Preorientacji zawodowej dzieci

Najwcześniejszym okresem życia człowieka, w którym dochodzi do ob-cowania z elementami świata zawodowego, a więc tym, w którym kształtują się pierwsze doświadczenia związane z tym światem, jest dzieciństwo.

B. S. Bloom uważa, że połowa potencjału intelektualnego jednostki tworzy się w ciągu pierwszych pięciu lat życia dziecka²⁸². Dlatego między innymi uważa się, że włączanie dzieci w społeczny proces pracy powinno się rozpoczynać możliwie wcześnie, nie później jednak jak w wieku przedszkolnym, gdyż – jak słusznie zauważa S. Skrzypiec – „wczesne przeżycia pozostawiają trwałe ślady w psychice, a zmiany w psychice ukształtowane w okresie przedszkol-nym wywierają wpływ na powstanie zmian następnych”²⁸³.

Włączenie dziecka w społeczny proces pracy od początku trwania wieku przedszkolnego to, z punktu widzenia rozwoju zawodowego, bardzo istotne zadanie, bowiem wiek przedszkolny to czas wzmożonej aktywności poznaw-czej, twórpoznaw-czej, badawpoznaw-czej, werbalnej dziecka, wyrażającej się silną potrzebą

281 T. W. Nowacki, Zawodoznawstwo..., dz. cyt., s. 278.

282 Zob. B. S. Bloom, Stability and Change in Human Charakteristic, New York 1964.

283 S. Skrzypiec, Kształtowanie postaw dzieci i młodzieży wobec pracy, Wrocław 1979, s. 147.

intelektualnych wrażeń, przeżyć, potrzeby działania jako narzędziem służą-cym do poznawania otaczającej rzeczywistości. Rozwój dziecka wieku przed-szkolnego odznacza się zarówno dużym dynamizmem zachodzących zmian rozwojowych, jak i sporą plastycznością w przyjmowaniu wiedzy i zdobywa-niu społecznego doświadczenia²⁸⁴. Wszystko to stwarza dobrą podstawę do kształtowania świadomości prozawodowej dziecka. Można więc mówić o preorientacji zawodowej dzieci wieku przedszkolnego.

Pojęcie preorientacji zawodowej jest różnie definiowane. W Słowniku pe-dagogicznym W. Okonia²⁸⁵ oraz Słowniku psychologicznym pod redakcją W. Szewczuka²⁸⁶ terminu „preorientacja” używa się zamiennie z terminem

„orientacja”, a przecież sięgając do pierwszego z brzegu słownika języka pol-skiego widzimy, że przedrostek „pre-„ oznacza: przed, najpierw, uprzedni, początkowy, wczesny²⁸⁷. Oznacza to, że termin „preorientacja” nie może być używany zamiennie z terminem „orientacja”, która odnosi się do starszych dzieci i młodzieży.

Preorientacja zawodowa według Z. Wiatrowskiego traktowana jest jako układ przypadkowych i celowych oddziaływań, umożliwiających jednostce i zespołom zdobycie wiedzy o zawodach. Chodzi tu w szczególności o działa-nia prowadzone w domu rodzinnym dziecka, w przedszkolu i w szkole na etapie nauczania początkowego²⁸⁸.

Poddając oglądowi termin „preorientacja zawodowa”, warto sięgnąć do poglądu W. Rachwalskiej, która preorientację zawodową odnosi do okresu I-III klasy szkoły podstawowej, uważając, że w świetle koncepcji procesu wyboru zawodu, należy ją prowadzić także we wcześniejszych latach życia dziecka²⁸⁹.

