Praca z pakietem TROS-KA – podsumowanie

W celu stworzenia swoistej mapy drogowej osobom zainteresowanym korzystaniem z pakietu TROS-KA w niniejszym rozdziale zebrano najważniejsze informacje o charakterze aplikacyjnym.

Zawartość pakietu TROS-KA:

a) arkusze testowe (papierowe) do wszystkich pięciu narzędzi opatrzone odpowiednim nadrukiem z logo pakietu i metryką z ograniczonymi danymi personalnymi, w tym trzy różne arkusze do narzędzia KONTROLA AFEKTU (wersja dla uczniów, rodziców i nauczycieli);

b) klucze do arkuszy testowych w formie poręcznej utwardzanej folii (przyłożenie folii do arkusza z odpowiedziami pozwoli na szybkie obliczenie surowego sumarycznego wyniku badanego);

c) płyta CD z materiałami dla pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych zawierająca: elektroniczną wersją podręcznika dla pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych, materiały postdiagnostyczne (trzy części zawierające: scenariusze, gry dydaktyczne i prezentacje multimedialne), narzędzia diagnostyczne TROS-KA;

d) płyta CD z materiałami dla nauczycieli zawierająca: elektroniczną wersją poradnika dla nauczycieli, materiały postdiagnostyczne (cztery części zawierające: scenariusze, gry dydaktyczne i prezentacje multimedialne), skalę KA oraz plik instalacyjny do aplikacji BIURO PORAD.

164 Praca z pakietem TROS-KA – podsumowanie

e) dwa podręczniki z informacjami na temat założeń narzędzia, normami i warunkami realizacji diagnozy funkcjonalnej (jeden o charakterze poszerzonej monografii prezentujący w sposób kompleksowy model diagnozy funkcjonalnej skierowany głównie do specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznych i drugi dla wychowawców i nauczycieli).Poniżej zaprezentowano w postaci dziesięciu zasad model działań doradczych opracowany i zweryfikowany w ramach standaryzacji pakietu TROS-KA:

1. Punktem wyjścia prowadzenia zajęć kompensacyjnych/

rozwijających w oparciu o prezentowane materiały postdiagnostyczne jest przeprowadzenie bilansu kompetencji społeczno-emocjonalnych ucznia przy pomocy pakietu narzędzi TROS-KA, w oparciu o aplikację komputerową TROS-KA lub jej wersję papierową. Uzyskane wyniki (w wybranej/wybranych przez diagnostę skali/skalach) skonfrontowane z normami wskazują na najważniejsze obszary do pracy podczas zajęć. Uwaga terapeuty może być zatem ukierunkowana na:

a) rozwijanie umiejętności radzenia sobie z trudnościami (przy przeciętnych lub niższych niż przeciętne wynikach w skali T);

b) rozwijanie relacji społecznych, w tym rozumienia i kontroli emocji (przy przeciętnych lub niższych niż przeciętne wynikach skali R);

c) rozwijanie samowiedzy i wzmacnianie samooceny (przy przeciętnych lub niższych niż przeciętne wynikach skali O);

d) wzmacnianie motywacji wewnętrznej i wewnątrzsterowności (przy przeciętnych lub niższych niż przeciętne wynikach skali S).

Dodatkowo przygotowane materiały ukierunkowane są na rozwijanie takich kompetencji kluczowych, jak współpraca zespołowa, myślenie twórcze, przedsiębiorczość i umiejętności cyfrowe.

Pakiet TROS-KA jest zatem kompletem narzędzi nakreślających przedmiot procesu terapeutycznego/rozwijającego i w tym sensie wykorzystanie samej aplikacji diagnostycznej nie powinno być

165

Praca z uczniami ze SPE

traktowane jako jednorazowe zdarzenie (dostarczenie uczniowi informacji zwrotnej na temat posiadanych kompetencji), ale etap wstępny właściwych zajęć prowadzonych regularnie przez dłuższy czas.

2. Zajęcia prowadzone w oparciu o przygotowane scenariusze i karty pracy powinny odnosić się do obszarów zdiagnozowanych jako wymagające wsparcia. Każdy scenariusz ma zatem jasno określony cel ogólny (odnoszący się do konkretnego aspektu modelu TROS-KA) oraz odniesienie do aktualnej podstawy programowej.

3. Każde zajęcia powinny mieć jasno zarysowany wstęp, w którym prezentowane są cele spotkania oraz wykonywane są ćwiczenia wprowadzające. Pominięcie tego etapu zajęć grozi oporem uczniów i utratą motywacji do pracy. Pokazanie uczestnikowi sensu zajęć umożliwia zaspokojenie potrzeb kompetencji i autonomii – kluczowych potrzeb uczniów. Każdy specjalista/nauczyciel powinien przed spotkaniem samodzielnie odpowiedzieć sobie na pytanie dotyczące związku planowanych zajęć z rozwojem kompetencji społeczno- -emocjonalnych ucznia/uczniów.

