A1821].

2). 1749: Schwengel podaje: Parochia Klodaviensis, …4. Ignatius Rogaczewski institutus parochus 6. Aprilis 1693, resignavit 11. Februarii 1716. …, [19], str. 166.

6.

Joannis Stephani Janowicz, Joannes Jąnowicz,

Ioannes Stephanus Ianowicz Jan Stefan Janowicz

1). Wpisy do ksiąg metrykalnych parafii pręgowskiej w latach 1693-1711.

2). Ioannes Stephanus Ianowicz, parochus Gedanensis et Prangoviensis 1693-1708, [19], str. 115.

3). Jan Stefan Janowicz, kanonik gutstadzki, dziekan i proboszcz gdański oraz prągowski, [41], str. 85-88.

7.

Jacobus Krolau

Iacobus Bernardus Krolau Jakób Bernard Krolau

1). 1704: Adm Rndus, Parochus Jabłoviensis, zapis ślubu, B328.

2). 1749: Iacobus Bernardus Krolau, commendarius Gedanensis, Prangoviensis 1719, [19], str. 115.

3). Jakób Bernard Krolau, od roku 1717 proboszcz tczewski i lubiszewski, [41], str.

90-91.

1.3. Ogólna charakterystyka bazy danych

Podano niektóre cechy bazy danych pochodzącej z ksiąg D-269 i D-270. Teksty łacińskie w oryginalnych zapisach metrykalnych przytaczano w niniejszym opracowaniu możliwie wiernie, tak jak tylko zdołano odczytać zapis. Nie

(13)

próbowano zapisów tłumaczyć na język polski. Przyjęto, że szereg zwrotów łacińskich będzie łatwych do zrozumienia przez Czytelnika, pomocą będzie Dodatek 7. Podręczny słowniczek łacińsko-polski.

Początkowe lata, poczynając od pierwszego zapisu 1658 r., nie są kompletne, w dalszych latach też zauważono niewielkie luki. Wcześniejsze księgi z parafii pręgowskiej nie zachowały się, był to wynik szczególnie niszczącej zasoby archiwalne drugiej wojny szwedzkiej 1655-1660. Wydawało by się, że nie ma żadnych zapisów metrykalnych dotyczących osób z parafii pręgowskiej sprzed 1658 r. Ale w księdze chrztów parafii żukowskiej W-1777 z lat 1608-1703 znaleziono 5 zapisów chrztów mieszkańców Czapielska, którzy z jakichś powodów chcieli dzieci ochrzcić w sąsiedniej parafii.

1612: Martius. Die 1. Martÿ de Villa Czapelsk Baptisata est Dorothea nata ex Paulo Łapkowski et Elisabeth coniugibus.

Patrini fuerunt Adamus auriga et Anna., E139.

1637: Czapelsko. Die 24. (Februarius) Ego idem Pr Baptisavi Annam Matthiae Daduszek et Annae Legit de Czapelsko PP Jacobus et Anna kaskowna, E1094.

1638: Augustus. Czapelsko. Eodem die (25 Julius?) Ego idem Baptisavi Jacobum Georgi Kleczk et Dorotheae Legit PP.

Paulus Molitor et Anna Kaczkowna de eadem Villa, E1163.

1640: Junius. Czapelsko. Die 10. Ego idem Baptisavi Dorotheam Jacobi et Ƶophiae Legit PP. fuerunt Dorothea consors Georgi Klepcza de eadem Villa, E1259.

1641: Anno Domini 1641. Januarius. Czapelsko. Die 6. Ego Pr Nicolaus Baptisavi Dorotheam Joannis Lisz et Ƶophiae Legit. PP. Agnes Uxor Laurentii Kobielarz, E1284.

Do 219 zapisów chrztów z Czapielska w latach 1666-1711 należy dodać 5 zapisów w parafii żukowskiej z lat 1612-1641.

Nie znaleziono żadnych innych zapisów chrztów osób pochodzących z obszaru parafii pręgowskiej w żukowskiej księdze chrztów W-1777. W powyższym wykazie tylko jedna osoba (świadek) powtarza się dwukrotnie: Anna Kaczkowna (Kaskowna) z Czapielska w latach 1637-1638, która w jakiś sposób łączy dwie rodziny: Macieja Daduszka i Anny oraz Jerzego Kleczka i Doroty. Wydaje się, że Jerzy Kleczk i Jerzy Klepcza to ta sama osoba, gdyż wymieniona jest Dorota jako consors Georgi Klepcza. Można przyjąć, że również rodzina Jerzego Kleczki i Doroty jest udokumentowana dwukrotnie.

