Przedsiębiorstwa rodzinne stają się coraz większą i znaczącą grupą podmiotów gospodarczych, wyróżnionych ze względu na kryterium społeczne oraz ekonomiczne. Niestety w Polsce przedsiębiorstwa rodzinne nie są jeszcze tak wnikliwie badane jak na przykład w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie organizacje te stanowią 80% do 90% wszystkich przedsiębiorstw zarejestrowanych w Ameryce Północnej. Wytwarzają one 64 % PKB i zatrudniają 62 % osób zdolnych do pracy [Astrachan, Shanker 2003]. Ponad 30 % przedsiębiorstw określanych jako rodzinne, jest prowadzona przez drugie pokolenie, 12 % przez trzecie, a około 3% przedsiębiorstw rodzinnych jest zarządzane przez czwarte i starsze pokolenia. Najstarsza działająca firma rodzinna w USA to Zildjian Cymbal Co. of Norwood,
85
MA, założona w 1623 roku w Konstantynopolu. W 1929 roku siedziba firmy została przeniesiona do USA wraz z przeprowadzką rodziny. Największa część amerykańskiego bogactwa należy do przedsiębiorstw rodzinnych. Przeanalizowanie 500 firm według wskaźnika S&P 500 pokazało, że 33,6 % firm (wśród tych 500) to przedsiębiorstwa rodzinne, w których rodzina posiada średnio co najmniej 18% akcji, a struktura kapitałowa tych przedsiębiorstw jest taka sama. Funkcjonowanie firm rodzinnych jest znacznie skuteczniejsze i efektywniejsze, a wskaźnik EVA2 jest o 5,5 % wyższy (średnio o 118,6 milionów USD) jeżeli rodzina posiada ostateczny głos decyzyjny oraz kiedy posiada większość własności firmy. Dopiero co powstałe tzw. „młode” firmy rodzinne oraz przedsiębiorstwa rodzinne z wieloletnią tradycją (dla przykładu 50 letnie), znacznie lepiej działają niż firmy nierodzinne. Wskaźnik ROA mówiący o zdolności majątku do przynoszenia dochodów jest znacznie wyższy – bo aż o 6,65 %, w przedsiębiorstwach rodzinnych niż nierodzinnych. W badanych firmach rodziny były ich właścicielami średnio przez 78 lat. Główni menedżerowie firm rodzinnych zarabiają o 10% mniej niż ich odpowiednich w firmach nierodzinnych. Bardzo ważne jest również to, że bogactwo firmy rodzinnej to nie tylko dobra materialne i finansowe, ale przede wszystkim wartości niematerialne, kultura organizacyjna i tradycje, które pozwalają przetrwać tym przedsiębiorstwom przez pokolenia [Wealth with Responsibility Study2000].
W Australii przedsiębiorstwa rodzinne stanowią i wpływają na znaczną część australijskiej gospodarki. Należy do nich 67 % firm sektora prywatnego zatrudniając 50 % ogółu dostępnej siły roboczej. Porównanie lat 1997 i 2003 w funkcjonowaniu firm rodzinnych, w badaniu przeprowadzonym przez Australian Family and Private Business Surveys, dało następujące rezultaty. 68% dyrektorów zarządzających chciałoby przejść na emeryturę w ciągu najbliższych 10 lat. W porównaniu do roku 1997 jest to 8% wzrost. 44% przedsiębiorstw rodzinnych myśli o częściowej odsprzedaży, lub o wprowadzeniu kapitału obcego już teraz lub w ciągu 10 lat- co daje 2% wzrost w stosunku do roku 1997. W ciągu najbliższych 10 lat szacowana wielkość majątku przedsiębiorstw rodzinnych jest obliczona na 1,6 triliona dolarów australijskich, co daje 1 trilion dolarów amerykańskich. W roku 1997 badanie wskazywało na księgowych, nie prawników, jako głównych doradców w czasie planowania sukcesji. Jednakże to samo badanie przeprowadzone w roku 2003 wskazywało, że
2
86
29 % firm skorzystało z usług księgowych i tyle samo skorzystało z usług prawników [Australian Family and Private Business Survey 2003].