K. M. Czarnecki termin „preorientacji zawodowej” odnosi wyłącznie do dzieci, twierdząc, że jest to „taki stan i rozwój ich świadomości prozawodo-wej, który wskazuje na to, że stopniowo, wraz z rośnięciem i rozwojem coraz wyraźniej w ich świadomości pojawiają się zagadnienia związane z zawodem i pracą zawodową człowieka dorosłego, w pierwszej kolejności rodziców dziecka”²⁹⁰. Terminem tym określa autor również te wszystkie działania ich

284 Zob. B. Grzeszkiewicz, Preorientacja zawodowa dzieci w wieku przedszkolnym, Szczecin 2004, s. 10.

285 W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 1984, s. 241-242.

286 W. Szewczuk (red.), Słownik psychologiczny, Warszawa 1979, s. 209.

287 B. Dunaj, Współczesny słownik..., dz. cyt., s. 1381.

288 Zob. Z. Wiatrowski, Pedagogika pracy w zarysie, Bydgoszcz 1985, s. 121.

289 W. Rachwalska, Problemy orientacji zawodowej, Warszawa 1987, s. 189.

290 K. M. Czarnecki, Profesjologia..., dz. cyt., s. 107.

rodziców oraz wychowawców w żłobkach, przedszkolach i nauczycieli klas I-III, które wzbogacają wiedzę dzieci i rozwijają proste umiejętności proza-wodowe oraz poszerzają ich świadomość dotyczącą pracy człowieka, wyróż-niając trzy następujące podokresy:

− preorientacji prozawodowej dzieci wieku żłobkowego,

− preorientacji prozawodowej dzieci wieku przedszkolnego,

− preorientacji prozawodowej uczniów edukacji wczesnoszkolnej.

Preorientacja jest tym pojęciem, które w literaturze (a zwłaszcza literatu-rze podejmującej problematykę rozwoju zawodowego człowieka) pojawiało się nieco wcześniej, np. S. Szajek nawiązując do teorii rozwoju Donalda Supe-ra mianem preorientacji określa „wszystkie działania podejmowane przez rodziców, nauczycieli, pedagogów szkolnych i inne osoby z otoczenia dziecka w okresie do 10 roku życia, mające na celu: stopniowe wprowadzanie dzieci w zagadnienia pracy zawodowej i zagadnienia przemian zachodzących w jej treściach i charakterze”²⁹¹. Autor ten okres preorientacji określa także jako podokres fantazji, nazywając go propedeutyką zawodową, przekonując, że na tym etapie praca rodziców, nauczycieli, pedagogów szkolnych powinna sta-nowić nieodłączną część procesu nauczania i wychowania dzieci przez pracę, w umiłowaniu i gotowości do pracy oraz szacunku do ludzi, którzy wykonują społecznie użyteczne zadania²⁹². To bardzo istotne spostrzeżenie, bowiem już na tym etapie rozwoju dziecka nauczyciel, rodzic bądź opiekun może i powi-nien zaobserwować, jakie skłonności zawodowe wykazuje dziecko, a dzięki gromadzeniu takich informacji, płynących z ciągłej obserwacji dziecka można określić pewne predyspozycje, które później przeradzają się w zainteresowa-nia dziecka, a z czasem niekiedy również w marzezainteresowa-nia. Ważna na tym etapie (co konsekwentnie podkreśla również S. Szajek) jest współpraca – jaka po-winna mieć miejsce – domu rodzinnego, przedszkola i szkoły, bowiem wła-śnie tam dziecko zapoznaje się ze społecznym znaczeniem pracy, kształtuje umiejętności samoobsługowe, rozbudza swoje zainteresowania otaczającym go światem.

Autorzy zajmujący się okresem preorientacji zawodowej podkreślają, że w stadium rośnięcia dziecka, kiedy preorientacja zawodowa ma bardzo duży wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka, nie należy kłaść nacisku na przybliżanie jednego, konkretnego zawodu czy nawet grupy określonych wodów. Dzieci powinny mieć możliwość poznawania cech różnych grup za-wodowych i pracy w tych zawodach, a osoby podejmujące działania z zakresu

291 S. Szajek, Orientacja i poradnictwo zawodowe, Warszawa 1979, s. 56.

292 Tamże, s. 175.

preorientacji zawodowej powinny kształtować u dzieci pozytywny stosunek do wykonywania każdej pracy i odpowiednie motywacje do podejmowania samodzielnej pracy. Preorientacja zawodowa powinna właśnie tym celom służyć, bowiem jak twierdzi E. Turska²⁹³ w okresie tym do szczególnych wła-ściwości prawidłowego rozwoju dzieci tego okresu należą:

− obserwacja i naśladowanie czynności zawodowych osób dorosłych,

− gromadzenie wiedzy o zawodach i czynnościach zawodowych dorosłych,

− korzystanie z różnorodnych źródeł wiedzy o zawodach i czynnościach zawodowych,

− pojawianie się zawodowych marzeń dziecięcych.