Także z parafii Stare Szkoty znaleziono w księdze D-28 zapis chrztu z 1640 r. w formie notatki:

1640: Die 4. Octobris, Ex Parochia Pragoviensi Baptizata est ni absentia Parochi .llisis. loci valde dabilis et nitrima Catharina. Parentes Martinus Ƶielenski, Catharina eius coniugum. Patrini Michael Bumut, Virgo Anna, M647.

Powyższe fakty mogą wskazywać na nieciągłość w obsadzie stanowiska proboszcza w parafii Pręgowo w latach 1637- 1641. Przeor Georgius Schwengel podaje: 1749: Florianus Falk, parochus Gedanensis, Prangoviensis 1642-1651. [19], str.

115. Parafią pręgowską w latach 1642-1655 kierował z przerwami Florian Falk, który był dwukrotnie oficjałem pomorskim i gdańskim i jednocześnie miał kanonię głogowską, kruszwicką, probostwo lęborskie, złączone probostwo Trąbek i Godziszewa, lubieńskie koło Grudziądza i prągowskie pod Gdańskiem. Te ostatnie dostało mu się jako anexum parafii P.

Maryi w Gdańsku, którą przejął po usunięciu Judyckiego w marcu 1644 roku. Różne problemy spowodowały nałożenie na Floriana Falka ekskomuniki, którą zdjęto z niego dopiero po jego śmierci dnia 4 kwietnia 1661 r. [41], str. 63-70.

Na poniższym wykresie, Rys. 1.3.1. przedstawiono liczbę zachowanych zapisów metrykalnych z parafii pręgowskiej w poszczególnych latach, dla chrztów i ślubów.

Z roku 1658 zachowało się tylko 6 zapisów chrztów, potem 6-cioletnia luka, potem rok 1681 - dwa zapisy, 1682 - jeden zapis chrztu. Dla ślubów całkowity brak zapisów w latach: 1658-1664, 1666-1667, 1681-1682 i 1687 r.

Na Rys. 1.3.2. przedstawiono liczbę świadków (2094 punktów) uczestniczących w ceremonii chrztu. W latach późniejszych w ceremonii chrztu uczestniczyło już tylko dwóch świadków. Tak też działo się w parafii żukowskiej od 1608 r. gdzie liczba świadków (Patrini) wynosiła dokładnie 2. W parafii pręgowskiej liczba osób asystujących przy chrzcie była znacznie wyższa i sięgała nawet do 10 świadków. Być może część osób jedynie biernie asystowała przy chrzcie, lecz kapłan spisywał ich wszystkich. Bywały jednakże przypadki, że podawał tylko część osób z imienia i nazwiska, dodając, że było ich więcej. Z punktu widzenia pełnej informacji o osobach, tak duża liczba osób wymienianych z imienia i (zwykle) nazwiska, była bardzo korzystna. Zwłaszcza w przypadku kobiet było podawane imię i często nazwisko. Trzeba dodać, że nazwisko

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

1655 1665 1675 1685 1695 1705 1715

Rys. 1.3.1. Liczba chrztów i ślubów w ciągu roku w funkcji czasu w latach

Chrzty Śluby

(14)

kobiety matki przy chrzcie było bardzo rzadko podawane, podobnie przy ślubach z wczesnych lat analizowanego przedziału czasowego 1658-1710.

Po roku 1705 w ceremoni chrztu uczestniczyło dwóch świadków jak wskazuje linia trendu, nieliczne wyjątki są widoczne na Rys. 1.3.2.

Pewne zdziwienie budzi fakt uczestniczenia w chrzcie tak licznej grupy świadków, nawet do 10 osób w latach wcześniejszych analizowanego okresu czasu. Jest to zjawisko niespotykane w księgach metrykalnych sąsiednich parafii.

