Proces przygotowania i zbierania ankiet

Pierwszym etapem procesu przygotowywania i zbierania ankiet było określenie celu i założeń, jakie miały realizować prowadzone badania ankietowe. Na tej podstawie, opierając się również na efektach badań opisanych w rozdziałach 2 i 3 niniejszej pracy, opracowana została treść pytań i odpowiedzi, jakie powinna zawierać ankieta, a także ich kolejność, układ i forma prezentacji. W następnej kolejności pytania te zostały pogrupowane i podzielone na strony, na jakich miały się znajdować, została również zaprojektowana strona tytułowa i strona końcowa.

Znając pożądany wygląd, układ i treść ankiety, konieczny był właściwy wybór narzędzia, które posłuży do jej stworzenia. Ze względu na wygodę i niski koszt prowadzenia tego typu

142

badań, autorka zdecydowała się przeprowadzić ankiety w formie elektronicznej. Na tym etapie rozważane było skorzystanie z gotowych narzędzi do tworzenia ankiet online. Niestety, mimo niższego kosztu, szybkości i prostoty wykorzystania tego typu narzędzi, nie dawały one możliwości stworzenia pożądanego układu ankiety. Ze względu na konieczność indywidualnej konstrukcji ankiety oraz większy profesjonalizm wykorzystania tego typu narzędzia, autorka postanowiła stworzyć ankietę od podstaw, na własnej stronie internetowej. Jak pokazują badania, ankiety umieszczane na stronach www są najczęściej stosowaną i polecaną formą ankiet, również ze względu na większy stopień realizacji próby badawczej (Zając, Batorski, 2007, s. 237). W trakcie tworzenia strony, na bieżąco dopracowywane były szczegóły dotyczące wyglądu ankiety. Gotowa ankieta została wielokrotnie przetestowana zarówno pod kątem logiki, poprawności pytań i proponowanych odpowiedzi, jak i poprawności działania strony internetowej, na której się znajdowała.

Kolejnym etapem było określenie grupy docelowej dla prowadzonych badań ankietowych. Ankieta skierowana była do osób zajmujących się zarządzaniem ryzykiem w organizacjach działających w Polsce, które posiadają wdrożone (lub są w trakcie wdrażania) dojrzałe systemy zarządzania ryzykiem. Osoby ankietowane z założenia miały przede wszystkim dobrze orientować się w zagadnieniach związanych z zarządzaniem ryzykiem (zawłaszcza ERM), posiadać w tym zakresie wiedzę i doświadczenie oraz mieć możliwość udzielenia odpowiedzi na pytania dotyczące systemu zarządzania ryzykiem stosowanego w wybranym przedsiębiorstwie (zazwyczaj przedsiębiorstwie, w którym ankietowany był zatrudniony w momencie wypełniania ankiety). Aby dotrzeć do takich osób konieczne było zidentyfikowanie organizacji, w których mogli być oni zatrudnieni, a więc przedsiębiorstw posiadających wdrożony dojrzały system zarządzania ryzykiem. Istotną grupą takich przedsiębiorstw były zidentyfikowane przez autorkę spółki giełdowe, które opisywały w sprawozdaniach finansowych stosowane przez siebie zasady zarządzania ryzykiem6. Ze względu na stosunkowo rzadkie publikowanie przez pozostałe, nie notowane na giełdzie przedsiębiorstwa informacji dotyczących stosowanych przez nie systemów zarządzania ryzykiem, dotarcie do takich organizacji było niezwykle trudne. Mimo tego autorka dołożyła wszelkich starań, aby zidentyfikować jak największą liczbę tego typu przedsiębiorstw.