Podobnie uważa A. Bańka²⁹⁴, uzupełniając ten katalog o dwie nowe wła-ściwości:

− marzenia zawierające się w zdaniu „Jak dorosnę, to będę...”,

− rozwój wiedzy o nazwie i funkcji prostych narzędzi pracy.

Katalog ten w sposób znaczący rozszerza K. M. Czarnecki²⁹⁵, proponując takie właściwości jak:

− obserwację i naśladownictwo czynności zawodowych osób dorosłych z najbliższego otoczenia dziecka,

− rozwój wiedzy o zawodach,

− rozwój wiedzy o czynnościach zawodowych ludzi dorosłych,

− rozwój wiedzy o nazwie i funkcji prostych narzędzi pracy,

− prozawodowe marzenia dziecięce,

− prozawodowe nastawienia dziecięce,

− określenie źródeł wiedzy i nastawień prozawodowych dzieci.

Niezależnie od tego, które i ile z przytoczonych tu właściwości prozawo-dowego rozwoju dzieci okresu preorientacji zawodowej uczynimy przedmio-tem dalszych, bardziej pogłębionych analiz, warto mieć na uwadze, że każda z nich zbliża dzieci do procesu pracy człowieka, kształtuje wiedzę o tej pracy i ma znamienny wpływ na kształtowanie stosunku do tej pracy. Dlatego moż-na założyć – nie popełniając większego błędu – że mają one (jak ukazują

293 E. Turska, Od zabawy do pracy, Katowice 2000, s. 32.

294 A. Bańka, Zawodoznawstwo, doradztwo zawodowe i pośrednictwo pracy, Poznań 1995, s. 318.

295 K. M. Czarnecki, Profesjologia..., dz. cyt., s. 108.

niki wielu badań empirycznych²⁹⁶) swój istotny udział w kształtowaniu rozwo-ju zawodowego w całym cyklu życia jednostki, a w późniejszym okresie życia również w kierowaniu własnym rozwojem zawodowym. Jeśli tak jest, to jest czymś naturalnym, że powinny one stać się przedmiotem troski zarówno śro-dowiska rodzinnego, jak również wszystkich pozostałych środowisk, w któ-rych dziecko tego okresu rośnie i się rozwija (w tym głównie przedszkola i szkoły podstawowej).

Rodzina – jak wcześniej wspomniano – jest pierwszym środowiskiem rozwoju dziecka i najtrwalej kształtuje jego osobowość²⁹⁷. Prawidłowo funk-cjonująca, kierująca się humanistycznymi wartościami tworzy niezwykle sprzyjające warunki wychowania do pracy i przez pracę. Można więc mówić, że to właśnie w rodzinie, gdzie w wyniku uczestniczenia dziecka w natural-nych sytuacjach życiowych, każdego dnia nabywa ono nowe doświadczenia, uczy się samodzielności, a więc rozpoczyna się proces przygotowania dziecka do pracy, a także troski o własny rozwój zawodowy, bowiem dobrze zorgani-zowana praca w domu przyzwyczaja dzieci do porządku, kształci poczucie piękna²⁹⁸. W takich okolicznościach rozpoczyna się u dziecka (jeszcze nie uświadomiony) proces kształtowania kultury pracy.

Początkowo dziecko przebywające pod ciągłą opieką dorosłych bacznie obserwuje ich zachowanie, śledzi każdy ruch. Później zaczyna ich naślado-wać, podejmując próby samodzielnego wykonania prostych czynności – zwłaszcza czynności samoobsługowych. Jest to dla rodziców – jak dowiodła w swoich dociekaniach badawczych W. Rachwalska²⁹⁹ – właściwy czas do tego, by w sposób zamierzony zaczęli uczyć pierwszych czynności, bowiem ciekawość świata jako naturalna właściwość psychiki dziecka jest w tym okre-sie sprzymierzeńcem rodziców w kształtowaniu jego rozwoju. Warto więc właściwie wykorzystywać zarówno tę ciekawość poznawczą dziecka, jak również jego ruchliwość, która w tym okresie zaczyna być bardzo widoczna.