Wyjaśnienie prawdopodobnie znajduje się w treści wilkierzy, które regulowały całkowicie życie mieszkańców wsi. Ksiądz Stanisław Kujot [10], str. 197-241 podaje treść trzech z zachowanych w Prusach Królewskich 4 wilkierzy. Wilkierz (z j.

niem. oznacza uchwała ludu) wydawali przełożeni klasztorów, starostowie dla włościan, raczej bez widocznego współdziałania tychże włościan, [10], str. 183. Jest to kilkustronicowy zbiór kilkudziesięciu artykułów, z treścią których miał obowiązek sołtys zapoznać raz na rok wszystkich mieszkańców wsi. Przedstawione przez Księdza Stanisława Kujota trzy wilkierze wiejskie są: w języku niemieckim (wilkierz kartuski ok. 1600 rok) oraz polskim (wilkierz dla dóbr klasztoru oliwskiego - 1616 r. i tucholski 1643 r.). Ponieważ część wsi w parafii pręgowskiej należało do klasztorów, wilkierz oliwski najlepiej oddaje stosunki społeczne we wsiach parafii, zresztą treścią te trzy wilkierze są bardzo podobne do siebie. Wilkierz oliwski zaczyna się następując: "Wilkierz albo prawo do wszystkich dobr i wsiow oliwskich nalezace, w roku 1616, wydane", [10], str. 210. Odpowiednie artykuły wilkierza przewidywały kary pieniężne za prawie wszystko, np. za przesadny zbytek w odzieży, wystawne obiady na ślubach, i podobnie. Artykuł XV. "Jest to wszystkim iawno że częstokroć ubodzy ludzie sami siebie przez zbytki, które się na biesiadach dzieią, w ostateczne ubostwo i nędzę wprawiaią, przeto stanowiemy, aby każdy przy Slubinach tylko jeden stoł gościami zasadził, a na weselu albo zdawinach więcey nad dwa stoły gości nie miał, a przy każdym stole dwanaście Osób tylko posadził dnia pierwszego, a wtorego dla powinnych i krewnych jeden tylko stoł przygotował, tak żeby wszystko wesele do dwuch dni a nie daley trwało, pod winą od każdego zbytniego stołu pięć grzywien Pruskich Panu",[10], str. 214. Artykuł XVI dotyczy przyjęcia na chrzcinach: "Niema tesz żaden więcey Gości na Krzciny prosić, tylko co w Kmotry stać maią, oprocz ieżeliby ten co Krzciny wyprawuje, Rodzice swoie na to chciał wezwać, co iemu wolno zostaie, a nie ma tesz żaden na krzcinach oprócz iednego obiadu, albo iednej wieczerzy więcey gotować, pod winą dziesiąciu grzywien Panu.". Podobnie stanowił wilkierz kartuski i tucholski. Wynika z tego, że jeśli ksiądz przy chrzcie wpisze 10 kumotrów, to oni mogą być zaproszeni jako goście na chrzciny. Możliwe, że był to sposób na uniknięcie kary za zbyt wystawne przyjęcie.

Na Rys. 1.3.3 przedstawiono zależność liczby drużbów na ślubie w różnych latach (446 punktów).

0 2 4 6 8 10 12

1655 1665 1675 1685 1695 1705 1715

Rys. 1.3.2. Liczba świadków na chrzcie w funkcji czasu w latach

Chrzty

Wielob. (Chrzty)

0 1 2 3 4 5 6 7

1655 1665 1675 1685 1695 1705 1715

Rys. 1.3.3. Liczba drużbów na ślubie w funkcji czasu w latach

Śluby

Liniowy (Śluby)

(15)

Drużbów na ślubie w latach późniejszych było zwykle dwóch, jak wskazuje to linia trendu, i byli to panowie. Wcześniej bywało różnie, liczba drużbów dochodziła nawet do 6-ciu, i kobiety też spełniały tę rolę. Po roku 1685 drużbów na ślubie było tylko dwóch.

Na Rys. 1.3.4. podano, ile dni upłynęło od daty urodzin do daty chrztu (549 punktów).

W dawnych zapisach metrykalnych podawana było z reguły data chrztu. Datę urodzin w parafii pręgowskiej zaczęto notować systematycznie od 1703 r. Potem było to już regułą, chociaż nie zawsze były podane dwie daty: chrztu i urodzin. Od tego czasu możliwe jest określenie ile dni upłynęło od urodzin do chrzcin.

Znaleziono jeden zapis chrztu z 1668 r. (A143), na podstawie którego można przypuszczać, że jedna podana data dotyczy daty urodzin dziecka. Oto fragment zapisu metrykalnego: Rekcino, Anno Domini 1668 19 Decemb: Ego Frater Adalbertus Niezuchowsky Baptizavi die. 15 Decemb (natam) filiam nomine Gertrudam …… Przypomina to składnię zapisów chrztów po 1703 r. w którym w pierwszej kolejności podawana była data chrztu (różnie określana), następnie urodzin, brakuje słowa

" natam". Ale to jest tylko przypuszczenie.

