Przewidywane zmiany procesów demograficznych

Spadek liczby ludności w Europie jest rezultatem różnicy pomiędzy liczbą urodzeń i zgonów oraz relacji między wielkością emigracji i imigracji. W prezentowanych przewidywaniach uwzględniono tylko wpływ natężenia urodzeń i zgonów mierzonych odpowiednimi ogólnymi współczynnikami. Są to tak zwane współczynniki wynikowe.

Natężenie to jest zróżnicowane w zależności od wariantu prognozy. Dla przeprowadzenia porównań wykonano wykres 8.

Wykres 8. Ogólny współczynnik urodzeń i ogólny współczynnik zgonów w Europie na podstawie prognoz ONZ

a) Wariant o średniej płodności b) Wariant o wysokiej płodności

0

c) Wariant o niskiej płodności d) Wariant o stałej płodności

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

2005-2010 2025-2030 2045-2050 okresy

na tys. ludności

Ogólny współczynnik urodzeń Ogólny współczynnik zgonów

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

2005-2010 2025-2030 2045-2050 okresy

na tys. ludności

Ogólny współczynnik urodzeń Ogólny współczynnik zgonów

Źródło: World Population Prospect. The 2002 Revision. Vol I: Comprehensive Tables, Department of Economics and Social Affairs, Population Division, United Nations, New York 2003.

W wariancie prognozy o wysokiej płodności różnice te są najmniejsze. W tym przypadku zarówno ogólny współczynnik urodzeń jak i zgonów rosną w czasie, przy czym wzrost współczynnika zgonów jest silniejszy. W pozostałych wariantach prognoz różnice te są znaczne; największe w wariancie prognozy zakładającej niski poziom płodności, gdzie ogólny współczynnik urodzeń maleje, a ogólny współczynnik zgonów rośnie.

Współczynnik dzietności teoretycznej

Według założeń ONZ współczynnik dzietności w Europie w latach 2005–2050 będzie wzrastał w każdym wariancie prognozy. Wzrost ten będzie charakteryzował się największą dynamiką w wariancie o wysokiej płodności (por. wykres 9). W latach 2005–

2010 średnioroczne tempo wzrostu wyniesie 0,81%, w latach 2025–2030 współczynnik wzrastać będzie średnio o 1,81% na rok, a w latach 2045–2050 tempo to obniży się do 0,35% średniego wzrostu na rok (por. tablica 5). W ostatnim okresie średni współczynnik dzietności będzie wynosił 2,34.

Wykres 9. Współczynnik dzietności teoretycznej w Europie na podstawie prognoz ONZ Department of Economics and Social Affairs, Population Division, United Nations, New York 2003.

Źródło: Obliczenia własne na podstawie: World Population Prospect. The 2002 Revision.

Vol I: Comprehensive Tables, Department of Economics and Social Affairs, Population Division, United Nations, New York 2003.

Z kolei w wariancie prognozy o średniej płodności w latach 2005–2010 współczynnik maleje średnio o 0,15% rocznie. Od roku 2010 wartość współczynnika wzrasta. W latach 2025–2030 są to średnie przyrosty roczne na poziomie 1,41%, w latach 2045–2050 tylko 0,11% na rok. W latach 2045–2050 przez cały okres zdolności rozrodczej kobieta urodzi 1,84 dziecka przy założeniu stałej płodności i umieralności.

Współczynnik reprodukcji brutto

Wartość współczynnika reprodukcji brutto rośnie niezależnie od rozpatrywanego wariantu prognozy (por. wykres 10). Zgodnie z przewidywaniami najkorzystniejsze warunki reprodukcji występują w wariancie o wysokiej płodności, w którym wartość współczynnika reprodukcji brutto w latach 2005–2010 będzie rosła średnio o 0,87% na rok, w okresie 2025–2030 średnie roczne przyrosty wyniosą 1,54%, natomiast w okresie 2045–2050 średnie tempo wzrostu zmniejszy się do 0,36% na rok (por. tablica 6). Zgodnie z tym wariantem w latach 2045–2050 kobieta kończąca okres rozrodczy będzie miała średnio 1,13 córek, przy założeniu stałej płodności i braku umieralności.