4. W części właściwej zajęć prowadzący korzysta z opracowanych kart pracy, pamiętając jednak, że uczeń nie musi wykonać wszystkich zamieszczonych w nich ćwiczeń. Niektóre osoby potrzebują dużo więcej czasu na wykonanie zadań, niż zostało to zaplanowane w scenariuszu, i nie ma sensu ich pośpieszać. W takiej sytuacji należy zapewnić im potrzebny czas, zwłaszcza w przypadku zajęć indywidualnych.

5. Praca w oparciu o przygotowane materiały metodyczne powinna mieć strukturę procesu, stąd zaleca się, aby uczniowie po przeprowadzonych zajęciach mieli okazję do kontynuowania podejmowanych tematów i zagadnień w postaci dodatkowych ćwiczeń (propozycje w scenariuszu niewykorzystane podczas zajęć).

166 Praca z pakietem TROS-KA – podsumowanie

6. Niektóre ćwiczenia opisane w scenariuszach zajęć wymagają zaangażowania uczniów poza szkołą, np. poprzez przeprowadzenie wywiadu z rodzicami czy pozyskanie opinii rówieśników na temat zainteresowań lub ich oczekiwań dotyczących przyszłości. Proces diagnozy funkcjonalnej nie może być zamknięty w sali i powinien otworzyć się na całokształt doświadczeń uczniów.

7. Specjalista/nauczyciel korzystający z produktów pakietu TROS-KA powinien elastycznie podchodzić do działań i zaleceń w nich opisanych. Nie jest możliwe stworzenie algorytmu postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, tzw. „modelowe sytuacje” podlegają falsyfikacji w codziennej praktyce, to, co ciekawe dla jednego ucznia, może okazać się nużące i zniechęcające dla innych. Stąd jednym z najważniejszych postulatów w pracy z pakietem TROS-KA jest dynamiczna adaptacja ćwiczeń do potrzeb i oczekiwań ucznia. Można zatem potraktować prezentowane scenariusze i karty pracy jako zbiory ćwiczeń, które podlegają modyfikacjom i podporządkowują się regułom jednostkowego spotkania: prowadzący – uczeń/uczniowie, a nie dyktują jego warunki i przebieg.

8. Zajęcia powinny mieć wyraźnie wyodrębniony etap podsumowania, w którym zebrane zostają wnioski (najbardziej wartościowe są te, które werbalizuje sam uczeń) i zlecone zadania do wykonania przez ucznia w czasie do następnego spotkania. Zgodnie z klasycznymi regułami percepcyjnymi dotyczącymi „efektu pierwszeństwa” i „efektu świeżości”

to, co zostaje podkreślone na początku i na końcu zajęć, najefektywniej zapada w pamięć.

9. Ważne jest włączenie w proces terapeutyczny rówieśników i rodziców uczniów oraz nauczycieli. Zgodnie z popularnym modelem wspierania uczniów opracowanym przez Mőnksa (1986) uwzględnienie czynników

167

Praca z uczniami ze SPE

egzogennych w aktualizowaniu potencjału znacząco zwiększa efektywność udzielanej pomocy.

10. Zaleca się, aby przeprowadzone zajęcia (prowadzone cyklicznie, minimum 4–5 spotkań) podsumować raportem o charakterze diagnostyczno–relacjonującym, w którym zarówno rodzice ucznia, jak i sam uczeń znajdą aktualny opis rozwoju kompetencji społeczno--emocjonalnych oraz uzyskane w procesie kompensacyjnym/

wspierającym efekty. Przykładowy wzór raportu zamieszczono poniżej.

168 Praca z pakietem TROS-KA – podsumowanie

Propozycja raportu dla rodziców Imię i nazwisko ucznia (uczennicy):

Okres udziału w zajęciach wspierających rozwój społeczno-emocjonalny:

Opis diagnozowanych obszarów:

Obszar Diagnoza

Np. sprawczość

Np. relacje społeczne

Główne obszary wsparcia w ramach prowadzonych zajęć:

Obszar wsparcia Uzyskane efekty Np. kształtowanie

motywacji wewnętrznej

Np. kontrola emocji

Mocne strony ucznia (uczennicy):

• np. kreatywność, zdolności komunikacyjne.

Obszary wymagające dalszego wsparcia:

• np. kontrola emocji w sytuacjach trudnych.