Jak widać na Rys. 1.3.4. różnica czasowa zawiera się w zakresie od 0 (chrzest tego samego dnia) do ponad 40 dni.

Wilkierze wiejskie również regulowały liczbę dni po urodzinach dziecka do dnia chrztu. Wilkierz oliwski: "IV. Poniewasz się wiele niedbalstwa znayduie przy pospolitym zwyczaiu przeciwko przykazaniu Kościoła Świętego Katolickiego, przeto stanowiemy, y surowie przykazuiemy, aby żaden dziecięcia swego nad ośm dni bez Krztu w domu nie chował, pod winą piąci funtów wosku do kościoła. ….", [10], str. 211. Wilkierz kartuski: "3. …dass keiner sein Kindt über acht Tage in seinem Hause sol liegen lassen, ….", [10], str. 197. Wilkierz tucholski: "4. Zaden nie ma w domu swoim Dziecięca po urodzeniu bez Chrztu swiętego do trzech dni chować pod winą pięc funtów wosku do koscoła.", [10], str. 226. Czas do chrztu po urodzeniu dziecka jest określony w wilkierzu oliwskim na 8 dni, kartuskim też na 8 dni i 3 dni w wilkierzu tucholskim.

Na Rys. 1.3.5. przestawiono identyczną zależność jak na Rys. 1.3.4., lecz w rozciągniętej osi czasu w latach w zakresie 1702-1711, gdy zapisy metrykalne zawierały już datę urodzin. Średnia wartość dystansu czasowego pomiędzy urodzinami a chrztem to 10 dni. Po roku 1709 średni dystans w dniach od urodzeniu dziecka do daty chrztu nie przekraczał 8 dni.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

1655 1665 1675 1685 1695 1705 1715

Rys. 1.3.4. Różnica w dniach pomiędzy datą urodzin a chrztem w funkcji czasu w latach

Różnica

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711

Rys. 1.3.5. Różnica w dniach pomiędzy datą urodzin a chrztem w

funkcji czasu w latach 1702-1711

(16)

Na Rys. 1.3.6. przedstawiono liczbę pogrzebów, są nieliczne (5, lecz punkty na wykresie nakładają się). Pierwszy zapis z nazwiskiem pochodzi z 1703 r., potem wpisy od roku 1711. Podobnie liczba donacji (15, niektóre punkty nakładają się na wykresie), zapisy donacji pochodzą z lat 1683-1686.

Osoby możne, nawet z sąsiedniej parafii żukowskiej wspierały donacjami kościół w Pręgowie. Interesujący jest zapis D9 z roku 1684: "Item 6ta Martÿ Generosa Domina Ksƶewska donavit pro Ornamento Maioris Altaris Velaren ex filis alias Siadcƶaną Ƶacłonę.,", zapisujący wyraźnie określił w języku polskim, że chodzi o siatkową zasłonę. Do darczyńców należały osoby wysoko postawione w hierarchii społecznej, np. Honestus Dominus Georgius Finer Administrator Bilkowiensis (D7), Generosus Dominus Andreas Kcziewsky (D11), Gnosa Dna Anna Kzcƶewska (D12), Generosus Dominus Casimirus Tur (D15).

0 1 2

1682 1687 1692 1697 1702 1707 1712

Rys. 1.3.6. Liczba pogrzebów i donacji, które są zapisane w metrykach w latach 1682-1711

Pogrzeby Donacje

(17)

Rozdział 2. Nazwy miejscowości

Stan na dzień 6 sierpnia 2012 r.

2.1. Umiejscowienie obszaru parafii Pręgowo na terenie Pomorza w XVII wieku

Archidiakonat pomorski biskupstwa włocławskiego stanowił większą część województwa pomorskiego. Archidiakonat pomorski w 1583 r. składał się z dekanatów: lęborskiego, puckiego, mierachowskiego, gdańskiego, steblewskiego, tczewskiego, zaborskiego, gniewskiego, nowskiego i świeckiego, [1], str. 58-59. Dekanat gdański zasadniczo obejmował terytorium Wyżyny Gdańskiej. W skład dekanatu gdańskiego wchodziły następujące parafie, wyszczególnione w Tablicy 2.1., kolumna 4. Protestanci zajęli kościoły na Helu, Św. Katarzyny w Gdańsku, Czapielsku, Rokitnicy, Pruszczu, Przyjaźni, Różynach oraz filialne w Oruni, Juszkowie i Łęgowie, [1], str. 64. Przeor Georgius Schwengel [19] podaje nieco inny wykaz parafii dekanatu gdańskiego, Tablica 2.1., kolumna 5, oraz mapa, kolumna 6.