143

Po zidentyfikowaniu grupy przedsiębiorstw spełniających założenia badań, konieczne było dotarcie do właściwych osób, zajmujących się zarządzaniem ryzykiem w tychże przedsiębiorstwach. Był to proces niezwykle trudny i czasochłonny. Pierwszym jego etapem był kontakt telefoniczny z przedstawicielem danej organizacji – zazwyczaj były to osoby zatrudnione w biurach relacji inwestorskich, biurach zarządu lub sekretariatach tychże przedsiębiorstw – z prośbą o kontakt do właściwej osoby w danej organizacji. Aby zwiększyć prawdopodobieństwo odpowiedzi autorka dzwoniła na oficjalnie udostępnione przez przedsiębiorstwa numery telefonów zazwyczaj od poniedziałku do czwartku w godzinach od 10.00 do 14.00. Niestety już na tym etapie można było dostrzec wiele problemów. W przypadku niektórych organizacji, mimo wielokrotnych prób, żaden z podanych oficjalnie na stronach internetowych spółek telefonów nie odpowiadał. W takich sytuacjach autorka przesyłała do tych organizacji maila z prośbą o kontakt do właściwej osoby bądź o przesłanie ankiety bezpośrednio do takiej osoby. W przypadku kilku przedsiębiorstw, już na etapie wstępnej rozmowy telefonicznej, rozmówcy informowali, że z uwagi na politykę firmy, żaden z pracowników nie może wziąć udziału w badaniach. Co więcej, kilka przedsiębiorstw, pomimo opublikowania informacji o wdrożeniu systemu zarządzania ryzykiem opartego o ISO 31000 lub systemu zintegrowanego zarządzania ryzykiem informowało, że nie posiadają w swojej strukturze osoby odpowiedzialnej za zarządzanie ryzykiem, bądź że nie są w stanie wypełnić ankiety.

Warto również podkreślić, że badania były bardzo utrudnione również ze względu na wprowadzone niedawno Rozporządzenie o ochronie danych osobowych (tzw. RODO) (Parlament Europejski i Rada UE, 2016). W znakomitej większości przypadków, powołując się na ochronę danych osobowych lub politykę danego przedsiębiorstwa, rozmówcy nie chcieli udostępniać jakichkolwiek informacji na temat pracowników (w tym nazwisk osób zajmujących się zarządzaniem ryzykiem, ich adresów e-mail czy służbowych numerów telefonów). W takich przypadkach autorka przesyłała drogą mailową link do ankiety, z prośbą o skierowanie jej do właściwej osoby, na adres podany przez rozmówcę.

W każdym przypadku, w którym udało się uzyskać bezpośredni kontakt do osoby zajmującej się zarządzaniem ryzykiem w danym przedsiębiorstwie, autorka wysyłała maile do takich osób z linkiem do ankiety oraz prośbą o jej wypełnienie. Jeśli była taka możliwość, przesłanie ankiety drogą elektroniczną poprzedzone było telefonem bezpośrednio do osoby

144

ankietowanej. Miało to na celu zachęcenie i zmotywowanie respondentów do wypełnienia ankiety.

Proces zbierania ankiet trwał ponad 3 miesiące, od 20.11.2018 (data rozpoczęcia rozsyłania próśb o wypełnienie ankiety, równocześnie data wpłynięcia pierwszej ankiety) do 4.03.2019 (data zakończenia zbierania ankiet). Ostatnia wypełniona ankieta wpłynęła 1.03.2019. Aby zwiększyć stopień realizacji próby, prośby o wypełnienie ankiet nie były rozsyłane w okresie świąteczno-noworocznym (Zając, Batorski, 2007, s. 238).

Poszczególne etapy procesu przygotowywania i zbierania ankiet zostały przedstawione w sposób uproszczony na schemacie poniżej (Schemat 3).

145

Schemat 5: Proces przygotowywania i zbierania ankiet.

Źródło: Opracowanie własne.

Warto podkreślić, że powyższy schemat przedstawiający proces realizacji badań ankietowych pokazuje proces wzorcowy. W części opisującej etapy związane z rozsyłaniem ankiet (od etapu kontaktu z przedstawicielami organizacji) proces ten różnił się nieznacznie w zależności od organizacji, co zostało opisane powyżej, w niniejszym podrozdziale. W wielu

Określenie celu i założeń badań ankietowych

Opracowanie treści pytań i odpowiedzi, określenie ich kolejności, formy i układu

Pogrupowanie pytań i podzielenie ich na strony, zaprojektowanie strony tytułowej i końcowej

Wybór narzędzia badawczego

Stworzenie ankiety na stronie www

Przetestowanie działania ankiety

Określenie grupy docelowej dla prowadzonych badań

Identyfikacja organizacji, w których mogą być zatrudnione osoby z grupy docelowej

Kontakt telefoniczny z przedstawicielami organizacji (relacje inwestorskie, biuro zarządu, sekretariat)

Kontakt telefoniczny bezpośrednio z respondentem

146

przypadkach, ze względu na utrudniony kontakt z poszczególnymi przedsiębiorstwami oraz brak możliwości uzyskania bezpośredniego kontaktu do osoby odpowiedzialnej za zarządzanie ryzykiem w danym przedsiębiorstwie, ankiety przesyłane były na adresy mailowe sekretariatów głównych, bądź pracowników działów relacji inwestorskich z prośbą o udostępnienie ankiety właściwej osobie.