Można to czynić poprzez systematyczne wdrażanie dzieci do samodzielnego wykonywania czynności samoobsługowych (takich chociażby jak: rozbieranie się i ubieranie, samodzielne wykonywanie codziennych czynności higieny

296 Wystarczy sięgnąć do wyników badań B. Grześkiewicz, Preorientacja..., dz. cyt., s. 91-145; K. M. Czarneckiego, Profesjologia..., dz. cyt., s. 108-118; B. Wilgocka-Okoń, Zasób umysłowy dzieci dawniej i dziś, Warszawa 1989 i wielu innych.

297 Wynika to z faktu, że w rodzinie istnieje trwały i ciągły proces więzi emocjonal-nych, a także wzajemnego oddziaływania w procesie kształtowania osobowości członków rodziny (w tym zwłaszcza osobowości małego dziecka).

298 Zob. T. W. Nowacki, Wychowanie przez pracę, Warszawa 1966, s. 103.

299 W. Rachwalska, Wychowanie przez pracę w rodzinie jako przygotowanie do pra-widłowego wyboru zawodu, Częstochowa 1990.

osobistej – mycie zębów, układanie swojego ubrania itp.), a następnie pro-stych czynności niezbędnych do utrzymania właściwego porządku i ładu np. w czasie i po zakończeniu zabawy (takich jak ułożenie we właściwym miejscu zabawek, posprzątanie, ustawienie sprzętu czy złożenie rozebranej zabawki). Już te najprostsze czynności, systematycznie wykonywane, mają wielostronne znaczenie wychowawcze, a także częściowo edukacyjne: sprzy-jają usprawnianiu małej motoryki, kształtują koordynację wzrokowo-ruchową, służą dziecku do uzyskania informacji o przedmiotach codziennego użytku, ich właściwościach, uczą prawidłowego posługiwania się nimi, a więc uła-twiają poznawanie otoczenia, a z czasem wyrabiają u dziecka właściwe nawy-ki, przyzwyczajają do samodzielności, cierpliwości i wytrwałości³⁰⁰.

Małe dzieci – jak dostrzega K. M. Czarnecki – nie znają i nie rozumieją jeszcze terminów zawodoznawczych, ale starają się je poznawać poprzez za-dawanie pytań typu: jak się to nazywa?, co się z tym robi?, a środowisko ro-dzinne w związku z możliwością bezpośredniego kontaktu z dzieckiem jest właściwym miejscem do udzielania odpowiedzi na takie i podobne pytania, a także wywoływania tego typu ciekawości dziecka³⁰¹.

Wraz z wiekiem rozszerza się zakres czynności, które dziecko jest w sta-nie wykonywać samodzielsta-nie. Obok czynności samoobsługowych czy zwią-zanych bezpośrednio z aktywnością zabawową dziecka, coraz częściej poja-wiają się obowiązki na rzecz domu i rodziny, które w opinii Z. Szamotulskiej mogą być doskonale wykorzystywane w procesie preorientacji zawodowej dzieci³⁰². Nie należy jednak wykorzystywać dzieci do wykonywania wszyst-kich prac. Dziecko, które ma wykonywać określone prace, powinno mieć po-czucie sensu wykonywanej w domu pracy, widzieć cel, któremu praca ta służy oraz jej rzeczywistą przydatność. Wtedy, kiedy dziecko będzie dostrzegać te wartości wynikające z wykonywania pracy oraz jego praca będzie poważnie traktowana przez rodziców bądź opiekunów, praca ta będzie najlepszą drogą kształtowania pojęć w zakresie wartości, jakie niesie ze sobą praca ludzka w ogóle, a w niej praca zawodowa. Dziecko, wykonując pracę, przyswaja sobie nazwy różnych przedmiotów, narzędzi, ich właściwości, sposobów