Tablica 2.1. Parafie należące do dekanatu gdańskiego

Nazwa obecna Nazwa pruska

XIX-XX wiek, [11] Mapy

Podział kościelny województwa pomorskiego w 1583 r., Marian Biskup i Andrzej

Tomczak, [1], str. 64,

Georgius Schwengel, 1749:

[19], str. 109, oraz mapa str.

16a

1 2 3 4 5 6 (mapa)

1. Czapielsk Schaplitz [15] Czapielsk

2. Gdańsk Danzig [26] parafia Św. Katarzyny Gedanensis Dantzig

3. Hel Hela [30] Hel

4. Lublewo Löblau [20] Lublewo

5. Kłodawa Kladau [20] Kłodawa Klodavensis Kłodawa

6. Pręgowo Prangenau [15] Pręgowo Prangoviensis Prągowo

7. Pruszcz Gdański Praust [20] Pruszcz Gdański

8. Przyjaźń Rheinfeld [23] Przyjaźń Reinfeld

9. Rokitnica Müggenhahl [24] Rokitnica

10. Św. Wojciech Pffardorf St. Albrecht [20] Św. Wojciech sancti Adalberti S. Adalberti

11. Żukowo Zuckau [23] Zukoviensis Zukou

12. Kielno Kölln [28] Kiełnensis Kielna

13. Matarnia Mattern [29] Maternensis Matern

14. Oliwa Oliva [29] Olivensis Oliva

15. Łęgowo Langenau [20] Langnoviensis Langnou

16. Różyny Rosenberg [24] Różyny Rosenbergensis Rosenberg

17. Chwaszczyno Quaschin [28] Chwasczinensis Chwasczyn

18. Mierzeszyn Meisterswalde [15] Nierosino

19. Przywidz Mariensee [16] Przywidz

20. Trąbki Wielkie Grosse Trampken [21] Trąbk

21. Szemud Schönwalde [27] Szynwald

22. Przodkowo Seefeld [31] Przodkou

2.2. Ustalenie nazw miejscowości powiązanych z parafiią Pręgowo

Poniżej zestawiono nazwy miejscowości podlegających proboszczowi parafii Pręgowo w różnych okresach czasu. Nie jest możliwe sporządzenie jednoznacznego wykazu miejscowości ze względu na postępującą Reformację na terenie Prus Królewskich. Celem jest podanie wykazu miejscowości powiązanych z parafią Pręgowo do celów przygotowywanego opracowania o osobach wymienionych z szeroko pojętego obszaru parafii Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku.

Tablica 2.2. Miejscowości powiązane z parafią Pręgowo

Nazwa miejscowości

LP Nazwa obecna

Nazwa pruska z XIX-XX wieku, mapy [15,18,20-22]

Wykaz miejscowości

z roku 1657 umieszczony

na początku księgi D-269

Wizytacja Hieronima Rozrażewskiego z roku

1583: [9], str.

43-44,114-115, 215-216; z roku 1584:

[8], str. 259, oraz wizytacja Nicolao Alberto Gniewosz z

roku 1649:, str.

412-413

Georgius Schwengel, 1749: dobra i posiadłości należące do parafian

pręgowskich, [19], str. 127-128

Miejscowość

Właściciele dóbr, cytowano w

brzmieniu oryginalnym

(18)

1 Bielkowo Gross Bölkau Bielkowo maior

Bielkowo wielkie Grosbelkow Wilkowo

Bielkowo maius

Patrum Cartusianorum

2 Kolbudy Ober Kahlbude Calbudÿ Kohlbude

superior 3

Bielkówko Klein Bölkau Bielkowo minor

Bielkowo małe Kleinbelkow Wilkowko

Bielkowko mały

Patrum

Dominicanorum

4 Hamer mało

Biek.