Kolejnym krajem jest Brazylia, która z szacowaną na 184 miliony populacją jest najbardziej zaludnionym krajem Ameryki Łacińskiej oraz Karaibów i piątym najbardziej zaludnionym krajem na świecie. W Brazylii PKB wynosi 498,4 biliona USD, co czyni z niej druga największą gospodarkę w Ameryce łacińskiej i ósmą największą gospodarkę na świecie. Gospodarka tego kraju przynosi 50% wyniku ekonomicznego Ameryki Łacińskiej. Zdecydowana większość brazylijskiego biznesu jest biznesem rodzinnym. W roku 1999 było tam zarejestrowanych około 4 milionów przedsiębiorstw należących do rodziny. Brazylia jest krajem, w którym firmy rodzinne powstawały w XX wieku, a teraz są zarządzane przez czwarte i piąte pokolenie. Aż 70% największych firm brazylijskich jest zaliczane do przedsiębiorstw rodzinnych. Kluczowym sektorem gospodarki brazylijskiej jest rolnictwo i wielkie farmy w całości należące do rodzin, których liczba jest szacowana na 4,1 miliona. W rolnictwie „rodzinnym” zatrudnionych jest 77% siły roboczej dla rolnictwa, a w przedsiębiorstwach rodzinnych 84% siły roboczej z ogólnej liczby osób pracujących w szeroko pojętym biznesie, poza rolnictwem. Badania nad przedsiębiorstwami rodzinnymi są prowadzone przez Sao Paolo Business School, the Business School Sao Paolo for International Management, and the Insitituto da Empresa Familiar.
W Kanadzie z kolei szacuje się, że przedsiębiorstwa rodzinne zatrudniają 4,7 miliona pracowników na pełen etat oraz 1,3 miliona osób jako pracowników na pół etatu.3 Roczna sprzedaż przedsiębiorstw rodzinnych wynosi około 1,3 triliona USD. 27 % zarządzających tymi przedsiębiorstwami przejdzie na emeryturę w ciągu 5 lat, 29% w ciągu 6 do 10 lat, a pozostałe, 22% odejdzie z rodzinnego biznesu w ciągu 11 do 15 lat. Pomimo takich danych tylko 44% tych firm (a raczej ich menagerowie) posiadają tzw.” strategię wyjścia”, a tylko 29% ma przygotowany plan sukcesji. Ci, którzy posiadają taki plan tylko w jednej trzeciej przypadków sporządzili go bez zaangażowania członków rodziny. W przeciwieństwie do amerykańskich przedsiębiorstw rodzinnych, które z reguły sporządzają plan sukcesji po to aby przyczynić się do sukcesu kolejnych pokoleń i zatrzymania firmy w rękach rodziny, kanadyjscy właściciele firm rodzinnych skupiają się bardziej na tym jak przedsiębiorstwo może przynieść korzyści im samym. Przedsiębiorstwo jest postrzegane jako potencjalne źródło bogactwa a utrzymanie firmy w rękach rodziny nie jest aż tak istotne.
3
87
W Chile mieszka 15,6 milionów ludzi w 13 regionach. Z PKB na poziomie 72.1 biliona USD (dane z roku 2003) jest obecnie jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się gospodarczo krajów Ameryki Południowej. Szacuje się, że od 75% do nawet 90% wszystkich przedsiębiorstw w Chile to przedsiębiorstwa rodzinne co do własności i kontroli. 65% przedsiębiorstw zaliczanych do średnich i dużych jest w rękach rodzin. Chilijskie przedsiębiorstwa rodzinne są przykładem dobrze zorganizowanych korporacji z decentralizowanym ośrodkiem decyzyjnym oraz z nieznaczną kontrolą bieżącej działalności przez udziałowców (jeśli są). Przedsiębiorstwa rodzinne w tym kraju działają w takich sektorach gospodarki jak: rolnictwo, żywność i napoje, kopalnie i wydobycie, tekstylia, rybołówstwo i przetwarzanie ryb, przemysł drzewny oraz szeroko pojęta produkcja. To właśnie w Chile ma siedzibę firma rodzinna - Hacienda Los Lingues, założona w 1760 roku i nadal będąca pod kontrolą następców z rodziny założycieli. Badania w Chile poświęcone przedsiębiorstwom rodzinnym prowadzone są przez Families in Business Center na Uniwersytecie vde los Andes i przez Family Business Center na Uniwersytecie Adolfo Ibanez.