300 Zob. B. Grzeszkiewicz, Preorientacja..., dz. cyt., s. 31-49.

301 K. M. Czarnecki, Profesjologia..., dz. cyt., s. 109.

302 Z. Szamotulska, Wychowanie do pracy dzieci 7–9-letnich w domu rodzinnym, Bydgoszcz 1997, s. 205; również problematyka ta jest obecna w pracach:

J. Nikitowicz, Udział dziecka w organizacji życia rodzinnego, Warszawa 1987;

T. Szustorowa, Wychowanie w rodzinie a trwała gotowość do podejmowania działań na rzecz celów pozaosobistych, „Psychologia Wychowawcza” 1971, nr 3; W. Ra-chwalska, Wybór zawodu a wychowanie przez pracę w rodzinie, Warszawa 1984, i innych.

stosowania tych narzędzi oraz umiejętności właściwego posługiwania się ni-mi. To poprzez działanie – jak ukazują wyniki prowadzonych badań z tego zakresu – i doświadczenie wyniesione z tego działania dochodzi do przyswa-jania pojęć ważnych z punktu widzenia rozwoju zawodowego dziecka.

Według B. Grzeszkiewicz „dla kształtowania się dziecięcej preorientacji w świecie pracy znaczenie ma szereg czynników i mechanizmów, występu-jących w życiu rodzinnym. Do najważniejszych, zdaniem autorki, można zaliczyć:

1. powielanie przez dzieci wzorców osobowych rodziców i najbliższych członków rodziny, którzy postrzegani są przez dziecko także poprzez pry-zmat zawodowego funkcjonowania – naśladownictwo i identyfikacja;

2. wiedzę i doświadczenie zawodowe dorosłych, które są świadomie bądź nieświadomie przenoszone na grunt rodziny i pośredniczą w zdobywaniu przez dzieci informacji o świecie zawodowym oraz kształtują określone postawy wobec pracy”³⁰³.

Słusznie B. Grzeszkiewicz uznała, że są to najważniejsze czynniki sprzy-jające preorientacji zawodowej dziecka mającej miejsce w rodzinie, bowiem to właśnie rodzice (niekiedy także dziadkowie, bądź starsze rodzeństwo) są dla dziecka pierwszym źródłem informacji i pierwszym wzorem ludzi pracu-jących, które ujawniają się w toku codziennego życia rodzinnego, „w trakcie normalnie toczącego się dnia powszedniego w codziennych sprawach, w spontanicznych nie reżyserowanych sytuacjach”³⁰⁴. Właśnie w tej sponta-niczności można doszukiwać się pozytywnych walorów preorientacji zawo-dowej dziecka, które obserwując rodziców, prowadząc z nimi rozmowy i wy-słuchując wnikliwych wyjaśnień nie tylko gromadzi i wzbogaca wiedzę o ich pracy zawodowej, ale również, jak twierdzi B. Grzeszkiewicz, „nasiąka” at-mosferą zawodów wykonywanych przez rodziców, zaczyna dostrzegać wiele cech, które charakteryzują ich zawodowe życie. Poprzez takie codzienne „by-towanie” w tej atmosferze coraz lepiej potrafią określać niektóre czynności zawodowe rodziców, wykonywany przez nich zawód, określać miejsce ich pracy czy w końcu dostrzegać użyteczność ich pracy zawodowej. Należy więc uznać i właściwie wykorzystywać w procesach preorientacji zawodowej dzie-ci fakt, że w rodzinie rozpoczyna się i zachodzi główny nurt socjalizacji jed-nostki, toczy się jej rozwój i formułują się struktury poznawcze osobowości oraz jej najważniejsze cechy. Oznacza to, że wychowanie w rodzinie stanowi podstawę do dalszego rozwoju dziecka w ogóle (w tym również rozwoju

303 B. Grzeszkiewicz, Preorientacja..., dz. cyt., s. 37-38.

304 Tamże, s. 39.

wodowego), lecz nie tylko rodzina i najbliższe otoczenie są tymi środowiska-mi, którym przypisuje się tak istotną rolę w preorientacji zawodowej dziecka.