5 Studzynski młyn

6 Ostróżki Ostroschken Ostroszki praedium

Ostruski

Ostroski Ostroszko

Birgittanorum 7

Pręgowo Prangenau

Prangovia

Prągowo Prągow Popowka

Prangowo gorny

8 Prangowo dolny Bona Rmi parochii

Gedanensis

9 Popowken Popowko

10 Goszyn Goschin Goszino

Gossino Gottsein

Gosinino Gaszyn Comitis

Finkenstein

11 Chudomin

12 Czerniewo Scherniau Czerniewo

Cierzniowo Cierniow Czerniowo

Cierzniewo Nblis Owidzki 13 Domachowo Domachau Domachowo Domachowo

Domakow Domachowo Nblis Wysiecki

14 Buszkowy

Górne Ober Buschkau

Buszkowo

Buskowy

Grozbuskow Buszkowo gorny

Nblis Borkman 15 Buszkowy

Dolne Unter Buschkau Kleinbuskow Buszkowo dolny

16 Rąbiska

17 Wippich Wybichowo

18 Lisewiec Lissau Lisowo Liszewo

Lisow Lisewo Nblis de Linda

19 Żuławka Klein Saalau Ƶulawka Zuławka

Zulawka Zuławka

Mgfici Trębecki 20 Żabianka Vorwerk

Schabionken Zabionka taberna

21 Kleszczewo Gross Kleschkau Kleszczewo

Kliszczewo Kleskow Kleszczewo

Kleszczewo 22 Zaskoczyn Saskoschin Zaskoczino Zaskoczno

Szeszkryszyn Zaskoczyn

23 Choiowka

taberna

24 Czapielsk Schaplitz Cƶapelsko Czepelsko

Patrum Soc. Iesu

25 Huta Górna Oberhütte Rybio-hutta

26 Jodłowno Stangenwalde Stegwald Stangewald

27 Ząbrsko Górne Ober Sommerkau Ƶąbrc maior et minor

Sommerkov gorny

28 Ząbrsko Dolne Nieder Sommerkau Somerkov dolny

29 Krymki Krönken Kremka

30 Nikla

31 Majdany Maidahnen Naydan

32 Marszewo Marschau Marszewy

33 Warcz Wartsch Warcz

Warcz Warcz Warcz

Wartzsch

Hospitalis Gedan.

34 Leśniczówka

Malentyn Försterei Mallentin Malęcnino Malęczyn

35 Bąkowo Bankau Bąkowo Bąkowo

Nblis Szwarcwald

36 Gołąbkowo Vorwerk Golmkau Golębkowo

37 Rekcin Rexin Rexszin

38 Lawenstein

39 Kąski

(19)

W zapisach metrykalnych wymieniane są jeszcze inne nazwy miejscowości, z sąsiednich parafii oraz dalej położonych, nawet w sąsiednich krajach (Litwa [B55], Czechy [B13], Saksonia [B52]). Do określenia obszaru przynależnego do parafii Pręgowo przyjęto 36 nazw miejscowości z Tablicy 2.2., niezależnie od zmiennych okresów przynależności miejscowości do parafii Pręgowo. Z wykazu wyłączono Rekcin i niezidentyfikowe Lawenstein i Kąski. Znaleziono co prawda ewangelicką parafię Löwenstein (Lwowiec koło Sępopola) w diecezji Gerdauen (Girdava - Skandawa - Żeleznodorożnyj - Rosja) w Prusach Wschodnich [34], str. 2, mapa [35], lecz jest to prawdopodobnie błąd popełniony przez wizytatora biskupa Rozrażewskiego. Podobnie zdarzyło się to już raz w wykazie miejscowości przynależnych do parafii pręgowskiej, gdzie wizytator Nicolao Alberto Gniewosz w 1649 r. podał wsie Kąski oraz Lagnowo, która to ostatnia jako miejscowość Łęgowo (Langnau) koło Pruszcza uznano w przypisach za oczywisty błąd [8], str. 413. Także za błędy tegoż wizytatora należy uznać nazwy Wilkowko lub Wilkowo, bardzo podobnie brzmiące do Bielkowko i Bielkowo, stąd zapewnie ich błędny zapis, nigdzie w pozostałych zapisach nie spotykany.

Jako kryterium obszaru przynależnego do parafii pręgowskiej przyjęto wykaz właścicieli ziemskich określonych w [19]

jako parafian z Pręgowa. W ten sposób wyznaczony obszar parafii Pręgowo przedstawiono na Rys. 2.1. Część mieszkańców spoza zaznaczonego obszaru parafii Pręgowo, których nazwy miejscowości na Rys. 2.1. zaznaczono kolorem czerwonym, poczuwali się do przynależności do katolickiej parafii w Pręgowie.