Wykres 10. Współczynnik reprodukcji brutto w Europie na podstawie prognoz ONZ

0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2

Wariant o średniej płodności

Wariant o wysokiej płodności

Wariant o niskiej płodności

Wariant o stałej płodności

2005-2010 2025-2030 2045-2050

Źródło: World Population Prospect. The 2002 Revision. Vol I: Comprehensive Tables, Department of Economics and Social Affairs, Population Division, United Nations, New York 2003.

Zmiany współczynnika reprodukcji brutto w wariancie prognozy o niskiej płodności charakteryzują się bardzo słabą dynamiką. Średnie roczne tempo zmian dla omawianych okresów wynosi niewiele ponad 0,30%, a w latach 2045–2050 współczynnik osiąga średnią roczną wartość zaledwie 0,65.

Tablica 6. Zmiany współczynnika reprodukcji brutto (w %) w Europie na podstawie prognoz ONZ

Okres

Wariant o średniej płodności

Wariant o wysokiej

płodności

Wariant o niskiej płodności

Wariant o stałej płodności

2005 – 2010 0,00 0,87 -1,00 0,00

2010 – 2015 0,61 1,37 0,00 0,00

2015 – 2020 0,88 1,28 0,34 0,30

2020 – 2025 1,12 1,67 0,34 0,00

2025 – 2030 1,06 1,54 0,66 0,00

2030 – 2035 1,01 1,43 0,32 0,29

2035 – 2040 0,72 0,96 0,32 0,00

2040 – 2045 0,70 0,74 0,00 0,29

2045 – 2050 0,23 0,36 0,31 0,00

Źródło: Obliczenia własne na podstawie: World Population Prospect. The 2002 Revision.

Vol I: Comprehensive Tables, Department of Economics and Social Affairs, Population Division, United Nations, New York 2003.

Według wariantu prognozy o średniej płodności, wzrost wartości współczynnika reprodukcji brutto charakteryzuje się dużą dynamiką w początkowym okresie. W latach 2045–2050 tempo wzrostu nieco słabnie, a średnia wartość tego parametru będzie wynosić 0,89.

W wariancie prognozy o niskiej płodności początkowo wartość współczynnika dzietności będzie się obniżała, a od 2020 r. jego wartość zacznie wzrastać. W latach 2025–

2030 średni wzrost jego wartości wyniesie 0,80% rocznie, w późniejszym okresie tempo wzrostu zmniejszy się i w latach 2045–2050 zgodnie z tym wariantem prognozy średnioroczne tempo zmian wyniesie 0%. Współczynnik dzietności osiągnie wartość 1,34.

Przeciętne dalsze trwanie życia noworodka

Zgodnie z założeniami przyjętymi w konstrukcji prognozy przeciętne dalsze trwanie życia w Europie będzie wzrastało. W całym rozważanym okresie oczekiwane trwanie życia kobiety będzie dłuższe niż mężczyzny, co można prześledzić na wykresie 11.

Przeciętne dalsze trwanie życia noworodka w latach 2005–2050 jest jednakowe we wszystkich wariantach prognozy, ponieważ w każdym przypadku przyjmowano te same założenia co do kształtowania się przyszłej umieralności.

W latach 2005–2050 co roku przeciętne dalsze trwanie życia noworodka w Europie będzie wydłużało się średnio o 1 miesiąc i 20 dni, aby w 2050 roku osiągnąć wartość 80,5 lat.

Wzrost wartości przeciętnego trwania życia mężczyzny jest bardziej znaczący i wynosi średnio prawie 2 miesiące rocznie. W 2050 roku mężczyźni będą żyć przeciętnie 77,5 lat.

Wykres 11. Przeciętne dalsze trwanie życia noworodka w Europie według płci na podstawie prognoz ONZ

69 71 73 75 77 79 81 83 85

Ogółem Mężczyźni Kobiety

w latach

2005-2010 2025-2030 2045-2050

Źródło: World Population Prospect. The 2002 Revision. Vol I: Comprehensive Tables, Department of Economics and Social Affairs, Population Division, United Nations, New York 2003.

Kobiety w latach 2005–2050 z roku na rok będą żyły średnio o niecałe 1,5 miesiąca dłużej.

Przeciętne dalsze trwanie życia noworodka płci żeńskiej wyniesie w 2050 roku 83,5 lat.

W związku z większym wzrostem przeciętnego dalszego trwania życia u mężczyzn niż u kobiet różnica w wartości tego parametru dla obu płci zmniejszy się z 8 lat w okresie 2005–2010 do 6 lat w latach 2045–2050.