Drugim takim środowiskiem jest oczywiście przedszkole, do którego trafia coraz więcej dzieci przed podjęciem obowiązku szkolnego (na marginesie warto wspomnieć tutaj o zamiarze objęcia edukacją przedszkolną całej popu-lacji dzieci wieku przedszkolnego).

Przedszkole jest instytucją, której zadaniem jest wspieranie działań po-dejmowanych w rodzinie i uzupełnianie wychowania, które nadal toczy się w rodzinie o te elementy, które dziecko może nabyć jedynie w grupie, wśród rówieśników, będąc pod opieką nauczyciela. Stąd w całym okresie edukacji przedszkolnej w odniesieniu do wszystkich działań, które podejmowane są w sprawach dziecka niezbędna jest wzajemna współpraca i ścisłe współdzia-łanie przedszkola i domu rodzinnego. Taka wzajemna dobrze rozumiana współpraca niezbędna jest również w zakresie kontynuowania preorientacji zawodowej dziecka.

Dziecko „trafia” do przedszkola zazwyczaj między trzecim a szóstym ro-kiem życia. Jest to czas, w którym w rozwoju dziecka mają miejsce niezwykle ważne zmiany rozwojowe. Zmiany te dotyczą również rozwoju zawodowego dziecka, które nadal wykazuje duże zainteresowanie otaczającą go rzeczywi-stością i gromadzeniem wiedzy o ludziach i ich pracy, o narzędziach i urzą-dzeniach, którym w tej pracy się posługują, a także czynnościach, które wy-konują. Jest to również czas dalszego wzrostu ich aktywności nie tylko poznawczej, ale również aktywności intencjonalnej nastawionej na realizację określonych celów oraz aktywności psychomotorycznej, a także aktywności zawodowej. W przypadku aktywności intencjonalnej, podobnie jak aktywno-ści zawodowej dotyczyć one mogą celu podejmowanych czynnoaktywno-ści, przedmio-tu, warunków, sposobów, narzędzi oraz efektów i skutków działania. Ponadto dziecko tego okresu – jak pokazują wyniki badań I. Walczyna³⁰⁵ – w różnych formach swojej działalności, tworzy rzeczy i obrazy, w których odzwierciedla-ją się jego emocjonalne przeżycia, czy też doświadczenia.

Wychodząc z tych uwarunkowań charakteryzujących rozwój dziecka okresu przedszkolnego można przyjąć, że wychowanie przez pracę i do pracy realizowane w przedszkolu powinno przejawiać się głównie poprzez:

− dostarczenie nowej wiedzy o pracy zawodowej i zawodach osób dorosłych,

305 I. Walczyna, Problematyka podmiotów i twórczości w wychowaniu dzieci w wieku przedszkolnym, [w:] Główne zagadnienie psychopedagogiczne wychowania dzieci w przedszkolu, red. I. Walczyna, Warszawa 1990.

− porządkowanie istniejącej w świadomości dzieci wiedzy o pracy zawodo-wej i zawodach osób dorosłych,

− organizowanie pokazów prostych czynności zawodowych, narzędzi i mate-riałów pracy połączonych z wyjaśnianiem słownym,

− zapoznawanie wychowanków z efektami (rezultatami) pracy ludzi pracują-cych w różnych zawodach i na różnych stanowiskach pracy,

− wykorzystywanie literatury dziecięcej, która ukazuje pozytywne przykłady postępowania jej bohaterów,

− systematyczne manipulowanie przez dziecko przedmiotami codziennego użytku, które umożliwiają uzyskiwać informacje o ich właściwościach i uczy prawidłowego posługiwania się nimi,

− włączanie dzieci w proces wykonywania prac dostosowanych do ich wieku i możliwości rozwojowych (w tym prac społecznie użytecznych),

− organizowanie ćwiczeń (treningów) wykonywania przez dzieci określo-nych czynności celem wyrabiania trwałych przyzwyczajeń i nawyków,

− wyznaczanie stałych obowiązków dostosowanych do sił i możliwości psy-chofizycznych dziecka,

− pomoc, którą dzieci mogą służyć młodszym i słabszym kolegom,

− organizowanie różnego rodzaju prac zespołowych.