Kościół w Lublewie podczas Reformacji zajęli luteranie, tamtejsi katolicy przyłączyli się do parafii w Pręgowie. Ksiądz Stanisław Kujot jest zdania, że Lublewo już wcześniej należało do do parafii Św. Wojciecha ze względu na położenie na lewym brzegu Raduni, podczas gdy Pręgowo z całą parafią na prawym brzegu się znajduje, [6], str. 123. Pierwsza wzmianka o świadku z Lublewa na chrzcie w parafii Pręgowo pochodzi z 1708 r., [A1938], 3 zapisy.

Osadę w Łapinie razem z kościołem w Przyjaźni i osadą w Widlinie wizytator Hieronim Rozrażewski w 1583 r., zalicza do parafii żukowskiej, [9], str. 26. Ksiądz Stanisław Kujot podaje, że te wsie należą teraz do parafii prągowskiej. Dalej pisze:

Wsie te były w XV wieku obie (Łapin i Widlin) własnością szpitala gdańskiego, razem też z Przyjaźnią przeszły na luteranizm, poczem już kościół ten parafialny do katolików nie wrócił, [7], str. 163, oraz Ksiądz Jakób Fankidejski, [25], str. 194-196.

Pierwsza wzmianka o rodzinie z Łapina na chrzcie w parafii Pręgowo pochodzi z 1668 r., [A128], 12 zapisów.

Parafia Mierzeszyn przechodziła zmienne koleje losu. Znajduje się (1908 r.) w wykazie parafii ewangelickich (Meisterwalde, Kreis Danziger Höhe), posiadając księgi metrykalne razem z parafią przywidzką (Mariensee) od 1840 r., [36], str. 3, oraz również w tymże [36], str. 19, wykazie katolickich parafii (Meisterwalde, Kreis Danziger Höhe), skąd najwcześniejsze katolickie księgi metrykalne pochodzą z 1716 r. Ks. Stanisław Kujot podaje: Parafia prągowska, kiedyś znacznie większa, z niej powoli zostały wydzielone dwie inne, choć niewielkie parafie, mierzyszyńska i czapielska. …R. 1583

… Kościół tamtejszy, który już wtenczas był murowany,… powstał niezawodnie jeszcze w XV wieku, należy zatem do młodszych. [6], str. 233-234. Tamże: Do czasów rządów polskich trzeba odnieść kościoły w Wojanowie i Żuławie, w Mierzyszynie i Czapielsku. [6], str. 246. Według Mariana Biskupa do parafii Mierzeszyn należały jeszcze Przywidz, Pomlewo

Gołąbkowo Bąkowo

Lublewo

Bielkowo

Goszyn

Rekcin

Żuławka Malentyn

Buszkowy Jodłowno

Marszewo Ząbrsko Górne

Ząbrsko Dolne Krymki

Majdany

Domachowo Warcz

Zaskoczyn

Kleszczewo Kolbudy

Łapino

Czapielsk

Bielkówko

Pręgowo

Lisewiec Ostróżki

Mierzeszyn

Czerniewo

Żuława

Jagatowo Świncz Wojanowo Prędzieszyn

Straszyn

Kłodawa

Trąbki Wielkie Łoguszewo Skrzeszewo

Przywidz

Pomlewo

Szklana Góra

Terytorium parafii Pręgowo w II poł. XVII wieku

Główne trakty drogowe Część mieszkańców miejscowości oznaczonych kolorem

także poczuwała się do przynależności do czerwonym

parafii Pręgowo

Rys. 2.1.

(20)

i Szklana Góra, [1], str. 67. Pierwsza wzmianka o rodzinie z Mierzeszyna na chrzcie w parafii Pręgowo pochodzi z 1668 r., [A96], 86 zapisów.

2.3. Nazwy miejscowości znalezione w zapisach metrykalnych parafii Pręgowo

W zbiorczej tablicy podano współczesne odpowiedniki nazw miejscowości, którym odpowiadają znalezione w opracowywanych księgach metrykalnych różnych parafii pomorskich nazwy historyczne. Jeśli jest to nieistniejąca (zaginiona) nazwa miejscowości, wprowadzano nazwę historyczną, opatrzoną na końcu znakiem . Jeśli jest to miejscowość istniejąca obecnie, lecz przypisanie do nazwy historycznej nie jest oczywiste (występują różne nazwy), podano dla tych przypadków opis poszukiwań archiwalnych, dających podstawę według Autora do przypisania do wskazanej nazwy obecnej. Nazwy miejscowości zaginionych razem oraz z dyskusyjnymi przypisaniami oraz dane archiwalne podano poniżej w Tablicy 2.3. w kolejności alfabetycznej. Zwykle bywało do wyboru kilka nazw z różnymi lokalizacjami. Brano pod uwagę miejscowości położone najbliżej Pręgowa, gdyż przebycie dłuższej drogi dla niezamożnych włościan byłoby mało prawdopodobne. W opisie poszukiwań archiwalnych zwykle fragment tekstu zaczyna się wytłuszczoną datą roczną zakończoną dwukropkiem, np.