− „Przedszkole to nie tylko – jak trafnie sformułowała B. Grzeszkiewicz :

− źródło doświadczeń dzieci z konkretną pracą jako działalnością zorgani-zowaną, która prowadzi do określonych efektów,

− to także:

− źródło dziecięcych doświadczeń z ludźmi pracy środowisk pozarodzin-nych, z przedstawicielami określonych instytucji zorganizowanych zgodnie z zasadami panującymi w świecie formalnych zależności i społecznego podziału pracy,

− źródło intencjonalnego tworzenia wiedzy o rzeczywistości społeczno-zawodowej”³⁰⁶.

Analizując programy wychowania przedszkolnego można dostrzec, że za-leca się, aby gromadzenie przez dzieci wiedzy o pracy, zawodach, rzeczywi-stości społeczno-zawodowej (a więc preorientacja zawodowa dzieci) odbywa-ło się w przedszkolu między innymi poprzez³⁰⁷:

306 B. Grzeszkiewicz, Preorientacja..., dz. cyt., s. 61.

307 Programy wychowania w przedszkolu: E. Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, I. Wasilewska, A. Łada-Grodzicka, ABC... Program wychowania przedszkolnego XXI wieku, Warszawa 2000; Cz. Cyrański, M. Kwaśniewska, Moje przedszkole.

Pro-− obserwowanie, poznawanie pracy, wykonywanych czynności, narzędzi używanych przez osoby zatrudnione w przedszkolu. Kształtowanie wła-ściwych postaw wobec wszystkich pracowników przedszkola i rozumienie znaczenia tej pracy;

− obserwowanie posługiwania się przez dorosłych różnymi narzędziami i urządzeniami ułatwiającymi codzienne życie (np. odkurzacz, pralka, robot kuchenny, żelazko, suszarka do włosów, maszyna do szycia, komputer);

− obserwowanie pracy ludzi w najbliższym otoczeniu – zwrócenie uwagi na podstawowe czynności, narzędzia, charakterystyczny ubiór. Próby nazy-wania niektórych zawodów (np. kucharka, sprzedawczyni, policjant, lekarz);

− poznawanie pracy punktów usługowych działających w pobliżu przedszko-la (w zależności od środowiska lokalnego), np. zakład fryzjerski, szewski, pralnia, placówki handlowe. Nazywanie zawodów, poznawanie narzędzi i określanie wykonywanych czynności. Rozumienie społecznego znaczenia tych punktów;

− poznawanie miejsc użyteczności publicznej, takich jak: szkoła, przychod-nia lekarska, apteka, poczta, komisariat policji, straż pożarna, biblioteka, kino, dom kultury itd. Posługiwanie się nazwami popularnych zawodów;

− poznawanie wybranych zawodów związanych z wytwarzaniem znanych dzieciom produktów z wyraźnie zauważalnymi efektami pracy. Poznawa-nie wieloetapowości pracy (np. od ziarenka do bochenka, od buraka do li-zaka, droga listu);

− poznawanie pracy w zakładach produkcyjnych wykorzystujących roboty i inne urządzenia elektroniczne – np. taśmy produkcyjne w fabryce cukier-ków, przy montażu samochodów (poprzez wycieczki, filmy, serie obraz-ków);

− dowiadywanie się o zawodach już zapomnianych albo rzadkich (głównie związanych z małą mechanizacją) i zawodach nowych, które dawniej nie były znane, jak informatyk, kosmonauta, elektronik, programista itp.;

− urządzanie kącików tematycznych (np. poczty, zakładu fryzjerskiego, ga-binetu lekarskiego, sklepu spożywczego).

Ważną formą wyzwolenia ciekawości poznawczej dziecka wieku

Ważną formą wyzwolenia ciekawości poznawczej dziecka wieku

W dokumencie Czesław Plewka Kierowanie własnym rozwojem zawodowym (Stron 162-175)