1706:, jest to data podanego dalej źródła archiwalnego.

Tablica 2.3. Opracowania archiwalne nazw zaginionych miejscowości oraz przypisanych do istniejących obecnie.

Wykaz nazw zaginionych miejscowości oznaczonych  oraz przypisanych z podaniem opisu poszukiwań archiwalnych LP

Nazwa zaginiona lub

przypisana

Obecne

położenie Parafia Opis poszukiwań archiwalnych, odczytane nazwy historyczne w zapisach metrykalnych podano wytłuszczoną kursywą

1. Burfelt Borkowo Św. Wojciech

Burfelt. Przypisano do miejscowości Borkowo koło Maćkowych pod Gdańskiem (niem. Borgfeld), mapa [26]. 1905: Ks.

Stanisław Kujot podaje: Do parafii Św. Wojciecha należały pod koniec XVI wieku szlacheckie majątki …. Wytlena (Borgfeld, raczej pewnie Bornfeld, od bornen=palić, tlić się),….. [6], str.

123. 1598: Wizytacja Rozrażewskiego, miejscowości parafii Św. Wojciecha, …Borchfeld, nobilum, 12 mansi, tenentur solvere ut supra… [[8], str. 405. 1682: Dobra ziemskie Powiatu Tczewskiego, Nowskiego, Gdańskiego, Taryfy podatkowe-…

Burchfeld, Pan Bauer od 10 ogrodników, 3 dorocznych, 22 czynszowników, 2 karczem pańskich- florenów 7 groszy 26…, [10], str. 80. 1397: …. i Piotra z Borgfeld …. [38], str. 348.

2. Chudomin k. Goszyna Św. Wojciech

Chudomino, Hudomino, z Chudomina. Nazwa miejscowości zaginiona. 1339: Chodomyn, XVI w.: Chudomina, własność szlachecka, obszar 12 włók, 2 ogrodn., karczma, 1682: dobra ziemskie, 1 włość, 5 włók folwarcznych, karczma pańska; potem brak wiadomości, być może przyłączony został do Goszyna, koło którego był położony [4], str. 1014. 1905: Do parafii Św.

Wojciech należał też pod koniec XVI wieku szlachecki majątek Chudomin, [6], str. 123. 1583: Lecz Rozrażewski podczas wizytacji wymienia Chudomin jako należący do parafii Pręgowo, [9], str. 216. 1402: …i sołtysi Wawrzyniec z

Chudomina (dziś w obrębie Goszyna w parafii pręgowskiej) … [38], str. 338.

3. Czapielsk Czapielsk i

okolice Czapielsk

Czapielsk w różnych odmianach oraz tzw. Uty (Huty) z dopiskiem "Czapielsk" w różnych odmianach (np. Uta Gorna Czapielska). Problemem jest wystąpienie nazwy miejscowości (tzw. Uty) bez dopisku lokalizacyjnego. Poniżej wykaz znalezionych takich wersji: Uty, Uta, Gorna Uta, Uta Dolna, Uta Gorna, Uty Dolne, Uty Gorne, z Uty, de Uty. Przyjęto, że powyższe miejscowości znajdują się w szeroko pojętym obrębie Czapielska. Analizę tego problemu przedstawiono w rozdziale 2.4.

4. Dobrzyń Dobrzyń ?

Dobrzẏnie. Wydaje się, że dotyczy miejscowości Dobrzyń koło Włocławka. Ale bliżej Pręgowa znajduje się Golub-Dobrzyń koło Wąbrzeźnia lub Dobrzyń koło Działdowa.

5. Horonia Orunia Św. Wojciech

Horonia, z Horonii. Przypisano do miejscowości Orunia pod Gdańskiem; Stanisław Kujot wymienia: Górkę (Alt Schottland)

… co do nazwy dowodzi przywilej na Uronią (Ohra) z r. 1339, że ten majątek się powszechnie Górką nazywał, [5], str. 55, [7], str. 241. 1584: Hieronim Rozrażewski wizytując miejscowości w podległej sobie diecezji określił miejscowość Oran jako: Villa Gedanensium. Filia ecclesiae s. Adalberti..[8], str. 407. 1879: